Rama 56.

hune 20, 1918.

Te Kopara.
Registered at the G.P.O. as a Newspaper.

Te Oranga mo tenei Pepa e Rima hereni mo te Tau

Te Kopara.

NAMA 56. GISBORNE. HUNE 20, 1918
"lti te Kopara, kai takirikiri ana i runga i te Kahikatea. "

He Pepa ma te Iwi Maori.

I TE tunga o te Hui ki Te Kapu, Wairoa, awhina i te Kaupapa Oranga Hoia Maori, ka whakawateatia tetahi haora mo etahi atu take. Ka whakaurua mai etahi korero mo Te Kopara me era atu pepa a te Maori. Ko te hiahia o etahi tangata he pera me to Huta Paaka i tana reta e tono nei kia puta te pepa i nga wiki katoa, he mataotao no te kotahi putanga i te marama. Mehemea e rite ana te whakaaro o te iwi Maori ki te awhina nui i tetahi pepa ma te motu katoa e hapai, tena ano e taea. Ko tenei kaore ano he pepa kotahi a te Maori kia pei. Nui atu nga pepa a te Maori kua matemate katoa. Na te aha? He ];ore kaore i pei. Ka mutu te pepa i roa rawa ona ra ko tenei. Engari i roa ai na te mea kaore he utu mo ona kai-whakahaere, ko te perehi anake e utua ana. A tuarua i roa ai na te mea he whangai ia na nga tangata o te Hahi. Kati kua whakatata haere tenei ki te wa e katia ai a Te Rau Kareti e hikitia atu ai ki Akarana te Kura ako i nga tamariki e uru ana ki te mahi minita. Kei te katinga o Te Rau Kareti tera pea e mutu hoki te perehi ];i reira. Engari ko ta tatou manu kaore e tukuna e tona Komiti kia mate rawa. Kei te whakaaro te Komiti ki te kukume mai i tona kohanga ki Heretaunga nei.

I taua hui ki Te Wairoa i whakaatu a Hon. A. T. Ngata i te whakaaro o nga mema Maori o te Paremata me o ratou hoa pakeha ki te whakaputa i tetahi pepa nui ma te Maori, ko nga mema Paremata hei whakahaere, a ma te kai- ta a te Kawanatanga e perehi. Kitea ana ko te utu mo te perehitanga anake e £250 i te tau. Ko taua pepa he pupapuka nui tonu, ki te pakeha he magazine. Kaore taua whakaaro mo te pepa nui i whakatutukinga e nga mema o te Paremata i runga ano i te kupu a te kai-ta a te Kawanatanga i ki ai: "kaore e taea te mahi he pepa pena te ahua kia mutu ra no te pakanga."

No te mea he wa nui tenei no te raruraru me waiho hei take whiriwhiri ma tatou i roto i enei ra te ahuatanga mo ta tatou pepa e nga ra e takoto mai nei. Ka taea te perehi i ia rua wiki mehemea ka whakaae katoa nga tangata kia neke ake te

oranga ki te 10/- i te tau. Akuanei pea kei te nekehanga ake i te utu kua kotahi tonu te pepa ki tena kainga ki tena kainga. Koinei hoki te mate o te Maori he tonotono i nga kape a etahi. Mehemea he pakeha, ka tango tena whare tena whare. Me pera hoki te whakaaro o te Maori ki te manaaki i ta ratou na pepa katahi pea ka pei. Waiho ma te Komiti e whiriwhiri a nga ra e haere mai nei.

He Reta tuku mai.

Ki te Etita o Te Kopara.

TENA koe me ta tatou manu me nga kai-awhina i ta tatou  manu. He kupu ruarua noa ake nei i tuhi atu ai kia koutou mo ta tatou manu. hia heaha tatou ki te awhina i ta tatou manu kia wha nga putanga i te marama. E tino mataotao rawa ana i a ia e rere mai nei. Mehemea e rere ana i nga wiki katoa ka iti iho nga korero o nga hui me nga tangihanga tupapaku me era atu korero o Niu Tirani nei ano. Penei ka nui atu nga korero o te pakanga ko nga mea hoki tena e tumanakohia atu nei e tatou kia rongo atu i te ahuatanga o ta tatou tamariki e noho mai nei i tera pito o te ao. Nui atu toku whakamoemiti ki a Peni Hakiwai mo tana reta i tuhi mai nei hei maramatanga mo tatou. He rongo pai no te whenua tawhiti he oranga ngakau tena kia tatou kati kia ora ano koutou katoa.

Na HUTA PAAKA.

MOTUEKA, 27 Maehe, 1918.

[E koro e Huta, tena koe tetahi o nga tino kai-awhina o ta tatou pepa mai ano o te timatanga iho a tae noa mai ki tenei wa. Tona ingoa tuatahi ko "Te Kupu Whakamarama, ara Te Pipiwharauroa." I whakawhanautia mai i ou marae, a ko koe tonu hoki tetahi o nga kai-whakawhanau. Ka tupu ka wharona ona parirau ka rere mai i ou marae ki Aotearoa nei, a tau rawa atu i Turanga. A no roto i enei ra ka tapaina tona ingoa ko "Te Kopara." No reira kia ora koe me o mihi.

Ki te tirohia e koe o "Kopara" o te tau nei kaore koe e kite i nga korero tangihanga tupapaku, haunga te whakamarama mo te matenga o Hoeta Te Hata. He mea whakamiharo tera. Na mo nga Hui, he mea whakapoto nga korero ki nga take tonu i oti. Ko nga korero o nga Hui kei te pa te nuinga ki te ora tinana mo a tatou tamariki Hoia ina waimarie te hoki mai i te marae o te pakanga. Kei te whai matou nga kai-whakahaere o te pepa nei ko nga take nunui o te motu hei mau haere ma ta tatou manu ki tena marae ki tena marae. I roto i enei marama ko te mea nui kei a matou o te Tairawhiti nei ko te kohi moni hei oranga mo a tatou tamariki.

Hei tohu mo te kaha o te whakaaro mo tenei take kua eke nga moni o te Tai-rawhiti anake ki te rua-tekau-ma-rima mano pauna (£25.000) hei kororia tenei mo nga iwi Maori o te Tai-rawhiti mo nga rau tau e takoto mai nei. I iti ai nga korero o te pakanga he kite no koutou i nga pepa pakeha. Ko etahi o nga take i roto i "Te Kopara" kaore i nga pepa pakeha. Ko te tono kia puta i nga wiki katoa kei tetahi wharangi tera. ki ora me o kupu whakakaha. Na te ETITA.]

Nga Hui o te Pihopatanga o Akarana, 1918.

WHAIKORERO O TE TUMUAKI.

E OKU hoa mahi, e nga minita, e nga mangai o te iwi, I  kua huihui mai nei ki te rapu tikanga e kaha ai to tatou Hahi i roto i te Pihopatanga nei, tena koutou.

1. Atirikona Hokena. Kei te hari tahi tatou mo te hokinga  mai a te Atirikona ki a tatou Hui, kua hoki mai nei ia i tana mahi mo te Kingi mo te Emepaea hoki i te pakanga. Kei te koa tatou i te mea nana i kawe etahi a a tatou tamariki Maori ki tawahi.

2. Te Pakanga. Kei te hari hoki tatou mo te kakama, mo te hihiko, o nga iwi o te taha whakararo o Akarana me etahi atu wahi o te Pihopatanga nei, ki te whakarongo ki te karanga a to tatou Kingi kia haere ki te whawhai ki nga tikanga kohuru me nga whakaaro nanakia o te iwi o Tiamani. Mehemea ka kitea e tika ana kia pa te ture muru ki etahi iwi, ki toku whakaaro e kore taua ture e pa ki nga takiwa kua kaha nei ki te tuku i o ratou tangata ki te pakanga. Kei te tumanako tahi tatou kia kaua e roa te hokinga mai a a tatou tamariki, Maori, Pakeha, a kei te mohio tatou ka waiho ta ratou mahi hei whakahari, hei whakakaha hoki i te Emepaea, hei tauira hoki mo nga whakatupuranga e haere ake nei. Kei te mamae toku ngakau mo nga matua me nga whanaunga o nga tangata kua mate kua taotu ranei.

3. Te Rau Kareti. Kei te torutoru haere te tokomaha o nga minita Maori, i te mate, i te kaumatuatanga hoki o etahi i roto i te Pihopatanga nei. Kia te hiahia tatou kia kaha haere te mahi, me rapu e tatou etahi atu tangata tika mo taua mahi. He mea nui kia ahua tamariki nga tangata mo te haere ki Te Rau, kia nui hoki to ratou matauranga i mua o te haere ki reira. kua rongo pea koutou kua whakaritea e te Poari kia whakakapea Te Rau, a ko nga tangata o taua Kareti ka tukua ki Hoani Kareti i Akarana a te mutunga o te whawhai, kia rite ai te

whakaaro o Pihopa Herewini i mua kia whakaakona ngatahitia nga Maori me nga Pakeha mo te mahi minita ki te kareti kotahi.

4. Nga Pariha.

I te mea kua torutoru nga minita, kua whakaranea, nga rohe o etahi o nga takiwa hei mahinga ma te minita kotahi, na reira hoki i whakanuia ai te oranga mo etahi. Tera pea e pena ki etahi atu takiwa, ara, ka whakanuia nga takiwa a kei te tumanako matou tera pea e whakanuia nga oranga.

5. Oranga Minita. 

I tera tau i taea te Poari Tiaki Whenua Maori o te Hahi te whakanui i nga oranga o nga minita Maori katoa o tenei Pihopatanga, me era atu Pihopatanga i roto i tenei motu, kia eke ki te £100 i te tau mo te tau kotahi. Kei te tumanako tatou kia awhinatia tatou e taua Paori i nga tau e heke mai nei, ahakoa kahore pea e rite ki tera tau te awhina e taea e ratou. Ki te hiahia tatou kia tuturu ki te £100 i te tau te oranga mo te minita ma nga whakaminenga Maori e whakanui i a ratou kohikohi katoa i roto i nga kainga katoa i te Ratapu tuatahi o ia toru marama, ara o in koata, me tuku ki te Tari o te Pihopatanga i Akarana mo te Tahua Minita, ahakoa ka tu te Hapa i taua Ratapu, kahore ranei, hei tapiri ki nga kohikohi kua oti nei te whakarite i mua mo ia kainga. Ko aua Ratapu ko nga Ratapu tuatahi o Hanuere, o Apereira, o Hurae, o Oketopa.

6. Inihua Whare.

Toku hiahia ko nga whare-karaikia me nga, whare minita me inihua, kei wera i te ahi. Kei te mohio koutou kua wera te wharekarakia o Mangakahia, a, i te mea kahore i inihua, kua kore he moni hei whakaara hou i taua whare. Kua whakaritea e te Hinota Nui o te Pihopatanga nei me tuku nga moni inihua ki te Poari Tahua Penihana o te Pihopatanga nei, a, ma taua Poari e utu te moni inihua mo nga whare-karakia me nga whare minita mehemea ka wera i te ahi. Ki nui te puranga moni o taua Poari, ka tukua etahi o nga moni hei whakanui i nga penihana o nga minita me a ratou pouaru me a ratou pani. He mea nui tenei kia inihua nga whare. He torutoru nga hereni e pau i te tau i taua take, he nui ia nga pai e riro mai i a koutou mehemea ka wera te whare.

7. Taima Tepara.

He whakahau tenei naku ki nga minita kia whakaritea e ratou he taima tepara mo o ratou taenga ki nga kainga katoa i roto i o ratou takiwa, mo nga ratapu katoa o te tau, kia mohio ai nga whakaminenga ki nga ra me nga haora e tae atu ai te minita ki te kainga karakia ai. Kei hapa koutou nga minita ki te haere i runga i taua tepara. Ina tae te minita ki tetahi karakia me panui e ia te ra e hoki mai ai ia ki taua kainga karakia ai. Ma ia minita e hanga tana tepara mo ia ono marama, timata

atu i te Ratapu tuatahi o Hune e haere mai nei, me tuku mai hoki ki a au ki te Pihopa te kape o te tepara o ia ono marama.

8. Ripeka o Te Matenga.

Kua rongo pea koutou ko te ripeka i whakaarahia e tatou hei whakamarama-haratanga ki a Te Matenga ki te kauwhautanga tuatahi hoki o te Rongopai ki Niu Tirani nei kua whati ara te wahi o runga, i te tupuhi. Toku hiahia kia whakahoutia wawetia e tatou taua ripeka, me te tumanako kia kaha tatou, te taha Pakeha me te taha a Maori, ki te whakahou.

He kupu whakamutunga. - Kia uaua tatou katoa, nga minita, nga kaii;arakia, me nga whakaminenga ki te pupuri kaha i te Whakapono i enei ra o te manukanuka, o te pawerawera o te kaha o te mura.

Ma te Atua tatou e manaaki, i roto i a tatou nei mahi, i a tatou nei korero, e tupu pai ai Tana Hahi, mana hoki tatou e whakakaha ki te mahi i Tana e pai ai.

I te Hui i tu ki Mataitai i tapiritia e te Pihopa enei kupu ki taua whaikorero

Kei te mamae o tatou ngakau i enei ra i te rongo kua mate a Rev. H. R. Heke, te minita o Hokianga. I tae maua ko te Atirikona ki tona takiwa i roto i te marama o Maehe ka kite maua i te hua me te pai o tana mahi i reira. He aitua nui tena kua pa ki a tatou o tenei Pihopatanga te matenga o taua minita, a kei te pouri tahi tatou me tana hoa wahine me nga tamariki, tae atu ki ona iwi, i tena ngaronga atu, ka inoi hoki tatou ki Te Matua kia whakamarietia o ratou ngakau.

Ko tetahi atu aitua kua pa ki a tatou, ko te matenga o Tipina Raiti, te hoa wahine a Rev. Hori Raiti. Kei te mohio tatou ki tona kaha ki te awhina i nga mahi a te Hahi, ki te pupuri hoki i te Whakapono. Nui rawa te aroha ki a Hori me nga tamariki i roto i enei ra. Ko tatou kei te pouri itemea kua tangohia e Tipina raua ko Heke i o matou aroaro, engari kei te mohio tatou kua tae raua ki te ao marama, ki te okiokinga.

Ko nga ingoa enei o nga Maori o Waikato kaore i whakarongo ki te mapere o te Ture Puruma mo nga Maori. Te Rauangaanga Mahuta, Hugh McKinnon, Tame Wiremu, Teira Paora, Riki Karaka, Kori Maiti, me Mohi Tana.

Ko te whakaaro tenei, tera e puta mai nga tima whawhai katoa o Tiamana. No reira, tera pea e puta tetahi whawhai nui ki waho o te moana. Mehemea ki te penei ratou, kei te kaha tonu ratou i uta, ka tino puta mai aua tima katoa, ahakoa pehea te uaua o te whawhai

NGA RONGO WHAWHAI.
Te Tai-Hauauru.

No nga ra whakamutunga o te marama kua pahure ake nei, ara o Mei, ka tae mai nga rongo kino o te pakanga ki te Tai-hauauru. I runga i nga whakaatu mai ka mohio tatou, ano te ahua kua riro a Ruhia ki raro i a Tiamana. No reira, ka whakapaua e te hoa riri tona kaha, kia riro i a ia te wikitoria o te Tai-hauauru, ara kia mate ai i a ia te Ingarihi raua ko te Wiwi. No te 29 o nga ra o Mei, ka whakaekea e Tiamana nga pa nunui o te Ingarihi raua ko te Wiwi, i riro mai nei ia raua i nga pakanga o te tau 1917 Ka puta i konei te kupu a te Kaiha ko te kokiri whakamutunga tenei, e riro mai ai te wikitoria, e houhia ai te rongo, e riro ai ko te kingitanga o Tiamana ki runga ake i nga iwi katoa a ka meinga e ia enei iwi katoa hei turanga waewae mona. Nga hoia, nga pu, me era atu mea katoa a Tiamana i te Tai-rawhiti, ara i Ruhia he mea hari katoa ki te taha o te Ingarihi raua ko te Wiwi. Ka mohiotia i konei te kaute o nga wahanga (divisions) hoia o Tiamana e 210. Ko te kaute o nga hoia o te wahanga kotahi 15,000 Ka hui katoa ai te kaute o nga hoia o Tiamana e toru miriona tekau ma rima rau mano.

I nga ra tuatahi o te kokiri, kaore i rikarika te kaha o Tiamana Tekau ma toru maero te hokinga o te Wiwi raua ko te Ingarihi ki muri. Kei te mohio whanuitia e tatou te ahua o nga mea whawhai a te hoa riri. Otira ko te mea tino nui ko nga pu kaahi (gas) me nga pu nunui a te hoa riri. Ko te rongo tenei e ono tekau maero te kaha o te rere a nga mata o nga pu nunui a Tiamana. I tau etahi o nga mata o aua pu ki te Parihi, taone nui o te Wiwi. He iti nga tangata i mate. Ka whakaarotia, i runga i te ahua o te kokiri a te hoa riri, ko tona hiahia kia pakaru i a ia te kokiri o te Ingarihi raua ko te Wiwi i waenganui ma konei anake i a e patata ai te tae ki Parihi. Otira i tino ki pono ia ka tae ia ki taua taone, ko reira ia hohou ai i te maungarongo. He maha nga taone i riro ia ratou, me te hoki ano o tenei taha ki muri. I roto i tenei whawhai e rima tangata o Tiamana ki te tangata kotahi o tenei taha. Ko te tino mea nui a te Ingarihi raua ko te Wiwi ko te whakaora tangata. Kaua e pera me te hoa riri he tuku tonu i te tangata ki te mate. Kaore i hokia te mate o tangata i te wiki tuarua o tenei pakanga. I patata ki 80,000 i mate o te hoa riri, e 20,000 o tenei taha. No te tahi o Hune ka tae mai te rongo e 59 maero te tawhiti o Tiamana mai i Parihi. Kei te akina tonutia tenei taha ki muri. Otira no te mea ka tata ki te 40 maero to ratou patata ki Parihi, katahi ano ka puta te kupu a Tianara Heiki (Haig) o te Ingarihi kia kaua e neke, engari me pupuri i reira. Mai ano i taua wa ki naianei kaore ano kia hoki whakamuri. Otira ko te mea tino

nui inaianei, ko te rironga o nga kokiri katoa o te Ingarihi raua ko te Wiwi me era atu ki raro i te Tianara o te Wiwi tona ingoa ko Whohi (Foch). Ki te whakaaro, he tino tangata matau tenei ki te ahua o, te whenua me te whakahaere i nga hoia.

I roto i enei ra o Hune, ka tau mate haere te ahua o te pakanga. Ano kua pau te kaha o tetahi taha o tetahi taha. Otira i mua atu o te tau matenga, i riro mai ano i te Kotahitanga etahi o nga taone.

Te Whawhai i te Tai-Rawhiti.

KEI te mohio katoa tatou, na runga i nga mahi whakawhai a Tiamana ka mutu te whawhai a Ruhia. Mai ano i te wa i mutu ai te whawhai kia Ruhia tae noa mai ki naianei ka hanga etahi ture i waenganui ia raua ko Tiamana. Kati no naianei kua kitea, ko nga wahi nunui o Ruhia i te moana i uta hoki, kua riro katoa ki raro i nga kai-whakahaere a Tiamana Na konei a Tiamana i tino hiahia ai kia houhia te rongo, notemea, kua taparatia te nui o te whenua kia ia, me nga wahi hoki o te moana hei tunga mo ana tima whawhai me ana tima harihari taonga. Mehemea ki te kore e taea te pehi te mana o Tiamana i Ruhia, ka rite ia ki te Kamera i haere atu i te po ki tona rangatira e moe ana i roto i tana teneti. Ka mea atu te Kamera nei. " E hoa, tukua atu ko taku mahunga nei anake ki roto i to teneti a tae noa ki te awatea-tanga." Ka whakaae mai te rangatira. Otira no te mea ka puao mai te ata, kite rawa ake te tangata nei kua uru katoa mai te tinana o taua kararehe ki roto i to raua teneti. Ka taka te whakaaro i te kararehe nei me tukino e ia tona rangatira, katahi ano ka whanawhana rere atu tana rangatira ki waho. Waihoki tera e penei te ahua o Ruhia, mehemea ki te hore e pehia te mana o Tiamana. Kua hoki whakamuri nga whakaaro o Ruhia inaianei, ara };kua kite i nga tikanga hao a Tiamana me te karanga mai kia awhinatia ia e te Kotahitanga. No te 17 o Hune ka tae mai nga whakaatu, kua oho ano te ahua o Ruhia inaianei. Kua timata ki te whakarapopoto i tona ropu hoia katoa, me te whakahe ano ki nga mahi a Tiamana, engari kaore ano kia whawhai.

Nga Itariana.

KUA oho ano te taha ki nga Itariana inaianei. E ono tekau nga wahanga o Ahitiria i kokiri ki te patu i a Itari, ara e patata ana ki te 900,000 te nui o taua ope. No te 16 o Hune ka timata taua whawhai. Kei te whakapau te kaha o Ahitiria ki te patu i a Itari. Ano te ahua he mea whakarite tenei kokiri e Tiamana kia pera me te kokiri o te

Tai-hauauru. Kaore rawa nga Itariana i nekeneke. Haere ake nga mea i riro herehere i a ratou 3000 e 31 nga mea reretakiwa i taka iho ki raro. No te 18 o nga ra o Hune nei, ka whakapaua te kaha o Ahitiria ki te whakawhiti i tetahi awa ko Piawa te ingoa. Ma te whiti ki tetahi teha o tenei awa ka mama ta ratou kokiri }ki tetahi o nga pa nui o Itari ko Whenihi (Venice). E toru nga huarahi whakawhititanga. Otira no te wa i whakawhiti ai te hoa riri, ka whakapua i konei te kaha o Itari ki te waiwaipu. He nui te parekura o Ahitiria. Otira kaore ano kia tino mohiotia te mutunga o tenei kokiri, tera pea e haere tonu, kia tae rano a Ahitiria ki taua pa ki Whenihi. Ki te whakaaro tera e mau tonu te kaha o Itari ki te pehi atu i tenei kokiri nui a Ahitiria.

Te Hui ki Te Houhanga.

HE kupu torutoru nei hei utanga atu ki runga i nga parirau o to tatou manu. No te 20 o nga ra o Aperira ka tu te hui ki Te Houhanga. Koia tenei ko tetahi o nga hui nui i kumea ai te iti te rahi e noho nei i roto o nga awaawa o Te Wairoa. Ko te putake nui o tenei hui he taenga mai no te Pihopa o Akarana ki te whakau i nga tamariki tae noa hoki ki nga kaumatua o roto o te pariha o Te Wairoa. No te ahiahi o te 20 o nga ra ka rupeke nga iwi ki runga o te marae. Ka mutu te karakia i te po ka whakahuihuia nga tangata whakau ki roto i tetahi o nga whare kia rongo i nga kupu whakamutunga mo ratou ka motuhia nei ki tenei karangatanga tapu. Ko te whare wananga ia i rnahue ki nga iwi hei mihinga hei tangihanga ki nga mate o te marae tae noa hoki ki o tatou mate i te marae o te pakanga. I te iti rawa o te wharekarakia o Takuiria mo nga iwi e rua i whakaeke ki reira, ara Maori, pakeha, ka whakaritea e te Pihopa ko te karakia o te ata mo nga pakeha anake 11 a.m. Ko nga Maori me noho tonu i te marae ki roto i a Rahiri karakia ai. I te karakia o ahiahi he whakau mo nga Maori anake ki roto i te wharekarakia. I te taenga ki te haora o nga Maori ka whakakiia te whare-karakia purena noa. Ka whakanohoia te koea o Kaihu ki te wahi e rite ana mo ratou mo te koea me nga himene kua oti te whiriwhiri mo taua ra. I muri o tena ka karangatia e Atirikona Hokena te rarangi ingoa o nga tangata whakau. I timata tonu tenei karakia i te 3.15 p.m. Ko tetahi tenei o nga karakia whakau i tae te whakamiharotanga ki te taha pakeha, i whaikupu ai nga pepa pakeha o roto o Te Wairoa Ko te mea i pa nui ki te ngakau o te tangata tae atu hoki ki te Pihopa ko te tokomaha o nga tane me nga wahine kua tae nei o ratou tau ki te 40 ki te 60 e haere mai ana ki mua i te Pihopa

tuturi ai - whakatutuki ai i te karangatanga i tika nei kia whakatutukitia e ratou i nga tau maha kua pahure. Waiho ana tenei mea hei tangi ma etahi tangata whai whakaaro i roto i te whakaminenga i a ratou e kite ana i enei kaumatua e haere ana kia whakaungia. Tuarua iho ko te tokomaha o etahi tangata no roto nei no etahi atu o nga waka i huri mai ki roto ki to taua Hahi a i whakaungia ano hoki i taua ra. No tenei ra tonu ka whakaungia Rev. Hamiora Kingi he minita weteriana a e tumanako ana hoki te ngakau i roto i enei ra tata kia uru ia hei kai hautu i te mara waina a to tatou Ariki Apiti ki tenei ko te whanau a Haimona Pirika i whakaungia ano hoki i tenei ra a kua tuwhera tona marae hei tirotirohanga ma o tatou minita. Ko te tokomaha katoa o nga tangata i whakaungia e 67. Ki te Atua te whakamoemiti mo enei painga katoa i tau ai te waimarie ki runga ki nga mea katoa i whakahaerea i tenei ra.

Hei kupu whakamutunga iho e Te Kopara waha atu ta matou mihi ta nga iwi heke ki te marae o te hui kia Pauaka Parore raua ko Haimona Pirika me a raua whanau mo to ratou tino kaha ki te awhina i tenei hui taea noatia te ra i wehewehe ai nga iwi.

HENARE PARAONE. Kaihu, Northern Wairoa

Amerika me te Whawhai.

KEI te mohio katoa tatou, ko tetahi tenei o nga iwi e awhina ana i te Kotahitanga. I te wa i mau pu i ratou i te mara o te pakanga, i patata to ratou ope ki te miriona. No reira he tino awhina nui tenei i te Kotahitanga. Kua rongo ratou inaianei i te haruru o te pu penei me te whatitiri. Kua heke te toto i o ratou tinana, me to ratou kite ano, ae he pakanga nui tenei kua tutaki ki mua i o ratou aroaro. I roto i te kokiri nui a Tiamana kua pahure ake nei, ka rongo ratou i te mamae. Otira, kikai ratou i kaupare i taua mamae. Engari rite tonu te karanga a te waha o te hoia, "pehia te hoari me nga matia muramura a te wairua kino." Kaore rawa nga hoia o Amerika i kaneke i a Tiamana. Tokomaha tonu o ratou i mate i taua pakanga, ahakoa tenei mate o ratou, kihai rawa i whai wahi ki te hoa riri. Ki te rongo mai, he nui ke te parekura o Tiamana i a ratou.

Ko te ora tenei o te Ingarihi raua ko te Wiwi, ara ko te nui o te awhina a Amerika i a raua. No reira kua puta te kupu a Amerika, tera e rite i a ia, e 3,000,000 hoia a te i o nga ra o Akuhata. E tukua ana he kai, kakahu moni, me era atu mea e hiahiatia ana e te Kawanatanga o Ingarani ma nga hoia.

Nga Tuunga Kooti Whenua Maori. - Tau 1918.
AOTEAROA.

Tokerau (Akarana) 

Whangarei, Taitei, Hune 20.
Dargaville, Turei, Hurae 16..
Auckland, Manei, Hurae 29.
Russell Wenerei, Akuhata 28.
Kohukohu, Wenerei, Hept. 11..

Waikato-Maniapoto.

Te Kuiti, Turei, Hurae 9.
Akarana. Turei, Akuhata 27.
Thames, Turei, Hepetema 10.

Waiariki (Rotorua).

Whakatane,Taitei, Hurae 11..
Rotorua, Taite, Akuhata 8.
Te Kaha, Manei, Hepetema 2.
Opotiki, Manei Hepetema 16.

Tairawhiti (Kihipane).

Kihipane, Wenerei Hune 26.
Uawa, Wenerei, Hurae 10.
Tokomaru, Wenerei, Hurae 31. 
Manutahi, Wenerei, Akuhata 21..
Tikitiki, Wenerei, Hepetema 4.

Aotea (Whanganui).

Normanby, Turei, Hurae 2.
Whanganui, Turei, Hurae 23.
Patea, Turei, Akuhata 13.
Whanganui, Turei, Hepetema 3.
Marton, Turei, Hepetema 17.

Ikaroa (Poneke).

Kereitaone, Turei. Hurae 30.
Heretaunga, Turei, Akuhata 6.
Pamutana 
Levin, me Turei, Akuhata 27.
Otaki 
Poneke, Turei, Hepetema 10.

TE Waiponamu.

Puketeraki, Turei, Hune 25.
Invercargill, Turei, Hurae 2.
Picton-Nelson. Turei. Hept. 24.

Pitopito Korero.

Tera kua rongo koutou a kua kite hoki i roto i nga pepa pakeha katoa o Niu Tirani nei kua oti te mapere o nga tangata o Waikato Maniapoto ko te tokomaha o nga tangata kua riro i roto i te mapere 420. Ko te tino tamaiti o roto i taua rarangi ingoa. Ko te mokopuna tonu a Kingi Tawhiao, ara ko Te Rauangaanga Mahuta Tawhio Potatau Te Wherowhero.

Kua hoki mai a Rev. T. T. Poihipi ki te kura o Te Rau mo tona pirititanga, tona roa e noho ana e ono marama.

Kei te 11 o nga ra o Hune nei whakapangia ai a Hohaia Taurau ki te turanga rikona. Ko Whangarei ia whakapangia ai.

Kua tuturu a Hohaia no te pariha a Rev. Keina Poata i Paihia, kua nukuhia a Poata ki te pariha a Rev. H. Heke i Hokianga.

Tera tetahi rongo korero na te Kaiha. I mea ia, kia whakariteritea katoatia e Tiamana ana tima-whawhai. Ko te wa e tare ai te haki a Tiamana i runga o Parihi, ko te wa ano tena e rukuhia ai te moana e nga tima-whawhai katoa o Tiamana; e mohiotia ai e nga iwi katoa, ae, ko Tiamana ano ke te Tangaroa o te moana, ehara i te Ingarihi.

Hui a Tuhoe

KUA oti te whakarite e nga honore mema e Timi Kara raua ko Apirana Ngata tae atu hoki kia Tuhoe katoa hei te 25 o nga ra o Hurae, ka tu te hui ki Ruatoki, Whakatane. E rua nga take o tenei hui. Tuatahi, mo te Kohatu o Kereru; tuarua, mo te Tahua Oranga ma nga Hoia o te Tai-rawhiti. Otira ko te tino mea nui o enei take e rua, ko te tahua oranga ma a tatou hoia.

Pitopito Korero o te Whawhai

No te wiki tuarua o tenei marama, ka tae nga pirihimana o Akarana ki te rapu haere i nga Maori o Waikato i kohia e te mapere o te Ture Puruma mo nga Maori. I te hui i tu ki Te Paina (Mercer) ka kitea aua tangata e whitu. I roto i tenei tokowhitu ko Te Rauangaanga Mahuta tetahi, he tama na Mahuta. Ka pataitia mai e nga Maori, " he aha te hiahia o nga pirihimana? " Ka whakahokia, " i haere mai ratou ki te kohi haere i taua tokowhitu no reira me haere mai aua tangata." Kihai aua tangata i rongo i nga pirihimana. Katahi ka rere atu nga pirihimana ki te hopu ia Te Rauangaanga. No konei ka rere nga wahine torutoru ki runga i a Te Rauangaanga arai ai i nga pirihimana. Otira i riro i nga pirihimana te tohe, a he mea amo haere taua tangata. Tokowhitu enei tangata he mea hari katoa ki te puni o nga hoia Maori i Akarana.

No te 16 o nga ra o Hune ka tae mai nga whakaatu tera kei te pororaru nga hapu o Ahitiria. Ko te wahanga o Ahitiria hei whanaunga tata kia Ruhia, e mea ana kia houhia te rongo. Otira kaore te kawanatanga i whakaae Nga hua o tenei ahua, kua puta he pakanga ma ratou kia raton ano. He maha nga rangatira o Tiamana i kohurutia.

Ahakoa kaore ano a Tiapanihi i uru noa ki te pakanga engari ki te whakaaro tera ia e uru hei awhina mai i a Ruhia Otira kua rite katoa a ratou mea whaiwhai katoa kei te whenua o Ruhia Kei te penei ano to ratou whakaaro i to te Kotahitanga ara kei te hiahia kia pehia nga mahi kohuru me nga mahi kikino katoa a Tiamana e rongo nei tatou.

Kaore e taea te kaha o te hoa riri. Ina hoki ra, he maha nga tima harihari taputapu e haere ana i waenganui i Ingarani raua ko Amerika kua pakaru i o ratou tima ruku wai. Tata pea ki te rua tekau aua tima i pakaru i nga ra o tenei marama. E ki ana a 'Tiamana, ma konei e kore ai e tae he kai ma nga hoia o te Kotahitanga.

No te 12 o Hune nei, ka mau tetahi tangata nui no Ingarani. Ko te ingoa o taua tangata ko Ta Hohepa Hona, he Rore-Mea no tetahi o nga taone nui o Ingarani (Sheffield). Ko te mahi kino o taua tangata, he whakaatu i nga mahi katoa a Ingarani ki te hoa riri mai ano i te tau 1913 tae noa mai ki tenei tau. Kaore ano kia tau te whakawa mo tenei tangata.

No naianei ka tino mohiotia i te wa i timata ai te whawhai a tae noa ki te wa i mau herehere ai te Ha o Ruhia, ara te kingi tuatahi tonu o Ruhia ko te mahi a taua kingi, he whakaatu i nga mahi katoa o Ruhia ki te Kaiha. He mea oati kupu e raua ko te Kaiha, etahi tikanga e mate ai i a Tiamana te Kotahitanga. Ka kite tatou i te kaha o nga mahi whakawai a te hoa riri.

E ki ana tetahi wahine he tamahine na te raugatira o te whare mahi pu nunui o Tiamana, ehara nga pu nunui a Tiamana i te mea, no te wa o te whawhai nei i meinga ai kia mahia; engari no mua noa atu. Ko enei aua pu e rongo nei tatou, e 60 maero he kaha o te haere a te mata. Ki te korero a taua wahine, e 25 ano nga mata e puhia, ka timata ai te pakarukaru, a ko tona utu £250,000.

Kua timatatia e te Hon. A. T. Ngata nga mahi akoako haka, waiata, me era atu mahi ki waenganui i nga Hapu o roto o Turanga. He timatanga mahi atu enei mo te hui nui ki Turanga a te Maehe o te tau e haere mai nei. Kei te mohiotia te putake o taua hui, ara hei kohi moni mo te tahua moni ma nga hoia o te Tai-rawhiti. Ka nui te kaha o nga hapu o Turanga ki te awhina i aua mahi. Ko te hiahia, kia eke nga moni kohi o taua hui ki te £25,000

Tera etahi mata (bomb) i paea mai ki te taha whakararo o Akarana, ara ki nga tahataha moana o Ngapuhi. Ano te ahua kua tata tonu mai te hoa riri kei o tatou taha.

E wha nga apiha herehere o Tiamana me a ratou pononga, i oma atu i te wahi i noho herehere ai ratou (Stratford Camp) i Ingarani. I kitea he mea kari e taua hunga he huarahi mo ratou i raro i te oneone. E 70 maero te tawhito o to ratou haerenga i mua i to ratou maunga.

HE KAI MA TE KOPARA.
Mei.

TE INGOA 
TE KAINGA.
UTU
TE WA E MUTU AI
Rev. T. Rawansley
Patutahi
5/-
Hune I919
Ngamoti Maniapoto
Waipahihi. Taupo
5/-
Mei 1919.
Paora Rokino
Waipahihi Taupo
5/-
Mei 1919.
Hoani Taare
P. O., Rangitukia
5/-
Mei 1919 1919
Hune.



Materoa Parata
Waipiro Bay
Ł1
Noema 1920
Mohi Makau
Rangitukia
5/-
Hune 1919
Maaka Rapana
Tapuaeroa E.C.
5/-
Hune, 1919
HiriniTuahine
Ruatorea. E. C.
5/-
Hune 19I9
Hakopa Haerewa
Tuparoa
5/-
Hune 1919.
Petuere Awatere
Tuparoa
5/-
Hune 1919.

HE TURE TUTURU.

1. Kotahi putanga o TE KOPARA i te Marama.

2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te tau, me nooti o te poutapeta me pane kingi ranei.

3. Ki te hiahia te tangata ki te tango i TE KOPARA me tuku mai e ia te moni i roto i te reta whakaatu mai ki a - 

TE KOPARA,
Te Rau Press, Gisborne.

4. Ko nga korero katoa o hiahiatia ana kia tangia ki TE KOPARA me tuku ki te Etita, ara kia - 

Rev. F. A.BENNETT,
Kohupatiki.
Clive, Hawke's Bay.

HE PANUI.

Kua hikitia mai te whare-hokohoko i nga pukapuka a te Hahi i Te Rau Kareti ki Nepia. Ko nga tangata e hiahia ana ki te Rawiri, Himene, Kawenata ranei me tuku mai a ratou tono ki - 

THE SECRETARY,
Diocesan Office, NAPIER. 
Ko nga utu enei:

He mea nui, kiri noa, 2/6.
Rawiri & Himene kiri noa 1s,6d..
He mea nui, kiri whero, 8/.
Rawiri & Himene, kiri wharo, 2/.
He mea nui, kiri pai, 4/.
Rawiri, Kawenata & Himene, kiri pai rawa, 5/6.
He mea nui, kiri pai rawa, 5/6.


Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te Kawenata me tono ki te BIBLE DEPOSITORY SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.

Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi I/

Kawenata me nga upoko whakamarama 2/6. 3/-, 4/6, me te pane kingi 3d.

Kawenata paku, me nga Waiata, 2/-, 2/6, 3/-, 3/6, 4/-, me te pane kingi 3d

Ko te tangata e hiahia ana ki te hoko Paipera mana me tuhituhi ki a Rev. F. SPENCER, Whanganui. Kei a ia nga Paipera me nga Kawenata, nga mea kiri noa tae atu ki nga mea pai rawa.

Printed and published by H.W. Williams, at Te Rau Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand - Hune 20, 1918.