Rama 55.

Mei 12, 1918.

Te Kopara.
Registered at the G.P.O. as a Newspaper.

Te Oranga mo tenei Pepa e Rima hereni mo te Tau

Te Kopara.

NAMA 55 GISBORNE. MEI 12, 1918

"Iti te Kopara, kai takirikiri, i ana i runga i te kahikatea"

Ko te tangata e hiahia ana ki te hoko Paipera mana me tuhituhi ki a Rev. F. SPENCER, Whanganui. Kei a ia nga Paipera me nga Kawenata, nga mea kiri noa tae atu ki nga mea pai rawa.

Ripoata o te Hui i tu ki Carterton, Wairarapa, i te marae o Tunuiarangi, Maehe 29, 1918.

I HAERE nui a Ngatiporou, Rongowhakaata, Aitangaamahaki me Ngatikahungunu ki te Hui a Tunuiarangi. Ko te tino take o taua haere he mau i te Kaupapa o te Tahua Oranga ma nga Hoia Maori ki tera wahanga o te Tairawhiti kia marama ai a ki te pai ki a ratou kia ata uru mai a Rongokako kia kopi ai te Tairawhiti.

I karangatia e te Tiamana kia tu te Hui a te Komiti Tumuaki ki reira. Ko nga mema o taua Komiti i tae ki taua Hui ko:

HENI MATEROA (Lady Carroll), Upoko. Hon. A. T. NGATA.
DR. TUTERE WI REPA 
H. TE KANI PERE.
PITA TE HAU.
LEMUEL TE URUPU.
MOHI TE ATAHIKOIA. PARAIRE TOMOANA.
TUTEPUAKI (Captain Piti), Hekeretari.

I muri i nga whaikorero ka tu a te Hon. A. T. Ngata ki te whakamarama ki nga iwi o Wairarapa tae atu ki nga iwi o te Tai Hauauru i te ahua o te Kaupapa. Whakaaetia ana e Wairarapa, ara e Rongokako, me tana kupu, ka awhina ia ka kohi ia kia kotahi mano pauna (£1000). Ka ki te Tai-Hauauru e pai ana, ata waiho, engari me ki kua marena te Tai-Hauauru ki te Tai-Rawhiti i tenei ra.

No te 29 o nga ra ka takoto te pereti e rua nga take, ara mo te Tahua mo te Marae.

TAHUA
MARAE
Kaupapa
£102
0
0
£33
0
0
Tamatea
26
0
0
26
0
0
Ngatikahungunu ki Heretaunga
100
0
0



Ngatikahungunu ki Waikare
2
10
0
2
10
0
Houngarea
5
0
0
5
0
0
Ngatikahunguna ki Te Wairoa
16
0
0
16
0
0
Takitimu
100
0
0
30
0
0
Apiti ki Takitimu na Niniwa Raukura me etahi atu
41
0
0



Horouta
150
0
0
50
0
0
Apiti ki ta Horouta2
2
0
0
2
0
0
Matatua
13
0
0
13
0
0
Puhara Te Tau



1
0
0
Tamakimiarua
50
0
0
25
0
0
Paukena
2
0
0



Matamahupuku
3
0
0
2
0
0
Ngatituwharetoa
5
0
0



Ngatimoe
1
0
0



Whakakapi na Te Amo
0
8
0
0
10
0

£617
0
0
£206
0
0

No muri i tenei ka tu te Hui a te Komiti Tumuaki he maha nga mahi, ka oti, katahi ka whakahaerea nga motini i pahitia e te Hui i tu ki Te Araroa. E rua aua motini i ata waiho mo te Hui-a-tau ara te Motini nama (1) me te nama (9) i panuitia i roto i Te Kopara. Ko te Motini nama (4), ara kia whakatakaia atu te Hekeretari i tona tunga ka korerotia i taua Hui kitea ana i reira kaore noa iho he take i pahitia ai taua motini e te Hui ki Te Araroa kaore he tangata i tu ki te tautoko i taua motini ki te whakahaere ranei no reira whakakorea atu ana taua motini.

I te mea kua uru mai a Wairarapa ara a Rongokako, kitea ana he mea tika kia whakaingoatia kia kotahi te mema mo taua takiwa whakaturia ana ko Iraia Te Whaiti hei mema mo Rongokako.

I whakaaetia ko Dr. Wi Repa hei riiwhi mo Tuhaka Fox, o Horouta.

I whakaaetia kia tu a Pita Te Hau me Remuera Te Urupu hei mema hou o Takitimu me Kahungunu.

Ko Remuera Te Urupu hei whakaputa tiwhikete mo te takiwa o Te Wairoa ko Iraia Te Whaiti mo Rongokako.

He maha nga mahi i whakaotia e te Komiti engari kaore he tikanga kia panuitia. Ka mutu noa ko te whakataunga a taua Komiti me tu te Hui-a-tau ki Pereihataone a te kotahi o nga ra o Aperira 1918. 

O te moni mo te tahua oranga mo nga hoia Maori kotahi rau pauna (£100) ano e toe ana he kohinga inaianei ka eke ai ki te kaute o te moni e whaia nei.

Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te Kawenata me tono ki te BIBLE DEPOSITORY SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.

Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pene kingi 1/
Kawenata me nga upoko Whakamarama, 2/6, 3/-, 4/6, me te pene kingi 3d.
Kawenata paku, me nga Waiata, 2/-, 2/6, 3/-, 3/6, 4/-, me te pene kingi 3d.

Ripoata o te Hui i tu ki Frasertown, Wairoa i te 2 o nga ra o Aperira, 1918.

I TU te Hui-a-tau o nga mema o te Ropu Tiaki i te Tahua  ma nga Hoia Maori e ke ana ki te mano tangata i taua Hui. Ko nga mema o te Komiti Tumuaki i taua Hui ko:

HENI MATEROA (Lady Carroll) Upoko. 
HON. A. T. NGATA. 
DR. TUTERE Wl REPA. 
H. TE KANI PERE. 
PITA TE HAU. 
REMUERA TE URUPU. 
JOSEPH CARROLL. 
PARAIRE TOMOANA. 
TUTEPUAKI (Captain Pitt) Hekeretari.

I tuwhera te Hui i te 3 o nga haora. I panuitia nga korero o te Hui i tera Hui-atau pahitia ana. Ka tu te Hekeretari ka panui i te whakarapopotanga o nga kaute me te tiwhikete a te Tohunga Titiro Kaute whakaatu ana kei te tika katoa nga kaute me nga moni. I muri i tena panuitia ana nga moni i utua ki te Tahua i muri iho i te 31 o Tihema 1917 .

Whakaaetia ana e te Hui-a-tau kia tu a Ta Timi Kara hei mema mo te Komiti Tumuaki a e tika ana ia mo nga Iwi katoa o nga Motu e rua.

Whakaaetia ana e te Hui-a-tau kia kaua e mutu te kaha o te Iwi ki te kohi ki ta tatau Tahua.

I te ahua o nga rekureihana me puta e toru o nga mema o te Komiti, whakahaerea ana te tikanga mapere, ko nga mema i puta ko Apirana Ngata, Mohi Te Atahikoia, me Joseph Carroll.

Pootitia ana ko aua tangata ano hei whakakapi i aua tunga.

I te mea i utu a Remuera Te Urupu i a ia mo tona tunga mema whakaturia ana ko George Ormond Tamaiti hei whakakapi. Engari ka tu tonu a Remuera Te Urupu hei apiha whakaputa tiwhikete mo te Takiwa o Te Wairoa.

Ko te Motini nama (1) o te Hui i Te Araroa i whakaaetia engari e watea ana te huarahi e uru mai ai ratau ma te Komiti Tumuaki e whakatau.

I takoto te pereiti i te 30 o Aperira, 1918:
MO TE TAHUA
Te Kaupapa
£1000
0
0  
Na Horouta
350
0
0
Na Takitimu
100
0
0
Na Tamatea
50
0
0
Na Rakaipaka (no te Hui i Nuhaka)
925
1
0
Na Te Arawa
18
0
0
Na Houngarea
30
0
0
Kohi i te marae
13
19
0

£2487
0
0

Nga moni i riro i te Hekeretari me te Kaipupuri moni i a Tutepuaki:

Pereihataone Hui
£2,487
0
0
Wairarapa Hui
617
0
0

£3,104
0
0

Nga moni i kohia e te Ropu Poi mo te Tahua i enei Hui kaore ano kia tuturu nga kaute engari ko te whakaaro ka eke ki te £500 nuku atu ranei.

Ko tetahi take nui i korerotia a taua-Hui na Heni Materoa he taunaha nana kei aia te Hui ki Turanga a te Maehe o te tau 1919.

Nga take: 

(1) Ko te whakaara i te Kohatu mo Wi Pere. 
(2) Ko ta tatau Tahua.

A ki a kaua noa te Tairawhiti e karanga e whakaara hui i te mea kua tu he Hui ki katoa ona rohe katahi ano a Takitimu.

Kotahi tonu te reo o te Hui. Ae, koi ana ta tatau hui.

Te Ope a te Hahi (Church Army).

KO nga moni enei kua tae atu ];i te Hekeretari o te Church Army, ara ki a Rev. F. W. Whibley, Ormondville, Hawke's Bay:

Rev. Poihipi Kohere
£5
0
0
Rev. Hakaraia Pahewa
34
18
0
Rev. T. Katene (J. Marumaru)
2
0
6
Na Te Kura o Hukarere
5
0
0
Rev. Pine Tamahori
26
0
0
Na Miss Davis, Whare Mihana, Tokomaru
1
4
0
No Te Kura Maori, Whakatane
2
0
0
Huihui katoa
£76
2
6

Ko enei moni kua tapaea mo te Whare Maori e hanga mai nei inaianei hei whare motuhake mo nga Hoia Maori, e noho mai nei i te whenua o te pakanga. Ko te utu mo te Whare e rima rau pauna (£500). Awhea ano o etahi tatou Pariha manaaki ai i te taonga nei hei painga mo nga tamariki o te iwi Maori katoa?

Ł
s.
d.
NGA MONI  KOHIA
Maehe. Te moni i kohia i Waiomatatini i te whakatakotanga i te Kaupapa
3833
8
4
Nga moni o nga Hipi o Tawhiti
1367
5
2
Aperira. Te moni i kohia i te Hui ki Wairoa
1600
0
0
Te moni i kohia i te Hui i Potaka
250
0
0
Hune. Te moni a te Ropu Poi i Turanga
219
4
0
Te moni i whakaputaina e te Komiti o Turanga
100
0
0
Akuhata. Te moni o te mahi ngahau i Muriwai
159
0
0
Te moni o te Komiti o Heretaunga
1000
0
0
Hepetema. Te moni o te mahi ngahau i Mohaka
126
0
10
Te moni i tukua mai i Mangahauini Teihana
250
0
0
Nowema--Te moni a te Ropu Poi i Poneke
322
7
5
Tihema. Te moni i tukua mai e te Ropu o Taranaki ki Waitara
74
12
0
Te moni a te Komiti o Heretaunga, utu tuarua
1000
0
0

Ł10,351
17
9
NGA MONI I WHAKAPAUA
Aperira. Mo tetahi Tieki kaore i maua (no te Hui ki Wairoa)
56
0
0
Te utu mo te Hekeretari, Maehe ki 30 Hepetema
75
16
8
Te utu mo te Hekeretari, 1 Oketopa ki 31 Tihema
32
10
0
Mo nga pukapuka
5
17
0
Nga moni i pau i te tereina me era atu huarahi
9
19
2
Mo nga mahi ririki, ara waea, pane kingi
1
0
3
Mo te pukapuka tieki
0
4
0
Hune. Te utu i te tiuti pane kingi mo runga i te kirimene mo Hoata Teihana
3
15
0
Mo te hoko kararehe, Hoata Teihana
5399
18
6
Mo te hoko taonga, Hoata Teihana
312
5
6
Mo te hoko taputapu mo te whare Hoata Teihana
44
14
8
Mo te hoko kau, Taraketi Kamupene
1050
0
0
Mo te kaute i te Peeke i Opotiki mo te Teihana
200
0
0
Hepetema. Mo te riihi hawhe tau i Hoata, utua ki a Norana me Kiiti
600
0
0
Mo te kaute i te Peeke i Opotiki
100
0
0
Nowema. Mo te kaute i te Peeke i Opotiki
200
0
0
Tihema. Mo te kaute i te Peeke i Opotiki
200
0
0

8,292
0
9
Moni e toe ana ki te Peeke, 7 Hanuere, 1917
2,059
17
0

Ł10,351
17
9

I tuhia i Turanga, 7 Hanuere, 1917.
Na TUTEPUAKI (William Pitt), Hekeretari & Kaipupuri Moni mo te Ropu Tiaki i te Tahua ma nga Hoia Maori

Ture mo nga tahua Whawhai, 1915.

Tiwhikete a te Tohunga Titiro Kaute.

NGA pukapuka, pepa kaute, me era atu pukapuka e pa ana ki nga kohi ki nga whakapaunga i nga moni o te Tahua ma nga Hoia Maori, kua ata tirohia e au, a tenei au ka tiwhikete ko te whakaaturanga e apiti nei e tika katoa ana.

Ko enei moni e whakaaturia nei i muri iho nei kei roto i te ingoa o nga Kaitieki i whakaturia i mua atu i te whakakaporeihanatanga i te Ropu Tieki i te Tahua ma nga Hoia Maori ara, e £600 kei te here i te National Peeke i Kihipane, e £788/12/6 kei te Poutapeta i Kihipane, kaute Nama 42,088; me te £250 i te Poutapeta, Kihipane, kaute Nama 41,576, me tetahi moni kei te Peeke o Niu Tirani, Kihipane, e £5/6/5.

Kua whakatuwheratia tetahi kaute ki te Peeke o Niu Tirani i Opotiki, hei whakahaere i nga mahi ahuwhenua ara mahi paamu e mahia ana hei painga mo te Tahua, engari kaore he whakamaramatanga o aua whakahaere i tae mai ki au kia tirohia e au e ahei ai au ki te whakaputa tiwhikete mo tena wahi.

C. G. PIESSE, F.I.A.N.Z., Tohunga Titiro Kaute.
Kihipane, 22 Maehe, 1918.

Nga Atua whiowhio o Te Maori.

I au ano e tamariki ana ka rongo au e korerotia ana e nga kaumatua korero iho ai te atua i runga o te whare ki nga tangata i roto, engari me noho tonu he " waka-kehua" i te whare ka taea. Ko te po anake te wa e korero ai nga atua Maori - kahore rawa e korero i te awatea

Ko nga whakamarama a te pakeha mo nga atua whiowhio mo nga atua korero o te Maori ko te mahi a te pakeha e huri nei e panga nei i te reo, ara he ventriloquism. E kitea ana tenei mahi i nga mahi tiata a te pakeha. Ko Te Manene (Judge Maning) te pakeha i tino mohio ki nga korero ki nga tikanga Maori. No te tau 1833 ia ka u ki Te Kouhi, Hokianga, nana tetahi korero i tuhituhi mo tetahi tohunga Maori whanoke koi nei tana mahi he panga i tona reo. Me tango tonu mai i nga kupu ake a Te Manene, engari naku i whakamaori. Ko te korero nei mo tetahi rangatira taitamariki i hinga ki te pakanga, he pukapuka tana i waiho iho ai engari i ngaro - i whakahopu a Te Manene kei te tohunga e huna ana. I tonoa e nga whanaunga o tangata nei kia whakahokia mai ia i te po kia korero mai ki a ratou a i te mea he hoa ia no Te Manene i karangatia ano ia kia haere mai kia rongo hoki i te reo o te po.

I mea a Te Manene: "Ka tae ki te wa i whakaritea i te po ka huihui matou ki te whare nui i reira ano te tohunga. E ka ana te ahi, engari kahore te whare i marama. Ko te tohunga i te wahi pouri rawa o te whare e noho ana. Ka tatari matou, kore rawa te tangata i kiiki, heoi ano ko te hotu anake ko te tangi a nga wahine i te whare. Nui atu to ratou pouri, to ratou aroha, to ratou mamae. Roa noa atu te whare e penei ana nawai a ka tae mai te ahua maharahara ki a au. I te kaha o te tangi a nga wahine i te nohopoku hoki o nga tane i te pouri o te whare, ka tau mai te wehi. Ka timata hoki te tangi a te teina o te tupapaku. Ka nanu au mo taku haerenga mai, kei puta taku ngakau whakateka ka mamae rawa nga ngakau o aku hoa Maori, tera ranei ka whakapono hoki au ki tenei mahi maminga i runga i te kaha o te whakapono o nga Maori. He raupo o matou whariki - e toru tekau katoa pea matou i te whare. I te tutaki te whatitoka, kua weto te ahi, ko nga ngarehu anake e ura ana, ahuru atu te whare. Kua pouri rawa te whare, ko te tohunga i te kokonga o te whare, kaore e kitea atu. E noho puku tonu ana te whare katoa, ohorere tonu te putanga mai o te reo i roto o te pouri. ' tena koutou! tena koutou katoa! tena koutou, tena koutou e te iwi ! E taku hoa pakeha tena koe! I te ohorere tonu o te putanga mai o te reo, i te kore e numinumi, riro katoa o matou whakaaro. Ko te haparangitanga tenei o te tuahine o te tupapaku he wahine ataahua e rua tekau ma rima pea nga tau. Kua tu te wahine nei kei runga kei te tautoro nga ringa kei te oma atu ki te putanga mai o te reo i te wahi pouri. Ka hopukia e tona tungane ka nonoke raua me te aue tonu. Ka takoto tenei ka timata te aue a tetahi kotiro kei te puritia e ona tungane, me te rahi o tona reo ki te karanga, "Ko koe tonu! ko koe tonu? he pono pu ko koe tonu tena? ane ! ane ! kei te puritia au - kaore au e tukua atu - na konei au i kore ai e tae wawe atu ki a koe. E kore te ra e rere mai ko au ka tae atu ki a koe, aue! aue!" Ka hinga ki raro okeoke ai, ka mauria ki waho raua ko te tuahine o te tupapaku. Ko te nuinga o nga wahine na nga tane i riri i iti ai te tangi. Tokorua nga kaumatua i taku taha e noho ana kaore raua i tino aro ake ki te raruraru o to matou whare engari ko te ahua i whakapono ano raua Ka pa mai ano te reo o te wairua. "E te iwi whaikupu mai ki a au! - e aku whanaunga korero mai! e te pakeha, me kore au kupu!". Engari i nohopuku tonu te pakeha. I te aue o te wahine, i te whakapono o nga Maori ki te wairua, i te pouri o te whare, i te tipua noa iho - kaore i hamumu te reo o te pakeha. Kaore hoki au i pai kia pohehetia au e whakapono ana ki tenei mahi tinihanga - engari ma te tangata kaha tonu e kore ai e whakapono. Ka roa te nohopukutanga ka whaikupu te teina: ' kei te pehea koe ? he pai tena ao ki a koe? Ka whakahokia

mai, ehara te reo i te reo o te tohunga, engari he reo rereke - he reo tangi - pena me te whio a te hau: Kei te pai au, he ao pai tenei.' Ka uiuia atu nga tangata kua mate, ka whakautu mai ano ia kei te pai katoa. Hei konei ka aue ano nga wahine. Takitaro rawa ka pa mai ano te reo o te wairua: 'Ko taku poaka rahi ma te tohunga, (ko te rerenga tenei ki waho o te whakapono o te pakeha)' me taku pu tupara.' Hei konei ka karanga ake te teina, "E tama, he oha te pu, waiho noa i a au (ka pena au na kua rere ano te whakapono o tenei ki waho - engari kaore - he hiahia tonu nona ki te pu a tona tuakana). Hei konei ka mea au me whaki e au te mahi maminga a te tohunga engari me huna taku ngakau whakatoi. Ka rere atu taku patai, ' Kei hea to pukapuka ?' he whakamatautau tenei naku. Tera tonu tana whakautu mai, "Kei waenganui o te tahu me nga kakaho i runga ake o te tatau.' Ko te putanga o te teina ki waho ki te rapu i te pukapuka. E rima meneti e ngaro atu ana, ka hoki mai me te pukapuka i tona ringa. Ka hinga au i te tohunga nei - engari ka tohe ano au kia mau i a au. Ka rere atu ano taku patai ki te atua: 'He aha nga korero o roto.' 'He nui noa atu.' ' He aha etahi o nga korero ?' ' Ko ehea o nga korero ?' ' He korero anake.' ' E, e whai ana koe kia mohio koe, maku e whakaatu ki a koe.' Kaore ano kia hoki mai taku patai ka timata te poroporoaki a te nanakia nei, ' Hei konei e te iwi, hei konei e aku whanaunga, e haere ana au.' Rite tonu te karanga a te whare katoa, ' Haere e tama.' Ka whakahokia mai ano e te autaia ra i raro i te whenua! ' Hei konei ra,' i runga o te whare, ' Hei konei ra; "Ka whakahokia atu ano e te iwi 'Haere ra e tama e!'. Porahurahu noa iho au. Raru katoa te whare i te tohunga nei te maminga. Te kiiki te whare te aha - ko taku karangatanga, "He tohunga panga-reo ranei - ki te kore - ha - he rewera ranei."

Kua waenganui po noa atu ka mutu nei ta matau hui, i te ata ka kitea kua kohuru te kotiro i a ia. E takoto tahanga ana i te hope ki te kaki - he mea pupuhi nana tona uma ki te pu.
R. T. K.

He Mihi.

Ki te Etita o Te Kopara.

E HOA, tena koe. Tenei he koiritanga ake he puputanga ake no te ngakau i te mea kua rupeke atu nga ope i tae mai nei ki te hui i Te Araroa ki tona paenga, kia aru a - wairua atu i a ratou, no reira i tuhi atu ai ki a koe mau e tohatoha haere ki nga marae o Ngatikahungunu nga kupu tangi, nga kupu aroha, nga kupu whakamihi mo to ratou toa

ki te takahi mai i nga moana tapokopoko o Waikawa o Whangaokena a pae rawa mai kei te putake o Te Whetumatarau mo ta ratou taonga hoki i hari mai nei ara i tana poi hei whakaonga i te ngakau o Ngatiporou i rere ai te moni ano ko te rere i Haruru. Tena koutou e nga kaumatua e nga kuia o Ngatikahungunu mo to koutou kaha mo to koutou maia i putere haere nei koutou i nga huarahi kikino o Waiapu.

Tenei kei te whakamihi te ngakau, e hoa e Taranaki, e hoa e Tupaea, e koro ma e Aporo, e Ihaia, e Mohi, mo nga mahi a ta koutou wiwi. Tenei kei te matomato tonu ki te kanohi te tikokikokitanga o ta koutou waka, te whakahakahakatanga o te wahine nei o Olga - kia makere mai hoki nga whatu "ka mutu pea."

He pao: He aha kei taku uma e pakikini nei 
He aroha ranei he aha ranei ?

E rere ra e te poi i runga 
E huri ra nga mahara i roto e au!

Na TE POHUTU.
Te Araroa, East Cape.

He Reta tuku mai.

Ki te Etita o Te Kopara.

E TE hoa tena koutou ko to whare katoa me oku tuahine otira me te iwi nui tonu. Kia ora tatau i tenei tau hou me ona ahuatanga katoa. Heoi te mihi.

Kua tuhi atu ano ahau ki a koe i te 18 o nga ra o te marama ka huri nei i na ra he whakaatu noa atu i te ahuatanga o to matou haerenga mai nga wahi hou o te ao i tae ai me nga mahi i mahia. Ka tae atu ranei taua reta pehea ranei, no te mea ki te rongo i topitongia te tima e haere atu ana ki N.T. na i te 25 o nga ra o te marama ka huri. Hei aha koa tera.

Katahi ano ahau ka mohio tuturu ki te mahi maku. I te taenga mai raina tonu nga whakaaro. A te tauhou ana mahi. Ka ngarea e te minita pakeha he aha te mahi haere tonu. Ka wehi noa ki nga ture hoia. He ki atu ki taua minita pakeha he major tona turanga i tonoa mai ahau i N.T. hei karakia i nga Maori i te reo Maori - a kaore hoki ahau e tino mohio mo te karakia pakeha, hei aha ma tenei pakeha ka ki mai ia ki te taea e ahau te karakia nga pakeha i te haerenga mai i N.T. ki Ingarani nei ka taea ano hoki i te Camp nei. Ka ki atu ahau he rere ke tera i mahi ai ahau na te mea ko ahau anake te Hahi o Ingarani chaplain i taua tima. Tetahi i te mea kua tae mai ahau ki te wahi i tonoa mai ai ahau mo te mahi ki nga

Maori i te reo Maori me mahi ahau i taua mahi. Ka ki mai taua pakeha kaore i N.T. te tikanga o te \\whakarite mahi mau. Ka ki atu ahau pena i whakaritea mai i N.T. mo te mahi Maori me te mahi pakeha ahau kaore ahau e haere mai. Ana atu ano nga minita Maori e tika ana mo tena mahi. Kotahi ano karakia e whakaritea e taua kuri maku ki nga Maori e rua e toru ki nga pakeha. I runga i tenei ahua ka tono ahau ki te Tianara kia tukua ahau ki Wiwi, kia whakahokia mai ko Parata ki Sling nei. Katahi ia te tangata tika mo tenei mahi. Ka ki mai te tianara (Tianara Richardson) ko tona whakaaro ano tera i te mea kua rongo ia kaore a Parata e mohio ki te reo Maori!

E haere ana ahau i tenei ra ki Wiwi, kia tae atu ahau ka haere mai a Parata ki Sling.

Ko te tikanga e wha marama ahau ki Wiwi ka haere ake hoki a Henare Wepiha. Kua wha marama a Wepiha ka haere atu hoki ahau. Ko maua anake e tau whakawhitiwhiti. Ko Parata ka tuturu ia ki Sling.

Ko Wepiha kei Boscombe me etahi ano o nga Maori he rau pea.

Kua maha o maua tutatakitanga ko Wepiha ki Ranana ka nui hoki tona ora a te maia ana hanga.

I tae maua ki nga hohipera ki te tirotiro i nga tamariki ka nui te pai o nga mea e mama ana nga tuakiri ko etahi ano he hanga aroha - kua kore te ringa, te waewae, engari ka nui te hauora o te ahua. Ko nga mea penei ara ngongengonge kei te akongia ki nga mahi e tika ana ma ratou - book-keeping, tui kahu, tui tera me era atu ahua mahi. Penei ano nga pakeha.

E toru nga hohipera e noho nui ana nga Maori ko Walton -on-Thames i te tuatahi. Ka ahua pai ake ka nuku atu ki Hornchurch. Ko te tino painga rawatanga ka tae mai ki Sling whakariterite ai ano mo te hoki ki te mara o te pakanga

Ko Wepiha kei Boscombe ko te wahi tera e whakariterite ai nga Maori tae hou mai ki Ingarani nei, Kaati e noho ana he whakaminenga ma toku hoa ki te 120 Maori maku ki Sling nei he 50 nuku ake iti iho i etahi wa kei te ahua tonu o te whakawhiti a nga tamariki ki te mara o te pakanga. Pera ano a Wepiha ina koa kua tae mai he ope hou mai o nga Maori e 30 i te 25 o tenei marama ka whakawhiti nga mea ka wha marama ki Boscombe.

E hoa, ma te taitamariki anake te autaia mahi nei e mahi ka taea kaore he painga o tenei i te 40 tau nei ka piki ake. I te camp tonu nei ka he te pakeke i te taumaha o nga mahi. Kaore au i mohio penei rawa te taumaha o nga whakariterite He pai noa iho ki te tamariki kaore te mauiui te aha he rite tonu te hianga te harakoa. Kaore he wehi whiua mo nga he kata te whakahoki hereherengia mo etahi ahua mahi ano ka ki pai ke te herehere i te drill kaore he ngenge. Koia nei te ahua o nga tamariki e noho atu nei i te camp nga "old fighters." I raro atu i tenei ahua hoia o nga tamariki he nui ra to ratou pai. Ka nui toku rongo pai mo ratou te tau, te tu ahua hoia te whakapai i a ia "when out of camp."

Tena koutou te rongo mai na i te iti o te kai ki Ingarani nei. He tika. Na te tikanga hou ranei i iti ai te kai. Kua rihanatia te kai i te Camp i waho engari he ora ake nga hoia i te kai i nga tangata noa iho. Kahore i riro mai nga kai e hiahiatia ana i te moni. Me kai tonu i nga kai kua whakaritea. Mo te 1/2 ki te 2/6 ka riro mai: He ika iti nei, kotahi heki, he paraoa iti nei, he hinu hei pata, me te kapu ti kahore he huka. Otira ko tenei ahua kei rahaki atu o te kainga hoia. Kia uru mai ki te mahi hoia ka nui te pai ara ka kai te tangata i tona kaha, engari kaua e maumau i nga toenga kai.

Kua korero mai etahi o nga apiha Maori ki au mo to ratou rongo mo te kaha o te iwi i te wa kainga na ki te mahi i etahi tikanga hei ora mo a ratou tamariki i te mara o te pakanga mo nga mea hoki e marie ki te hoki atu, ara nga huarahi moni me nga oranga ahuwhenua. He nui to ratou mihi mo tena kaha me ta ratou ki mehemea tetahi taima iti o te iwi e whakapaua ana ki te mahi kai mai ma ratou ka tino nui atu to ratou mihi ki te kaha mai o te kainga na. He kai te mea nui. Ehara te moni ka nui te moni waiho mai ena moni i te kainga mo te hokinga atu. E ai ki ta ratou he tiki noa atu te

tuna, te ika, te pipi, te kuku, te rnango ka whakamaroke ka tuku mai, hei whakaahuru i waenganui o nga wa e kai ai i te mauiui i te karinga parepare.

Kati pea, e hoa ka mutu nga korero mo tenei wa. Kua rite ahau mo te whakawhiti ki Wiwi i tenei ra. Ka nui te koa ka tupono atu ki te wa o te whakaeke nui a Tiamani. I te mea kua pirau a Ruhia kua tuapouri te wa e mutu ai tenei pakanga. Hoatu te aroha ki oku tuahine ki a ·nama raua ko auntie ki nga morehu o Omaahu ki nga hoa maha ki to whanau hoki. No to hoa pononga i roto i te Ariki.

PENI HAKIWAI. 
Sling Camp, ENGLAND. 
27 Pepuere, 1918.

NGA RONGO WHAWHAI.

Te Tai-Hauauru.

KO nga korero mo te ahuatanga o te whawhai ki tenei rohe o te pakanga, kei te haere mate tonu nga kokiri a te hoariri. Ka nui te kaha o te Kotahitanga ki te pupuri atu i te Tiamana kia kaua ano ratou e whiwhi ki etahi wahi i waho

atu i era kua riro atu i a ratou i enei ra kua taha ake nei. Otira he maha nga wahi i riro i a Tiamana i mua kua riro mai ano i te Kotahitanga inaianei.

I enei ra tata ka hoki mai a Lloyd George, Pirimia o Ingarani, i te titiro haere i te ahua o te whawhai ki te Taihanauru. E ki ana ia: "I kite ahau i nga Tianara katoa o te Kotahitanga tae atu hoki ki nga morehu hoia o nga kokiri nunui a te Tiamana i nga wiki e ono kua taha ake nei. Kotahi te mea nui kei roto i a ratou katoa ko te u o te whakaaro. Heoi ano ta ratou korero nui hei haringa atu maku ki te Emepaea katoa, ko tenei, "Kia maia. Kei te pai matou."

Whenua o Parahitini.

Ka nui te kaha o te whawhai ki tenei takiwa. He nui nga hoia a te Tiamana kua tae mai ki te awhina i te Take. Kua whiti nga hoia a te Ingarihi i te aua o Horano a kei reira ratou inaianei e whawhai ana. Ka nui te kaha me te nui o nga hoia a te hoariri kei te pupuri mai i a ratou, na reira kahore ano a ratou kokiri nui. Otira ko te ripoata o enei ra tata e penei ana: I te whawhai ite takiwa kite rawhiti o Horano mai i Aperira 13 ki Mei 4 o nga ra, ko nga mea enei i riro mai i te Ingarihi: 1 apiha Tiamana me nga tangata e 42; 45 apiha Take me ana tangata e 943; e 29 nga pu-mihini, e 6 nga motoka harihari taonga; a ko nga tangata i hinga i taotu ranei o te taha ki te hoariri nui noa atu i nga mea o tenei taha.

TE RORU HONORE.

Mate pa engari kei te mama: K. Herekiekie, Nepia; R. Waipapa, Waipiro Bay; R. Waitoa, Te Araroa; T. Piniha, Wairoa.

I mate rawa: Mataiti Kai, Oneroa.

Kei te taumaha te mate: M. Wiremu, R. Paki.

I mate i te whawhai. - Lance-cpl. Hori Takoko, Tikitiki, Waiapu; Prv. Waata Taukamo, Waiapu; Prv. H. Haenga, Tuparoa.

Niumonia. Prv. Pueru Hohepa, Muripara.

I mate turoro: Pat. Konuke, Wairoa.

Kua taotu: Kahi W. Stevens, Whangape, Lt. Te R. Amohanga Hangatiki; Nepeta Harris, Motukaraka; Harry Rangi, Rotorua Wiparata Tipene, Kohuke; Lance-cpl. Niko Waimio, Bay of Islands David G. Whare, Putaruru.

Kei te Hohipera, ahua taumaha: H. Te Hui, Te Puke, R. Ihaka Whangarei; H. Ringi, Rotoiti; P. Heperi, Waimate North; D. Savage, Matata; T. Te Raina, Te Kaha; I. Wirihana, Whangape.

Nga Tuunga Kooti Whenua Maori. Tau 1918.

AOTEAROA.

Tokerau (Akarana).
Aotea (Whanganui).
Kaikohe, Wenerei, Mei 15
Whanganui, Turei Mei 14.
Whangarei, Taitei, Hune 20.
Niu Paremata, Turei, Mei 28
Dargaville, Turei, Hurae 16.
Whanganui, Turei, Hune 18.
Auckland, Manei, Hurae 29 -
Normanby, Turei, Hurae 2.
Russell, Wenerei, Akuhata 28.
Whanganui, Turei, Hurae 23
Kohukohu, Wenerei, Hept. 11.
Patea, Turei, Akuhata 13.
Waikato-Maniapoto.
Whanganui, Turei, Hepetema 3.
Ngaruawahia, Turei, Hune 4
Marton, Turei, Hepetema 17.
Te Kuiti, Turei, Hurae 9.
Ikaroa (Poneke).
Akarana, Turei, Akuhata 27.
Poneke, Turei, Mei 14
Thames, Turei, Hepetema 10.
Poneke, Wenerei, Hurae 17.
Waiariki (Rotorua).
Kereitaone, Turei, Hurae 30.
Tauranga, Taite, Mei 23.
Heretaunga, Turei, Akuhata 6.
Rotorua, Wenerei, Hune 19.
Pamutana Turei, Akuhata 27.
Whakatane, Taitei, Hurae I I.
Levin, me Turei, Akuhata 27.
Rotorua, Taite, Akuhata 8.
Otaki Turei, Akuhata 27.
Te Kaha, Manei, Hepetema 2.
Poneke, Turei, Hepetema 10.
Opotiki, Manei, Hepetema 16

Tairawhiti (Kihipane).
TE WAIPOUNAMU.
Wairoa, Wenerei, Mei I.
Picton & Nelson Turei, Mei 28. 
Nuhaka, Wenerei, Hune 12.
Kaiapoi, Turei, Hune 11.
Kihipane, Wenerei, Hune 26.
Temuka, Turei, Hune 18.
Uawa, Wenerei, Hurae 10.
Puketeraki, Turei. Hune 25.
Tokomaru. Wenerei, Hurae 31. 
Invercargill, Turei, Hurae 2.
Manutahi, Wenerei, Akuhata 21. 
Picton-Nelson, Turei, Hept. 24.
Tikitiki, Wenerei, Hepetema 4. 



HE PANUI.

Kua hikitia mai te whare-hokohoko i nga pukapuka a te Hahi i Te Rau Kareti ki Nepia. Ko nga tangata e hiahia ana ki te Rawiri, Himene, Kawenata ranei me tuku mai a ratou tono ki.

THE SECRETARY,
Diocesan Office, NAPIER. 

Ko nga utu enei:

He mea nui, kiri mea 2/6.
Rawiri & Himene, kiri mea 1s. 6d.
He mea nui kiri whero, 3/.
Rawiri & Himene, kiri whero, 2/.
He mea nui kiri pai, 4/.
Rawiri Kawenata & Himene, kiri pai rawa, 5/6.
He mea nui, kiri pai rawa, 5/6.

HE KAI MA TE KOPARA.

Aperira.

TE INGOA.
TE KAINGA.
UTU
TE. WA E. MUTU
Raora Te Reia
Te Kaha, Opotiki
5/-
Aperira 1919.
Thomas Halbert
Box 23 Manutuke, Gisborne
5/-
Maehe 1919
Mrs. Woodbine Johnstone
Patutahi
5/-
Akuhata 1928
Hariata Arihana
Raukokore, Bay of Plenty
5/-
Tihema 1918.
Hamana Mahuika
Ruatorea E.C.
5/-
Maehe 1919
Ripeka Haerewa
Ruatorea E.C.
5/-
Maehe 1919.
Paki Ohuka
Ruatorea, E.C.
5/-
Maehe 1919.
Mere Ngauaho
Ruatorea, E.C.
5/
Maehe 1919.
Rutene Te Arahi
Kaiti, Gisborne
5/-
Aperira 1919.
Te Waaka Torowhaiti 
Nuhaka
5/-
Aperira 1919.
Hekara Ponga
Wairoa, H. B.
5/-
Aperira 1919.
Parekapa Taepa
Frasertown
5/-
Aperira 1919.
Pire Paraone
Frasertown
5/-
Aperira 1919.
Roka Houturangi
Hicks Bay
5/-
Aperira 1919.
Matene Pokanoa
Frasertown
5/-
Aperira 1919.
Wepiha Te Wainohu
Mohaka
5/-
Aperira 1919.
Pera Horomona
Tangiwai, Wairoa
10/-
Aperira 1920.
Mrs. Dan Ellison
Opapa, H.B.
5/- 
Aeprira 1919.
Tiu Ratima
Poukawa, H.B.
5/-
Aperira 1919.
Whareiti Te Waru
Hauturu, Kawhia
5/-
Hanuere 1919.
Miss K. Williams
Napier
10/-
Oketopa 1918
Te Ra Reweti
c/o Sampson, Taupo
5/-
Mei 1919.
Wharewhiti Matenga
c/o Vail Waiotapu, Rotorua
5/-
Mei 1919.
Rutene Takina
29 Esplanade, Kaiti
5/-
Mei 1919.
Hori Haere
Wairoa, H.B.
5/-
Aperira 1919.
Horomona Te Huia
Te Araroa
5/- 
Mei 1919.
Mei.
K. Kerekere
Kaiti, Kihipane
5/-
Mei 1919.
Rev. Nepia Hotene
Ohinemutu
5/-
Mei 1919.
Piri Raihana
Te Haroto, H.B.
5/  
Mei 1919.
Arapata Hoera
Te Haroto, H.B.
5/-
Mei 1919. 
Peta Nepia
Nuhaka, H.B.
5/- 
Mei 1919.
Manguru Tuhua
Takapau
5/- 
Aperira, 1918.
Mrs. Fred Smith
Puha, Kihipane
5/- 
Oketopa 1919.
Tipiwai Houkamau
Hicks Bay
[Kaore he 5/-]
?
Wharepapa Perepe
Waipiro Bay
5/- 
Mei 1919.

HE TURE TUTURU.

1. Kotahi putanga o TE KOPARA i te Marama.

2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te tau, me nooti o te poutapeta me pane kingi ranei.

3. Ki te hiahia te tangata ki te tango i TE KOPARA me tuku mai e ia te moni i roto i te reta whakaatu mai ki a.

TE KOPARA,
Te Rau Press, Gisborne.

4. Ko nga korero katoa e hiahiatia ana kia tangia ki TE KOPARA me tuku ki te Etita, ara ki a

Rev. F. A. BENNETT,
Kohupatiki,
Clive, Hawke's Bay.

Printed and published by H. W. WlLLIAMS, at Te Rau Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand. May 12, 1918..