Nama 50. Tihema 1, 1917.

Te Kopara.

Registered at the G.P.O. as a Newspaper.

Te Oranga mo tenei Pena e Rima Hereni mo te Tau.

Te Kopara.

NAMA 50. GISBORNE. TIHEMA 1, 1917

"Iti te Kopara hai takirikiri ana i runga i te Kahikatea."

He reo whakaaraara.

HE WHAKAHAU NA TE KINGI.

E TOKU Iwi: Kua huri tenei te kurae whakamutunga, te wa tino uaua o te pakanga, e pakanga nei te ao katoa ki kore rawa e puta te mana o te hoa-whawhai. Kei te tino whakamate te hoariri i a ia kei te whakapau katoa i ona kaha kore rawa tirohanga ake ke te au-tu-roa me te hono atu ano ki aua mahi kohuru koa mahia atu e ia. E hoki ai tenei tai pakoto a e kore ai e hurihi nga tikanga rangatira me whakaoti rawa e tatou kia oti pai te mahi nui kua whakatapu nei tatou i a tatou mo reira. He karanga atu tenei naku ki a koutou kia ata wehea tetahi ra hei ra inoi kia whakawhiwhia tatou ki te maramatanga tino nui ki te kaha hoki e rite ana e tika ana e whiwhi ai tatou ki te wikitoria te unga atu o nga take nana tatou i uru ai ki tenei pakanga. Kotahi ano - kotahi tonu te huarahi e whiwhi ai tatou ki tenei wikitoria ara me mau ta tatou titiro ki tenei whakaaro na ko te wahi i uru ai tatou ki tenei pakanga he kawenga tino taumaha kei runga i a tatou e whakawakia ana a me waha e tatou. No reira i runga i te wairua hopohopo i te ngakau rongo tatou ka inoi atu ki te Atua kaha rawa kia manaakitia mai a tatou hanga katoa. Tatou ka rapu kia whakanuia ake to tatou maramatanga kia awhitia mai to tatou kaha e tona kaha kia tu maia ai ano tatou i nga wa e heke nei i roto i te mura o te pu i te heke o te toto.

Mo konei ra he rahui tenei naku i te 6 o nga ra o Hanuere te Ratapu timatanga o te Tau Hou hei ra Karanga, hei ra whakamaemiti hoki ki te Atua i roto i nga whare-karakia katoa puta noa toku kingitanga.

I kore ai e puta tenei nama o Te Kopara i te ra tuatahi o te marama na runga i te kino o te moana, a, haria tonutia atu ana e te tima nga kape mai a te Etita i Heretaunga ki Akarana.

NGA RONGO WHAWHAI.

Te Tai-Hauauru.

"Passchendaele."

HE ingoa tauhou tena, engari he ingoa kua nui, kua mohiotia , koa paku hoki tona rongo inaianei ki nga wahi katoa o te ao. He taukahiwi a Passchendaele me tapa pea ko Pahikenatera hei ingoa whakahuahua ma koutou. Kei runga o Pahikenatera e toru nga pa ririki noaiho nei a ko taea ingoa nei ano te ingoa o tetahi o ana pa. No te 6 o nga ra o Noema nei ka eketia tenei taukahiwi e te Kotahitanga ka huri hoki nga pa e toru nei i a ratou. I riro te honore i nga hoia o Kanata i tenei whawhaitanga i te mea ko ratau tonu i hangrai ki tenei takiwa a ko ratau nana i huri tana taukahiwi. E kiia ana e nga kai tuku korero mai kaore i arikarika te tukunga whakareretanga a te hoariri i a ratau mo te mate kia kore ai a Pahikenatera e riro i te Kotahitanga. E taea ai e tatau te whakaaro atu te nui o te mate kua pa ki a Tiamani i te rironga mai o tenei wahi i te Kotahitanga me titiro kua tata te pau te marama inaianei e tohe ana e whawhai ana ia kia hoki atu taua wahi ki a ia. He aha ranei te take e tohe nei ia? Ko te take tenei, ara: - Atu i nga takiwa o Ipere o Mehini he aupiki te takoto o te whenua, tae rawa ake ki Pahikenatera kua tae tonu ki te mutunga mai o te teitei. I te teitei o tenei wahi ki runga he hanga marama noa te whakahaerea mai o te whawhai i reira, inakoa ka noho tonu mai taua wahi hei huarahi whakararuraru i te Kotahitanga i nga takiwa o Ipere o Mehini. Otira i te mea kua riro mai nei taua wahi i te Kotahitanga kua pa ke atu te mate ki a Tiamani inaianei. Ki te kore a Pahikenatera e hoki ki a ia ka tino puta te takiwa o Ipere ki waho o te mura o te pu, a ki te hoki whakamuri a Tiamani me kaha rawa tona hokinga no te mea kaore he wahi pai e tutata mai ana hei nohanga mona. Ki te noho tutata mai hoki ia ka noho tonu ia i raro o te ngutu o te pu. Ko tetahi taone kei roto i o ratou ringaringa inaianei ara ko Roura (Roulers) kei te kainga e te mata a te Kotahitanga i tenei wa ano. Ae, he wahi tino nui te taukahiwi o Pahikenatera na reira a Tiamani e taku whakarere mai nei i a ia kia mate mo tana wahi.

Nga Marikena.

Kua unu nga Marikena kei roto i te mura o te pu inaianei I kokiritia e ratau nga parepare o Tiamani i te 15 o Noema nei a he nui o te hoariri i mate i a ratau he nui hoki i tuakiko.

Te Wiwi.

E waru nga manu rere-rangi o Tiamani i pakaru i te Wiwi i te 15 o Noema nei.

Kaore he kinga ake inaianei e tera ano ka tu te ringa o

Tiamani i tenei Tai. Kua maro te kaha o te Kotahitanga kaore rawa he wehinga atu o tenei i te noho kainga nei kei hoki whakamuri ano.

Itari.

I ROTO i Te Kopara o tenei marama ka hori nei, i whaka aturia kia tatou te ahua i pa kia Itari. I tera tau, i te wa e kaha ana a Itari, i tae te mutunga mai o ta ratou kokiri ki roto rawa i te whenua o Ahitiria. Kati, no te wa ka whakapaua te kaha o Tiamana, ka rongo tatou, e ono tekau mano nga herehere o nga Itariana. Muri tonu iho i tenei, ka ki a Tiamana kotahi rau mano nga herehere o nga Itariana. Kai te tika tenei mate o Itari ia Tiamana. I roto i nga korero hou, he maha nga pa kua riro ia Tiamana, a ko nga Itariana kei te hoki whakamuri. Kotahi te pa nui kei te whakamatea atu e Tiamana, ara ko Wenihi (Venice). He pa nui tenei, he pa hoki e mohiotia ana e te ao katoa. Ko te hiahia o Tiamana kia riro tana pa i a ia, kia houhia ai e ia te rongo ki a Itari. Kei te haere tonu nga mahi whakawai a Tiamana. I roto i enei whawhai, kakahuria ai e nga Apiha o Tiamana nga kakahu o nga Apiha o nga Itariana, a ka haere ki waenganui i nga hoia o Itari. Ko te mahi a ana tangata, he tohutohu i nga hoia, ki nga wahi kei te ngoikore a Tiamana. Otira no te kokiritanga ki aua wahi, ka kitea, kei te noho paepae tonu mai nga mano mano hoia a Tiamana. Kua puta te whaikorero a te Pirimia o Ingarani, kia whakaaro-kotahi nga iwi katoa ki te awhina ia Itari, no te mea, tera e pa tetahi nawe nui ki nga iwi i raro i te Kotahitanga (ara Ingarihi, Wiwi, Amerika Ruhia me era atu iwi), mehemea ki te mate a Itari ia Tiamana. Kei te whakakaikatia inaianei te tuku hoia, pu, mata ki Itari i tenei marama. Ko etahi kua tae, ko te nuinga kei te kokiri tonu. Ko te nui katoa o nga hoia o Tiamana kei tera wahanga, e tata ana ki te rua miriona. No te 21 o nga ra o Noema ka ahua pai ake te ahua o nga Itariana. Kua tae mai nga rongo, ka nui to ratou kaha ki te pupuri atu i te hoa-riri. Mehemea ki te taea e ratou te pupuri atu te hoa-riri i roto i te wiki kotahi, katahi ka tau te mauri, i te mea ka whai taima mo nga hoia me nga pu a te Kotahitatanga ki te tae atu ki Itari.

I te wehenga mai o Peni Hakiwai i Ruatoki, ka kohia e Tuhoe he moni hei aroha ma ratou ki to ratou matua kua maha nei nga tau e mahi ana i waenganui i a ratou. Ko ta ratou moni ma Peni me nga tamariki o Tuhoe ake, i Ingarani; me te £40 mo nga hoia Maori ahakoa he aha te hapu.

Hui i tu ki Te Rau Kareti.

No tera tau i tu ai te Hinota nui o te Hahi o Ingarani ki Otautahi (Christchurch) tetahi o nga taone nui o te Waipounamu. Ko tenei Hinota tu ai ki te taone nui o i a pihopatanga o ia pihopatanga i a toru tau i a toru tau, hui katoa ai nga pihopa ki taua Hinota. Ko te mahi a tenei Hinota he pahi i etahi tikanga e kaha ai e pai ai nga mahi me nga whakahaere o te Hahi i te Tominiana nei. I runga i te mea e toru rawa tau ka tu ai taua Hinota na reira ka whakaarohia tetahi Komiti mo taua Hinota hei whakahaere hei whakatikatika i nga take e pa ana ki te Hahi i mua o te tunga o te Hinota. Hei te tunga o te Hinota nui kitea ai nga mea whaimana a e tuturu ai hei ture mo te Hahi. Na reira ka whakatu tena pihopatanga tena pihopatanga i etahi komiti hei whiriwhiri i etahi huarahi e kaha ai nga mahi o te Hahi hei tirotiro ma taua Komiti nui. I roto o te Pihopatanga o Waiapu e toru nga komiti kotahi mo i a Atirikonatanga. Katahi ka whakaarohia me tu he hui ki te Kareti hei whiriwhiri huarahi e kaha ai te piki o nga mahi o te wahanga Maori o te Hahi. No te 13 o nga ra o tenei marama i tu ai tenei hui. Ko nga take enei i whakaarohia: (a) Me whakamatau nga minita Maori mehemea e taea te haere kia kitekite i nga tangata o a ratou pariha i roto i o ratou whare i nga wa e ahei ai ratou me te karakia ano ki reira. (b) Me whakamatau te whakaako i nga tamariki ki te Paipera i roto i nga kura Maori, [e whakaako hoki ki te Katikihama me nga whakaakoranga o te Paipera i nga kura Ratapu. (c) Ki te kore e taea te whakau i etahi tangata i roto o te tau kotahi me whakamatau i roto i nga tau e rua. (d) Ko te hunga tango i te Hapa a te Ariki me whakamatau kia huihui i roto o te toru marama i a pariha i a pariha ki te inoi, kia whakaakongia ki te paipera, me te whakaaro ano hoki i etahi huarahi hei awhina i nga mahi o taua pariha. Mehemea he huarahi kei etahi o nga minita o nga tangata ranei e kaha ai nga mahi o te taha Maori o te Hahi me whakaatu mai ki Te Kopara.

HE POWHIRI.

TE POHO O TAMATERANGI.

KUA nukuhia te Hui mo te 14 o nga ra o Maehe i te tau  1918. Ko te marae kua nukuhia ki Pakohai, Frasertown, Wairoa, Hawke's Bay.

He panui hurahanga kohatu whakamaharatanga ki a Hirini Mouru me Matene Ruawai, he uri whakaheke iho enei kaumatua no nga tipuna e noho nei i runga i a Takitimu ara i a.

Porourangi i a Hauiti i a Rongowhakaata me Kahungunu tuku iho ki a Tamaterangi, he pukorero hoki no tenei iwi. Tenei ka tukua atu te pohiri ki nga iwi, ki nga hapu ki nga rangatiratanga, ki nga mana, ki nga reo, ki nga huihuinga tangata me nga hahi a to tatou Ariki a Ihu Karaiti. Amine.

Tenei ka pohiri atu: - HAERE MAI ! HAERE MAI ! HAERE MAI ! e nga iwi o nga pito e wha o te motu o Kenana o Aotearoa mo Te Waipounamu e tuturi mai na e pepeke mai na e whakapae mai na e hautu mai na i o marae nui, i o marae ririki. Tena ra e nga iwi kia titaha mai o koutou taringa ki te whakarongo mai ki te pohiri a ta koutou mokai a Tamaterangi e pohiri atu nei ki a koe ki a koutou.

Haere mai! Haere mai! Haere mai! Kia tae a tinana mai a koe a koutou ki toku aroaro a te 14 o nga ra o Maehe i te tau 1918 e heke iho nei. Haere mai; takahia mai te Ikaroa a to tipuna a Maui Potiki kau-whakatu-mai i te Moana-nui-a-Kiwa i Paraweranui i Tahumakakanui i te ara i whakaterea mai ai o koutou tipuna e te kau ika Tangaroa te urunga tapu o Paikea taku whakatauki: -

He huruhuru te manu ka rere, 
He ao te rangi ka uhia.

Tena ra e te iwi rere mai ki te kore o paihau hei rere mai noho atu ka waewae parera koe kau mai, ka wawae pikao noho atu kei totohu koe ki te moana. He ao te rangi ka uhia ka punahunahu te ua ki runga ki Tipuahou, ara ki te kaupapa kohi moni hei awhina i te pakanga kia ora. Ka tuwhera te pereti a te 15 o nga ra o Maehe.

Heoi tena ra koutou katoa. Mauria mai te ahua o nga aitua i kona i i konei tae atu ki te aitua o a tatau tamariki me a tatau mokopuna e e ngaua mai ra e te tuakura o te moana. Mauria mai hoki nga mahi a o koutou tipuna a Takatakaputia a Marereatonga a Mahukitainga te rehia te harakoa, rehia Maori, pakeha. Haere mai i runga i te tumanako hono iho ki te aroha. Kia ora kia ora i raro i nga mahi tohu a te Atua a o koutou tipuna a Aperahama a Ihaka a Hakopa. Mana koutou e awhina mai e tiaki mai. Amine.

Te Materangi Mana. 
Hinekorako Mana.
Te Tahi-o-terangi Mana. 
Kahungunu Mana.

Hukanui Watene
Mohi Karena
Hemi Huata
Heremaia Pumaranga
Hauea Mikaera
Pire Paraone
Hune Hukanui
Tewha Kiripai
Peta Hema
Te Huia Hamutana
Poutahi Pukeiotu
Tamihana Karari
Kopu Hamutana
Urumingi Kapene
Kapene Taiaroa
Patu Te Rito
Te Rauna Watene
Watene Huka
Hurae Toti
Lemuel Te Urupu
\\Whenua Tipoki
Paetai Kaimona
Arita Kerei
Hemi Keefe
Huae Puketapu
Hare Kemara
Kehua Winitana
Tiaki Mitara
Hei Erueti
Kingi Karauria
Te Ua Pouhenu
Rawiri Hema
Wi Hoeta
Paku Nera
Wi Hone
Haami Kaata
Teo Ruawai
Tawhanata Peta
Tete Urumingi
Hata Tipoki
Kiremu Rongo
Hekera Ponga
Mokena Whatuura
Kingi Rotoatara

Na te uri o te Hau-katoa.

Heoi na te Hekeretari o te iwi: - TEI RUAWAI.

Whawhai o te Tai-Rawhiti.

Ruhia.

KEI te taumarumaru tonu te kapua pango i runga i a Ruhia i roto i enei ra katoa. Ko te mea ano hoki tenei e whakatuapouri nei i te ahuatanga o te whawhai. E rua nga wahanga o te iwi o Ruhia inaianei, kotahi kei raro i te mana o te Pirimia Kereneki (Kerensky), me ona kai,awhina e rua, a Konirawha (Korniloff) raua ko Kararini (Kaledin); ko tetahi o nga wahanga; kei raro ia Porowiki (Bolsheviki) me Renina (Lenin). Ko enei tangata e rua, he mea utu, he mea whakawai na Tiamana. Na reira, ko ta raua mahi, he whakaoho i te iwi kia huri ki raro i a rana tikanga, ara i nga tikanga a Tiamana i whakahau atu ai kia mahia e rana. Ko to raua hiahia kia houhia he rongo-motuhake i waenganui i a Tiamana rana ko Ruhia. Otira, kaore te taha i raro i te Pirimia i te whakaae. Na runga i tenei ahuatanga, ka whawhai enei wahanga e rua kia raua ano. E rima tekau mano nga mea i aru i te taha e whawhai atu ana ki te Pirimia. I tae te tono a te Pirimia ki nga hoia o Ruhia i te marae o te pakanga kia awhinatia ia. Whakaae katoa ratou ki tana tono. I roto i tenei whawhai a te iwi kia ratou ano, ka hinga ko te taha i a Porowiki raua ko Renina, a mau herehere ana a Renina, koia nei te tangata tino kai-whakakino i a Ruhia. Otira no te 20 o nga ra o Noema ka tae mai ano nga rongo, kei te kino tonu ano te ahua o aua wahanga. I roto i tetahi o nga pa nui o Ruhia, ara i Mahako (Moscow), i kitea te mate o te tangata me te heke a te toto, i muri iho o te whawhaitanga a te iwi kia ratou ano. I roto i tena whawhai e waru mano nga mea i mate i taotu. E rua tekau mano nga hoia kei te kokiri ki tana pa, ki te titiro mei kore e mutu i a ratou taua mahi kino a te iwi.

Ka kite tatou i konei, kei te pororaru tonu te ahua o Ruhia Na - mahi a te iwi kaore e mohio ki nga whakahaere kawanatanga, no te mea i raro tonu i te mana o te kingi, kaore i penei i nga mahi me nga whakahaere a te Ingarihi. Penei te ahua o Ruhia me nga kuao heihei e pahikohikotia nei ki roto i te taiepa. To ratou tukunga ki waho, marara noa atu ana penei me te hipi kaore he hepara. Penei ano hoki a Ruhia. Kotahi ano te kaiwhakahaere o te iwi, ko te Kingi anake, he mea iti noa iho te Kawanatanga. Otira no te whawhai nei, ka kitea kaore he painga o te Kawanatanga o Ruhia. Na konei te tino take i he ai, i pa ai enei raruraru katoa kia Ruhia.

Te whakaatu mai i waenganui o Noema nei, i te takiwa ki Parihitini, e 21 maero te mamao mai o Tianara Aranapi (Gen. Allenby) i Hiruharama.

Tahua Oranga Minita.

Ko nga moni enei kua tae ki a J. B. Fielder, kai-tiaki moni o te Pihopatanga o Waiapu, he timatanga no nga kohi mo te Tahua Oranga Minita mo nga pariha o Heretaunga i tenei tau 1917: - 

Hanuere 15,
he mea tuku atu ki a Atirikona Ruddock,
£53 0 0
Aperira 26,
kia Taranaki Te Uamairangi
£61 0 0 
,,
kia T. Renata
£49 0 0
,,
kia Hori Tupaea
£25 0 0
,,
kia N. Topi
£13 0 0
,,
kia H. Nepe
£25 0 0
Hune 30
kia Kato Nepe
£ 6 0 0
,,
kia Tangiora Mohi
£49 0 0
Noema. 20,
no Te Haroto
£4 13 0


£285 13 0

Kei te whai nga pariha Maori o Heretaunga kia eke ta ratou moni tahua hou ki te £1000. Huihui katoa nga moni o nga Tahua Oranga Minita o Heretaunga nei (ara o nga pariha e toru) £4500. Ko te itareti e puta ana ia ta ia tau e £225.

PANUITANGA. 

PUANANI, CARTERTON.

TENA ra koutou i roto i te aroha o to tatau Ariki atawhai. E te iwi kia ora. Heoi te mihi. 1. He panuitanga ka tukua atu, ki a rere atu i runga i te Matata-hautonga, hei kawe atu ki nga wahi katoa o te Ika a Maui. 2. Ma te Hau-tarakaka-paraki, e whiu ki tera taha ki Aropaoa Tuawhenua, tae atu ki Murihiku. 3. Ki nga iwi, ki nga hapu, ki nga mana, ki nga reo haute o te iwi, ki nga reo whakaaraara i te pa, ki nga kaitewha i te maara, ki nga kai-whakahanhau i te kauhoe o te waka, ki nga kai-hapai i te toki-a-maramara, ki nga kai-hapai o te toki-tamaku, ki nga kai-hapai i te whao me te patupatu, ki te kai-titiro whetu me te hau, ki te kai-titiro i te aio ukinki i te aio piropiro, ki te kai-titiro i te kai a ngarumoana, ki te kai-titiro i te ngaru-mutu:

HAERE MAI ! HAERE MAI! E tomo ki roto i te riu o te waka o to koutou tipuna o Maui, i a Nukutaimemeha. Kei runga tonu te aho me te matau i te waka e takoto ana. E mau to ringa, whiua ki te wai, kia mau ake ano to ika. Ko te 16 o nga ra o te marama o Maehe, 1918 ka whakatuwheratia a Nukutaimemeha a ka tihorea te arai o te Kohatu Whakamaharatanga me te ekenga o nga tau o te Rongopai, ki te 100 tau ki Niu Tirani.

Haere mai! Haere mai! Mauria mai te aroha a to tatau Ariki a Ihu Karaiti, hei maunu mo te matau a to koutou tipuna ra Maui. E tuhera ana ki nga mangai o nga Hahi. E tuhera ana ki te Kawanatanga. E tohera ana ki te Apitihana. E tuhera ana ki nga Apiha o nga hoia.

E tuhera ana ki te Mea (mayor) o te taone nei. E tuhera ana ki nga pirihimana. E tuhera ana ki nga iwi e rua Maori, Pakeha. E tuhera ana ki nga mahi pai e kati ana ki nga mahi kino katoa. Heoi e nga iwi - Haere mai ! Haere mai!

Ko te ra hei taenga mai mo nga iwi o tawhiti hei te TAITEI te 14 o nga ra. Ko te Hatarei te 14, kei te marae tenei ra. Ko te Ratapu te 17, kei te Hahi tenei ra. Ko te Manei te 18 o nga ra, hei putanga mo nga hau kakara i roto i tou mangai i tou mangai. Hei taonga mo nga morehu o ia iwi o nga motu nei. Ko te ture kua pahitia nei e te Paremata mo nga whenua Maori hei whakanohonoho mo nga hoia. Ko enei take katoa ka whiriwhiri tatau i roto i tenei huihuinga. Kua kitea ake kua mate o tatau uri i tenei ture. Haere mai me te kupu ora.

Ka takoto te pureti kohi moni ki te taha Pakeha i te 16 o nga ra mo nga hoia e tu mai ra i te pakanga. Me te takoto ano te pureti ki nga iwi Maori, ma te Komiti e whakahua te ra.

"Hurua mai to maro.
He maro nguha to maro,
He maro riri to maro,
He maro kai taua to maro."

Haere mai e te tama a tera tangata, haere mai e te tamahine a tera wahine. Ko te whakapuru ki to ringa whangai ko te patu ki to ringa hopu tangata. E taki ana to whakatauki " He kotahi na Tu-ra-hiri, e ripo te moana-nui-a-Kiwa." Haere mai! Haere mai! Haere mai !

Na o koutou morehu iti i roto i te aroha - 

Pooti Ngehe.

Wikitoria Te Maari
Niniwa Heremaia
Takuta Raharuhi
Ani Ratima
KaihauTe Amaoterangi
Arete (Wairata) Mahupuku
Rina Marere Te Apatu
Raukura Tamahau
Patumoana Te Ao
Takare Haeata Henare
Pikihuia Kahungunu Manihera
Marara Tawhiro Renata
Wharehuihui Kohai
Rina Whanganuiatara
Waiti Te Maari
Terina Purakau Maika
Rawinia Meihana
Te Kura-nui-o-tahu Tuhekairangi.

Pooti Taikaha.

Purakau Maika
Mohi Te Atahikoia
Honi Teri Te Paerata
Ngairo Honehimu
Taiawhio Te Tau
Putaitai Anaru Tuhokairangi
Iraia Te Whaiti Te Amaoterangi
Haeata Maere Te Apatu
Te Aomataura Maaka
Arapata Piripi Te Maari
Puhara Te Tau
Te Ao Anaru
Haami Potangaroa
Teone Ngatuere
R. T. Whanganuiatara
Kohea Tahana
Pou Manihera
Meiha Tunuiarangi

me ta Iwi katoa.

TE RORU HONORE.

Kua mate taotu - Prvt. R. Wikitera. 
Kua taotu - Prvts . W. Taungatake, R. Aperahama, R. Parata, H. Ru, T. Taipari, P. Takimoana, P. Tupe, C. Evans, T. Haku, S Mataira, T. Pomare, R. Rogan, Patu, Lance-corporal M. H. Taiaroa L.-Cpl. K;. T. Hemana, Lance-sergeant H. P. Clendon, Prvs. T. Taputene, T. Tainui. 
Kei te taumaha - Prvt. J. S. Hakaraia.

Whenua o Parahitini.

KEI whahapohehetia o koutou whakaaro i tenei ingoa hou e Parahitini (Palestine). Ko te whenua-whakaari tenei e korerotia nei i roto i te Karaipiture, ara te Whenua-Tapu te whenua o Kanaana. Ko te mea whakamiharo inaianei, ko te kohiri o nga hoia o te Ingarihi, o te Wiwi: tae atu ki o Niu Tirani nei. E mohiotia ana e tatou, he mea timata mai tenei wahanga o te pakanga i te whenua o Ihipa, i te wa i timata mai ai te whawhai. I roto i nga wiki tuatahi o Noema nei, ka whakaekea a Peere-Hepa. Hinga ana ki roto i nga ringaringa o te Ingarihi. Ka timata i konei te hoki whakamuri o nga Take. Ko tenei wahi ko Peere-Hepa, ko te wahi i noho ai a Aperahama, i whanau ai ana tamariki tokorua, kotahi na te wahine rangatira, kotahi na te wahine pononga (Ken. xxi 14 xx 19). Muri tata tonu iho i tenei ka whakaekea ano tetahi o nga pa o Take ko Kaha (Gazel) te ingoa. Ko te wahi tenei i mea ai nga tangata o kaha ki te patu i a Hamahona i te po, e noho tatari ana ratou i nga tatau o te whare i te roanga o te po. Otira te aranga ake o Hamahona i te po, mau ana ia ki nga keti o te kuwaha me nga pou nunui, mauria ana e ia ki runga ki ona pakihiwi, wahaina ana ki runga i te tihi o te maunga ki te ritenga atu ki Hepurona (Whakarit. xvi, 1-4). Riro ana ano tenei pa i te koriri a te Ingarihi. Muri tonu iho i tenei ka hinga ko te pa o Aharoro. Ko Aharoro tetahi o nga tino pa o nga Pirihitini. I te wa i riro ai te Aaka a te Atua i a ratou, mauria ana ki Aharoro. He mea waiho te Aaka ki te taha o Rakono, atua whakapakoko o nga Pirihitini. Otira, i te aonga ake o te ata, ka kitea e nga tangata, kua hingra te atua whakapakoko, kua koropiko atu ki te Aaka a Ihowa (I Ham. v). Koia nei tetahi o nga tino pa o Take kua hinga ano ki roto ki nga ringaringa o te Ingarihi. Ko te ingoa o taua pa ko Hopa, kei te taha moana (Mahi x, 1-5). He mea tino nui ki te Ingarihi te rironga mai o tenei pa. No te mea e noho takawaenga ana tenei pa ki Ramahiku ki Hiruharama ki Peere-Hepa me te moana hoki. No reira kua ngawari te haere atu o nga tima i te moana ki te hari hoia kai, mata ma te Ingarlhi. Ko te mea tino nui o tenei kokiri, ko te mohio o to ratou Tianara o Aranapi ki te rapu i nga tikanga e tere ai to ratou kokiri haere. Ko te pa kei te hiahiatia inaianei ki te kokiri ko Hiruharama. Ka toru tekau maero inaianei to ratou haere mai i Kaha tae noa ki Hopa i roto i te rua wiki. ka rima mano nga herehere, ka whitu tekau nga pu mihini kua riro mai. He mea tino miharo tenei kia tatou, ara te kaha haere o tenei wahanga o te pakanga. Tera pea te wa e riro mai ai tenei Whenua-Tapu a Parahitini ki roto ki nga ringaringa o te Ingarihi, a e whakahokia atu ai ki te iwi no ratou te kainga, ara ki nga Hurai.

Hukarere Kura.

(Na Miss Bulstrode).

KAORE he take e maha rawa ai aku korero mo te ahuatanga tawhito o tenei Kura, i te mea kei te marama koutou katoa ki ona ahuatanga. No te tau 1875 ka whakatakotoria e Pihopa Wiremu (Wiremu Parata) te kaupapa i timata mai ai tenei kura. Koinei te Kura tuatahi o nga kura mo nga tamariki wahine o te iwi Maori. Ko te tino take o taua Kura hei ako i nga tikanga Karaitiana ki nga tamariki, kia tupu tika ai hoki nga wahine o te iwi Maori. No te tau 1910 ka wera a Hukarere tawhito i te ahi. Ko Hukarere hou he whare tino ataahua, kei te wahi hau-ora e tu ana, pai atu hoki ona whakahaere katoa. E go nga tamariki wahine o te iwi Maori kei reira e kura ana inaianei. Ko te kupu nui o tenei Kura ko te kupu a Te Karaiti: " Matua rapua te rangatiratanga o te Atua." Ko nga akoranga tuatahi o ia ra o ia ra kei nga Karaipiture. Kei nga Ratapu ka hui atu nga tamariki e whakritea ana ki to ratou Koka e arohatia nuitia nei e te katoa, ara kia Mihi Wiremu, a mana e whakahaere te Paipera karaihe E rua hoki nga taenga o Mihi Keita Wiremu i te wiki ki te Kura ki te whakahaere i te karakia reo Maori me te ako hoki i nga Karaipiture.

I tenei tau na Peneti, minita, i whakahaere nga karaihe mo te whakau. I te marama ka huri nei e rua nga wahine i iriiritia, e rua-tekauma-wha i whakaungia e te Pihopa. E inoi atu ana tenei ki te hunga kainga kia kaha ki te manaaki i enei tamariki ina hokihoki atu ki o ratou kainga. Kaua ratou hei arahina ki te he, engari whakakahangia e koutou te wairua o te whakapono kua uru nei ki rato i a ratou, kia kaha ai ratou ki te whakarite i nga kupu tapu kua whakaaetia nei e ratou i te aroaro o te Atua o te tangata.

Ko nga huarahi matauranga e akona ana i tenei Kura kei runga kei te kaupapa o nga kura e kiia nei he High School, engari i neke ake nga akoranga mo nga mahi-a-ringa o Hukarere i o nga High School. Ko nga tamariki o nga karaihe o runga kei te whakataetae tahi me nga tamariki pakeha mo nga Karihipi Kawanatanga e kiia nei ko te " Intermediate." Ko nga tamariki e uru ana ki to runga Kura o Hukarere e akona ana ki te taka kai, ki te neehi turoro, ki te tuhituhi ringa-poto, ara " shorthand," ki te taipi " type-writing," ki te mahi kakahu me era atu mahi whakairoiro a te wahine. I te tau ka huri nei 13 nga tamariki i whiwhi ki te tiwhikete " Proficiency," a ko Rawinia Peneti i pahi i te whakamatautau mo te " Senior Free Place," e ahei ai tona uru ki te High School. Tokowaru nga mea i pahi i te whakamatautau mo nga mahi neehi, tokowha hoki nga mea i pahi i te whakamatautau mo te patu-piana a te Royal Academy. I te Ho i Heretaunga i riro i nga tamariki o Hukarere te pahi mo te

mahi tokena, me nga whakairo hiraka. Mo te taha ki nga ngahau ka nui te kaha o Hukarere. Ko te timi purei paoro, i wini katoa i a ratou kemu. Ko te timi tenehi e rua nga wini, e rua nga ruihitanga.

Kei te mahi nui nga tamariki inaianei mo ta ratou ra hokohoko. Ko nga hoa ka wahia mo nga mahi o te Hahi i roto i te iwi Maori, mo nga hoia Maori, a mehemea ka waimarie i runga i te manaaki nui a te tangata, ko nga toenga hei hoko piana hou mo Hukarere.

I enei hararei ka tae mui nga kamura ki te hanga i etahi ruma hou hei whakarahi atu i Hukarere. Ko etahi o nga ruma hei kuranga, ko etahi hei akonga patu piana. He nui to matou koa mehemea ka taea e koutou e te iwi te awhina mai i ta matou ra hokohoko, me moni me taonga ranei, kia riro mai ai he piana hou ma matou.

Hei mutunga ake mo aku whakamarama tenei tetahi whakaahua whare-karakia no tenei ata ka tae mai ki ahau, he mea taku mai i Ingarani. I whakahaeretia he mihana ki tana whare-karakia. I nga ra katoa o tana mihana, tekau-ma-rua nga karakia inoi e whakahaeretia ana. Ko tetahi o ana karakia inoi, i wehea mo Hukarere. Ata whakaarotia. Ko nga tangata o te whenua tawhiti rawa ara o Ingarani, kei te inoi mo a koutou tamariki i Hukarere nei.

E hoa ma, e tono atu ana matou kia inoi mai hoki koutou te iwi Maori mo Hukarere, kia manaakitia mai a koutou tamahine e akona atu nei e matou.

Ki toku whakaaro he mea tika kia puta he inoi i roto i nga karakia Maori katoa i ia Ratapu i ia Ratapu mo Te Rau Kareti, mo Te Aute, rno Hukarere me era atu kura o te Motumo nga kai-whakaako, me nga mea e akona ana, nga mea kei te kura me nga mea kua mutu te kura, kia tau nga manaaki, tanga me te aroha-noa o te Atua ki enei kura katoa, kia waiho a ratou mahi hei whakahonore i te Atua, hei painga hoki mo te iwi Maori

Kei te whakamihi Te Kopara ki te kupu a Miss Bulstrode, mahitatumuaki o Hukarere e ki nei, " Kia puta he inoi i roto i nga karakia Maori katoa mo nga Kareti me nga kura o te iwi Maori." E nga hoa minita, kia mahara ki te tono a te wahine nei hei motini whakahaere ma tatou a tenei tunga o a tatou Hinota Maori.

I hui atu nga tangata o Heretaunga ki Omahu i te Ratapu te 11 o nga ra o Noema ki te poroporoaki ki a Peni Hakiwai, minita. Ko nga mahi he karakia, he whai-korero, he tuku atu hoki i te aroha a te iwi ki a ia. No te 13 o nga ra ka haere ia ki Poneke, a i muri tata mai ka rere to ratou tima ko ana hoa o te ope Maori.

Pitopito Korero o te Whawhai.

Ko te maha o nga hoia o Niu Tirani mai i te 4 o nga ra o Oketopa ki te 30 koia tenei, nga apiha i mate e 79, i taotu e 159; etahi atu turanga i mate e 871, i taotu e 2892. A te whakaatu hou o muri tata mai i tae ki te 1300 nga tangata katoa i mate a i taotu hoki hei apiti atu ki te kaute i runga ake nei Otira ki te whakaaro tera ano kei te haere mai aro etahi atu whakaatu a muri nei.

Kua puta te kupu a tetahi Ropu o te Marikena katahi tata nei taua Ropu ka tu, hei whakakaha tonu hoki i o ratou nei hoia i te whawhai. Ko ta ratou kupu tenei, Te hoia o Marikena e mau ora a mate mai ranei te Kaiha, a, tana tama ranei te Karauna Piriniha, e 200 pauna te koha e hoatu ma tana hoia Marikena. A ki te mau ora mai a mate ranei tetahi tino tangata whakahaere i te ope a Tiamana, 100 pauna te koha e riro i a ia. Ki te mau mai ko tetahi hoia Tiamana noa ahakoa mate e 40 pauna ka riro i tana tangata.

Ko te nui o nga herehere kua riro mai i te Ingarihi i nga marae katoa o te pakanga mai ano i te timatanga o tenei whawhai 166,000, a neke atu i te 800 nga pu nunui. O roto i tenei kaute mai o Hurae o te tau ka taha nei, i te taha ki Wiwi 101,534 nga herehere e 519 nga pu i riro mai ai. A ko nga whenua kua riro tuatahi tuarua mai hoki, te nui 123,000 koea maero. Ko te taha rawhiti ki Parihitini, ara ki a Take, ahakoa kaore ano i rapopoto katoa te kaute, ko nga herehere kua riro mai ka 30,I97, nga pu 186.

Nga Tuunga Kooti Whenua Maori.

1. Tokerau (Akarana).

Kaikohe, Wenerei, Tihema 5, 1917.
Russell, Wenerei, Hanuere 16, 1918.
Ahipara, Parairei, Pepuere 8, 1918,
Kaeo, Wenerei, Maehe 6, 1918.
Akarana, Manei, Maehe 18, 1918.

2. Waikato-Maniapoto(Akarana).

Thames, Turei, Tihema 4, 1917.
Ngaruawahia, Manei, Han. 14, 1918.
Akarana, Manei, Pepuere 4, 1918.
Te Kuiti, Turei, Pepuere 26, 1918.

3. Waiariki (Rotorua).

Rotorua, Manei, Tihema 3, 1917. 
Taupo, Turei, Hanuere 15, 1918.

4. Tairawhiti (East Cape).

Uawa, Turei, Hanuere 15, 1918.
Te Araroa, Turei, Maehe 19, 1918.

5. Aotea (Whanganui).

Tokaanu, Parairei, Hanuere 11, 1918
Whanganui, Turei Pepuere 12, 1918.

6. lkaroa (Poneke).

Poneke, Taitei, Hanuere 10, 1918.
Kereitaone, Turei, Hanuere 29, 1918.
Hehitingi, Turei, Pepuere 5, 1918. 
Pamutana Nota Turei, Pepuere 26
Rewini & Otaki 1918.
Poneke, Turei, Maehe 12, 1918.
Mahitaone, Turei, Maehe 26, 1918.

Pitopito Korero.

E mihi ana nga kai-whakahaere o Hukarere ki a Mrs. T. Halbert, Turanga, mo nga taonga i tukuna mai nei e ia mo te ra hohohoko a nga tamariki o te Kura. kei te 10 o nga ra o Tihema nei ta ratou ra hokohoko. Ko nga hua hei awhina i te Hahi Maori me nga whakahaere hei painga mo nga tamariki Maori kua riro nei hei hoia. Ko nga toenga hei hoko piana hou mo Hukarere.

I Te Kopara o Noema ka panuitia te korero whakamarama mo te Ope a te Hahi e whakatu mai ra i tetahi whare motuhake mo a tatou tamariki o te iwi Maori i te whenua o te pakanga. E rua nga whakaatu awhina kua tae mai ki te Etita o Te Kopara. Kua puta te kupu a nga tamarilti o Hukarere ki a £10 ma ratou. kua tae mai hoki te whakaatu a Tuahine Renata o Waimarama, ko tana ake aroha mo tenei take, me kau ranei mo te ra hokohoko e whakaarotia nei mo te Church army, a me moni ranei. Mehemea he moni ko tana kohi £15. Kia ora e hoa ma mo enei manaaki.

I te mea kua haere nei a Peni Hakiwai ki Ingarani, ko ana mahi tiaki tamariki i Ruatoki me etahi atu whakahaere e pa ana ki te Hahi kua riro i a Mihi Hea (Miss Irene Hare). Waimarie a Tuhoe ki tenei wahine Karaitiana hei whakahaere i nga mahi o tou ratou mihana. I haere mai ia i Te Waipounamu, a noho ana ki Putiki mo tetahi wa roa. I muri mai ka tu ia hei kai-whakahaere mo te mihana i Te Whakarewarewa. Inaianei kua whakaritea ia e te Pihopa hei tiaki i te mihana i Ruatoki kia tae mai te tangata tuturu, ka hoki ai ki tana mahi i Te Whakarewarewa. He wahine ngawari, he wahine mohio kua taunga ki te iwi Maoai. Ina te tohu o tona aroha ki te iwi Maori; ka maha nga tononga o nga Kai-tirotiro Kura Kawanatanga kia tu hei mahita-kura, a ka taparatia e ratou tona oranga. Kaore rawa ia e whakaae. No reira Tuhoe manaakitia to koutou taonga.

HE KAI MA TE KOPARA.

TE INGOA
TE: KAINGA.
UTU.
TE WA E MUTU AI.
John Dix
Chatham Islands
5/-
Maehe 1918.
Te Rua Herata
Chatham Islands
5/-
Hepetema 1918.
Hapi Hinaki
Whangaroa, East Coast
5/-
Noema 1918.
Watarawi
Mangatuna, Tolaga Bay
10/-
Noema 19I9.
Hori Tohungia
Tolaga Bay
5/-
Hanuere 1918.
Peeti Reiwiri
Bridge Pa, H.B.
5/
Oketopa 1918.
Kia Rotia
Omaahu, Ferrihill
5/-
Tihema 1918.
Otimi Taika
Waipawa, H. B.
5/-
Tihema 1918.
Moni Hona
Waipawa
5/-
Tihema 1918.
Dr. H. Haines
Auckland
5/-
Pepuere 1919.
Wiremu Iretoro
Opotiki
5/
Hepetema, 1918.
Wi Kaa
Rangitukia
5/-
Tihema 1918.
Ahipene Te Maro
Rangitukia
5/-
Tihema 1918.
Heta Rawiri
Rangi Point, Hokianga
5/-
Tihema, 1918.

HE TURE TUTURU.

1. Kotahi putanga o TE KOPARA i te Marama.

2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te tau, me nooti o te poutapeta me pane kingi ranei.

3. Ki te hiahia te tangata ki te tango i TE KOPARA me tuku mai e ia te moni i roto i te reta whakaatu mai ki a - 

TE KOPARA, Te Rau Press, Gisborne.

4. Ko nga korero katoa e hiahiatia ana kia tangia ki TE KOPARA, me tuku ki te Etita, ara kia - 

Rev. F. A. BENNETT, Kohupatiki, Clive, Hawke's Bay.

HE PANUI.

Ki te hiahia te tangata ki te Rawiri ki te Himene: he nui noa atu nga pukapuka kei a au inaianei: ko te utu: - 

Ha mea nui, kiri noa, 2/6.
Rawiri & Himene, kiri noa, 1/6.
He mea nui, kiri whero, 3/.
Rawiri, Kawenata & Himene, kiri whero, 3/6.
He mea nui, kiri pai, 4/.
Rawiri, Kawenata & Himene, kiri pai rawa, 5/6.
He mea nui, kiri pai rawa, 5/6.

Rawiri & Himene, kiri whero, 2/.
He Kupu ma te Ngakau Inoi, 3d.

Maku e utu te pane kingi hei toku atu i nga pukapuka ki a koe.

Na H. W. WILLIAMS,
Naurea Private Bag, Gisborne.

Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te Kawenata me tono ki te BIBLE DEPOSITORY SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.

Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi 1/-
Kawenata me nga upoko whakamarama, 2/6, 3/-, 4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga Waiata, 2/-, 2/6, 3/-, 3/6, 4/-, me te pane kingi 3d.

Printed and published by H. W. WILLIAMS, at Te Rau Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand. - December 1, 1917.