Te Toa Takitini
Registered at the G.P.O as a Newspaper.
NAMA 7HASTINGS            PEPUERE 1, 1922
HE HURINGA TAU. HE WEHENGA TAKIWA

KUA eke tatou i enei ra ki te timatanga o te tau hou o to tatou Ariki 1922.    He tino  taumata tenei no ia wa no ia wa, e huri ai nga  whakaaro ki muri, ka patai iho ki a au ano,  " he aha ra aku mahi pai kua oti i a au e ora ai ahau a te wa whakamutunga ? Ka pehea taku haere i roto o te tau hou ? Ko taku inoi kia homai he kaha moku i runga i te kupu ra " Inoia a ka hoatu, patukia a ka uakina."   No konei he mahi tika tenei ma te tangata, te uiui ki a ia ano mo ana mahi.
E rite ana hoki tenei te huringa tau ki te wehenga takiwa. Kua huri atu te wa i nga tipuna, i nga matua o te wa i tae mai ai te rongo-pai a tae noa mai ki te wa i uru ai a Mahuta ki te Kawanatanga o Niu Tireni. E huaina ana taua wa ko te Ao Tawhito o nga kaumatua o nga rangatira, o nga kai-hautu o te iwi. Kua okioki ratou i a ratou mahi. No reira ka haere te patai " He aha nga mahi kua oti i a ratou ? (1) Ko te tukunga i Niu Tireni ki raro i te mana o Ingarangi. Koia tera ko te Tiriti o Waitangi o te tau 1840. (2) Ko te whakapono me ona mahi. (3) Ko nga kura Mihinare i tukua ai etahi whenua hei awhina. (4) Ko nga kura Maori i hoatu ai nga whenua papai hei tuunga. (5) Ko nga rori. (6) Ko nga taone Maori. (7) Ko te piri pono ki a Te Kuini me ana Ture, ara ki te Karauna o Ingarangi, i uru ai ki nga whawhai o mua, i tu ai te iwi ki te peehi i o ratou whanaunga i takahi nei i te mana o te Kuini. He nui noatu a ratou mahi mo te iwi; ma te ngakau e whakaaro ki nga wa o mua.
E hoa ma, e nga uri o aua rangatira o mua, tena ra koutou katoa i tena wahi i tena wahi. E miha atu ana au ki a koutou mo ratou, mo aua tini rangatira, i mohio nei au ki a ratou, i nga wa maha i tutaki ai ahau ki a ratou He tino hoa pai, he tino rangatira, te tau o te

TE TOA TAKITINIPepuere I, 1922
tinana, o nga kupu korero, he kaha he marama. I a au e whakaputa nei i enei kupu mihi mo ratou, kei te hiki ake i roto i a au te aroha ki aua tini rangatira. Ko Taitoko, ko Te Kakakura, ko Tamahau ki te upoko o te ika; ko Tiakitai, ko Tomoana, ko Te Uamairangi ki Heretaunga, me era atu rangatira maha o roto o nga rohe o nga tai e wha o te motu, nga mea o ratou i kite au.
Tena ra koutou nga uri, nga waihotanga iho o a ratou kupu whakamutunga, i mea ra ratou "I muri nei kia mau ki te Whakapono ki te Tumanako ki te Aroha" No koutou enei ra. Tena ra korikori kia kaha. Whaia aua mahi nui a o koutou matua i mahi ai mo te katoa.
Hapainga te whakapono me ona mahi Puritia te reo Maori, akona ki o tamariki Tautokona  te  Toa   Takitini  hei  reo  mo   nga
morehu o te iwi Maori Mahia nga mahi pai o te ahuwhenua Arahina nga tamariki ma te huarahi tika.

Ka roa pea enei korero, kaati ra me mutu iho.    Kia ora tatou i roto i nga mahi tohu a te Ariki.
Na to koutou matua, tipuna hoki o te ao-tawhito. Na Paratene Ngata.
Wi Paraire
Na te 17 o nga ra o Hanuere ka moe a Wi Paraire i te moenga roa. Ko tona mate he huango he kohi. I maungia atu ki te Hohipera i Turanga a mate tonu atu ki reira.
I puta mai tenei tamaiti i roto i Te Aute Kareti, i Te Raukahikatea I tino mau pai i a ia nga tikanga pakeha tae noa ki te reo Ingarihi I tu ano ia hei mahia i Te Aute. I a ia e noho ana i te Rau ka whakaritea ko ia hei kai-whakaako awhina i te tumuaki.
I whakapangia ia hei Rikona i te 22 o Tihema 1907, hei Piriti Akuhata 28, 1910, He tamaiti kaha ki te hapai i nga purei whutupaoro. I te tau 1928 ko ia tetahi o nga tamariki i tae atu ki Whakatu (Nelson) i roto i te ope o Te Aute Kareti ki te purei i nga tiimi o Nelson o Marlborough. Ko tana pariha tuatahi ko Nukutaurua.
I marena ia ki a Arihia Mataira o Nuhaka. I te wa i noho ai ia ki Te Rau ko fa tetahi o nga tangata hapai i te Pipiwharauroa me Te Kopara. Ka mutu tana mahi minita ka uru ia ki te Tari Whenua o te Kawanatanga i Turanga. Kaore i roa rawa te mutunga o tana mahi i reira ka mate nei. He tangata tenei i pirangitia e te pakeha e te Maori i runga i tona ngawari, ngahau, me tora mohio tonu.

Pepuere 1,1922TE TOA TAKITINI
NOA ANAHERA
No te ra o Ratana ka rangona nuitia e te iwi Maori te ingoa nei " Anahera " e whakahuahuatia ana. Ko etahi kei te whakahua marama ko etahi kei te kotiti noatu. Ko etahi o nga minita o o tatou Hahi kua whaikupu kia Ratana mo taua take, i runga i to ratou mana-wapa kei riro te iwi i nga akoranga pohehe, kaore nei i te whakaaetia e nga Karaipiture.
Kua whai kupu kia Ratana a Te Himoa (Rev Seamer) tumuaki o te Mihana Maori a nga Weteriana, me Cannon Aata Wiremu, me Te Wiremu Tamaiti o Whanganui me Peneti Minita o Heretaunga. Pai tonu te whakahoki mai a Ratana. I ki ia ma koutou ma nga minita e kimi he huarahi e pai ai te whakahua i nga Anahera, e wehe mai ai hoki nga Anahera i te Tokotoru Tapu.
Kaore he whakahe mo nga Anahera. Mai ano i te toru o nga upoko o Kenehi tae noa ki Nga Whakakitenga kanui nga whakaaturanga mo nga Anahera. I roto i nga whakahaere o te Hahi o Ingarangi kotahi te ra tuturu i ata wehea hei whakamahara mo nga Anahera ara ko te 29 o Hepetema (Tirohia i nga Maramataka) me te Inoi, Tuhituhi Rongopai mo te ra o Mikaera me nga Anahera katoa.
Tenei etahi rarangi Karaipiture hei whakamarama i a tatou.
1•    He kai-mahi nga anahera  na te Atua.    Hiperu 1.7. "Meinga ana e ia ana anahera hei wairua, ana kai-      mahi hei mura ahi-"
2. Ma te hunga whakapono nga anahera e whakawa. I Kori. 6.3 " Kahore koutou i matau, ko tatou hei whakarite whakawa mo nga anahera ? "
3. Kaua te tangata e inoi, e karakia, e koropiko ki nga anahera he mea hanga hoki ratou e te Atua penei me te tangata. Whakakitenga 22:8 me 9. ''Ai kite ano ahau a Hoani i rongo i enei mea. A toku rongonga toku kitenga, ka hinga ahau ki raro ka mea kia koropiko ki mua i nga waewae o te anahera i whakakitea mai ai enei mea ki a au. Na ko tana meatanga mai ki a au Kauaka: he hoa pononga hoki ahau nou no ou tuakana hoki no nga poropiti, no te hunga ano e pupuri ana i nga kupu o tenei pukapuka: me koropiko ki te Atua.

4TE TOA TAKITINI               Pepuere 1. 1922
4. Kotahi anake te takawaenga o te Atua o te tangata., 1 Timoti 2:5. "Kotahi te takawaenga o te Atua o nga tangata, ko te tangata ko Karaiti Ihu, i hoatu nei i a ia hei utu mo te katoa." No reira kaua e homai nga anahera hei takawaenga mo te tangata mo te Atua. Mahara ano hoki ki te ture tuatahi i homai e te Atua ki a Mohi:—" Kaua he atua ke atu mou ki mua atu i a au.', Ekoruhe 20. 1 & 2.
5. He whakaiti i a Te Karaiti te karakia ki nga anahera. Korohe 2:18. "Kei mamingatia koutou e te tangata e mea ana ki te whakaiti i a ia, ki te karakia ki nga anahera, e poka noa ana ki nga mea kahore nei ia i kite, e whakapehapeha noa ana, he mea na tona ngakau kikokiko; a kahore e mau ki te Upoko, mana nei te tinana katoa, he mea atawhai, he mea tuhonohono e nga hononga e nga here, ka tupu ai, he tupu na te Atua. Kaati tera atu etahi rarangi, engari kua rahi enei hei whakamarama ki a tatou i te ahuatanga o nga anahera. He pai tenei kaupapa o te Atuatanga me nga Anahera, ara :—"Kia tau ki a tatau katoa nga manaakitanga a te Matua, a te Tama, a te Wairua Tapu. Ma te Atua hoki e tuku mai ana Anahera Tapu hei awhina i a tatou, aianei a ake tonu atu. Amine.
I tenei takoto o te kupu kua karanga tatou ki te Atua hei tuku mai i ana anahera pono hei manaaki i a tatou. Kua kore i koropiko atu ki nga anahera tonu me te whakahua i a ratou i te kaupapa o te Atuatanga.
Tenei hoki tetahi inoi pai kei a tatou Rawiri mo te ra o Mikaera me nga anahera katoa:—"E te Atua ora tonu, he mea whakamiharo tau whakariterite i te mahi ma nga anahera ma nga tangata; Mau e mea kia awhinatia mai matou i runga i te whenua e au Anahera tapu, e mahi nei ki a koe i te rangi; ko Ihu Karaiti hoki to matau Ariki. Amine.
Whakamihi ki te Tai-Rawhiti, I te Hui a Ratana ka tae mai a Emire Poraumati ki te teneti o Ngati Kahungunu whakaatu ai i tana mapi me tana kauhau whakamarama. 1 runga i te mihi o Ngati Kahungunu whakahaeretia ana he potae kohikohi i nga kapa aroha a tena a tena. Tata ki te £7 te moni i roto i te potae. Ka tapaea atu taua moni hei aroha kia Emire. Kaore a Emire i hiahia ki te tango i taua moni. He mea akiaki tonu ka tango. Ka ki taua wahine ahakoa ka huri te tau e kauhau haere ana ki katahi ano te tikanga penei te manaaki a te Maori i a ia. Kua riro i Te Tairawhiti tenei honore. Kua ea hoki i te kai-mahi tona utu.

Pepuere 1, 1922TE TOA TAKITINI                                      5
TE KAUWHAU A RATANA.—I Tana Hui Kirihimete,   1921.
Kia mutu ra ano te karakia nui o te marae katahi ano a Ratana ka puta mai me tona whanau, me ana tamariki o tana koaea. I a ratou e haere mai ana, ka tu katoa te iwi, ka maunu katoa nga potae. Ka tae mai ratou ki te pou haki ka tuturi katoa ka inoi puku. I te taha o te pou haki nga teepu e tu ana ki tonu a runga a raro hoki i nga taonga atua Maori a nga turoro i waiho iho ai, me nga tokotoko, me nga patara rongoa, nga mowhiti mo era atu taonga huhua a te hunga i whakaorangia i o ratou mate. Ka whaka puaretia te korero ki te Himene 156 " E Ihu e te Kingi nui Hohorotia e koe te ra E tino whakapono ai Te ao katoa ki tou Ingoa." I a Ratana te inoi poto i mua o tana kauwhau. Koianei etahi o nga kupu o tana kauwhau—
"E nga waka o nga motu nei, Haere mai haere mai haere mai i te ra nei. E nga iwi e nga rangatiratanga, tena koutou. E te Tokerau, e te Tonga, e to Tai-rawhiti o te Hauauru, hui mai ki te marae nei. Tena koutou, tena koutou. Haria mai nga ahuatanga o nga aitua o tena wahi o tena wahi ka ea nga mate i te ra nei. Haria mai hoki nga mate o nga kaumatua o roto o toku ra. Kaore oku moteatea mo ratou, kua oti hoki te tuhituhi, "he oneone ki te oneone, he pungarehu ki te pungarehu, he nehu ki te nehu" Kua paiheretia i tenei rate ahuatanga o tatou aitua. Ko te tinana kua mate ko te wairua kua kake ki te aroaro o te Kaihanga. Kei apopo nei ka 1900 nga tau o te whanautanga mai o Te Karaiti, hei Kaiwhakaora mo te ao katoa. I karangatia e ahau tenei Hui he. whakanui mo tona ra. Kei whea te iwi Maori i tenei ra? Kei ana mahi moni, kei ana mahi ngahau. Kei awangawanga koutou. Nui ke te whakaaro o te Maori ki ana moni ki ana hipi ki ana kau, i tana whakaaro ki te Atua. E 30-000 nga tangata kua uru ki te whakahaere nei. E, 2,000 tonu tenei. Kei whea te iwi Maori i tenei ra? Kei te warea ki nga oranga o tenei ao. Ki te whakapau koe i to kuini kia koe anake, kaore koe e whiwhi.
Tenei te kawenata hei hainatanga ma te iwi Maori. (I konei ka puritia ake tetahi pukapuka nui.) Ko te tauira mo tenei pukapuka kei a Whakakitenga 20:15, kia panuitia atu: "A te tangata, kihai i kitea kua oti te tuhituhi ki te pukapuka o te ora, i panga ia ki te roto ahi." Kei whea taua pukapuka? Inanaka, inanaka (me te patuki o te ringa o Ratana ki taua pukapuka) Ko te hunga kua haina ka ora.

6TE TOA TAKITINI               Pepuere 1, 1922
Kei te whakapau koutou i   to koutou kaha ki te mahi moni.    He aha te hua.    Kei te whai etahi i nga huarahi o te matauranga. He aha te hua o te matauranga ki te iwi Maori. Kaore ahau i akona ki nga kura penei me aku hoa minita. He mea ako noaiho ahau, he mea homai ki ahau.    Kei te whakau haere ahau i nga mahi a o tatou minita, me era atu Hahi o to tatou whakapono.    I roto i enei tau e toru ka kite koutou me nga minita i taku arahi.   Mehemea kei te he taku arahi whakaaturia mai.    Penei he mahi kikokiko,   he tohunga Maori ranei taku mahi penei me ta nga tangata e whakatoi mai nei ki a au, whakaaturia mai. Mehemea ranei i hoatu e ahau ko nga purapura a te rewera ki a koutou, me whakaatu mai.    Tirohia nga hua o enei tau e toru.    Ka pono nga hua, koina ta Ihowa.    Kaore e roa taku.     Engari mehemea kei te he ahau, whakaaturia mai.    Ina taku powhiri mo  te hui nei (I konei ka panuitia mai) Kei whea nga tohunga. Kei whea nga tangata e whakahe ana i aku mahi.    Tu mai i te ra e whiti ana.    Ka mutu te kauwhau a Ratana ka tu atu etahi o nga rangatira e te Motu ki te mihi ki a Ratana.     Ko etahi enei o nga tangata i tu atu ki te mihi, ko Wiri Henare o Ngapuhi, ko Keritoke o Waikato, ko   Tiaki Rewiri o Mata-atua, ko Paora Otene o Ngati Whatua,  ko Nepia o Ngaiter-angi ko Tamihana Paikea o Ngati Whatua ko Makoare  o Ngapuhi me Nau Paraone o Whangarei.
Whai-Korero a Ratana. Ka mutu nga mihi, ka tu ano a Ratana ki te korero :—" No te 9 o nga ra o Noema 1918, ka timata tenei maramatanga ki a au, me taku korero ki aku iwi ake. Ka ki aku iwi he porangi tenei mahi a Ratana. Kaore ahau i tirohia mai e aku hapu. Otira kaore tenei maramatanga i taea te tinei. Me koa koutou i tenei ra i te mea ka riro i a koutou te tane-marena-hou. Kaua koutou hei whenei kei a au kei a Ratana te ora. Kaore ano ahau i korero ki nga pakeha kei a au te ora. Me whakarite penei, ko nga manaakitanga a te Atua ano kei roto i te taaka wai (tank) e takoto mai ana. Kaore e rere noa mai nga manaakitanga engari me matua huri te " tap " ka whiwhi ai te iwi ki aua manaakitanga. Ko au ko Ratana taua '"tap."
Huihui katoa nga tangata i haina ki te kawenata 19,640 Ko nga tangata kei te marae nei i tenei ra 2,525, Kei whea te 17,000 ? Kia pono te oati i te aroaro o te Atua. I te wa o te Karaiti kaore te hunga whakapono-kore i whakaorangia. Kaore hoki koutou e kite ki te kore koutou e whakapono.''

Pepuere 1, 1922TE TOA TAKITINI
NGA KORERO PAREMATA
(I tuhia i te 25 o Hanuere 1922.) Na A. T. NGATA.
Ko enei pitopito korero hei tapiri mo nga korero i tukuna atu e au i tera putanga o te pepa.
1. Mo Puketitiri—No te 2 o nga ra o Tihema, 1921, ka tae mai te reta a te Minita mo nga Whenua (Hon. Mr. Guthrie) ki au, e penei ana :—
" He kupu atu ano tenei mo to reta mai o te 19 o nga ra o Oketopa nei, mo nga kupu tohutohu a te komihana mo te whenua e kiia nei ko Puketitiri. He whakaatu tenei ki a koe kua whiriwhiria e au a kua whakaaetia e au kia whakaurua he rarangi ki roto ki te Pire Horoi pakeha, hei whakatutuki i nga kupu tohutohu a te Komihana."
Na i tenei marama kei te whakatutuki te Minita i tana kupu Ko te rarangi kua whakaurua e ia ki roto ki te Pire Horoi ko te rarangi 40, e takoto nei i te aroaro o te Paremata, ara:—"Ka whakakorea te rahuitanga hei wahi whakatipuranga rakau e te whenua e kiia nei ko Puketiriri : a, ka meinga taua whenua hei whenua Maori papatipu i raro i te Ture Whenua Maori, 1909."
Ka marama te ahua o tena take. Ina paahitia te pire ko te hanga e kereeme ana i Puketitiri me tuku tono ki te Kooti Whenua Maori kia uiuia o ratau take.
2.    Mo Aorangi me Patutahi :
I tae maua ko Ta Timi Kara ki te Minita Maori i te 25 o nga ra o Noema. Ko ta maua kaupapa i whakatakoto ai ki tona aroaro, he tono kia hangaia he rarangi ture i tenei tau, kia tukua atu ma te Kooti Whenua Maori e uiui, a e ripoata mai ki te Kawanatanga—(I) He aha te whakautu tika mo te mate o nga tangara nona tenei whenua : (2) Ko wai ma nga tangata e tika ana ki taua whakautu. Kei te tirohia hoki ra te mate o te Kawanatanga i te tau nei i te kore moni. Otira kaua e waiho tera hei whakaware i enei take tika. He pai kia haere nga uiuinga a te Kooti. E kore hoki ra e kore te piira nga mea e hinga i roto i aua uiuinga, a tutuki rawa ake era mahi kua mania pea te Kawanatanga. Ko te whakautu a te Minita, tera e tukua e ia kia whiriwhiria e te ropu o nga Minita. No Noema tera kupu, ko Hanuere tenei, a kaore ano he kupu mai a te Kawanatanga. Kei te mohio au kei te moni kore, na reira ka puhuki ona whakaaio mo nga take penei i tenei wa.

8
TE TOA TAKITINI
Pepuere, 1, 1922
3.    Mo nga Kareti—Kei te mate nga Kareti  Maori i te moni kore.    Kaore e ea i etahi o nga matua o etahi o nga tamariki to utu nga raruraru o a ratau tamariki, i te he ano o tenei wa.    Ko nga tangata kei a ratau e riihi ana etahi o nga whenua kura, kaore e kaha ki te utu i nga moni   reti.    Kua puta hoki te whakaaro o nga kai-whakahaere  o  etahi  o  nga kura nei. ki te kore ratau e awhinatia tera e whakahekea iho te tokomaha o nga tamariki e tukua mai ki aua kura: a ko etahi o nga kura ka whakmutua rawatia.    E te iwi, ko etahi ra enei o a tatau tino taonga, a e kore e  pai  kia  aitua.    Kei te ahu atu a koutou uri ki te ao tino pakeha rawa atu, ki reira pakanga ai ki  o  reira ahua.     Kei nga  kura nei te  wahi e whakaakona ai ratau ki te mau i  nga rakau  e   rite  ana  mo tera pakanga.    Na reira matau nga  Mema  Maori  ka kimi i etahi huarahi awhina.    Kitea ana kei  nga hua o  nga moni reti tawhito i tukua mai e nga Paori   Whenua   Maori   ki   te Kai-tieki o te Katoa (no muri nei i whakawhitia ai ki te Kai-tieki Maori) tetahi huarahi awhina.    Tonoa ana e matau   kia whakawateatia mai e £5,000 o aua moni hua mo nga  Kareti Maori.
I whakaaetia ta matau tono e te Minita Maori a e whakaurua ana he rarangi ki te Pire Horoi Maori o tenei tau, hei whakatinana  i tenei take. No tenei ra i tuhi atu ai matau ki te Minita Maori, he whakaatu i o matau whakaaro mo te wehewehenga o te moni awhina nei ki nga Kura, ara kia peneitia.—
Te Kura          KeiTe maha o nga Tamariki 83Te moni
Tipene                  Wikitoria              ] Turakina Waerengahika Te A ute                Hukarere              Hohepa M.A.C. Hikurangi Otaki Te WaipounamuAkarana Turakina Turanga Heretaunga Nepia Nepia Heretaunga Wairarapa Otaki Christchurch£ 1300 250 300 1700 450 300 225 175 300 £5,000
49 —— 132 25 23 87
86 —— 175 44 Kaore i maramatia 22 17 16
Ko te tokomaha o nga tamariki o haere ana ki te Kura i Oraki e 51. engari ko nga mea noho pumau ana i te kura 17. Ko Waerengahika me Te Waipounamu he kura mate, na reira ka whakanukuhia ake te moni awhina mo era,

Pepuere 1, 1922TE TOA TAKITINI                                    9
Ka waiho atu tenei take ki te Minita Maori, mana e whakatutuki atu ki nga kura. Kaore koutou e whakahe mai ki a matau ki o koutou mema mo te take nei. He moni whanui enei, na matau i ketu mai i roto i nga putea o te ture, na matau i whakaaro kia tukua atu hei rongoa i tenei o o tatou mate.
4.   Te Rohe Potae o Tuhoe.
Hei tenei wiki kokiritia ai te pire hei whakamana i nga tikanga whakatopu paanga whenua o te Rohe Potae o Tuhoe, i whakamaramatia atu ra e au i tera putanga o te 'Toa Takitini.' Ko nga mahi ia kei te haere i naianei. Ko nga Komihana i whakaritea hei whakatutuki i aua take kua tae ki Ruatoki, a ki roto o te Waimana ki te whakatatu ki runga kinga whenua i nga rohe i whakaaria i te hui o te Akuhata o tera tau.
5.   Nga kaupapa whakatopu paanga —
Hei te tuunga o te Kooti ki Waiapu a Maehe e heke iho nei ka whakaotia te kaupapa mo Akuaku me era atu poraka. Hei reira ano hoki tuatahitia ai ki te aroaro o te Kooti te kaupapa whakatopu paanga mo nga whenua i te riu o Waiapu i timataia i te marama o Hune 1921.
Hei nga ra whakamutunga o Pepuere nei ka tu te hui ki Waipiro ki te whakatutuki i nga mahi whakatopu paanga o te rohe o Waipiro, o nga paanga i hokona ki te Karauna, o nga paanga i mau iho ki nga Maori. Hei te wiki tuarua o Aperira ka tu ki Manutahi te hui tuatahi e whakaaria ai te whakatopu paanga o nga whenua o te rohe o Tuparoa.
Kanui enei e ta Peneti, hei wahi maku mo tenei putanga o ta tatau pepa. Mo tetahi atu wa ra ko etahi, kia ata maoa etahi o nga take Maori e whakahaere atu nei i roto i te Paremata. Kia ora koutou te Komiti e whakahaere mai na i te pepa.
Taonga Tohunga. I whakaaturia e Ratana ki te iwi nga taonga tohunga i whakarerea iho e nga turoro i te wa i mahia ai ratou, i oati ai ratou ki te whakarere i nga mahi Maori. Ko etahi o nga kaupapa atua Maori he paipa na Kingi Tawhiao, he pounamu, he moni, he wekete, he whakaahua, he hei, he hooro, he koti, he kohatu, a tae rawa ki te hamuti-kuri, he mua ata takai rawa ki te karukaru. O atua e te Maori, karereke !

10TE TOA TAKITINI   Pepuere   1922
TE TAAKE WHENUA MAORI.
Na   A.   T.   Ngata.
I waitohutia e au i tera putanga o te "Toa Takitini" tera au e tuku atu i etahi whakamarama mo te mate nui, kua pa ki nga whenua Maori i runga i te taake a te    .   ... Kawanatanga.1
I mua, kaore te taake e pa ana ki nga whenua Maori. No te tau 1895 ka hangaia te ture, a ka kiia kia tau ki nga whenua Maori tetahi taake, kia hawhe o te taake whanui (ordinary land tax) e pa ana ki nga whenua pakeha. Otiia ko nga whenua Maori anake kua riihitia ki tetahi atu tangata (ahakoa pakeha, ahakoa Maori ranei) e tauria ana e tenei taake. Ka utu nga whenua pakeha i te kotahi pene mo ia kotahi pauna o te wariu o te 1 whenua, ka utu nga whenua Maori i riihitia i te hawhe- pene mo ia kotahi pauna o te wariu. Ko te tangata i a ia te riihi hei utu i taua taake ki te Kawanatanga, engari e tangohia ana e ia tana i roto i te moni reti, e utua ana e ia ki nga Maori. Kei te matatau katoa koutou ki tena ahua. I te wa o tena ture he iti o te moni reti e riro atu ana i te taake a te Kawanatanga ko te wahi rahi ano e puta ana ki te hunga nona te whenua. Engari kia pahure haere nga tau o te riihi katahi ka huri mai ai te wahi nui o te wariu ki nga Maori, a ka rahi ake hoki te manga a te taake. Otira kaore he amuamu, kaore he aue, i te mea kei te tata tonu te rongoa ina hoki mai te whenua, ka whakahoutia te riihi i runga i te moni reti nui ake.
Tera ia te takoto ke ra tetahi taake motuhake, i whakapangia ki nga whenua pakeha anake—he taake i hangaia e te Kawanatanga o tera wa, hei whakahaehae i nga pakeha apo whenua. Ko tera taake i whaka-peneitia i te arawhata tona ahua, kaore i rite te wahi o ia pauna o te wariu o te whenua i tangohia, pera i te taake whanui, e whakamaramatia i runga ake ra. I tirohia te wariu topu o te whenua—mehemea he iti, ka iti hoki te wahi o te pauna e kainga e te taake; ka rahi, ka nui rawa ake te taake. I timata tenei momo taake i nga whenua e £5,000 te wariu, a ka utaina mai te taake penei:—
£5,000wariu taeatu ki te £10,000 1/8 pene i te £l
£10,000„„         £15,0002/8       „
£15,000„„        £20,0003/8       „
£20,000,.„        £25,000 4/8

Pepuere 1, 1922TE TOA TAKITINI                               11
a ka piki haere pena i te arawhata a tae noa ki te £210,000, a kei reira ka tae te taake ki te rua pene o ia pauna o te wahu. He maha nga whakatikatikanga a te Paremata i te whakatu o tena arawhata, hei huarahi wawahi i nga whenua o nga pakeha apo whenua, kia tahuri ai ratau ki te hokohoko ki etahi atu tangata i etahi wahi o o ratau whenua. I ia whakatikatikanga ka whakapupututia te hikoinga o te arawhata. No te tau 1917 te mahinga whakamutunga, no waenganui o te pakanga. Me ki ko te taake arawhata tenei (the graduated land-tax) kaore i whakapangia ki nga whenua Maori i mua atu i te ture o te tau 1917.
No te tau 1917 ka huia nga momo taake e rua nei, te taake whanui kotahi pene i te pauna, me te taake arawhata, ka whakakotahitia kia kotahi te taake, he taake arawhata. Ko te hikoinga tuatahi kotahi pene i te pauna mo te whenua kaore i nuku atu i te £1,000 te wariu. I runga atu i tena ka hikoi putuputu tonu te taake nei, be pauna kotahi i ia hikoinga, he wahi rahi ake o te pauna o runga e tangohia i o te pauna o raro iho, nawai ra ka tae ki te pauna i te tihi o te wariu e whitu pene rawa o ia pauna e tangohia. Mei whaka-whaititia, atu ki te pakeha me ona whenua te taake nei, kaore e korerotia: na te tohanga mai ki nga whenua Maori e riihitia ana, ka pa mai hei mate.
Ina i mate ai i whakapohehetia matau e nga kupu whakamarama a nga Minita i te Whare o Raro tae atu ki te Whare Ariki. I uia e au i te wa i whakahaerea ai te pire mehemea kei te whakarereketia te kaupapa taake i nga whenua Maori, ka whakautua e te Minita kaore, kei tona ahua tonu tera. Ka mahara penei matau kei taua hawhe-pene aho o te pauna. No muri nei ka kitea ko te tikanga ke o tana kupu a te Minita e penei ana, kei te mau tonu te taake o nga whenua Maori ki te hawhe o te taake o nga whenua pakeha, engari ko te kaupapa taake o nga whenua pakeha kua whakarereketia, a ka pa te hawhe o te kaha o tana whakarereketanga ki nga whenua Maori. Ko te huarahi ra tenei, e te iwi, i pa ai te mate ki o tatau whenua e riihi nei. He mate whanui tenei., ko te nui hoki o nga whenua Maori kei te riihi e 3,160,710 nga eka.
Hei whakamarama i te mate i pa ki etahi o nga whenua Maori riihi, tirohia nga tepara i raro iho nei, ara:—

12TE TOA TAKITINI           Pepuere I, 1922
Mangatu Nama I (kei Turanga)
Te tauTe taake
1916-1714815    5
1917-18128811    7
1918-19128811    7
1919-20128811   7
1920-21320214   o
1921-2245484  10
Tirohia te mahititanga i muri iho o te tau 1917. I ena tau i mahiti haere ai te taake nei e herea ana te moni reti e nga. kawenata o nga pukapuka riihi, a nawai ra ka pan katoa te moni reti o te tau 1921 i te taake o taua tau. No muri nei i piki ai te moni reti, no te whakahoutanga o etahi o nga riihi.
Mangahela 2D (kei Uawa).
Te tau        Te moni retiTe taake.
191617591993236
1917175919943107
1918175919923497
1919175919923497
A tae noa mai ki tenei tau. Ko te moni reti i mau tonu ko te taake i mahiti.
Mangaheia A (kei te Wairoa).
Te tau   Te moni reti       Te taake.
191672218638179
191772218639107
1918722186156176
191972218627531
192072218627531
1921722186428159
1922722186538oo
Ka mau te moni reti, ka mahiti haere ko te taake. I taua atu i te ture o te tau 1917 ko te wahi o ia pauna o te moni reti e riro ana i te taake 1/1; i muri mai o La.ua ture ka rere ki te 4/4 o ia pauna; i muri mai ano ka piki ki te 7/6 o ia pauna; a i tenei tau ka tangohia 14/10 o ia pauna o te moni reti, ka toe ki te hunga nona te whenua e 5/2 i te pauna! A muri ake nei ki kore e hohoro te mutu o te riihi ka pau katoa atu te moni reti i te taake!

Pepuere 1, 1922TE TOA TAKITINI                               13
Na, ka marama mai koutou ki te mate nei. Tena he aha te rongoa
Ko taku i whakatakoto atu ai ki te Pirimia i tenei tuunga o te Paremata i penei: me kukuti te kaha o te manga ma te taake, kia kaua o nuku ake i te wahi tuatoru o te moni reti o te whenua, ara kia kaua e nuku ake i te 6/8 o ia pauna o te moni reti, kia toe ai ano te wahi nui o te moni reti ma te iwi kainga.
Na, ka parea ki a koutou ki te iwi tetahi kaha mo ta tatau take. Ma ia iwi, ma ia hapu i roto i tona takiwa e whakawhaiti nga maramatanga mo te taake o ia whenua, o ia whenua e riihi ana. Ko te nuinga o nga maramatanga kei nga tari o nga Poari; ko etahi kei nga pakeha riihi; ko etahi kei nga kai-tieki o nga whenua. Hei mua mai o te tuunga o te Paremata a Hune o tenei tau ka hama haere ai he pitihana ma tena iwi ma tena iwi, e whakaatu ana i te mate o o ratau whenua riihi i te taake i ahu mai i te ture o te tau 1917 Ma tena huarahi ka kaha ai matau, a tenei tuunga o te Paremata e heke iho nei, ki te aki atu i tenei take ki te Kawanatanga. Kaore he wahi o nga motu e rua nei i taka ki waho, kaore he Maori i kapea. Ko te mate tenei i whakataukitia ra—"Ehara i te aurukowhao, he takerehaia."
RATANA.
Ki te Etita o Te Toa Takitini,
Kua kite au i nga korero a Arthur F. Williams, he whakahoki mo aku korero mo Ratana i puta i Te Kopara, i te Toa Takitini, me te N.Z. Churchman. Kua roa rawa tenei te wa hei whakahokinga mo nga korero i Te Kopara, kua mataotaoria. He pu mihini te pu a A. F. Williams, kotahi ano te pakutanga, e toru rawa nga mata. Engari ko te ahua o te kaupapa o nga korero ko nga korero a A. F. Williams i te N.Z. Churchman o Tihema nei, he whakautu mo aku korero o Noema. Ko nga kupu hou ko nga rarangi Karaipiture me te whakatauki mo "te rangai maomao kua taka ki tua o Nukutaurua." E ui ana au na Te Wiremu ake ranei enei kupu na tetahi ranei o nga etita o Te Toa Takitini? E whakahe ana au ki te etita mo te kore i ta i aku kupu i te N.Z. Churchman, he whakahoki nei a A. F. Williams mo aua korero. Ma te aha e mohiotia ai e te tangata te tika o nga kupu a A. F. Williams kaore nei aku i panuitia? He nui nga korero a A. F. Williams i kotiti

14TE TOA TAKITINI          Pepuere 1, 1922
noa atu i aku i korero ai, he mea waihanga noa iho na tona ngakau.    Ina koa e ki ana ia kei te ki au me etahi atu kahore he tohunga o te takiwa o Ngati Porou.    He korero tito noa tenei.   No konei a Wereta me etahi atu, a me pehea e taea ai te ki kahore he tohunga o konei. Mo Tutekohi raua ko Hori Kingi, he ruarua noa o Ngati Porou kei te aro atu ki a raua, a kaore hoki nga tangata whai-whakaaro i te whakaae ki a raua.   He tohunga raua pera ano me Ratana, engari e ki ana au nui ke atu te karakia o a raua tangata i to Ratana.    Ko nga tangata a Hori Kingi tata tonu ka mate i te karakiatanga i te noho-pukutanga.    He aha i puta ke ai nga kupu a A. F. Williams mo Ngati Porou, kahore hoki aku kupu i tuhia i runga i te ingoa o Ngati Porou engari i runga ano i toku ? E mamae ana a A. F. Williams moku i whakahe i tona tohunga i a Ratana; ko ahau kahore he tohunga.    Tena koa ata tirohia nga korero a A. F. Williams.     I whakahe au mo te kore karakia, mo te kore inoi, mo te kore tapu, o nga mahi a Ratana, otira kei te karo tenei pakeha i enei he o Ratana.    Kahore kau he painga o te totohe ki tenei tu tangata, e whakatika nei i nga mea e marama ana kei te he.    He puku totohe noa iho.    E mea ana a A.   F    Williams,     "He  Maori a Ratana,  ehara i te pakeha,  a e mohio ana ia ki o te Maori ona tikanga, ona whakaaro,   ona   tapu."   Kaore   tonu   te   Maori   e whakaae kia puhipuhi paipa te tangata i te wa e whakahua ana i te ingoa o te Atua hei whakaora i te tangata. Ehara hoki i te mea ma te tae rawa ki te Kareti e mohio ai te tangata ki te tapu o te mahi ki te Atua.    Mehemea he tangata karakia a Ratana kua hopohopo ia. E ki ana ano a A. F.  Williams  "ma nga hua ka mohiotia ai te rakau."   E tika ana.     Kaore   rawa   he   hua   kotahi   o Ratana i kitea e au, kaore he tangata i ora i a ia, kahore he tangata i whakapono, i whakarere ranei i nga tohunga Maori.    Ko nga rongo i rahi, ko nga hua kore rawa.    Ko toku mohiotanga ki a Ratana,  no runga i toku kite i toku rongo tonu ki te mangai o Ratana, ehara i te mea whakaaro noa iho pena me etehi o nga korero a nga kai-tautoko i a Ratana.    He nui noa atu tenei mohiotanga.
E ui ana a A. F. Williams na te aha au i mohio ai he tohunga Maori a Ratana? Ka ki au na ana mahi, na ana kupu na an tikanga, na tona ahua. Kei te mohio te tangata i a au e noho ana hei etita mo Te Pipiwharauroa i whawhatia e au nga tohunga. Maori, a Hemi Tokoaka, a Karepa, a Rua, a Hikapuhi, a Wereta, a Pari Rekena, me etahi atu. Ko Ratana e

Pepuere 1, 1922\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_15
whakarite ana ki nga tikanga a Wereta. He tini nga tangata i ki i ora ratou i a Wereta, penei ano me nga tangata e ki nei i ora ratou i a Ratana. I hoatu e Wereta tana rongoa ki te tangata i runga i te ingoa o te Matua, o te Tama, o te Wairua Tapu. Penei ano hoki ta Ratana, engari kua huia atu e ia nga anahera tapu ki te taha o te Matua, o te Tama o te Wairua Tapu. Ki te kore te tangata e ora ka ki a Wereta he kore whakapono; penei ano a Ratana raua ko A. F. Williams. I mea au i te nama 62 o Te Pipiwharauroa, tau 1903: — "Ko tenei pea he tohunga e kore rawa e whakapa nga ringaringa ki te tangata, engari ko te kupu kau noa kia puta, "Whakatika haere, na to whakapono koe i ora ai." He kupu poropiti enei naku, ina kua tutuki i a Ratana.
E kata ana ahau ki nga kupu a te pakeha e mea nei he pakeha au, a ko ia pea te Maori ina hoki i whakapono ai ki te tohunga. E miharo ana au he aha i riro ke ai ma te pakeha e whakautu aku korero mo Ratana, e tohutuhu tatou mo te tikanga o tenei kupu o te tohunga. Kua huri a Ratana i te motu, kua karanga hui nui mana, kua pau tona kaha, a e kore e roa ka hoha te tangata ki a ia, ka pera ano me era atu tohunga.
He kupu whakamutunga maku he, rarangi karaipiture hei whakautu mo nga rarangi Karaipiture a Te Toa Takitini:—"E whakatika hoki nga Karaiti teka, me nga poropiti teka, a ka hoatu e ratou nga tohu nunui, me nga mea whakamiharo; a mehemea e taea, ka mamingatia ano hoki te hunga i whiriwhiria"[ Matiu 24:24] • "Te hunga i whiriwhiria,' ara nga minita, nga pihopa, me nga hinota.
NA REWETI T. KOHERE, Tihema 26, 1921.East Cape.
[Ehara i te hanga nga korero a te " Pakeha" nei. Rite tonu te taumaha o tana karawhiu i tana toki mo nga etita, mo Aata Wiremu, mo Ratana, tae atu ki nga pihopa ki nga Hinota ana tawai. E Re kaua e whakapae to ngakau i tuhituhi tahi te Etita me Aata Wiremu I tana reta. Na Aata anake tana reta tae noa ki te tongi whakamutunga. Kei te mohio tonu koe ki a Ngati Wiremu he whanau tino mohio ki a tatou ki to tatou reo me o tatou whakaaro Ko etahi o ratou kei runga noake i a tatou mo nga tikanga Maori. Mo to whakahe mo te korenga o to reta ki te N.Z. Churchman e perehitia ki tenei pepa, i whakamaoritia e ahau, a i tae rawa ki te whare perehi o Te Toa Takitini, kaati i titiro iho te

16TE TOA TAKITINI                       Pepuere 1, 1922
Etita ki te taumaha rawa o korero mo Ratana, whakarerea ana to reta Mehemea he hiahia to Aata Wiremu raua ko Ratana ki te utu i nga korero a Reweti, ka whakaaetia mo tenei nama e takoto mai nei . Na Te Etita.]
HE HINGANGA RATA HE TERENGA TOTARA
Na T.T.P.
No te 26 o nga ra o Akuhata ka moe a Te Moerua Natanahira i te moenga roa. Ko tenei tangata ko Te Moerua, he uri rangatira, he tangata kaha ki te hapai i nga mea tika i waenganui i tona iwi. He tangata ia e whakanuia ana e te pakeha. Ko ia te Tiamana o te Kaunihera Maori o Maniapoto. I tino kitea tona kaha ki te mau i te ture e nga iwi o nga takiwa, ara Ngapuhi, Te Arawa, Waikato Taranaki, ma tona iwi ake me Maniapoto. I mea nga iwi e kore a Te Moerua e whaina i a Kingi Mahuta, i te mea ko ia te Kingi. Hoira whainatia ana e ia a Mahuta e rua-tekau pauna (£20). Muri mai i tena ko tona matua ake ka hamenetia e ia mo te kore e whakarongo ki tana kupu kia nehua te tupapaku i roto i nga ra e toru. Heoi kaore tana matua i rongo mai ki tana kupu, me te iwi hoki. A i tae au kia kite i te whakawakanga o taua keehi. He nui te pouri o te tiati ki taua, whakawakanga, a he nui ano te whakapai o te tiati ki a Te Moerua. Whainatia ana tana matua e toru-tekau pauna (£30)-
Î te tau 1913 ka. tu he hui nui ki Poneke, ko te putake kia whakaputaina he raihana hoko waipiro mo te Rohepotae, ara King" Country. Ko ia te mea i tae ki te whakahe i taua putake. Ko tana whai-korero tenei:— "I te ra i whakapuaretia ai te reriwe kia puta ki te Rohepotae kaore tana matua a Wahanui i pai kia puare he waipiro ki te Rohepotae. No reira he karanga tenei naku ki nga minita kia awhinatia mai au."
Heoi kua. mate nei ia, tena pea kei ona uri kua whakaaetia te waipiro. Otiia e mea ana te kupu a Paora, ''ahakoa kua mate e korero ana ano. No reira i tika ai te apakura a Rawiri ara "tangihia a te Moerua nana nei koutou i ora ai i nga mahi katoa"
HE  KAUHAU  NA  HAPATA WIREMU, ATIRIKONA
i a Noema 13, 1921, i Christchurch.
"Ehara ahau i te poropiti, i te tama hoki a te poropiti." Amoho 7:14.
Ko te kaupapa o taku kauhau i tenei po e ai ki nga panui, "ko Ratana me ana mahi"

Pepuere 1, 1922TE TOA TAKITINI                             17
a e pai ana me waiho ko tera hei putake. Engari ko te hunga i haere mai kia rongo i etahi korero whakamiharo mo nga whakaoranga o nga mate, tera ratou e pouri mo te kore korero pera te ahua. Ko era tu korero kua perehitia e nga nu-pepa i enei marama ka taha ake nei.
Tena a Ratana e whakaae ki nga kupu o te rarangi a Amoho. Kaore ia i whanau mai hei poropiti, kaore hoki ia i akona mo taua mahi. He Maori tuturu ia, a ko te nuinga o nga ngoikoretanga o te Maori, i a ia hoki. He tangata ia no te Hahi engari kaore ia i whakaaro nui rawa ki nga tikanga o te whakapono. Ko te mea nana ia i whakatahuri, ko te paanga o te mate ki tana tamaiti, i raruraru ai nga whakaaro o nga takuta.
I roto i tona pouritanga ka hoki ona whakaaro ki nga kupu ka maha nei ana korerotanga, ara "E ora te turoro i te inoi whakapono, ma te Ariki ano ia e whakaara ake."
Ka whakaaro ia ko tenei kupu me whakarite, tae noa ki nga kupu a to tatou Ariki mo te inoi i runga i te whakapono. I uaua taua tikanga ki a ia i te timatanga, i a ia e whawhai ana ki tona whakapono iti. No te roanga ka rite i a ia, ka ora hoki tana tamaiti. Katahi ia ka whakaaro atu ki ona hoa e pangia nei e te mate, ka ora hoki ratou i o ratou mate. Ka paku tona rongo i tenei wa, a i te kaha o te whai o te Maori i a ia ka tahuri te Kawanatanga ki re whakatu teihana mo te tereina, me te whakanuku i nga haora tereina kia tae pai atu ai nga turoro. Ko te nuinga i hoki ora mai, ko etahi i whakaaro kua ora ratou. Ko nga tangata i tawhiti i tuhituhi reta atu, ka whakahokia e ia nga reta, pera ano te mana o nga reta me te tae a-tinana atu o nga tangata, e ai ki nga. korero. He nui nga takiwa Maori kua taea e ia me tana whakawhaiti i tana mahi ki tana iwi Maori anake, a i aua takiwa he maha nga rau turoro kua tae mai ki a ia. I taua wa ano he tini nga mano pakeha kua tuhituhi atu ki a ia whakaatu i o ratou mate. Whakahokia ai nga reta nei e ia, me tana whakaatu ki a ratou i nga kaupapa e ora ai ratou penei me ana whakamarama ki te iwi Maori, a he nui nga turoro kua ora o te iwi pakeha.
He nui nga korero a nga Nu-pepa mo te "Maori Miracle Man" (Te Tangata Maori mahi merekara) Ko tona rongo kua tae ki waho atu o nga rohe o enei moutere. Kua pahitia e nga Hinota etahi motini whakamihi mo te mahi a Ratana. He nui hoki nga korero mo tona

18TE TOA TAKITINI                      Pepuere 1,1922
kaha ki te whakaoho i te taha wairua o ana iwi.
Ko enei korero kei te taha manaaki, me whakaatu ano hoki nga korero o te taha whakahe. Ko etahi tonu o nga Maori kua whiwhi ki nga matauranga kaore i te ngakau nui atu ki nga mahi a Ratana. Ko etahi e ki ana he ahuatanga ano tenei no nga mahi tohunga Ko etahi (kei te mohio au ki aua tangata) e tino pouri ana mo te ahua noa o nga whakahaere i a ia e mahi ana i nga turoro. Kei te kai tonu i tana paipa i a ia e mahi nei, a i etahi wa ko nga korero he korero hianga. A no muri nei ka kitea ko etahi o nga turoro i ora nei kaore i pumau taua ora. Tera tetahi reta na nga takuta tokorua i haina, he whakaatu na raua i tetahi wahine i te hohipera e takoto ana kua taumaha ke tona mate he mate ngarara (cancer) No te taenga mai o te reta a Ratana ka mahara taua turoro kua ora tona mate ka tupurangi otira kaore i ora. I tetahi kainga i riri a Ratana ma ki tetahi o nga Minita o te Hahi. I te ata, he Ratapu taua ra, ka mahue te kainga nei i a ratou ko tana ope. Waiho ake nga turoro, kaore i tirohia.
I runga i enei whakaatu ka raruraru o tatou whakaaro. Kaati me titiro tatou ki ana mahi me nga whakahaere, me nga kaupapa o tana mahi.
Ki taku whakaaro kaore a Ratana i te pai ki te ingoa nei "Tangata Mahi Merekara." E tino kaha ana tana whakaatu ko nga whakaoranga e kitea nei ehara i te mea nona ake te mana. Tino kaha tana takahi me tana whakahe i nga mahi Tohunga. Ko nga tangata e haere ana ki nga Tohunga, e whakarere ana i te Atua. Tenei tetahi o ana kupu whakarite "Ki te mate to wati tena ranei e mauria e koe ki tetahi Kamura, parakimete ranei? Kaore, engari ka mauria e koe ki te Wati-meka. He aha i rereke ai to whakahaere mo to tinana? Ehara i te mea na te Tohunga koe i hanga. Ko te Atua to kaihanga, a ka taea hoki e ia te whakaora i a koe mehemea ka whakawhirinaki koe ki a ia."
Ko te roanga atu kaore i taea te whakamaori i te kore kupu o te reo Maori. Ko te mutunga e tono ana Te Ahirikona kia puta nga inoi a te iwi mo Ratana. Kaore he kupu whakatoi, taunu ranei a Te Wirenui mo Ratana-engari he manaaki, me te tumanako kia mau tonu ki te huarahi pono.)—
Na TE ETITA.

Pepuere 1, 1922
TE TOA TAKITINI
Kia Ora Nga Manaakitanga.

•
Te IngoaTe KaingaTe UtuTe Wa E Mutu
Tiwana H. TuriHick's Bay6/610/22
Himiona  Kururangi10/22
Ani Taumutu10/22
Matiu Te Hina,,10/22
Nehe Te Hei10/22
Mihaka Patahuri»»10/22
Mihaka Turi»,10/22
Wheoro PoniOhinemutu8/22
Hapi TakimoanaTe Kao£14/22
MarakiHastings6/68/22
Wiri EruetiOtane10/36/22
Joe KaretuPakipaki£18/22
Waaka Te ArakaiTaupo8/68/22
Taiawhio Te TauMasterton6/610/22
Canon A. WilliamsPukehou£18/23
Pokiha PeniKoriniti6/612/22
Rangitahua,,6/612/22
Parete WeretaKawana6/612/22
Rev. H. KeremenetaPipiriki£112/22
Hemi W. PaikeaTakapau6/610/22
Hunia RaeCape Runaway8/22
Tamihana TikitereOhinepanea12/22
Rev. Hohaia TaurauOtiria8/22
Tira HareMatauri Bay20/-8/22
Wai TitoWhangarei6/612/22
Kameta PouWaitomo8/22
Haimona PirikaDargaville12/22
T. HakuKaimaumau12/22
Mete KeepaTe Kao12/22
John BrownNaumai12/22
Wairemu HaareMatauri Bay12/22
Hare Hori12/22
Wati Haare3/5/22
Hohepa Apiata3/-5122
Teira MihaPapawai6/612/22
W. E. TureiGreytown3/-5/22
Ropoama PoheTurangarere6/612/22
NgaihiFernhill6/6S/22
Ihakara RobinClive10/-12/22
Wiki TupeWaiharera6/612/22
E. C. DavisWaitomo4/68/22
Poutu PatupatuPiopio6/612/22
Te Murunga PareteOtorohanga6/612/22
Arch. WilliamsGisborne20/-8/22
Tepana HuiramaMangonui3/36/22
Wiremu HonaTokaanu6/612/22
Eru TitiManutuke10/-8/22
Hekera PongaWairoa, H.B.6/612/22
Mana Tamihana6/612/22
Rev. H. RenataKaeo10/-12/22

20
TE TOA TAKITINI
Pepuere 1, 1922
Te IngoaTe Kainga          TeUtu  Te Wa E Mutu Ai
Miss Heron Tupara Tamana Miss K. Williams Taina Wharepapa Kipa Anaru Niniwa-i-te-RangiNelson                              6/6                   3/23 Ruatoki N.                      10/-                  2/22 Napier                              11/-                 12/22 Mataora Bay                    6/6                    Tangoio                            21 /-Wellington                      £10
i He awhina ta enei mo te pepa.
Na Niniwa te awhina nui rawa mo ta tatou pepa.
Kia ora e Kui.   Kua kore he mutunga o te rere atu o te Toa Takitini
ki a koe.
Na Paratene Ngata i tuku mai nga ingoa e 22 mo te pepa me nga moni-Kia ora e koro mo to kaha.   E toru nga tau o te pepa nei e rere atu
ana ki a koe kaore he utu.
Kia ora nga mihi huhua e pukai ake nei mo ta tatou pepa. Kanui te pai o nga korero i tukua mai, me nga paku herengi. Kei te whakapaua te kaha ki te rapu i nga korero whai tikanga, otira ma te whai herengi ka nui ake ta tatou pepa.
Me penei nga rete,
Te Toa Takitini,
Box 300, Hastings.
Te Kiore. I tu he hui ma nga kai-tirotiro o te tari o te ora ki Poneke i nga ra o Hanuere. I whakaatu tetahi o nga takuta (Dr. W. F Findlay) i te kaha o te whanawhanau o te kiore. Ka rua marama me te hawhe te kaumatua o te kiore ka timata te whanau.
E ono tae atu ki te waru nga whanautanga o te kiore i roto i te tau kotahi. E ruatekau-ma rima nga ra o te Kiore e hapu ana ka whanau. I roto i nga marama kotahi-tekau ko nga kuao a te kiore kotahi, tena e tae ki te waru-rau tekau (800)!
I puta ai nga korero mo te kiore he whakaatu na taua takuta mo te mate kiore (plague) e haere mai nei, Ma nga puruhi o te kiore taua mate e mau haere. No reira kia kaha te patu haere i nga kiore.
Mo nga Tamariki kaha te Rewharewha, me kai i te
WOODS' GREAT PEPPERMINT CURE, 1/9, 2/9 patara