Registered at the G.P.O, as a Newspaper.
NAMA 25.HASTINGS.                 Akuhata 1, 1923
TE TOA TAKITINI
Ko Pihopa Ataria raua ko Te Wheoro Poni, Kaikarakia o
Ohinemutu.
He mea Panui e Rev. F. A. Bennett, he mea ta e Cliff Press,
Queen Street, Hastings. H.B.

TE TOA TAKITINI.       Akuhata 1, 1923
I runga i enei kaupapa ka titiro nga Mema Maori ki nga kaha
o te iwi Maori, ka kitea iho hoki i te taumata nei i Poneke.   Ina
te moni kua whakataua e te Komihana mo te Kereeme o Ngai
Tahu, kei tetahi wahi ake o te pepa nei nga whakamarama, e
£354,000.     Tera  e wehea  tetahi  wahi  o  tena  moni mo  nga
tikanga nunui e pa ana ki a Ngai-Tahu.    Ka he ranei ki te
whakapekaina tetahi wahi iti nei hei awhina i te kaupapa mo
nga korero Maori, o namata?    Kei te whakahaerea a Aorangi,
me Patutahi, a mea ake ka whakaturia te inati ma nga tangata
e kitea e tika ana ki nga painga o era whenua.    Ka he ranei
ki te tono atu nga Mema Maori me te Minita Maori, na ratau
nei i whakakite mai enei take ki te aoturoa, kia awhinatia mai
e ena tahua te take nei?    Mea ake pea hoki ka whiwhi inati nga
iwi e tohe nei kia whakaarohia to ratau mate i nga raupatu o
mua.    Kaore ranei e tika kia pangaia ake tetahi maanga mo
tenei take, kia takoto pai ai nga wairua o nga tipuna?    E tika
ana kaore he kapa mau, maku ranei e puta mai i roto i te
tainga ki te pukapuka o nga korero a o tatau tipuna.    Koia
hoki te miharo o te ngakau ki te kaha o te iwi pakeha ki te
whakapau  i nga moni nui whakaharahara ki te ketu i raro
3 te whenua kia kitea i roto i nga ana, i nga morehu o nga pa
tawhito etahi maramatanga mo te tipunga mai o nga iwi o te
ao.    Ehara i te mea e mahia ana hei mahi moni, engari hei
whakawhanui i nga matauranga o te tangata.
KA WHAITI NGA WHENUA KA PEWHEA?
E   TIKA ana kia pataia tenei patai i tenei wa, i te mea kua
kitea ake kua raungaiti rawa nga whenua Maori totika,
kua tipu ko te tangata, ko te oranga e ora ai i roto i te wa
pakeha nei kua whaiti rawa. Kei te tae mai ki te Tari Maori
nga tono o etahi wahi o te motu, e whakaatu ana mai i te kore
oranga, i te mate i te kai, i te mate o nga koroheke, o nga kuia,
i te mate o nga tai-tamariki i te kore mahi. Na reira ka kimi
nui te whakaaro ka pehea ra he ahua mo te iwi Maori ina
whaiti rawa te oranga na runga i o ratau morehu whenua: kei
hea ra he whakamahurutanga, a ka pehea te whakatipuranga
kei te ahu ake. Ko te mate hoki ra kaore te iwi Maori i te
kaha ki te titiro whakamua ki nga huarahi e puta ai a ratau
uri i nga tauwhainga o te ao pakeha e piki haere ake nei. Kei
te rere ki hea nga tai-tamariki i tenei wa? Ko ratau kei te
mahi i nga mahi tutua a te pakeha, te kutikuti hipi, te tope i
nga ngahere, te hanga taiapa, te mahi rori, te patu hipi, patu
kau i roto i nga whare whakamatao miiti, te horoi wuuru,
te mahi waapu. Ma te pakari tinana era mahi, engari kaore he
wahi ma te pakari hinengaro, a ko te whakamutunga iho ka
noho te iwi Maori, ko ia nei te rangatira o enei moutere i mua,
ka noho ko ia hei pononga ma nga iwi whakaeke mai. He aha
i pera ai? Kotahi ano te whakautu he kore i kawea kia tutuki
nga huarahi o te matauranga ki tona tutukitanga tika. E tika
ana ko te Maori ahuwhenua ano hei rangatira mo tana paamu

Akuhata 1,1923.       TE TOA TAKITINI.5
ahakoa he paamu hipi, he paamu miraka kau, he paamu witi
ranei. Otira he tokoiti nei kei tena huarahi. I te pohehe o nga
whakahaere ka kitea ko te tangata i whakawhiwhia e ona whaka-
papa ki te whenua kei te moumou i te whenua, ko te tangata
ia i whakawhiwhia e ona whakapapa tae atu ki ona whaka-
akoranga ki te wairua tupato, ki te wairua kaha, kaore i whaka-
whiwhia ki te whenua hei manaakitanga mana.
Ko te mahi-a-ringa, ko te kura ahuwhenua ki nga mahi paamu
e rite ana mo nga whenua ririki, ko te whakaakoranga ki nga
mahi hou a te pakeha, ki nga mahi mihini, ki nga ahutanga o te
hiko, ki nga mahi o roto i nga tari maha a te pakeha, haunga ia
nga tari roia me nga tari Kawanatanga, e tika ana kia whakapa-
karitia enei i roto i nga ra nei. Ko enei hanga kei te whakati-
putipu i te iwi pakeha kore whenua nei. a kei te tipu ratau.
Koia ra i titiro ai nga Mema Maori i roto i te Paremata ki
etahi puranga moni a te iwi Maori kei nga ringa o nga Poari, o
te Kaitiaki Maori hoki, ka mea kia mau o ratou ringa ki aua
kaha hei awhina haere i nga huarahi o te matauranga. Ko te
moni i tukua i tera tau hei awhina i nga kura Maori e £5000. na
tatau ake na te iwi Maori era moni, a tera e tuaruatia i tenei
tau. Engari kei te haere mai te tau e whakaarohia ai kia huri-
hia enei kaha ki te huarahi karahipi, ki te whakatiputipu
hoki i etahi matauranga hou ki roto ki te iwi Maori. Heoi
ma koutou e whakarongo mai.
TE MAHI MIRAKA KAU.
EHARA tenei i te mahi hou ki te iwi Maori, engari e whaiti
ana i roto i nga tau nei ki etahi takiwa ano o te motu.
Inakoa he kaha te rongo i mua ake ra o Ngati-Rakaipaka
o Nuhaka kei te mahi i tenei mahi, a i te wa i tera o a tatau pepa
i te Pipiwharauroa he maha nga korero e taia ana ki tera pepa
mo te miraka kau ki Nuhaka.    I muri iho nei ka rangona ko
Tuhoe ki Ruatoki kei te mahi i tera mahi a e mahi mai na:
ko nga iwi o Taranaki e rangona ana kei te mahi i tera mahi.
a e korerotia paitia ana ratau e nga kai-whakahaere o nga kamu-
pene o to ratau na rohe.    Ko etahi wahi hoki o Ngapuhi kei
te mahi ano i tenei mahi.   I tera atu tau nei ka timata ko Ngati-
Tuwharetoa ki Tokaanu:  engari ko ta ratau, na ratau ake te
Whare me te Kamupene.    Otira he waimarie a Ngati-Tuwhare-
toa ki  te whiwhi hereni   i nga  moni  o  nga  rakau  o  o   ratau
whenua i taea ai te awhina ta ratau whare.
No tera tau nei ka tipu hoki te whakaaro i Te Whanau-a-
Apanui tae atu ki Te Whanau-a-te-Ehutu me te Whanau-a-Maru
kia timataia tera mahi ki to ratau na rohe, a kua tu te waewae
tuatahi o nga whakahaere ki runga ki o ratau whenua. No
muri i ta te Whanau-a-Apanui ka oho hoki te rohe o Ngati-Porou
nei. Ina nga take, kei te kitea iho i runga i nga mahi whaka-
topu paanga he whaiti tonu te paanga o te whanau o te tangata
kotahi ranei, a e kore e tipu te mahi paamu hipi ki runga ki
nga whenua ririki. Tuarua, kei te tirohia te ora o nga takiwa

TE TOA TAKITINI.       Akuhata 1, 1923
e mahi nui ana i te mahi miraka kau, te nui o nga moni e puta
ana i ia marama, i ia marama, ka hohoro te ea o nga reiti, ka
whaimoni mo nga toa. ka whiwhi te nuinga o nga tangata o nga
tai-tamariki i te mahi. Ara, ka kitea ka ea i tenei mahi tetahi
wahi o te patai nui e takoto nei. " Ka whaiti nga whenua, ka
pewhea? " Ko tetahi wahi hoki tenei o te whakautu o taua
patai, ka whaiti ano nga toenga whenua, me whakawhaiti
mai hoki te momo mahi paamu ki te mea e rite ana mo nga
whenua ririki. 1 noho noa oti te Tainamana ka pai ki te mahi
kaari kapeti? Kaore: engari na te ki o tona whenua i te
tangata, ka akina ia kia kimi i te mahi, e whanau mai ai i te eka
whenua kotahi he oranga mo te rau tangata.
Na kei te whakahaerea nga tikanga mo tenei mahi ki te
takiwa o Ngati-Porou, o te Whanau-a-Apanui. Kei te uia haere-
tia nga huarahi katoa mo te moni, mo nga kau, mo nga iari
mirakatanga, mo te mahi o te whenua, mo nga huarahi e puta
ai ki nga makete. Me ata takatau tenei mahi, he mea hou hoki
ki nga Maori o era takiwa, kia timata ake ai kaore hoki he
tahuritanga ki muri. Kei te mohiotia nga uauatanga o tera
mahi, he ahakoa, kei te uaua haere nga mea katoa.
Ko te hiahia o enei Iwi ma ratau ake a ratau na whare mahi
pata, ma ratau ake nga kamupene, ko ratau ano hei kaupapa mo
te mahi miraka kau. Tera e taea te punga ki runga ki nga
whenua he moni hei hanga i nga whare, hei timata hoki, ko
muri atu kei te kaha o nga tangata ki te miraka, kei te mana-
wanui, kei te manawaroa, kei te tupato. Ko tetahi wahi pea e
uaua ana i nga ture ma te Paremata e tu nei e whakangawari.
NGA ATUA O TE IWI MAORI.
NA IRA TAHU.
E PATAI ana a Mataira mo te ahua o nga atua o te Maori
i te wa kahore ano te pakeha kia tae mai ki enei motu.
E Pa. he patai tika tau, otira he take nui, he take uaua, a
ma wai hoki e whakahoki to patai?    Kua ngaro hoki nga pu
wananga o raurangi, kua kore nga whatu o te Whare wananga a
nga koeko, kua heke ratau i Tahekeroa ki te muriwai hou ki
Rarohenga.    I whakamarama mai a nehe ma i piki etahi ma
te toi huarewa ki te Toi o nga rangi, ara ki to runga rawa o nga
rangi tuhaha.    Ka tae atu  nga wairua o tenei ao ki reira, ka
powhiritia mai e nga mareikura o roto o Rangiatea.
Manohi ano nga atua ririki, nga atua kahurakiraki nei, e
ahua marama ana ena. Engari i nga atua nunui, me ata titiro
tatau ki taua ropu. Ko te mahi a nga tupuna he titiro ki
nga mea kaha o te ao, me te whakatangata i ana mea, ara ka
whakahuatia nga ingoa me te mea he tangata term. Na, kia
whakamaramatia e au etahi o aua mea, kia kitea ona hangai-
tanga.
Tuatahi. Tenei atua a Tawhirimatea, e karakia nei nga
kaumoana o nehe ra ki taua atua ia ratau i waho i te moana.
Ko taua atua ko te hau tonu e pupuhi nei, ara ka kiia e nga

Akuhata 1. 1923.       TE TOA TAKITIINI\_ 7
koeke kei a ia nga hau katoa. Koinei te Whanau Puhi, ko aua
hau o te takiwa. Koinei nga uri a Huru-te-arangi raua ko
Tonga-NUmiHcaca, nama a Parawera-nui, i moe i a Tawhiri-matea.
Me whakaaro hoki koe ki te karanga a Tane ki a Tawhiri-matea.
kia tonoa mai te Whanau puhi hei patu, hei whiu i te Tini o
Poto, i tukuna nei e Whiro hei patu i a Tane. Kua tino marama
te hangaitanga o Tawhiri-matea; koinei nga hau o te takiwa;
kei te marae o Watea e takaawhio ana.
Tuarua. Ko Tangaroa. He aha ra tona tiwai o tenei atua.
e uru nei tona ingoa ki nga karakia a nehe ma e ka haere ratau
ki te hi ika. Tona hangaitanga o tenei ingoa he ika, koinei te
takenga mai e nga ika o te moana, o te wai maori. Koinei a
Tangaroa ara rau, e whakataukitia nei e nga tangata e ka haere
ratau ki te tuku hinaki.
Tutoru. Ko Tane. Engari tenei, he ingoa nui tenei, hau
ana te rongo ki nga motu katoa o Hawaiki. Nana nga mahi
nunui, nana nga rakau e tipu mai na i ro ngahere, nana i hanga
a Hina-ahu-one ki te puke o Tuanuku: nana hoki i tiki nga kete
o te wananga i te Toi o nga Rangi, ara i Tikitiki o rangi. Na,
mehemea ka tirohia katoatia nga korero mo Tane, timata atu
i Aotearoa nei. a ka mutu mai ki Hawaii, ka tino marama te
hangaitanga o tenei atua. Koinei te ra e tu iho nei i te poho
o Rangi, koinei a Tama-nui-te-ra. Ka kiia te rawhiti ko te
ara ura a Tane: ka kiia a Rarohenga, ara a te Reinga, ko te
kainga huna a Tane, kei kona ia e huna ana ia ia i nga po. He
nui nga korero mo tenei atua e kore nei e taea te tuhi atu. kei
tahuri te waka.
Tuawha. Ko Rongo. He ingoa nui ano tenei. Ka ahu atu
nga karakia ki tenei atua e ka tahuri te tangata ki te tiri i te
kumara, ki te hohou ranei i te rongo e ka mutu te pakanga. Kei
Hawaii ano nga korero e marama ai te ahua o tenei atua. E
ki ana nga Maori o reira, i te wa i piki ai a Hina ki te rangi,
ka mahue tena ingoa ona, a ka kiia tona ingoa hou ko Rongo
Na, kua marama te taha ki a Hina, he nui hoki nga korero
mona. Koinei te marama tetahi ingoa ona ko Hina-te-iwaiwa, i
«ru nei tona ingoa, kinga karakia i te wa e whakamamae ana te
wahine i te rauru motu hoki. Tenei ano nga korero e pumau
ai tenei ki ko te marama tonu a Rongo.
He nui noa atu nga atua o te iwi Maori, e kore e taea te
tatau, te whakahuhua ingoa te whakamarama ranei. Me
waiho ena ki tahaki, me whai taua i te tihi o te maunga,
i te tino atua o te Maori, e noho nei i te Toi o nga Rangi tuhaha.
Ko Io. Ko lo-matua. Ko lo-matua-te-kore. Ko lo-mata
ngaro. Ko lo mataaho. Ko lo-te-wananga. E tika ana kia
rukea atu etahi o nga atua, i te mea ko Io te kai paihere o aua
atua katoa. Engari tenei atua. Koinei te tino atua o te
Maori o Aotearoa, o Rarotonga, o Tahiti, me era atu motu o te
moana nui a Kiwa, o Tahera-nuiatea. Koia te atua kaore nei i
whangaia penei me Tane, me Tangaroa, me Rongo, Kaore
kau he patunga tapu ki a ia, ara he raukakai. Kaore he karakia

10TE TOA TAKITINI.       Akuhata 1, 1923
Tuatahi: kei te 3 o nga ra o Akuhata ka eke ai te rau tau o te
taenga mai o Te Wiremu Kaniwha ki Niu Tireni. Ko Te
Wiremu he tangata i uru ki nga whawhai manuao o te rau tau
tawhito, ko ahau no nga manuao o te rau tau hou. Tuarua:
Ko ahau te mangai o te Kingi i tenei Tominiana. Ko tenei
Kareti i whakaturia hei ako i nga tamariki o te iwi Maori ki nga
matauranga, e tika ai ta ratou tu i waenganui i nga iwi a nga
tau e takato mai nei. E tino manaakitia ana e to tatou Kingi
nga huarahi atu ki nga Matauranga nunui.
E koa ana ahau 1 tenei ra mo tenei mahi a tatou hei whaka-
piki i te Matauranga o nga uri o te iwi Maori, ena o nga tama-
riki i raro i te mana o to tatou Kingi.
Ko tenei wahanga o te Kareti ka whakaarahia hei whakama-
hara mo nga tamariki o Te Aute i tuku i a ratou ki te mate i
roto i nga pakanga ki te hoa riri. Kei te rangona nuitia te piri-
pono o nga Maori o nga pakeha o Niu Tireni ki to tatou Kingi
ki to tatou Emepaea. Ma te kohatu nei e whakamahara ki nga
whakapaparanga a muri nei te toa me te maia o nga tamariki
o Te Aute i roto i nga whakahaere o te pakanga.
Katahi ka huri iho ki nga tamariki o te Kura. " E ta ma. kia
kaha ki te hapai i te ingoa o to koutou kura, ahakoa i nga
huarahi o te matauranga ahakoa i nga huarahi takaro. Kia
pono te mahi ki te Atiia kia pono ki te Kingi, kia pono ki
to tatou Emepaea. I roto i a koutou takaro, i te whutupaoro, i
te hoki, i te kirikiti, kaore he painga o te tamaiti e whakaaro
ana ki a ia anake. Me whakaaro, ki nga hoa katoa i roto i te
tiimi ka kaha ai te tiimi. Kia pera hoki koutou i roto i te
Kareti nei. Whaia ko te honore mo te Kura katoa. Kia pera
ano ina pakeketia koutou, whaia ko te honore me te kororia
mo te iwi Maori katoa. Ko te tumanako kia nui nga tamariki o
te iwi Maori e puta i roto i tenei kura, kia tika kia pono hoki a
ratou mahi hei painga mo nga iwi a te wa e puta atu ai ratou
ki nga whakahaere o te ao.
TE WIREMU KARUWHA.
He hurihanga  rau tau  1823  ki  1923.
Wahi  tuatoru.
ITE wahi tuarua o enei korero, i whakamaramatia nga raru-
raru o te hunga tuatahi i tukuna mai hei hora i te taonga
o te whakapono ki o  tatou tipuna i te wa  e noho puihi
ana ratou.    Erua nga mate o nga kai-kauwhau tuatahi—ko te
kore pirangi o te Maori ki te whakarongo ki nga kauwhau mo te
whakapono, ko nga ririri me    nga puhaehae kua kaha te tipu
i waenganui i nga pakeha,
I te tau 1822 ka whakapangia a Te Wiremu hei Rikona. I
muri tata iho i taua tau ano ka whakapangia hei Piriti. E
whakarite ana mo te haere mai, ko te taenga atu o nga rongo
o nga whawhai a Hongi. Ka mea te. Komiti o te Hahi (C.M.S.)

Akuhata 1,1923.       TE TOA TAKITINI.11
ki te tuku i a ia ki tetahi atu wahi o te ao. Kaore ia i pirangi.
Me haere tonu ia ki te iwi Maori, a hei aha mana nga rongo
kino o te Maori.
Haere mai ana raua ko tana wahine me a raua tamariki
tokorua i runga i te kaipuke mau herehere wahine ki Poiha-
kena. Ko tana kaumatua i te taenga mai ki Niu Tireni e 31
ona tau.
Na te Matenga ia i mau mai i Poihakena i runga i tana kai-
puke. Nana ano hoki i whakarite ko Paihia he kainga hei
nohanga mona.
He tangata kaha tinana a Te Wiremu. He maha ana kakari-
tanga ki nga Maori hianga, a hinga atu nga Maori i a ia. E kiia
ana he tangata riri a Te Wiremu. Engari he tangata aroha ano
hoki. Nana i ora ai te whakapono i tenei wa ki Niu Tireni.
Nana i whakahou nga kaupapa o te Mihana. Ka timata tana
mahi i roto i te iwi Maori, ka timata te tipu haere o te whaka-
pono. I te tau 1824 ka tae mai a Te Karaka raua ko Reweti. I
te tau 1826 ka tae mai a WiremuWiremu (ara Wiremu Parata)
raua ko Te Hamara (Hamlin). I te 1828 a Te Ieti (Yates) me
Te Paraone, me Te Peke.  Ko Te Hapimana no te 1830, Te
Pirihi (Preece) no te 1831. Ko Matiu (Matthews) no te 1832.
( Taria te roanga.)
TE MIHANA WHAKAORA.
PITOPITO KORERO.
Hei te 1 o nga ra o Oketopa ka timata te Mihana Whakaora
a Te Hikihana ki Akarana.
Ka tata ki te 30 nga tau o te timatanga mai o tana whakahaere
i te mana whakaora.
Me matua ako nga turoro e nga Minita ki nga kaupapa o te
whakapono, ara te ngakau ripeneta, me te whakaoranga i roto
i a Te Karaiti ka ahei ai te uru atu ki te Mihana.
Kia mahara ano nga turoro ma te tikiti rawa ka uru ai ki te
Mihana.
Kua tuturu te Mihana ki Rotorua, hei nga ra o waenganui
o Tihema.
Ko nga tangata hei whakahaere i te taha Maori o nga Mihana
Whakaora enei:
Akarana:  Atirikona Hokena.
Rotorua: Atirikona Tiatetene.
Turanga:   Atirikona  Hapata Wiremu.
Heretaunga: Kenana Wiremu.
Poneke: Rev. W. G. Wiremu.
Ko nga turoro e hiahia ana kia uru ki roto i nga whaka-
haere o te Mihana a kaore i tata atu ki nga tangata e mau
nei o ratou ingoa i runga ake nei, me whakaatu o ratou ingoa ki
o ratou Minita, ahakoa he aha te Hahi, a ma ratou ki nga Kai-
whakahaere kua whakaritea.

12TE TOA TAKITINI.       Akuhata 1. 1923
Ko nga ra enei mo te Mihana ki nga taone i tata atu ki nga
takiwa Maori.
Akarana—Oketopa 1 ki 5.
Hamutana—Oketopa 8 ki 12.
Kihipane—Oketopa 16 ki 19.
Pamutana—Oketopa 22 ki 26.
Nepia—Oketopa 29 ki Noema 2.
Poneke—Noema 5 ki 9.
HE RETA TONO MO TE MIHANA.
Ruatoki.
Hurae 16th. 1923.
Ki te Etita.
Kua kite iho i roto i te taima tepara o te haere mai a Hemi
M. Hikihana kua kore i tae mai ki te urunga tapu ki Rotorua
ki Te Papaiouru ki te marae i paiheretia ai nga iwi Maori i te
ra o Kingi Hori, tae mai ki te ra o tana taina Te piriniha o
Weira. Na reira e Tama Peneti, koutou ko nga upoko whaka-
haere i te Mihana Whakaora Turoro, ka pewheatia enei turi,
enei matapo, enei kopa, enei ngongengonge, enei huango, me
era mate e peehi nei i runga i a Te Arawa me Matatua? Kaore
he oranga hei haerenga ki Turanga, ki Nepia, nga marae pakeha
o Te Pihopatanga o Waiapu. E nga rangatira whakahaere o te
Mihana nei kia aroha ki nga morehu o Rotorua, kia tae ai a
Matatua ki reira. He inoi ra ki te Pihopa kia mahara ki enei
hipi o roto o tona rohe, no Akarana ke hoki a Hamutana He
inoi atu kia mahara ki a au tetahi o nga tikitiki ki Hamutana.
—Na Hori A. Hohua.
I Kia ora e koro. Kua takoto atu to take ki te aroaro o Kenana
Aata Wiremu te Hekeretari mo te Mihana o tenei Pihopatanga.
Kua whakaatu mai ia no tenei ra tonu ka ta? mai te waea a
Hemi M. Hikihana whakaatu mai kei te hiahia ia kia whaka-
ritea ano he ra mona ki Rotorua. Kaati i te mea kua oti tana
taima-tepara te whakarite ko tana hiahia kia honoa mai a
Rotorua hei Mihana whakamutunga maana ki Nu Tireni. Ko
Timaru tana Mihana whakamutunga i te Waipounamu i te 13
o nga ra o Tihema. E mutu kau ana tera Mihana ka haere tika
atu ia ki Rotorua. Kei mua tata mai o te Kirihimete te Mihana
ki a koutou. Kaati, kua ea to tono e koro. Hangai tonu
ko to hiahia. Ahakoa ko koutou hei whakamutunga, kei te pai.
Kia mahara ki te whakatauki mo te tuna me te kupu e ki ra.
" ko o muri ka meinga ki mua." Kia ora ra koutou katoa.—
Na te Etita.)
Kaore e hapa te ora o te rewharewha me te maremare i te
WOODS' GREAT PEPPERMINT CURE— 1/9, 2/9 patara.

Akuhata 1,1923.       TE TOA TAKITINI.\_\_\_\_\_\_\_\_13
HE INOI MO TE MIHANA WHAKAORA.
ETE Matua kaha rawa, nau nei tau Tama kotahi to matou
Ariki a Ihu Karaiti i tapae mai ki te ao hei mea e ora
ai te tangata i nga mate katoa, hei kukume ake hoki i a
matou i roto i te hara i te mate, e inoi atu ana matou kia Koe,
kia  tohungia  matou  i  nga  ngoikoretanga   o  te  wairua   me  te
tinana: whakahauorangia hoki matou ki te aroha o tau Tama,
ko Koe ano hoki te matapuna o nga manaakitanga katoa ko ia ka
tukua atu e matou te kororia ki tau Tama kotahi, e ora tahi
na i a Koe me te Wairua Tapu, kotahi ano Atua, a ake. ake,
ake.—Amine.
NGA TAHUA ORANGA MINITA O TE PIHOPA-
TANGA O WAIAPU.
£     s.   d.        £     s.   d.
Motea—
Moteo Trust      ..     ..     ..       553    4    O
Waiohiki Trust         . .     ..       515    O    2
Omahu Trust     . .     . .     . .       639 15    O
Hui katoa     .     ..     ..     ..1707 19    2
Waipatu—
Ngatihori Trust        ..     ..1137 143
Waimarama Trust    . .     . .309    66
Pakipaki  Trust         . .     . .120    33
Te Hauke Trust       . .     ..200    OO
Warihia Ihukino Trust  . .32    OO
Hui katoa     .     ..     ..     ..1799    4    O
Waipawa—
Waipawa Trust         . .     . .       343 17    2
Hinerapa Rapaea Trust    .       100    O    O
Porangahau Trust    . .     . .       344    O    O
Hui katoa     .     ..     ..     ..787172
Tahua  a Airini Tonore mo
Heretaunga      ....     ..1000OO
Taupo     ..........300OO
Mohaka          ........200OO
Wairoa    ..........200OO
Nuhaka           ........300OO
Turanga          ........400OO
Whangara      ........430OO
Tokomaru      ........370OO
Hikurangi      ........800OO
Waiapu    .........620OO
Te Kaha         ........570OO
Kawakawa     ..     ..     ..     ..46664
Whakatane     ........160OO
Tauranga       ........420OO

14TE TOA TAKITINI.       Akuhata 1. 1923
HUI KI TE WAINUI.
Te Wainui. Ohiwa,
Hurae 3rd. 1923.
Ki te Etita, Te Toa Takitini.
TENA KOE.    He tumanako no te ngakau kia taia atu e koe
enei korero katoa ki roto kitau pepa, hei whakamarama
ki nga wahanga katoa o nga hapu me nga iwi o te motu
i hui mai nei ki runga o te Wainui ite tahi o Hurae ka hori
nei, mo te  ahuatanga  o te kauwhau  i katia  ara  i kotia  e  te
rangatira o Whanganui i taua ra. i runga i te whakararuraru kia
kahore ai te kauwhau e tutuki ki tona waahi, pirangitia ai kia
titiro marama ai te iwi katoa kite ahuatanga o te takoto o nga
kupu.   Konga kupu ewhaia nei na te tohunga nei na Wi Puku.
Penei te takoto o ana kupu:
(1.) Kua taea e ahau te kai-tiaki o te Tapenakara i maka e
Tekooti Rikirangi kiroto o te moana o Taupo. Te ingoa o tenei
Atua ko " Horomatanga." Tenei ia te pikautia mai nei, maana
e whakaara nga wheua o Tekooti Rikirangi, maana ano e pikau
ki Turanga. Na, mo tenei korero, kia matau te kai-titiro puka-
puka. Kia matau ai hoki te hunga e pirangi ana e tumanako
ana hoki, kia whiwhi ratou, ki etahi hua o te rakau o te ora.
Kupu Tuatahi.— (1) I te ture tuatahi onga ture tekau i homai
kia Mohi. Ekoruhe 20. 3: ''Aua etahi Atua ke atu moou ki
mua atu iau."
(2) "Ko ahau ano ia a Ihowa ko toou Atua, ote whenua mai
rano i Ihipa, Kaua ano koe e mohio ki tetahi Atua, ko ahau
Anake. . . ."—Hohea 13. 14.
(3) "Kite Tahuri ano tetahi tangata kinga waka Atua kinga
matakite, ka u atu ano hoki tooku mata ki tona Wairua a. ka
hatepea atu ia i roto i tona hei"—Rewetikuha 20. 6.
(4) "Na kite mea mai ratou kia koutou me rapu tikanga
koutou i te hunga he atua Maori nei o ratou. I nga matakite, i
te hunga e kowhetewhete ana, e ngunguru ana: kaua ia nei te
iwi e rapu tikanga ki to ratou Atua?"—Ihaia 8, 19.
(5) "'Ko Ihowa ia te Atua pono, koia te Atua ora, te kingi
e pumau ana, ka riri ia, ka wiri te whenua, e kore ano nga
iwi e kaha ake ina Aritarita ia.
Kia penei ta koutou ki atu kia ratou, nga Atua kihai nei i
hanga i te rangi i te whenua, kangaro i runga i te whenua i
raro atu ano hoki i enei rangi."—Heremaia, 10: 10 11.
Na ka matau ai tatou, he Atua hae a Ihowa ki te mahi tatou
ki etahi Atua ke (Ekoruhe 20: 25). Koinei hoki nga tikanga i
hoatu ki te whanau ara ki te iwi o Iharaira. Engari enei mea
katoa i meinga hei ako i a tatou i te hunga ka tata kite mutunga
o te ao. (1 Koriniti, 10: 11). Ma te kai titiro pukapuka, e hanga
he whakaaro mo tona ngakau i roto i enei Karaipiture Tapu

Akuhata 1, 1923.       TE TOA TAKITINI.15
katahi ia ka titiro kinga kupu a te Atua e ahu mai ana ki a ia.
" Kawhakarongo ano koe kite Atua a ki ta te tangata ranei? Te
ahua o te iwi e whai ana i raro i nga mana penei, e takahi ana
i te aroha o te Atua, kua homai kia ratou i roto i te Ariki, e kore
hoki e ahei te mahi, aha koa iti aha koa pehea ranei ki etahi
atua horihori, a kaua hoki koutou e wehi ki enei atua, ko Ihowa
o nga mano anake tau e wehi ai; mete pupuru katoa i ana
whakahau. "' Kia whakarongo tatou kite whakamutunga o te
mea katoa, e wehi kite Atua, puritia ana whakahau: konga mea
katoa hoki enei ma te tangata. No temea ka whakawakia nga
mahi katoa a te tangata e te Atua, te mea huna ano hoki ahakoa
pai ahakoa kino.'' Kai Kauwhau 12: 13-14.
No reira e te iwi e nga hapu, e ki ana te tuhituhinga, te whaka-
hau a Ihu Karaiti ki te ao. ara kinga mea e aroha ana ki a ia.
i raro itaana whakahau kinga Apotoro.
Na haere meinga hei akonga nga iwi katoa: iriiria i runga
i te ingoa o te Matua o te Tama o te Wairua Tapu.—Matiu 18-19.
Luke 9: 60.
Titiro ki tenei, te haere mai o tenei tohunga, ki te hahu i nga
wheua o Te Kooti, ka mahue te whakahau a te Ariki kia haere
ki te kauwhau i te Rongopai o Ihu Karaiti, haere ke mai ia
ki te kauwhau i te rongo pai o " Horomatangi." E te iwi. e
Whanganui. i mahara ahau he haeremai tau he kawe mai i tou
aroha kia huia o tatou aroha ka tuku atu kite Atua, i runga i nga
whakahau o te Rongopai., kaore ia he whai mai au kite tuaono
o nga hiiri. e ai ki tau whakamarama i nga Hiiri e whitu o nga
whakakitenga upoko 6: kote aranga tenei o nga wheua o Te
Kooti.
Te whitu o nga Hiiri ko te taenga ki roto o Turanga. E hoa
e Whanganui kia ata tirotiro koe kito tohunga. Ki ana whaka-
haere, taku titiro mo tenei, e tapiritia mai ana e to tangata tenei
waahi kite Paipera, emarama ana koe kite kupu nei. Kite
tapiritia mai e tetahi ki enei mea, ka tapiritia atu ano e te Atua
mona nga whiu kua oti te tuhituhi ki tenei pukapuka.—Whaka-
kitenga 22: 18. Kati tena, kahore ia ite kauwhau ite Rongopai
o Ihu Karaiti. Engari kei te kauwhau ia mona ake ano he
rongopai pea tenei no Rongomatangi? Tirohia te tuhituhinga
me tenei ahua. " Miharo tonu ahau kite hohoro o to koutou
nekehanga aatu ite kai karanga o koutou i runga ite aroha noa
o te Karaiti, na kei tetahi rongopai ke na koutou. E hara nei
ia ite mea ke atu; engari he hunga tena e whakararuraru ana ia
koutou, emea ana kia whakaputaia ketia te rongopai o te
Karaiti. No ahakoa ko matau, ko tetahi anahera ranei o te
rangi, kite kauwhau i te rongopai kia koutou, a ka puta ke ita-
matou i kauwhau ai kia koutou, kia kanga ia''—Karatia 1: 6-8.
Na tona kore pea e tino matau kinga kupu a te Atua ikotiti
ke ai.
Na, ehoa ma titiro tatou kitenei, kua hurihia e te tangata nei,
nga whakaaturanga a te Atua hei whaka tatu iana mahi, no reira

16TE TOA TAKITINI.       Akuhata 1, 1923
e te iwi e Whanganui kia mataara, kei te tata tonu tatou kite
Atua, kaore te Atua itawhiti, e mea ai koe kite whai haere
ienei mea huakore, ka mau koe kite paipera tapu kei roto itena
te oranga motatou ara keiroto ite rongo pai.—Roma 1: 16.
Kahore he oranga mo tatou ite tahi ke atu kotahi tonu te
ingoa e ora ai tatou.—Nga mahi anga Apotoro 4: 12.
Ehara itemea he aha ipirangi tia ai kia puta enei kupu he
kino he aha ranei, engari hei whakatitiro inga kanohi ote hunga
e aroha ana kite Atua, me ana tikanga, a irunga hoki ite aroha
kinga iwi Tawhiti, o ratou turoro i kuhu mai nei iroto ite
marangai, ite paruparu itenei whenua roa, e takoto ai iroto
ite maku onga moenga ia ratou e haere ana ite ara, kite rapu
ite Atua kua waiho atu nei e ratou i roto i o ratou whare atahua
kei muri ia ratou, a kawhai mai ratou kei nga wheua (bones)
ote Te Kooti he tikanga Atuatanga e puta ai kia ratou. E hara
itemea te tikanga oenei kupu e ahu ana kite tinana tangata
engari kinga rewera me nga mana ote pouritanga.—E peha 6: 12.
Kia tau te aroha noa oto tatou Ariki e Ihu Karaiti kirunga ia
koutou katoa.—Amine.
Heoi ano.
—Na Rapata Peene.
MARAMATAKA A TE HAHI.
AKUHATA 5.—RATAPU 10 O TE TOKOTORU. Te Kakano G.
1   Kingi   12.     Roma 5.
1   Kingi   13.     Matiu   19: 3-27.
12.—RATAPU 11 O TE TOKOTORU.
1  Kingi  1 8.    Roma  1 0.
1 Kingi 19.    Matiu 22, 24 ki 23: 13.
19.—RATAPU 12 O TE TOKOTORU.
1  Kingi 22,   1  ki 41.     Roma  16.
2 Kingi 2,  1  ki  16.    Matiu 26, 31  ki 57.
24.—RA O PATOROMU.R.
26.—RATAPU 13 O TE TOKOTORU.G.
2 Kingi 5.    1 Kori. 7, 1-25.
2 Kingi 6,   1   ki 24.    Maaka  1,  21.
HEPETEMA 2.—RATAPU 14 O TE TOKOTORU.G.
2 Kingi 9.     1 Kori.  12,  1-28.
2 Kingi 10,  1  ki 32.    Maaka 6,  1-14.
9.—RATAPU 15 O TE TOKOTORU.G.
2 Kingi 18.    2 Kori. 1, 1 ki 23.
2 Kingi  19.    Maka 9: 30.
Mo te Puru me kai i te WOODS GREAT PEPPERMINT
CURE—1/9, 2/9 patara.