![]() |
Te Toa Takitini 1921-1932: Volume 1, Number 7. 01 January 1932 |
![]() |
1 85 |
▲back to top |
Te Toa Takitini Ehara taku toa i te toa takitahi engari he toa takitini taku toa. —Tuhoto Ariki. Registered at the G. P. O, as a Newspaper. Nama 7. HASTINGS. Hanuere 1st, 1932. KO TE KAUWHAU A HEREWINI KI TE HUI I PERIA, OKETOPA 26, 1862. 'Na, ano te pai, ano te ahuareka, o te nohoanga o nga teina o nga tuakana i runga i te whakaaro tahi. " —Waiata 133, 1. I te kimi ahau i roto i te Karaipiture, e pai ranei te Atua ki te wehewehe. Kimihia noatia ake, i te timatanga taea noatia te mutunga, na, heoi ano taku e kite ai, e pai ana te Atua ki te whakakotahi. Na Hatana te wehewehe, na te Karaiti te whakakotahi, koia hoki a te Karaiti i haere mai ai ki tenei ao, he Hepara pai, hei huihui i nga hipi katoa kua whakamararatia, kia meinga hei kahui kotahi. Tera ke te mahi a Hatana, he whakamarara i nga hipi. (Hoani 10, 12, 16). Kua kitea e koutou tenei tikanga. Kua korerotia e kou- tou tenei tikanga. Kua korerotia nuitia e koutou tenei waiata, —"Ano te pai, ano te ahuareka o te nohoanga o nga teina o nga tuakana i runga i te whakaaro tati. " Na, te rerenga mai o nga tangata o ia iwi, o ia iwi, Wai- kato, Hauraki, Ngatihaua, Ngaiterangi. Ngatiwhakaue, Wakatohea, Ngatiporou, Ngatikahungunu, ki tenei Hui i runga i te whakaaro tahi. Ano te pai, ano te ahuareka, o tenei tu noho, o te noho tahi. Kotahi te mea i hapa. Na, ko te pakeha hei noho tahi. Kahore ano kia ata rite te kupu a to tatau waiata. Te tua- kana kua tae mai, te Teina kua noho atu. Me noho tahi te teina, raua ko te tuakana. Ko wai te Tuakana? na, ko koutou ko nga Tamariki a Hema. Kowai te Teina, na ko matou, ko nga tamariki a Tapeta. Me noho ke ranei matou? me noho tahi ranei? tena koa, hurihia mariretia taku patai.
![]() |
2 86 |
▲back to top |
86\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hanuere 1st, 1932. Ehara tenei i te pokanoa, i haere mai ai te pakeha ki tenei whenua. Engari he kawenga na te Atua. Nga Minita Pakeha. Na te kupu whakamutunga a te Karaiti, a te Tama- iti a te Atua, —"Haere koutou ki te ao katoa, kauwhautia te rongo pai ki nga tangata katoa. ''—(Maka 16, 15. ) Tenei ano te kupu a te Atua, mo matou katoa, mo nga Tamariki a Tapeta. "Ka meinga a Tapeta e te Atua kia tohatoha noa atu, ka noho ano hoki ia ki nga teneti o Hema. "—(Kenehi 9, 27. ) Ko te tino tikanga tenei o to tatou waiata; kaua ra taua e whakatete ki a taua, he teina he tuakana nei hoki taua. (Kenehi 13, 8. ) Engari, kia pai, kia ahuareka, te noho o nga teina o nga tuakana i runga i te whakaaro tahi. Kua rongo koutou ki ta te Atua i pai ai. Tenei ke te mahi a Hatana, me waiho a Iharaira hei whakatupato mo tatou. ' He tangata mohio rawa a Horomona, Tama a Rawiri. Ka koroheke, parori ke tona ngakau, ka whaia te karakia whakapakoko. Koia te Atua i mea ai, kia wahia tona kingi- tanga kia rua. He whakaaro ki a Rawiri, ki tona papa, i roa ai te wehewehenga. No Rehopoama, no tana tamaiti, ka tahi ka tino wehea. Kotahi tekau nga iwi ki te kingi- tanga o Iharaira. E ma ki te kingitanga o Huria. Te take, he pakeke no Rehopoama. He taitamariki hikaka tena, ki- hai i rongo ki nga matua. Ko taku mohiotanga tenei, ko te tino tupuna o te kino, ko te pakeke. Korero mai, korero atu, ngawari mai, ka kore te pakanga. Whakatika ake, ko Iero- poama. Na te Atua ia i tu pai ai, nana ano ia i tu kino ai. Me i pai ia ki te whakakotahi, kua tu pai. I tu kino ai ia, he wehewehe hoki. Kahore ia i pai kia haere ana tangata ki Hiruharama karakia ai. Ka wahia e ia te temepara, kia rua, te karakia kia rua, te ture kia rua. Peratia te mahi me ta Horomona, he karakia whakapakoko. Hanga e ia nga kuao kau e rua tahi, hei rite ki te karakia o Ihipa. Tupu ake, tupu ake, he kingi kino, mo Iharaira, taea noatia te ra, i riro herehere ai nga iwi kotahi te kau, a, ngaro noa. Koia i whakakaukia ai tona ingoa: —Ko leropoama tama a Nepata, nana a Iharaira i mea kia hara. Huri noa nga tau kotahi mano, na, ka tae mai a te Karaiti. Kua hoki etahi o nga tamariki o Iharaira ki Hamaria, me te mau ano i to ratou pakanga. E mohio ana koutou te korero a te Karaiti raua ko te wahine o Hamaria. (Hoani 4, 9. ) Heoi ano ta ratou i pai ai, he kati kau. Katia nga kai, katia nga huarahi, katia nga wai, katia nga tangata: kahore i tatatata te Hurai ki te tangata o Hamaria. Kahore i mana- kohia te tangata, i anga ona kanohi ki te haere ki Hiruha- rama. (Ruka 9, 53. ) Na, te putanga mai o te Karaiti, oti rawa atu te tikanga wehewehe, te tikanga kati. Pakaru iho te taiepa wehewehe.
![]() |
3 87 |
▲back to top |
Hanuere 1st. 3932. TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_87 Haehaea te arai. Tahoroa nga maunga. Wharikitia nga repo. Whakatikaia nga wahi kopikopiko. Whakamaene- enetia nga wahi taratara. Whakamaroketia nga wai hohonu hei huarahi ma tana i whiriwhiri ai. Karangatia nga manu katoa o te rangi kin rere mai ki te rakau kotahi, maru ai. Huihuia nga hipi katoa, ki roto ki te kahui kotahi. Haoa nga ika katoa lei roto ki te kupenga kotahi. Tamariki a Hema, a Hama, a Tapeta—Tamariki a Aperahama, a Ihaka. a Hakopa. —haere katoa mai ki te Atua kotahi, ki te Ariki kotahi, kia ora ai i te whakapono kotahi: —mau ai ki te aroha kotahi—tu ai i te ture kotahi. Tenei matou te tu nei he teina, he tuakana, i runga i te whakaaro tahi. He Pihopa pakeha te teina he Minita maori, te tuakana Ko te hiahia tenei o toku ngakau o mua iho, kia whakapakia te Minita maori, hei rite ki a matou. Ahakoa kiia e te pakeha "e hore e rite. " kahore ahau i whakaae atu. Ahakoa kua mea te tangata maori i mua. "Hei aha mawai te Minita maori, e kore matou e tahuri. '' kahore ahau i whakaae atu. Tone tonu ki te whakato i nga tau o rua tekau, titiro mai, —na te Atua tenei hua. Ka titiro ahau ki aku tuakana, ki enei Minita maori, e noho nei, na, ko tino kaha rawa taku whakahua i to tatou waiata, —"Ano te pai, ano te ahuareke, o te nohoanga o nga teina o nga tuakana i runga i te whakaaro tahi. " Tenei ano taku ritenga maori hei whakamutunga. Kua kite ahau i tetahi manga i pipi mokemoke ki roto ki te repo. Heoi ano tona nuinga, he he nuinga paru kau. Ko toua otinga tenei, he ngaro noa. Ehara ia i te wai, ehara i te whenua. Kahore ia i inumia e te tangata, kahore i haerea e te hoiho, kahore i hoea e te waka: kahore i parautia e te parau: kahore i rerengia e te kaipuke. Kati noa iho i runga i tona nuinga poauau te manga kahore nei i pai kia rere ki roto ki te awa. Waiho, ma te tuna e ngokingoki, ma te poaka e titakataka ki reira. Engari te manga ataahua, te manga pai, he mea whanau hou no roto no te kopu o te rangi: tirohia tona kaha ki te pekepeke ki nga wairere: ki te rererere ki nga taheke: he tohe hoki nona ki te mahi i tana mahi, ara. he whakanui i te awa. Tae rawa mai ki te putahitanga, kua ngaro tona ingoa. Te ngaronga o Puniu, na, ko Waipa: te ngaronga o Waipa, na, ko Waikato: te ngaronga o Waikato, na, ko te moana nui. Ko tona nuinga tenei, ko to te manga, kia ngaro pai ki roto ki te awa. Ko tona nuinga tenei ko to te awa, kia ngaro pai ki roto ki te moana Waihoki, ko toku nuinga tenei ko to te tangata kotahi, kia ngaro ki roto ki te Hahi: ko to te Hahi nuinga, kia ngaro i roto i a te Karaiti: ko to te Karaiti nuinga, kia ngaro i roto i te Atua, "kia katoa ai te Atua i roto i nga mea katoa. '' (1 Korin. 15-28. )
![]() |
4 88 |
▲back to top |
88\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hanuere 1st. 1932. HE MIHI MO TE TAU HOU Tena koutou nga iwi o te Mota, tena koutou te Hahi a te Atua i roto i te Tau Hou o to tatou Ariki 1932. I tenei wa kei te whakamamaetia tatou me nga iwi katoa o te Ao. He mahi na te Atua. Kei te kite iho ia i te aha o to tatou mararatanga, i to tatou wareware ki a ia. I te wa e tika ana he mea pai tonu te whakamamae. Ea tutu te tamaiti ka kore e whakarongo, ka whakamamaetia kia haere tika ai. Te iwi kua tutu ra tatou ki to tatou Matua. No reira hoki mai, koki mai, hoki mai. Hoki mai ki to Matua, hoki mai ki nga taonga a-wairua. Kia mama te whawha ki nga taonga o te taha tinana, he taonga pirau, he taonga mahue hoki era. Ko te taonga pumau ko nga taonga wairua. I tena ra i tena ra o te Tau Hou, ko te patai a Paora hei patai ma tatou: "E te Ariki kia aha ahau?" Ka oho ake i te ata i tena ra i tena ra ka patai ano "E te Ariki kia aha ahau i tenei ra?" Ma to Matua to patai e whakahoki mai e kore ai koe e whana ki nga koikoi. Heoi ra nga mihi mo tenei wa. Kia kaha ki a tatou e nga iwi o te motu. Kia aroha, kia ngawari, kia manawanui. Ko te mahi nui ma tatou ko te whakatipu haere i te Kingi- tanga o to tatou Ariki o Ihu Karaiti. Ma reira tatou ka manaakitia. Na to koutou matua i roto i te Ariki Pererika A. Aotearoa. TE WAIPOUNAMU NGA MAHI A TE PIHOPA O AOTEAROA. No te 20 o nga ra o Noema ka hoki mai te Pihopa i tana rauna haere i nga marae o nga morehu o te Waipounamu. Kua tae ia ki nga marae ki nga kainga o te Pihopatanga o Nelson, o Christchurch me nga marae o Otakou. Kanui te mihi o te Pihopa ki nga manaaki a nga iwi o Te Waipounamu i a ia. E ki ana te Pihopa tera e uaua te pupuri a nga iwi o te Waipounamu i te ahuatanga o te Maori. He torutoru rawa nga mea kei te mau tonu ki te reo Maori. Ko te nuinga o ana karakia ki te taha Maori he mea reo pakeha kia mohio ai te nuinga o te whakaminenga. Ko nga tino kaumatua ano nga mea mohio ki te korero Maori, engari kua tokoiti rawa nga kaumatua, kei te ora Ko nga tamariki tae noa ki nga kaumatua kua eke nei ki te 30 ki te 40 tau kua uaua te whakarongo ki te reo Maori. He nui nga kupu whakahau a te Pihopa kia tainui ano ratou ki te akoako i a ratou tamariki ki te reo tae noa ki nga tikanga a te iwi Maori. He pai te reo pakeha hei arawhata atu ki nga matauranga o te ao hou, engari puritia ta te Atua reo i homai nei e ia hei reo mo te iwi Maori.
![]() |
5 89 |
▲back to top |
Hanuere 1st, 1932. Hanuere 1st, 1932. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_89 Ko tetahi mea i whakamiharo ai te Pihopa ko te mau o etahi o nga tikanga, Maori. Ahakoa kua makere te reo, ko te powhiri me nga 'waiata aroha rangi ahua pakeha nei kei te mau tonu i a ratou. Kanui hoki te mau o te whakaaro rangatira i a ratou ara te manaaki tangata, te ngawari, me te aroha. Ko nga marae o te iwi Maori e noho mai nei i te Wai- paunamu i tae ai te Pihopa, ko Motueka, Takaka, Okoha. Wairau, Tuahiwi, Kaiapoi, Hokitika me Arahura, te Kareti Ahuwhenua i Lincoln, Moeraki, Puketeraki, Waikouaiti, Te Borstal Institute i Invercargill, Bluff, Colac Bay, Riverton, Wyndham, Kaka Point. Te Kaik. Huihui katoa nga Maori e te Waipounamu ueke iti atu i te kotahi mano. Ko Temuka te kainga tokonui o te Maori. I whakatakotoria e te Pihopa te kohatu o te kokanga mo tetahi whare-karakia hou ki reira. Kua maha nga tau o te whare-karakia tawhito e tu ana, a ko te kohatu o tera o nga whare, na Ta Hori Kerei i whakatakoto i te 11 o nga ra o Hurae 1865, i a ia e tu ana hei Kawana mo Nu Tireni. Ka 66 nga tau o tenei whare-karakia e tu ana. Ko te rahi o te whare tuatahi e 25 putu te roa, 15 putu te whanui. No muri noa mai ka honoa atu tetahi 20 putu ki tona roa. Ko nga rakau he mea kani katoa e o ratou ringaringa tonu i nga ngaherehere o tera wahi. Kua tata te hinga o te koroheke whare nei. Kaati, ka maha nga tau e kohi moni ana nga Maori o Temuka hei hanga whare-karakia hou mo ratou. Kua tata ki te £800 ta ratou moni kua takoto. Kei te hanga te whare-karakia nei inaianei. He mea hanga ki te raima kaha i runga i te whakaaro tupato mo te ru, kei tupono ki reira he ru-whenua penei me tenei i pa nei ki Nepia. Tera e whakapuaretia te whare nei i nga ra whakapaunga o Pepuere, i a Maehe ranei. Kia ora nga morehu o Ngaitahu me era atu hapu o te iwi Maori e noho mai nei i te Waipounamu. Kia u te whaka- aro ki te Matua i te Wahi Ngaro hei awhina hei arataki, hei tiaki hoki i a koutou tae noa ki a koutou tamariki. TAHA MAORI PIHOPATANGA AKARANA ETAHI O NGA TAKE I WHAKAHAEREA Tahua Oranga o te Pihopatanga o Aotearoa. Ko te moni kei te ringa o Te Komiti e pupuri aua i tenei ra nei mo tenei putake, e £344/6/1. Ko nga Kai-tiaki o tenei Tahua i roto i te Peeke o Niu Tireni ko te Tumuaki me te Hekeretari. Tera tetahi tikanga hou kei te whakahaerea kahatia inai- anei mo runga ano i tenei Tahua. Kua hoatu taua putake ki a W. Cooper, Tumuaki o nga Apiha Whakatopu, a kua whaka- ae ia ki taua whakatakoto: ara, kia riro mana e tango i roto i nga wariu o nga paanga whenua o nga tangata o te Hahi, tetahi moni i ata whakaaetia e ratou, a ko taua moni katoa ka tukua mo tenei Tahua.
![]() |
6 90 |
▲back to top |
90\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hanuere 1st, 1932. Tahua Whakamaharatanga Ki a Ruatara Ma. He putake tenei i korerotia ai whakaaetia e nga iwi katoa i tae mai ki te hui o te Rau Tau o Te Waimate, ara, kia whakaarohia a tetahi wa he tohu whakamaharatanga mo nga kaumatua tuatahi na ratou i hopu te taonga nei te Whaka - pono. Ko te toenga moni o nga raruraru katoa o taua hui e £6/10/-, a kua panga taua moni ki te poutapeta o Kaikohe hei timata i taua whakaaro. Ko nga Kai-tiaki o tenei Tahua ko te Tumuaki me te Hekeretari. "TATAU TATAU. " Nga Etita, Tena korua nga kai Hautu o te Toa Takitini te karere mau korero ki nga marae me te Iwi. He nui nga mihi. E hara itemea he korero i tuhi atu ai, engari na nga tuhituhi kei te wharangi 51 o te Toa nama 4-5 i mau penei ai, me kore korua e whakaae kia ata whakamaramatia te tikanga i puta ai tena reo hou "Tatau Tatau. " Me tuatahi ake au ki te ki, kore rawa tetahi tangata i •rongo i a Timi i tetahi atu tangata ranei e whakahuahua ana i taua reo "Tatau Tatau" i mua atu i te tau 1916. Kei te whakaae te katoa na te kaumatua nei na Timi taua reo hou. No te 1916 ka haere a Timi ki Ingarangi ko ia tetahi o te Ropu Paremata o Niu Tireni i haere ki te whakatutuki i te powhiri a te Matua ara a te Paremata o Ingarangi. Tae atu a Timi ki Ingarangi ko a tatou tamariki kei te pae o te riri i Paranihi. Whakawhiti atu a Timi kia kite i ona tama- riki i roto i nga parepare katahi ano ka hoki ki Ingarangi. Ka tu tetahi hakari nui ki Ranana, ko Timi tetahi o nga manuhiri i kowhiritia kia whai kupu. I reira nga mana nga nunui o ia wahi o ia wahi o te Emepaea tae atu ki nga Iwi awhina mo runga mo te whawhai ki a Tiamani, ara te Wiwi, Tiapanihi, Itari, Amerika ona huhua atu. E kore e taea e au te whakaaro nga kupu ake a Timi engari pea te aronga. Ka tu a Timi ki te korero ka puta i a ia te ahua mo tona iwi maori. Kaore ano kia eke te kotahi rau tau mai i te wa e whawhai ana te Ingarihi ki te Maori, he iwi mohoao noa. Na te Tiriti o Waitangi ka hohou te rongo, a, mai i taua wa, mau tonu te piripono o te Maori ki te Kiingitanga me te Emepaea. I te wa o te whawhai ki te Poa (Boer War) ka tono te Maori kia tukua ia kia mau pu kia whawhai ia mo te Kuini me te Emepaea. Na nga mohio me nga matauranga o Ingarangi i whakakore, engari, ahakoa taua arai, haere tonu nga tamariki kamakama o te iwi maori i roto i nga ropu Pakeha. Tae mai nei ki tenei pakanga ka tono ano te iwi Maori kia whakaaetia kia mau pu, aminetia ana e nga mara- matanga. Ka tika hoki. Katahi ka tuturu te mohio o te Maori he wahanga ia no te Emepaia a he Kiingitanga tona: ka eke ano hoki ki te tino aronga o te Tiriti, kua whakahoutia
![]() |
7 91 |
▲back to top |
Hanuere 1st, 1932. TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_91 i tenei ra, kua hainatia, kua hiiritia ki nga toto o a tatou tamariki, Pakeha Maori, i heke tahi nei, i rere tahi nei i te pae o te pakanga, i Karipori, i Ihipa, i Paretaina, i Paranihi. Kua whanaunga-tata. Haunga ia te nuinga atu o nga korero e eke ana ki nga Iwi Awhina i puta i aia i roto i taua whai- korero. (Tino mild hoki nga mana me nga nunui o aua Iwi ki te whai korero a te tatou kaumatua. ) Ka mutu haere ana korero ka ki a Timi "Hei whakamahara mo tenei ahuatanga ko te kupu mihi i waenganui i a tatou he reo maori, "Tatau Tatau"... "We are one. " Ka hoki mai a Timi ki te kainga, ka karanga atu ona tamariki "Kia Ora" ka mea te Kaumatua, ina ke "Tatau Tatau. '' Katahi ano te iwi kainga ka rongo i taua reo, i titongia e to tatou kaumatua e Timi i te aroaro o nga mana me nga nunui o te Ao, i te marae rongonui, miharo hoki i Ranana. No reira e hoa ma, kaua e kopekatia. E ki ana te Toa he reo hou? Ae? Engari he kupu rahi, he kupu whanui, he kupu aronga nui, ara noa atu tona hohonutanga. Mana- akitia ? Tatau ? Tatau ? Na Tutepuaki, Turanganui-a-Kiwa. IT/11/31. HE MIHI Ki te Toa Takitini: Tena koe. Ko te wehi ki a Ihowa te timatanga o te matauranga. Honore ki te kingi, me te kahui ariki: i raro ano i te atawhai a te Atua Matua, Tama, Wairua Tapu: kotahi Atua, kotahi Iriiringa, kotahi whaka- • pono i meinga ai mo te ao katoa, ake, ake. ake, ae, Amine. E te whakatauki a Tuhoto-Ariki—e te Toa Takitini: Tena koe. E koro haere atu koe hei aorere ki te kaokao-roa a Maui e takoto nei, whawhe noa, huri noa te Motu, me ona mata- awaawa katoa: Kia rongo ai nga ruruhi, me nga koroheke i aku inihi. Ka tukua e au i raro i tou ringa kaha e koro ki te mau atu i aku mihi nui ki te 4166 tangata i haina nei i o ratou ingoa i raro i ta te kahui ariki kupu; i tohu ai i au hei mangai mo te Rohe Pooti o te Tai-Hauauru. Me tuku honore ano hoki au ki a Ta Apirana Ngata, Te Minita Maori, mona i tautoko i te matohu a te kahui ariki i au hei mema. No reira ko taku nei pepeha, kua tata tonu mai te ra e puta ai te ora ki te Iwi Maori. Tena koe, Te Minita Maori. He hari mou mo nga ra katoa e te hoa. Heoi ano tutukitanga o nga hiahia katoa o Iwi o te Motu, i te wa tino kei a koe te ringa kaha. Na reira haerea ano i tau haka i ta Ngati-Porou, e mea ra: "Hoatu karia ona kauae, purari paka, kaura mokai, i aue'' E te Atua, tohungia te kingi o te ao katoa. Aroha-nui, kia ora roa. Taite Te Tomo, Kakariki, 6 12 31.
![]() |
8 92 |
▲back to top |
92\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hanuere 1st, 1932. TE WA NEI Kua huri te tau tawhito. Tetahi tau uaua. He toko- maha tonu i ngaro tahi atu me te tau tawhito. I nui te pouri. te awangawanga, me te mate. Ko te Taruu tera, ko te Ru. ko te tau-raki, ko te kore utu o nga taonga hoko atu, ko te nui o te utu o nga mea hoko mai, ko te puputi tonu mai o te hunga kore-mahi. Anuanu katoa te tangata ki te titiro whakamuri ake ki te tau ka huri. Tera ano ia nga painga o te tau tawhito e kore nei e kite te ngakau kuare. Ko te mea nui pea ko te whakataurite- rite i te tangata, ko te awhina o tetahi i tetahi. Katahi ano hoki ka penei te awhina o te hunga whai-taonga i te hunga rawa-kore. Kei te tipu te wairua awhina o tetahi i tetahi i kutia nei e te wa o te pukahu. He tokomaha te hunga i pangia e nga raruraru o te wa engari uaua tonu ki te awhina i era atu. Heoi ano hoki kei te tinei i nga mahi awhina ko te hiahia tonu o te tangata me awhina tonu ia. He rawe tonu pea, he kore hoki maana nei e kereu ake ki te naahi. Tena, ka pewhea ra te Tau Hou? He tokomaha tonu kei te whanga marie ki te pikinga ano o te utu o nga taonga hoko atu, me te korenga atu o te hunga kore-mahi. Ko etahi ano ia kua rere ke te wairua kua potatu. Na, kaua tenei. No te ngakau rahirahi tenei ahua. Ko te tumako kia kaua tatou e potatu noaiho. Ko te rongo noa o te Taruu whanui o te ao, ka potatu noa atu etahi. Kei te ora tonu nei hoki te tinana, te hinengaro, me te wairua; a, kei te homai tonu te whenua i ona hua. Mo te aha tatou kia turaha noaiho i te ahuatanga, o te wa. Ki te mehuatia ia e tatou te oranga ki te porotiti o te herenga kei te tika te turaha, kua korekore hoki taua mea. Kei te nui tonu ke engari kei te hunga tokoiti e pupuri ana. Kaore he tangata kei te ao nei e mohio ana he aha i uaua ai te wa nei. Kua pau tetahi wa roa i nga matauranga o te ao e huuri ana, e rapu ana i tetahi rongoa mo tenei raru kaore e kitea. Kei te pukahu tonu, te moni, nga hua o te whenua, me te tangata. Ki te whakaarohia ko nga kaha o te ao kei te hiahia ki te tu ki te hararei. I kaha rawa te whakamahinga i nga tau tata ka huri nei, kaati me okioki hoki. Kaore te tangata e tino hiahia kia nui rawa tona mahi. Ki te taea kia nuku noaatu te utu i te mahi i mahia. Tata tonu etahi ki te tono me utu ratou mo te nohanga noatanga. Ehara te Wa Mate-kai i te mea hou ki te ao. He 31/2 ki te 7 tau e hora ana tenei ahuatanga ki tetahi, ki etahi wahi ranei o te ao ka mutu. Ko tenei e uhi nei i runga i a tatou i naianei ka 21/2 tau. I hou ai tenei ko te tohanga ki te ao katoa. Kaore he iwi i mawheto. Ki etahi wahi katahi ano ka timata atu: ki etahi tangata kaore noaiho i te raruraru ake, i te nui tonu ra kei a ia. Otira kei te haere te wa e koi ai tenei ahuatanga. Kaore e kitea atu te wa e mutu ai.
![]() |
9 93 |
▲back to top |
Hanuere 1st. 1932. TE TOA TAKITINI \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ 93 Ki te Karaipiture: Ki te wareware i te tangata te Atua, ki te haere i te tokonga ake o ona whakaaro, ki te poaia e te whakahi i te nui o te matauranga, ka tukua iho e te Atua he hemo-kai, he uruta, he whakapawera. Ka taea te ki i pera te ao i nga ra i muri iho o te Whawhai Nui. I te pukahu o nga mea katoa ka wareware i te tangata te Atua. Ko te taonga me te matauranga te mea nui. He karakia ano engari ko te ana kau. Kei nga iwi matau, nunui o te ao te kaupapuhaoro o tenei tamu. E kore pea nga iwi ririki mohoao nei e nui te whara ka mutu. Ko te tikanga kia kaua noa taua te iwi Maori e rarua. Kia taua na hoki ko te kai te mea nui.. Ka ora te puku ka mutu te awangawanga. No naiatata i aru ai etahi i ta te Pakeha whakatipu moni, hei poa i te ngakau. He toko- iti o taua kei tenei. Ko te tokomaha kei to taua ahua iho ano o nga matua ra ano. I mea ai a Ngata: ka ora noa atu taua i a taua kai maori nei ano: kia kaha ki te ono parareka: kei te pukahu tonu nga kinaki o nehe. TE WHAKAARO KOTAHI E mihi aua te Pariha o Tokomaru ki te whakaaro ranga- tira o nga Ratana, o nga Momona, me nga Ringatu o konei. I tu he po ahuareka ma nga Ratana, puta ake nga moni o ta ratou po £17 (5 -. I runga i to ratou whakaaro rangatira ka tukua taua moni e ratou ki te Hahi Matua hei awhina i nga mahi o te Pariha, he mea miharo tenei. Kia ora a Te Haua Whakataka me tou katoatanga i raro i a koe. Kua tae mai te reta whakaneke i to matou minita ki te Pariha o Waipawa, a i te rongonga o nga hahi o konei nui atu to matou pouri. No te ratapu te 10 o Hanuere ka tu he hui ma nga iwi katoa o Tokomaru nei, Ratana, Momona, Ringatu. I rapua he tikanga e mau tonu ai to matou minita. Kotahi tonu te reo o te katoa, "Waiho to tatou minita. " I whaka- hau te hui kia hanga pitihana matou. Ko nga Ratana i mea: kaore matou i tiaki kia tu he hui. Kua haere ke ta matou na pitihana. Ki te kore e manakohia mai e te Pihopa, kei te pai: i te hanga kua whakaaturia to matou na whakaaro. Ko te Hahi Momona, ko Hirini Waiti tona kai korero, i mea ia: kua oti ke ta matou pitihana, e mahi koe te Hahi Matua i tau. Ko Wiremu Potae no te Hahi Ringatu, i whakaatu ia i toua aroha ki te minita. Ko Peta Maukau o te Ringatu i mea nae tino pitihana. Na tenei minita tatou nga tangata o tenei wahi i noho pai ai. Ko te Komiti Weteri o te Hahi Matua i hikitia ta ratou kia noho ko ratou anake. E nga Etita he tohu atahua tenei, he tohu no te whaka- aio kotahi o nga hahi o konei. Te Uranga Potae, Tokomaru Bay.
![]() |
10 94 |
▲back to top |
94\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hanuere 1st, 1932. NGA RETA O TE MOTU Ki nga Etita o te Toa, Tena Korua, No te toru o nga ra o Hanuere nei 1932 i te iwa o nga haora i te ata, i tae mai ai a Ta A. T. Ngata, a Tai Perutu ratou ko nga mema o te Poari o nga moana o te Arawa, ko te Kairehita hoki o te Poari o Waiariki, ko Tiweka Anaru tetahi. Ko etahi o matou e noho nei i runga i tenei Moutere katahi ano ka kite tinana i a Ta A. T. Ngata. He tika e ronga ana matou i tona ingoa, e pooti ana hoki, engari kaore ano i kite, a, me to matou mina tonu hoki i tera wa kia kite tinana atu matou i a ia. Ko tenei wa, kua rite ra, kua tika nga moemoea, kua tae tinana mai ia ki mua i o matou aroaro. Koinei, nui atu nga mihi kia Ta A. T. Ngata a ki nga iwi hoki o te rohe pooti katoa o te Tairawhiti, ki te hunga irana i kowhiri a Ta Apirana hei mema mo tatou mo te iwi Maori. Katahi ano tenei moutere a Motiti ka takahia e nga waewae rangatira otira e te Minita Maori, tangata nui i waenganui i a tatou katoa. Nui atu to matou whakamihi, a whakahi hoki mo te taenga mai o Ta A. T. Ngata ratou, ko nga rangatira o te arawa ki runga ki to matou Motiti. Katahi ano matou tenei wahanga o te Patu-wai hapu o Ngatiawa ka mohio ka marama ki etahi ahuatanga nunui kaore nei matou e mohio ana a e rongorongo ana ranei mai i o matou matua. He hapu matou i roto tonu te pouritanga e noho ana i nga tau ka huri no tenei wa no te whitinga mai o te Ra o te rawhiti ki runga ki to matou moutere hari ana te ngakau. Te tahi mea miharo i kitea e matou ite taenga mai o te minita ki to matou marae ko te tunga atu o nga rangatira o te Patu- wai ki te mihi, ite wa tonu e haere ana nga kupu mihimihi, ko te timatanga o te pupuhi a te tupuhi kaore nei e taea i te ringa tangata te peehi. Kaati kaore rawa te wa i whakaae, note toru rawa i tetahi atu o nga ata ka whakaae te wa ka mutu hoki te pupuhi a te tupuhi. Ko enei nga take i hoatu ki te Minita: ko to matou wai kia arohatia mai e te kawanatanga (whakaaetia ana). Ta Te Umuhuri Kerekeha tono ki te minita ki tetahi haki (flag) hei tohu, whakamaharatanga mo tona taenga mai ki Motiti nei (whakakaaetia ana). Tuarua o nga take a te Umuhuri, he tono mo tona wharekai (dining room) a Hinewai kia whakaotia. Whakaaetia ana e te Minita raua ko te Tia- mana o te Poari o nga moana o te Arawa, e Tai Porutu. E nga iwi e nga mana kua mau o matou ringaringa ki te parau a te Minita. Taria mai te roanga atu. Tena koutou katoa, Henare Kereitana, Petera Matehaere.
![]() |
11 95 |
▲back to top |
Hanuere 1st. 1932. TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_95 NGA MAHI A TE PIHOPA O AOTEAROA. 1931. CONFIRMATIONS. WHAKAU. Diocese of Waiapu. March 29. —Te Kaha............... 14 ,, 30. —Raukokore............ 9 ,, 31. —Omaio............... 2 ,, 31. —Torere............... 9 May 13. —Whakarewarewa............ 1 July 19. —Kohupatiki............ 5 Sept. 15. —Manutuke............... 4 ,, 17. —Uawa............... 16 ,, 17. —Tologa Bay............ 2 ,, 18. —Kaharau............... 11 20. —Tikitiki............... 11 ,, 20. ——Tiktiki............... 22. —Tikitiki............... 1 ,, 22. —Te Araroa............... 7 24. —Wharekahika, Hick's Bay...... 10 25. —Mangahanea............ 7 ,, 25. —Kaharau............... 2 27. —Waipiro............... 9 27. —Waipiro (Adults)............ 4 27. —Tokomaru Bay............ 22 Oct. 9. —Te Aute College............ 17 ,, 11. —Nuhaka............... 11 Diocese of Auckland. April 12. —Ohaeawai............... 16 ., 13. —Utakura.............. o 14. —Whangapae............ 3 15. —Ahipara............... 11 ,, 16. —Kariponia............... 13 ,, 17. —Te Kao............... 3 18. —Waimanoni............ 25 ., 19. —Pukepoto.............. 11 20. —P-imapuria............... 19 ,, 21. —Peria............... 15 23. —Otiria.............. 38 ,, 28. —Mangak-ihia............ 40 29 Taita... 27 30. —Waimamaku............ 10 May 3. —Te Iringa. Kaikohe......... 26 ,, 10. -—Manaia. Hauraki............ 8 Diocese of Waikato. May 12. —Te Aroha............. 1 Diocese of Wellington. . July 12. —Wellington............ 12 ,, 14. —Aorangi. Feilding........ 12 Diocese of Christchurch. Nov. 1. —Arowhenua. Temuka......... O Taria te roanga.
![]() |
12 96 |
▲back to top |
96\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hanuere 1st, 1932. MARAMATAKA \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_HANUERE, 1932. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Te Ea. Ata. Ahiahi. 1. Ra Whanautg. Ken 17, 1-13. Tiu 30. Te Kotinga Rom 2, 17. Rom 13. 6. Te Whakaaturg. Wai—Ata 72; Iha 60. Iha 61. \_\_\_\_\_Ahi 96, 97. Rk 3, 15-22. Hoa 2, 1-11. 10. Rtp 1 muri Wliakaaturg. Iha 44, 6 mutu noa. Iha 45. Wai— Hoa 1, 19-34. Hoa 4, 1-42: W Ata 46, 47, 67. Epeha 2. Korohe 1, 21-2, 7. Ahi 18. \_\_\_\_\_\_\_ \_\_\_\_\_ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ 17. Rtp 2 muri Iha 50, 4-10. Whakaaturg. Iha 49, 1-13. Hoa 12, 20 Wai—Ata 27, 36: Rk 4, 16-30: mutu noa. \_\_\_\_\_Ahi 68. \_\_\_\_\_Hemi 1. \_\_\_\_\_\_\_1 Telia 1, 1-2, 12. . 24. 11 tp 3 muri Ken 2, 4 mutu noa Whakaaturg. Ken 1, 1-2, 3. Mk 10. 1-16: V Wai—Ata: 104; Hoa 1, 1-18: Whkkiteg- 21, 15- Ati 147, 148. Whkkiteg 21, 1-14\_\_\_\_\_\_\_\_\_22, 5. Iha 49, 1-13. Iha 45, 18 mutu 25. Paora Apotoro Krtia 1, 11 mutu noa. noa. Piripai 3, 1-14. 31. Rtp 4 muri Ken 3. Ken 6, 5 mutu noa Whakaaturg. Mk 9, 33 mutu Rk 17, 20 mutu Wai—Ata 139: noa; noa. V Ahi 25, 26. 1 Kori 6. 1 Kori 10, 1-24. HE PANUI He panui tenei: Ka tu he Hui e karangatia ana ko te "Aranga" ki Nuhaka. He whakaohooho i nga mahi o te Hahi o Ingarangi. Timata i te 24 mutu ki te 28 o nga ra o Maehe 1932. Taria te roanga atu o nga whakamarama o te panui. Mauria mai nga Koea (Choirs) o Heretaunga. Wi Mataira. WHAKANEKENEKE MINITA Ko Rev. Ngatai Wanoa kua hikitia atu i te Pariha o te Waipatu ki te Pariha o Tokomaru: ka mahi tahi me Rev. Tamahori. Ko Rev. Wiremu Moana o te Pariha o Tokomaru ki te Pariha o Waipawa. Ko Rev. Rangiahe o Poranga- hau ki te Pariha o Waipatu. Ko Raniera Kaa o Waiapu ka whakarikonatia a Maehe. Ko te Kawakawa he taunga atu mona; ka mahi tahi me Rev. Poihipi Kohere.