Te Toa Takitini
(I tipu ake i roto i Te Kopara)
Ko te Kopara na Te Pipi-wharauroa
Ko Te Pipi-wharauroa na
Te Kupu Whakamarama o te tau 1898.

Registered at the G.P.O as a Newspaper.
NAMA 2HASTINGS         HEPETEMA 1,1921
Ta Tatou Pepa.
HE nui nga tangata e tango ana i te Kopara i nga tau ka huri nei i runga i te kore utu.   Kaore he utu   ki  nga Minita.    Kaore he utu mo  nga Hohipera.    Kaore he utu mo nga whare-here-here.    Tukuna ai nga pepa ki a ratou hei whakakoakoa ake i a ratou.    Tera atu ano hoki tetahi wahanga nui tonu kei te nama ki te pepa.    Ko etahi he toru tau e nama ana.    Ko etahi kua tae ki te wha tau nuku atu.   Kaore e rawe te haere a te Toa Takitini mehema koira "he ahuatanga mo tana kaupapa.    No reira he whakaatu tenei koi nei te kape whakamutunga ki nga tangata kua neke atu   i te rua tau tuturu ta ratou nama.    Kia tere tonu te whakariterite i nga  nama mehemea e hiahia ana koutou ki te Toa Takitini kia tae atu ki o koutou marae.    Kanui nga kupu whakamihi kua tae mai mo ta tatou  pepa. He whakaatu tenei kaore te pepa e ora i te mihi anake. Whakatinanatia mai a koutou mihi mai a koutou mihi i runga i te kaupapa o te whakatauki o te nama tahi: — " Nau   ko   te   rourou,   naku   ko   te   rourou, ka ora   te manuhiri."
He inoi tenei ki te Iwi ki nga tangata whai-moni hoki kia aroha mai ratou ki ta tatou pepa. Mehemea e utua ana matou mo a matou mahi tuhituhi mo te pepa tera noatu te utu. Kei te whakapau matou i to matou taima me o matou nei paku matauranga i runga i te whakaaro nui

2TE TOA TAKITINI          Hepetema 1, 1921
ki te iwi. He aha hoki koutou te whakaaro tahi ai ki te iwi ka tuku mai ai i etahi o nga taonga a te Atua kua tukuna nei e ia ma koutou e tuari. Kia aroha tahi tatou. Mau ko te rourou maku ko te rourou. Whakawhanuitia te aroha. Kaore ta tatou pepa i te mahia hei oranga mo te pakete o tetahi tangata, engari hei whakapiki i nga whakaaro, i te taha hinengaro, i te taha wairua o te iwi nui tonu. Tetahi kupu nui kupu hohonu i te wa o te pakanga e penei ana :— Natemea kua he te wairua a Tiamani i totohu ai ia.
Tika tonu tera kupu. Ki te he ana te wairua o te iwi ka totohu te iwi. No reira e nga rangatira awhinatia mai ta tatou pepa e whakatakoto nei i nga tauira papai hei whainga atu ma te iwi. Ko to koutou reo tohutohu tenei e tae ai au korero ki nga marae katoa o Aotearoa me Te Waipounamu tae atu hoki ki Wharekauri me era atu moutere o te ao. He nui nga kapu kei te tukua ki nga hoa i ingarangi.
He kupu whakamutunga ki nga Minita. Kei te haere noatu te pepa ki etahi o koutou. Ko etahi kei te whakaaro mai kei te utu i tana kape i tana kape. Ko etahi o koutou kaore he awhina kaore he mihi kaore he korero. Ko to matou hiahia ko koutou tonu ko nga minita o ia takiwa o ia takiwa hei tuku korero mai, hei tuku mai hoki i nga ingoa o nga tangata e hiahia ana ki etahi Pepa ma ratou. A koutou Hui ahakoa i tehea wahi o te motu, a koutou mahi Kaunihera, a koutou whakaeaere Kura a koutou hui karakia, nga whakaaro hou, nga tupapaku, tuhituhia mai. Ma matou e whiriwhiri te wahi o te ripoata hei perehi me te wahi hei whakarere. Engari kia mahara ano ki te whakawhaiti mai i nga korero. Kaua hei kumea rawatia kia roa. Kaore he ruma o ta tatou pepa i te nui o nga korero.
Heoi ano ra kia ora katoa koutou me ta tatou pepa.
Mo te Mate Poho me te Rewharewha me kai i te
WOODS' GREAT PEPPERMINT CURE, 1/6,1/9 patara.

Hepetema 1, 1921   TE  TOA  TAKITINI
                 No  Heretaunga.

    He nui te inihi ki nga rongo kakama o nga ropu tama-
riki wahine o Heretaunga i mau nei i tenei tau ki te Hoki
(Hockey) hei ngahau ma ratou i tenei wahanga o te tan. Tino
pai.  Koia tena ko tetahi o nga tino ngahau o te wa. Kua
tae mai a koutou whakaatu kia taia a koutou mahi me o
koutou whakaaro. Haere mai ! kawea mai o koutou whaka-
aro.  Taku toa he toa takitini, ahakoa taku iti, he iti tinana
ko te ngakau ia kei te tumanako atu ki oku i tena wahi i
tena wahi kia penei nae koutou e whakaatu ake nei i enei o
a tatou ngahau o te wa. Kei te mihi  hoki ki ta koutou
 whakahaere tanga i nga tikanga huihui, korerorero, waiata,
whakatangitangi, me  nga tikanga whakaputaputa matau-
 ranga (debate) me era atu tu ngahau hei ako i te ora tinana
me  te hinengaro mo  nga mema  o nga ropu. Kia kaha.
 Ahakoa hoa riritia i roto i a koutou ngahau kia kaha (play
 the game). Kia manawa-reka (be a sport). Kia whai honore
 to tatou Ariki i roto i a koutou mahi katoa.
                                                                         
 KI TE ETITA,

     E koro haria atu enei korero kia kite mai ai aku hoa ae
 kua ripoatatia o matou whakaaro mu a matou ngahau Hoki.
 Kua tu o matou ropu i runga i te whakaaro kotahi kia mahi
 matou  i tenei  mahi, me   kore e  ora te tinana me kore e
 kakama ake te hinengaro i te omaoma tanga.

     Ko  nga  ropu kua tu no Korongata ko  Matariki, no
 Omahu ko Huia no Te Hauke ko Kahuranaki, no Waipawa
 ko Pohokura, no Tahoraiti ko te M.I.A. (Ropu Whakapai)
 no muri  mai nei ko to te Paki Paki ko te Y.M.P. (Ropu
 Taitamariki  Maori) ko te ropu toa ko te M.I.A. raro iho ko
 Matariki  Kanui  o matou  i ahua mate rawa i mua atu o te
 purei-tanga-hoki, kaati nui ata te ura inaianei. Ki toku e
 mahara  na te omaoma pea i pai ai.

      I purei te M.I.A. raua ko Matariki. Kotahi ta tetahi me
 tetahi.  Nui atu te kaha o Matariki notemea he tino ropu toa
 rawa tona hoa purei. I purei huki te Y.M.P. raua ko Kahu-
 ranaki, wini ana  ko Kahuranaki   e torn kaore tahi. Ka
 wha  nga pureitanga o Huia raua ko Kahuranaki, ka toru nga
  winitanga  o Matariki  i a  Huia.    E  maharatia  ana  tera
  tetahi purei whakataetae  ma  nga tiima  nei kei nga  ia
 mutunga  o te marama nei.—Na Te Rarii.

4                  TE TOA  TAKITINI       Hepetema 1 1921

             Te  Mate i te Whawhai.
    E korero ana tetahi tangata matau o te Kareti Hawata
(Harvard) Amerika tera e tae ki te whitu tekau tau e whaka-
tupu ana a Paranihi (France) i te tangata ka kapi ai tona
toru miriona tangata i mate i te whawhai  nui kua mutu
tata ake nei.
                  Moascar Cup
    I te purei whutupaoro a Te Aute Kareti (T.A.C.) raua
ko te kareti momona  (M.A.C.) mo te '' Moascar Cup " i
Hehitingi wini ana i te M.A.C. 24 ki te 9 paina. He nui te
kaha o taua purei a, he tino kaha hoki te M.A.C. i taua ra a
he pai hoki te purei. Nui  atu te tangata  i hui kia kite i
taua purei notemea  koia nei anake nga tiima o nga kura
maori kei te whakataetae mo taua kapu.
    Te Moascar Cup i wini mai i te Ropu Hoia haere hoiho
o  Nui  Tireni i roto Parehetaina (Palestine) i te wa  o te
pakanga  nui kua mutu tata ake nei No te taenga mai ki te
kainga nei ka tapaetia e nga Hoia hei purei ma nga kura o
Nui  Tireni katoa. Ko te tikanga ko nga tamariki kaore ano i
tae ki te Rua tekau nga tau i te tahi o nga ra o Aperira o te
 tau, e whai mana ki te purei i roto i nga tiima kura.
                  Tamaterangi.
     He whakatikatika mo te ingoa o Taharakau  i te pepa
Nama tahi. Ko  te tikanga ua Tamaterangi ke taua whaka-
 tauki " He Ao te Rangi ka uhia, he huruhuru te manu ka
 rere." Kei pouri mai te Iwi.
                  He Aroha.
     I tapaetia e Moori  Pere  (Tonore) nga  keepa  (caps)
hiriwa ki te tima whutupaoro  o Hawke's  Bay, he tohu
 Whakahauhau  na ana kia kaha mo te tae rawa mai o te Ropu
 o Awherika kua  pai te noho utu a tenei ope. Kia ora a
 Moori mo tana mahara ki tenei o nga mahi huhua e tika nei
 kiu awhinatia peneitia e nga rangatira. I whaka-manuhiritia
 hoki e ia te ropa o Turanga (Gisborne Reps) ki Otatara.
     Ka  rua tau e takoto mate ana  tenei wahine, otira, na
 nga tohu tohu a Ratana ka  ngawari tona ahua, na reira
 ka tumanako atu kia piki tonu nga ora kia koe i runga i te
 ingoa o te Matua o te Tama me te Wairua Tapu.
                 Karakia Whaka-u.
     No te Ratapu te 28 onga ra o Akuhata  nei ka tae Te
 Pihopa o Waiapu ki te Whakau ki Omahu me Moteo. Kanui
 nga tangara i hui mai ki nga karakia. He nui hoki nga mea
 i whakaukia—16  i Omahu, e 5 i Moteo.

Hepetema 1, 1921   TE  TOA  TAKITINI                   5


                Te Ropu  Mataara.
    I tu te hui ate Ropu tiaki hipi (Sheepowners) o te peka
ki Haku  Pei nei he  titiro i te ahua mo nga utu  katitkati
hipi.  I  karangatia mai  hoki  te  tumuaki  me  nga  kai
whakahaere  o te Ropu Mataara.  He nui nga korero i oti i
a ratou engari kua mauria aua korero ki te hui nui ka tu ki
Poneke.  Ko te tirotiro o taua ropu he taumaha rawa nga
utu e tonoa ana e te hunga kati kati otira kua takoto nga
kupu a te Ropu Mataara ara ko te utu tika i te ahua ano o
te wa te mea hei whakaritenga atu. Na reira ko te kupu
hei hapai ko tenei "Kia Mataara."


   Ko  Pitau ko Pareiha ka hinga ki te Moenga-roa.
    Kanui  te pouri mo o tatou aitua maha kua hinga nei ara
a  Pitau, o Taranga, a Retia Pareihe  o Heretaunga,  me a
raua mokopuna  maha  o roto ano o enei marama  tata nei.
He  rakau nunui ! Te hinganga haruru una ! Hoatu koutou
ki ena  tini ki ena mano.  Ehara  to toa i te toa takitahi.
Maku  e whakawhaiti i muri nei, Na to koutou karanga maha
i raro i te maru o te Toa Takitini.

     Mate atu he tetekura, ara mai he tetekura. E tangi ano
 te Tangi, me te titiro ki maui ki katau, me te haere whaka-
 mua atu ki nga puke ki nga tauranga nunui e tu mai na i
 roto i te hinengaro, i te kanohi tangata, me te Inoi puku i
 roto i te ngakau kia homai he kaha e te Kaihanga ki tena ki
 tena o koutou kia taea atu ai nga tumanako i roto i te ngakau
 mamae i te ngakau maru.

 Te Hinota. Haere mai e aku Toa Takitini nga Minita.
     Ka tu te hinota nui ki Nepia a nga ra timatanga o Hepe-
 tema nei. He mea tino pai kia kaha mai nga hoa minita ki
 te hikoi mai ki taua hui, Kanui nga tikanga nunui e puta i
 taua hinota. Haere  mai e hoa  ma, ma  te Toa Takitini ka
 mama  nga mahi. Apa ano me mate-a-uru-roa.
 Mo nga Tamariki kaha te Rewharewha, me kai i te
     WOODS' GREAT  PEPPERMINT CURE, 1/9, 2/9 patara

                  TE  TOA  TAKITINI       Hepetema 1, 1921
           Nga ra  o te Tai-tamarikitanga.
                (Mauri mahi, mauri Ora)
    Kua  tae tenei e te Iwi ki te takiwa e tino tika ana kia
kaha ta tatou whakapau i o tatou whakaaro ki te kimi ki te
mahi tonu ranei i tetahi oranga mo tatou. Ko te wa kei te
tino kaha rawa te haere a ko te mea tino marama ki te titiro
iho ko te whakapau i tau " taima " ki runga i a koe ake ano.
Kua  wariutia te ahua o nga mea katoa tae atu ki nga kai o
nga whare hokohoko me nga mea katoa o roto i aua whare
hokohoko  Otira ki te titiro ake ko te mea tino kino rawa ko
te Matauranga o te ropu "Trade Union " ki te tuku haere i
nga taonga ki runga i te motu. Ki  te 'titiro ake kua tino
matau  taua ropu ki te ata tukutuku haere i te nui o te kai tae
atu ki te taonga i runga i te ata weeti haere kia kaua rawa e
tae ki te kore rawa. Na runga i tenei ahua ka mau tonu te
 kaha o te rahi o te utu o nga  mea katoa  e hiahiatia ana
 e te tangata. Kaati i runga i te matauranga o tenei ropu ki
 tenei ahua ki taku titiro ko te iwi e puta ana te painga ko te
 hunga e whai hea ana ki roto i aua ropu. Ko te mea hei
 titiro ake ma tatou ko te rapu i tetahi tikanga hei karo ake i
 enei taumahatanga. Ki ahau nei ko te mea  tuatahi ko te
 whakaae ake o te ngakau kia whakapaua te kaha ki te mahi
 kia puta mai ai he oranga tika ki te tangata ahakoa ra he aha
 te mahi e aroaroatia atu ana e tou ngakau.
     Otira i te mea ka timata te mahi ko te mea nui i
 muri atu ko te manaaki i te hua o tau mahi, ka whaka patu
 i tetahi wahanga hei tirohanga ake mo te wa e taea ai te
 mahara  ake  o tetahi whakaaro notemea kaore e taea e te
 tangata te ki "Hemea te mea ka taea a te mea o nga ra "Ko te
 ao kei te huri tonu Kua tupu te Pakeha i runga i te mata o
 te whenua i runga ano ra i enei tikanga katoa e kite ake nei
 tatou i enei o tatou hoa e tupu haere nei. Kia hipa tatou ki
 tua o enei taiapa teitei ara o te kaha ki te mahi, o te manaaki
 i te hua o an mahi i te whakautu o tou werawera a me te
 kaha ki te whakahaere i te ahuatanga o te wariu o te wera-
 wera  ina hoatu e koe to tinana ki tetahi atu tangata hei mahi
 i ana mahi i ona whakaaro ranei hei kona tatou tono ai ki te
 ao kia ata tirohia te wahi tika mo te whakataunga i te hua-
  rahi e ngawari ai te huri o te ao. Ki te kaha tatatou whakataki
  i nga kupu o te Karaipiture kakite iho tatou he mutunga ano
 te ao. Kei te haere mai te wa e hoki mai ai te Kai-whakaora
  ki te ao nei a hei reira ka homai te kupu ki te hunga i tae
  ora ki reira ki te hunga hoki e whakaaratia ake " Ana te
  mehua  mo tau mo tau " Kei te matau tonu tatou ki te utu
  ino te mahi pai mo te mahi kino, mo te whakawhiu me te

Hepetema 1, 1921    TE  TOA  TAKITINI
manaaki'  Na  reira ki tooku nei mahara, i te mea*kua mahi
nei te tangata a kua manaaki nei i te taonga a kua whiwhi
hoki  i te wariu o  tonu weraweratanga  ahakoa rangatira
ahakoa tetahi atu tu o te tangata e tika ana kia tuku mahi te
 rangatira i runga i te Aroha a kia mahi te tangata mahi i
 runga i te Aroha a kia kana  te Rangatira e kaiponu  i
 te warui o te werawera o te Kai mahi Te Kai-mahi hoki e
 kaiponu i tona kaha ki te mahi Engari e hoa ma ki taku
 titiro iho "Mehemea e rite ana te Whakapono o te tangata
 rangatira me te kai-mahi ki te Atua Nui Tonu ka riro ko te
 nei ahuatanga hei whakakotahi i te Aroha, ka ngawari i
 konei te tuku i te utu o te wariu o te mahi i mahia me te
 tuku hoki i te kaha o te mahi kia rite ki te wariu o te utu i
 whakaritea  ai.
     Kaore tahi he wa hei moumoutanga i runga i te taumaha
 o nga tikanga e karapotia nei te ao. Na reira e te Hunga
 Tamariki," E  kuhu  i a koe! Kei te haere mai  te wa e
 Kaumatuatia ai koe e tika ai kia noho. Hei reira huri ai to
 whakaaro  ki muri titiro mai ai tangi ai ki o matua kua huri ki
 tua o te pae, kua heke atu kei o tupuna, ka tangi koe ka rapu
 koe ka ui koe " He aha taku i kite ai i tenei huarahi roa i
 takahia mai nei e ahau." ?
     Hei reira ra koe te tino matau ai ko te tino mea i mahue
 iho kia koe ko te Paipera Tapu a te whanau. Ko te kupu
 nui tera e tere to kite iho ko tenei—Te  Whakapono   Te
 Tumanako  Te Aroha, enei e toru. Te mea nui rawa ia o
 enei e toru ko Te Aroha.
     Na reira ko te ahua o to tupunga ake hei tangata me tupu
 i runga i nga tikanga o te Whakapono : hei kona ka kite koe
 i nga mea ara i nga ahuatanga katoa mo nga ra kei mua, a,
 ka tino marama ia koe tera ahuatanga ka timata to noho i ru
 nga i te Tumanako. Otira i runga i te mea kua marama nei
 i a koe te ahua o nga mea e tika ana kia Tumanakotia hei reira
 ano koe tino matau ai ki te wariu o tenei mea o te Aroha
 tetahi ra o nga taonga nunui i mahue iho i o koutou tupuna
kite tena ki  tena marae. No   reira e nga Tai-tamariki
  whakapaua te kaha ki te whakataki i nga ahuatanga katoa i
 runga i te Whakapono i te Tumanako me te Aroha.—P.H.T.

                Te  Pariha o Moteo.
     Kanui te whakamihi iho ki te ropu wahine o Omahu
  mo to koutou whakaaro ki te whakapai haere i tena o nga
  urupa o tatou Whare Karakia Ka pai enei tu mahi Tena hoki
  e hine ma i era wahi o te Maara Waina nei kia kakama mai
  hoki.  Ekore e tika kia kiia he tauwhainga tenei, engari he
  mahara tonu ake ki te hunga kei raro.

8                  TE  TOA  TAKITINI      Hepetema I, 1921
                         NGA     TAHUA        O
            Te Pihopatanga o Waiapu
    No roto no enei ra e pehia nei te ao katoa e te mate
i te uaua o te kitea o te moni, ka hoki whakamuri nga
whakaaro  ki o tatou rangatira o te rima tekau tau ka
huri nei, me te mihi ki a ratou mo to ratou kaha ki te
whakahaere tikanga kia puta ai he painga ki nga wha-
kapaparanga  i muri i a ratou. Ko te paraiti "kore-moni"
kua pa ki a tatou katoa. Taumaha rawa te paanga ki
nga whakahaere o te Hahi. Na te whakaaro nui o nga
rangatira kua riro nei ki te po, i whai oranga ai nga
kai-whakahaere  a te Hahi i enei ra. Titiro tatou ki nga
Tahua Oranga Minita e mau ake nei:—
    Ko nga kaute tika enei i te i o nga ra o Hepetema,
1921.
MOTEO  PARIHA           WAIPATU  PARIHA
Moteo                £553  4  O  Ngatihori            £113/ 14  3
 Waiohiki           515  o  2 Waimarama             309 6  6
Omahu               639 15 o

Huihui katoa        1707 19 2  Hui katoa             1447 o  9
             WAIPAWA    PARIHA
               Waipawa              £343 17 2
               H. Rapaea            loo o  o

                 Hui katoa              443 17  2
    No nga tau o te pakanga nei ka timata te whaka-
 piki a nga tangata o Haki Pei i etahi tahua ma ratou.
 Ko enei Tahua  kei te piki haere tonu i tena tau i tena
 tau.
 WAIPATU  PARIHA          WAIPAWA    PARIHA
 Te Hauke          £149 o  o  Porangahau          £344 o  o
 Pakipaki             109  3 3
 Warihia Ihukino
       ara Kohupatiki  32 o  o
          Mo te Whare-karakia ki Tongoio      £288  8  6
          Mo te Whare-minita  ki Te Waipatu       52 IO. o
Tera ano etahi Tahua Minita o te Pihopatanga o Waiapu.
 Taupo      300 Turanga    400 Hikurangi  8oo Te Kaha    570
 Mohaka      200 Whangara   430 Waiapu     630 Whakatane   160
 Wairoa     200 Tokomaru  370 Kawakawa  400 Tauranga   420
 Nuhaka     300
     Whakapikingia  a tatou Tahua  e ia pariha e ia
 pariha. Na o  koutou matua te kaha i takoto ai enei
 whika e mau nei hei mihi ma tatou i enei ra. Kei whea
 tau e tenei whakatupuranga ? Kia mahara ki te ingoa o
 ta tatou pepa "Te Toa Takitini."

Hepetema 1, 1921TE TOA TAKITINI                                    9
Nga Ratapu o Hepetema.
Ka timata atu i tenei kape o ta tatou pepa te perehi i nga korero o tena Ratapu o tena Ratapu, i ia marama i ia marama.
Hepetema 4.    Ratapu 15 i muri i to te Tokotoru.
Ko te ako nui a tenei Ratapu kei te kitea i roto i te Inoi, i te Tuhituhi, me te Rongo-pai; ara ko te mohiotanga kaore tatou e tu ki te kahore e awhinatia mai e te Atua. No te Inoi tenei. I te tuhituhi "ko te ripeka anake o te tatou Ariki o Ihu Karaiti" te ora mo tatou. I te Rongo-pai "matua rapua te rangatiratanga o te Atua, me ana mea tika ; a ka tapiritia mai enei mea katoa ma koutou." Ko te ora mo tatou wairua kei a Ia : ko te ora mo o tatou tinana kei a Ia ano. Kanui nga tohu o te aroha o te Atua kia tatou.
Kupu whakarite:—I te wa o te pakanga ka rongo tetahi hoia i te taumaha o te mate o tana wahine. Ka tono ia kia whakaaetia ia kia hoki. Kaore i whakaaetia. Oma ana ia. I te huarahi ka mau.
Ka whakawangia. Ko te whakatau tenei: " Hei te Paraire me pupuhi kia mate rawa. Kore rawa taua tangata i oho, maro, tonu te kanohi. Heoi ano tana whakahoki atu" kei te pai." Katahi ka patai atu te herehere " kua mutu ?" Ka ki mai te apiha " kaore. Tenei ano tetahi pukapuka " Katahi ka panuitia atu te murunga a te Tianara i tana hara. No tenei panui katahi ano te tangata nei ka aue ki te tangi. Hinga rawa ki te whenua tangi ai. I te whakahaere maro, maro tonu hoki tona ngakau. No te reo aroha, reo ngawari, katahi ano ka maru te ngakau o te tangata nei. Whakahokia ana ki tana turanga, a i tona pai, me tana kaha kaore rawa i roa kua nekehia ake ki nga turanga nunui.
Kanui te aroha o te Atua ki a tatou, aroha tinana, aroha wairua. Kia ngohengohe, kia ngawari.
Hepetema. 11.    Ratapu 16 i muri i to te Tokotoru.
Ko te kupu nui o tenei Ratapu ko tenei:— "whaka-paia, tiakina tau Hahi e tou aroha pumau." I te Rongopai ka kitea te aroha o te Karaiti i te whakaarahanga i te tamaiti a te pouaru o Naina. I te Tuhituhi "kia mohio ai ki te aroha o te Karaiti."
Kupu whakarite :— I tineia te maramatanga o nga Hurai te take i kaiponu ratou i taua maramatanga mo

10TE TOA TAKITINI           Hepetema 1, 1921
ratou anake. Te tikanga, ma ratou e mau te maramatanga ki nga topito e wha o te ao katoa. I ki hoki a te Karaiti, " Ko koutou te whakamarama o te ao." Tenei te karanga a nga upoko o te Hahi "arohatia a Merani-hia." Ko etahi e ki ana, me pehea hoki nga Maori ? Ko nga Hurai enei e kaiponu nei i te maramatanga mo ratou anake. Kia tupato kei tineia to tatou maramatanga. Ko te aroha o te Atua mo te ao katoa.
Hepetema 18.    Ratapu 11 o te Tokotoru.
Ko te reo o tenei Ratapu he inoi kia "meinga matou kia mahi tonu i nga mahi pai katoa." E rite ai tenei inoi ma te Kaha o te Atua. Ko te Tuhituhi e whakahau ana kia rite to koutou haere ki te karangatanga i karangatia ai koutou, kia papaku, kia mahaki, kia manawanui, kia ata hanga tetahi ki tetahi i runga i te aroha." Koinei aua mahi pai. Ko te Rongo-pai e whakaatu ana i te kupu a to tatou Ariki mo te ngakau papaku "e noho ki to muri nohoanga." "Ki te whakaiti tetahi i a ia ka whakanuia,"
Hepetema 25.    Ratapu 18 o te Tokotoru.
Ko te akoranga o tenei Ratapu ko te whawhai a te Karaitiana ki te ao, ki te kikokiko, ki te rewera. Kei te Rongo-pai te kaupapa e kaha ai, ara kia whakapaua te ngakau, wairua, hinengaro ki te aroha ki te. Atua : Kia aroha hoki ki te tangata ara ki tou hoa tata. Ko te Tuhituhi e whakaatu mai ana i te ra o te Ariki kei te haere mai. No reira kia u.
Kupu whakarite :—I ngaua tetahi wahine i Nelson (Whakatu) e te katipo. I whakahawea taua wahine ki te iti rawa o te katipo. Ka pupuhi tana ringaringa. Kua kaha ke te mate, katahi ka mahara ki te takuta. Te kitenga o te takuta ka mea atu kia tere tonu te tapahi i te ringaringa i ngaua ra. Kaore i whakaae taua wahine. No te taumahatanga katahi ka whakaae. Te tapahanga kaore i taea te paihini, kua piki ke atu ki runga atu. Ka tapahi ano, a ka tae ki te pokohiwi. Ka mate te wahine nei i te waihotanga kia roa te paihini e piki haere ana.
Kia tupato ki nga whakawai a te ao, a te kikokiho, a te rewera. He paihini e piki haere ana ki te kore e tere te mau atu ki te Rata.
Kaore e haha te ora o te Rewharewha me te Maremare i
te WOODS' GREAT PEPPERMINT CURE, 1/9, 2/9 patara

Hepetema 1, 1921TE TOA TAKITINI                                  11
He Miraka Te Kai.
He mea pai kia patai te tangata i roto i tona ngakau " He aha te kai pai e tupu ai, e ora ai tona tinana." Oti ra na te patai o te ngakau ka rapu nga whakaaro ki nga mea katoa.
Waihoki i runga i tenei whakaupoko "He Miraka Te Kai" me whaka whaiti mai nga whakaaro ki tou tinana ake a ka patai iho I kai miraka ano ranei ahau? Tena tatou e kite a e whakaae hoki ae koia tenei ko te kai tuatahi i whakawhiwhia kia tatou e o tatou matua i to tatou tai-tamarikitanga. Na taua kai ka tupu te tinana me nga wheua, na ko tatou tenei ka tupu ki te ao ka kaumatuatia. E tika ana kia patai tatou te hunga kua pakeke kua kaumatuatia '' He aha te kai a o tatou matua i kainga hei whakatoo miraka ara wai-u ma tatou i te mea e kohungahunga ana tatou. Otira ki tooku mahara tera tatou e ohorere ina kite iho ina matau iho ko etahi i kai noa i te kai engari kaore i matau ka haere aua kai hei wai-u.
Ko etahi i whangai noa ki nga miraka paru i te kore kaore i matau ka haere era tu kai hei whakatupu mate hei whakatupuhi i nga iwi me nga kiko o te tangata. Ko te hunga ia i rapu a i kai i nga kai e totoo mai ai te wai-u pai ma nga tamariki i kite i te hua pai o ta ratou nei tu whangai i te tamariki.   Ko etahi tu i   mea kua timata te haere o te peepi kua mutu te mahara ake e kei a ia tonu tetahi o nga waha hei kai i nga kai whakato miraka pai ma te peepi.    I te mea ka timata te haere a te tamaiti mai i te tahi o nga tau tae noa ki te rima o nga tau ara i mua atu i te takiwa e timata ai te haere o te tamaiti  ki  te  kura  he  mea tino tika  kia  kaha te whangai ki te miraka pai kia tupu pai ai nga iwi mo taua tinana  kohungahunga.    Hemea pai hoki kia mau tonu te kaha o te whangai ki te miraka i nga tau e haere ana te tamaiti ki te kura, ki te mahi ranei.    Ko te kaha me te ora mo te kaumatuatanga kei te ahua o te wai-u ara o te miraka e kainga ana i te tai-tamarikitanga. Kanui nga matauranga i roto i enei ra hei titiro (test) i te pai i te ora i te kino i te mate ranei o te miraka, na reira i tika ai kia kaha te uiui.    E ki ana nga kupu tohutohu " Rapua ka kitea, Patukia ka uakina, Inoia a ka hoatu" Ko te tikanga o nga Kura i roto i enei wa kei te tiakina tonutia e nga mahita me nga takuta.   Ehara te miraka i te mea ngawari ki te kitea, otira i te mea ko te Ora mo te tinana kei roto na reira he aha te he o te

12TE TOA TAKITINI            Hepetema 1, 1921
whakamomori ki te kimi. Aha koa ra he taumaha te kurutete miraka te whiwhi ranei i te kau, hei aha koa i te mea kua mohio iho tatou he miraka te kinaki o nga kai na ana tatou i whakatupu ake i tae mai ai tatou ki roto i enei ra na reira kia kaha ki te kimi i nga tikanga e taea atu ai he kau miraka he miraka tonu ranei hei whakaranu ki roto i nga kai papai e rite mo tohou takiwa mo tohou takiwa. He Koha pai ra enei ma nga Matua hei hoatu ki tohou marae me tohou whare katoa.
Nga Tikanga Taumaha Rikarika  ano He Wheke
Tenei kua tino tairanga mai te tinana o te ngangara nei o te wheke kei runga i nga karekare o nga tikanga o nga mahi o ia ahua o ia ahua aha koa whaka-te-Atua whaka-te-tangata ranei. Kua toro nga ringa o te wheke kei tena wahi kei tena wahi. E kitea ana e nga tangata matau he tino roroa nga ringa o taua ngarara i tenei putanga mai a kua kaumatuatia inaianei i te roa ki raro i te moana e takoto ana. Otira na te tupuhi nui o te ao ka pahure ake nei ara na te Whawhai Nui kua hori ake nei na ana i whaka-ripo te moana koia ka paru a raro ka kohiri ake nei te maatenga ki runga pukana tonu nga whatu pakiri mai hoki nga niho, wehi tonu
Ko nga ringa kei roto i te wai punehu e whawha haere ana. Ngoikore ana nga ahuatanga katoa ! Ko te ngakau apo kua nui haere tonu mai. Otira e rua ano nga mea kei te toe kia koe ake i roto i enei ra ara tuatahi ko tou ake kaha tinana, ko te oati a te Kai-hanga i ki ra Ko ahau tena hei noho tonu kia koutou a te mutunga ra ano o te ao. Na reira kia noho mataara. E noho i runga i te mata hi taua. Kia ua ua. Te oranga manaakitia. Te haere " Tainapu-tirotiro marika." I runga i au whakaaro katoa mo te mahi mo te tuku mahi ranei mo te whaka-mahi ranei, i roto i nga ra o te ao e taimaha nei, Inoi atu ki te Kai-atawhai pai notemea i runga i tona AROHA KI TE AO homai ana e ia TANA TAMA KOTAHI kia kahore e mate te tangata, engari kia whiwhi ai ki te Oranga-tonu-tanga,
Rapua he tikanga e taea ai koutou te whakahuihui kia kotahi te whakaaro ki te rapu tikanga e taea ai te nanati i te puku o te ngangara wheke nei. " Tokotoru i roto i te Kotahi. Kotahi i roto i te Tokotoru," hei tokotoko ma TOA TAKITINI ka whati te hoa-riri!
Hart & Co., Printers, Queen Street, Hastings