Nama 24 - 25. 

Oketopa - Nowema 15, 1915.

Te Kopara.

Te Oranga mo tenei Pepa e Rima Hereni mo te Tau.

Te Kopara.  

NAMA 24-25 GISBORNE. OKETOPA-NOWEMA 1915.  
"Iti te Kopara, kai takirikiri ana i runga i te Kahikatea."  

NGA RONGO WHAWHAI.  

PARAKERIA (BULGARIA).  

KEI te whakamau katoa te titiro a te ao inaianei ki tenei mana ki te taha hei rerenga mona. Iona ahua i roto i enei marama e rua ka pahure ake nei e rite ana ki te tangata e noho ana i runga i te reera e whakaaroaro ana me uru ranei ia ki tewhea taha, ki tewhea taha. No roto ia i enei ra ka kitea haeretia tona whakaaro ara kia whawhai ia mo te taha ki a Tiamani. E kore ano e taea e ia te pewhea i te kaha tonu ano o Tiamani ki te mahi i a ia kia huri atu ki tona taha. Rite tonu te mahi a Tiamani ki a ia i tana ara i ta Tiamani mahi ki a Take i kumea nei a Taake ki roto ki tenei whawhai. Ko nga Parakeria ia kaore i te rite te whakaaro mo te awhina i a Tiamani;  ko etahi kei te mea kaua ratou hei whakahoa ki a Tia mani engari pai atu me noho noaiho ratou; a ko etahi ano e mea ana me awhina ratou i te Kotahitanga. Otira ko to ratou Kingi kei te tino riro ona whakaaro i a Tiamani a kua tapaia he ingoa mona ko te " Kingi Kanohi Kapo " o Parakeria. E tika tonu ana kia whai nga taha e rua, te Kotahitanga me Tiamani ranei kia huri a Parakeria ki tona taha ki tona taha. Ko Parakeria kei waenaganui o enei iwi ara, i te taha ki runga ki te nota ko Romenia, i te taha hauauru ko Ahitiria ki runga, ko Hewia ki waenganui, ko te whenua o nga Kariki ki raro, i te taha tonga hauauru rawhiti ko Taake ara ko te wahi e whawhai atu nei te Kotahitanga ki te Taake, i te taha ki te tonga Rawhiti ko te moana Pango he manuao o te Ruhia kei reira. Hei titiro ma tatou i koneihei tino painga a Parakeria ki te taha e awhina ai ia. Inakoa me hemea ia ki te awhina i a Tiamani ka ai hoa mo Ahitiria ki te whawhai ki a Hewia, ka whai huarahi atu hoki mo Tiamani ki te Tatineera e mama ai tana tuku tangata atu hei awhina i a Taake; ka watea hoki a ia a Tiamani ki te whakapau i tona kaha ki te Hauauru ara ki te pakanga atu ki te Ingarihi raua ko te wiwi, ki a Ruhia hoki i te Rawhiti. Mehemea ranei ki te rere a Parakeria ki te taha o te Kotahitanga ka tino hohoro te mutu o te whawhai i te Tatineera no te mea ka tino katia te huarahi e tae ai he awhina i a Tiamani ki a Taake. I tenei  

ra ia kua tino marama e awhina ana a Parakeria i a Tiamani. Kati kua noho tupato noa atu te Kotahitanga. I tae he tono ma Ruhia kia tere te whakaatu o Parakeria i tona whakaaro mehemea ka whawhai ia pewhea ranei. E 24 haora i hoatu e Ruhia hei whiriwhiri tanga i taua tono. Kati kaore ano he utu a Parakeria engari me te whakatakatu tonu ano ia mo te whawhai. Kei te penei pea ia kaore te Kotahitanga i te mataara. I tenei ra kua tae tetahi ope nui a te Kotahitanga kei te Haronika (Salonika) he taone kei te rawhiti o Kiriti whenua o ngu Kariki. E rua nga taone o Parakeria kei te tatakutia mai e te ope manuao o te Ruhia i te moana Pango. Kei te piki haere tonu te kino o te pakanga nei; apopo ka poto katoa te ao ki te whawhai.

NGA KARIKI ME NGA ROMENIANA.

KO enei nga iwi kaore ano kia tino mohiotia o ratou na whakaaro mo te uru ki te whawhai mo te kore ranei. Otira ahakoa kaore ano he kupu marama a te Kawanatanga o nga Kariki kia puta te ahua ko te hiahia o Kingi Konatataina he awhina i te Kotahitanga. Kua tae ke nga taua a te Kotahitanga kei roto i ana rohe e haere ana e whai kia tae ratou ki Hewia hei awhina ia Hewia i a ia ka whaotia nei. Kaore ano i rangona atu he kupu ara ia nga Kariki kia kaua te Kotahitanga e haere ma o ratou rohe. Kotahi tonu te tangata kei te whakahe ara ko te Pirimia, engari e hara i te mea tana whakahe he kati i nga taua a te Kotahitanga engari he whakaatu nana i tona hiahia kia tapu tonu to ratou Kingatanga, kia kaua hei riro ware noa i roto i nga paraparaputanga huhua i muri iho o te whawhai. Mo nga Romeniana kua puta te kupu a Tiamani ki te rere taua iwi ki te taha o te Kotahitanga, ka tukuna e i a he taua mana ki reira hei whawhai ki a ratou.

TE HAUAURU.

Kei te kaha tonu te Wiwi ki te whakahoki haere i a Tiamani. Ina tonu i nga ra o te wiki tuatahi o tenei marama ka whakahaerea ano e ratou tetahi kokiri nui ka hinga te Tiamani i a ratou ka riro mai hoki i a ratou tetahi pa i runga i tetahi puke ko Tahure te ingoa. Ko tenei pa e 300 putu te tiketike ki runga. He mea tino nui tenei te rironga mai o tenei pa i te Wiwi no te mea ka waiho ko iara hei " puni " a e taea te whakahaere mai i reira te whawhai i roto i tera takiwa katoa. Kore rawa atu i te reka te noho a nga Tiamani i Berlin i nga rongo toa o te Wiwi.

KARIPORI.

Kaore ano he whawhai nui kia whawhaitia i tenei marama. Engari hei nga po ka tuku taua pakupaku te Kotahitanga ki te rapu i te hoariri ki te whakaohooho hoki ia ratou. I runga i tenei mahi a ratou e 300 iari te hokinga o te hoariri i a ratou ki muri te roa o te raina e 3 maero.

TE RUHIA.

Ko te wahi kei te kaha rawa te haere a te pakanga i te Rawhiti kei tetahi pa e karangata ana ko Tiwini (Dvinsk). Kei te whakapau a Ruhia i tana kaha ki te pupuri i tenei pa; no te mea ki te hinga tenei pa i a Tiamani ka ahua raruraru ratou. He nui nga painga o tenei pa na reira a Tiamani e whai nei kia hinga i a ratou. Engari i era atu wahi e pakanga ana te Tiamani raua ko te Ruhia kei te pari rawa atu te ihu o Tiamani i a Ruhia.

PITOPITO KORERO.

KO te nui o nga hoia o Hewia e 350,000: te nui o Kirihi e 300,000; o Roumenia e 700,000; o Parakeria e 400,000. Mehemea ka  whawhai a Kirihi raua ko Roumenia mo Hewia to ratou kaha ina huihuia 1,350,000 ara e 950,000 hoia te nukunga ake o te kaha i to Parakeria. Ko tenei 950,000 pea ka riro ma ona hoa awhina e hoatu ki te taea ano ia e ratou. 

TE RONGO TOA O TE TAUA MAORI.

He korero tenei e tautokotia ana e nga hoia pakeha e hoki taotu ana mai ki Nui Tireni nei ki Ahitereria ranei. Ko te tino korero tenei i runga i tetahi o nga tima hari hoia mai ara ko te toa o te Maori i ta ratou kokiri tuatahi tonu. Ko te tino korero tera ki te waha o nga hoia pakeha katoa i reira i kite hoki i taua kokiri a nga Maori. He tino korero i roto i nga hohipera na te pakeha; ara na nga taotu.

TE TAUA MAORI TUATORU.

Kei te kohikohia ano he tangata mo te Taua Maori tuatoru inaianei. Kua whakaaetia tetahi o nga tamariki a Mr. Fromm o Turanga hei Lieutenant tuarua mo tenei Taua. Ko te koka o tenei tamaiti he awhekaihe no Waikato. I te kaha o tona whakaaro ki tona taha Maori ka whai ia kia haere ia i roto i tetahi o nga Taua Maori. Kua rite tona hiahia inaianei. Ko George Fromm te ingoa o tenei tamaiti.

ETAHI O NGA APIHA O TE TAUA MAORI.

Kua hoki mai etahi o nga apiha o te taua Maori tuatahi. Te take nana ratou i kawe mai he rereke no nga whakahaere a to rangatira atu o Niu Tireni nei. Ko to ratou hiahia kia whakakorea atu taua tangata e te Kawanatanga a kia hoatu he mea hou ki tona tunga; ki te kore me mutu te tuku Maori hei whakahaere kino ma taua tangata. Kei te tirotirohia tenei take inaianei e te Kawanatanga. E korero ana taua hunga i te toa o nga Maori. Ko tetahi Maori e korero ana ratou he mau tonu te mahi ki te whare herehere atu ano i konei taua mahi ana tae noa ki Merita. He nanakia porohianga te autaia nei; engari he tangata nui whakaharahara. Ko te tikanga kua whakahokingia noatia mai ia i runga i tenei mahi ana, he aha noa ranei kaore i whakahokia mai. No te wa i uru ai ratou ki te whawhai ka kitea te maia o te tangata nei. Tupono tonu mai ki tona aroaro tokorua nga Taake, kotahi e poupou tonu ana mai ki tona aroaro ko tetahi e haere titaha ana mai me a raua peneti kua reri noatu hei wero i a ia. Me pewhea e ia te karo i enei peneti e rua me pewhea ranei e ia te patu enei hoariri e rua ona. Te weronga mai o te mea i tana aroaro tonu ka hopungia atu e ia te peneti ka mau i a ia; katahi ia ka tahuri ki te wero i te mea e haramai titaha ra ki a ia. Kaore i roa ka mate tera i a ia; katahi ia ka tahuri ki te patu i tenei. Engari tahuri rawa ake ia kua motu katoa tana ringaringa mai i te kapu o tana ringa ki tana pakihiwi i tana mahi ki te pupuri me te mahi a te Taake ra ki te takiri ka wero. Kaore i roa e werohia ana e ia tenei na kua mate tokorua aua tangata tokorua atu i a ia.

NGA HEPERINI O TIAMINI.

I tae etahi o nga Heperini o Tiamani ki Ranana ina tata ake nei. He nui nga tangata i mate mate i aua Heperini nuku atu pea i te 30. Inaianei kua whakamutua nga whare whakamatakitaki ahua i nga po me nga karakia i St. Paul's Cathedral (whare karakia nui o Ranana) i nga ahiahi. Kua kore rawa tetahi raiti e whakaaengia kia ka i te po no reira ko nga mahi anake e taea te whakahaere i roto i te pouri e mahia ana.

TE KAHA O INGARANGI.

E mea ana tetahi o nga pepa o Ingarangi ara te DAILY CHRONICLE ko te whakaatu a te Pukapuka rehita 1,900,000 tangata kua paahi nga tau mo te whawhai kaore rawa i te awhina i nga mahi e tika ai te whawhai. Nga mea e ora ana nga tinana e pai ana mo te whawhai kei te kotahi miriona me te koata.

TA HAMUTANA.

Kua karangatia mai a Ta Iana Hamutana kia hoki atu ki Ingarangi, kua whakaritea ko Tianara Manaro mo tona tunga i te Tatineera. Ko te take i karangatia mai ai a Ta Iana Hamutana kia hoki ki Ingarangi hei maramatanga mo te Komiti whakahaere i te whawhai. Ki te marama i a Tianara Hamutana te ahua o te mahi e mahi mai nei i te Tatineera tera pea ka tino mohio te Komiti ki te ahua mo te whakahaere ma ratou a enei ra e heke iho nei. Na te urunga mai o Parakeria ki roto i tenei whawhai i penei ai te ahua. Ko Ta Taare Manaro no te tau 1879 ka timata mai tana mahi hoia. Te pakanga tutahi i uru ia i Inia. I te whawhai ia i te Poa i te tau 1899-1901. Ara atu etahi tunga nunui i a ia. Ko ona tau ka 55.

NGA PAATI O TE INGARIHI.

He mahi hou tenei na te Ingarihi inaianei ara te hanga paati hei tima whawhai. E mauria haeretia ana i runga i enei paati etahi pu nunui tonu nga pu rano o runga i a te H.M.S. Irihapeti ma. He ope nui whakaharahara ta te Ingarihi inaianei o enei paati. Te pai o enei paati he kore e hohonu ki roto o te wai no reira haere noa ana i runga ake i nga maina kaore e pa ki nga maina; tuarua ka taea ngawahi tino papaku te haere He ope o nga paati nei kei te heteri haere i te taha moana o Peratiana kei te puhipuhi atu ki nga pa o Peratiana kua riro nei i a Tiamani. Kei te wehi haere a Tiamani i aua mea ara kei tino nui rawa katahi ka whakatahuritia ona pa i nga taha tai.

ROMENIA.

E MEA ana a Romenia kia kite rano ia e 400,000 nga hoia a te Kotahitanga hei whawhai atu ki a Parakeria raua ko Tiamani katahi ano ia ka whawhai mo te Kotahitanga.

KOHI MO NGA TAOTU.

I te Hataaei te 23 o nga ra o tenei marama ka whakahaerea tetahi hoki i Turanga nei mo nga taotu. Ko te hunga haere i nga tiriti kohi haere ai ko nga neehi o nga Hohipera paraiweta tonu me te hohipera nui. Kaore i arikarika te moni i kohia e ratou; hui katoa te moni e £760. No te taone anake tenei o Turanga. Ki te whakaaro mehemea ka tae katoa mai nga kohi o te Porowini katoa tera e eke ki te £1,000.

Kirihi.

Kaore ano kia mohiotia te whakaaro o Kirihi; kati kua tae he tono a te Kotahitanga ki a ia kia hohoro tana whakaatu i aia me hemea he hoa ia he hoa-riri ranei.

Ka Kino te haere a Hewia.

Ko nga korero whakaupoko tonu enei o nga korero o te nupepa o tenei ra ara te Turei te 26 o Oketopa. Ko te whai a Ahitiria raua ko Tiamani kia hui atu raua ki a Parakeria; otira nowhea e awhiwhiwhi i te toa o tenei iwi paku noaiho o Hewia. Kua mutu inaianei te whai a Tianara Mackensen te tianara whakahaere i nga Ahitiria raua ko Tiamani kia honoa atu ana ope ki a Parakeria. Kua kite ia i te uaua i te toa hoki o Hewia. Kua whakatahitia te kokiri a Tiamani raua ko Ahitiria inaianei; a e whakaarohia ana ko te take i penei ai he nui rawa no te tangata kua hinga.

E mea ana tetahi waea mai no te Haronika i te Hatarei ka taha nei kua kokiri ano nga Hewia hinga iho nga Ahitiria me nga Tiamani i a ratou riro mai hoki i a ratou tetahi pa ko Veles te ingoa he pa i riro atu i a Tiamani.

Ka hemanawa a Parakeria.

E rua nga pa o Parakeria i te Moana Pango kei te patukia mai nga kauae e nga manuao o te Ruhia ko Whana me Parakahi. E kiia ana kaore e arikarika te tika o te pupuhi mai a Ruhia; a kati ko nga tangata o roto o aua pa porangirangi ana tera i te mahi a te mata.

He manuao kua totohu.

Kua totohu tetahi o nga manuao o Tiamani i tetahi o nga "hapamarini" o te Ingarihi. Ko taua manuao no te tau 1903 ka hangaia, te utu e £885,000, te tere e 20 maero i te haora, te tokomaha o ona tangata e 504.

Nga tatou o Nui Tireni kei Ingarangi.

E 4,600 te kaute o nga taotu o Niu Tireni nei kei nga hohipera i Ingarangi.

TAUA MAORI TUATORU.

NO te 21 o Oketopa nei ka u mai a te Anau ki Akarana i ahu mai i nga moutere kei raro i te mana o te Kawanatanga o Nui Tireni nei. Kotahi rau e rima tekau nga Maori o aua moutere i mauria mai e te Honore Dr. Pomare ki Takapuna hei whakaeke i te kaute o te Taua Maori Tuatoru. Kei te whawhaitia nga Maori inaianei kia haere ki Takapuna.

Nga Reta mai a Tawhai Kohere ki tona whaae.

Ko te mea tuatahi o enei reta no Akuhata te 20 a ko ia enei nga korero:

"Tenei kei te tumanako atu te ngakau kua hoki mai ano te wai-ora, ki tou tinana. Ka nui taku ora, ahakoa ra kei roto tonu i te waha o te mate i nga ra katoa. Kua tae mai o reta. Ina e titiro iho nei au kei te haramai ano tahi o tama (ko Lieutenant Henare Kohere tenei) ki konei ki te whawhai ki te huihuitanga mai o te tini o nga tamariki a nga whaea huhua, e whawhai nei mo te take tika, take rangatira. Hei honore nui whakaharahara ra tena ki a koe, te tokorua rawa o au tama kei roto i tenei mahi nui: waiho tena mea hei hari mou i nga ra katoa a tae noa ki tou matenga. Kia manawanui, kei te haere mai te wa e tutaki ai ano tatou. Kei te kaika katoa te ngakau kia kite i a Henare ma ara i nga tangata o te Taua Maori Tuarua. Kaua hei tohungia aku moni pei e puta atu na ki a koe -  auatu au - kei te nui te wa kei mua i toku aroaro hei whakaarotanga ki a au ano. Ka pakeketia pea o mokopuna. Kei te pai katoa matou. Hoatu taku aroha ki a ratou. Taku mahara tera matou me te Taua Tuarua e haere mai nei e huia kia kotahi. Ko Rutene kua taotu, a kua tukuna ki te hohipera. Kei te harare ia inaianei. He hoki tonu atu te mahi a oku mahara ki nga okenga i te kainga na ki Rangiata me Tarata. Ma te Atua tatou katoa e tiaki, a kite rano tatou (Sankey 494)."

Na to Peniamine i roto i te Pakanga,

T. M. KOHERE.

[Ko Tawhai he teina no Reweti Kohere, he whakaotinga no te whanau; ko iara ia i haina ai i tana ingoa Peniamine ko Peniamine hoki te whakaotinga o nga tamariki a Hakopa. Tetahi mea ano me whakamarama ake i konei ko te whika 494. Ko taua whika he nama no tetahi himene pakeha kei roto i te Sankey; e mea ana taua himene " Kia noho te Atua ki a koe, tae noa te wa e kite ai ano tatau ki te aroaro o Ihu." Taria te reta tuarua a Tawhai. - ETITA.]

He kupu whakamarama.

Ko te hunga i rua rawa tukunga atu o te Nama 22 o te KOPARA me tuhi mai me whakahoki mai hoki aua Nama. He tika taua pohehe no te Kai-perehi. Maku e tuku atu he Nama tika ki a koutou. ETITA.

He Reta tuku mai.

A.N.Z.A.C.,
GALLIPOLI PENINSULA, 13/8/15. 

Ki a Kiwa,

Nau mai haere atu ra e taku nei reta aroha, tangi ki aku matua, tipuna, otira ki aku whanaunga katoa e noho mai nei i roto i te ngakau pouri, i te ngakau mamae, i te wa kainga e arohatia, e tangihia atu nei e te wairua, ko te wairua hoki e hiahia ana, otira, ko te kikokiko e he ana. Ko te whakaputanga tenei o te tangi a roimata mai a te wairua, koia au e tuhi atu nei hei kimi atu, hei whakamaaha atu, hei whakamana i nga ngakau kotoa o nga mea e tatari mai nei ki etahi pitopito korero mo a ratau tamariki mokopuna, otira, me penei ake e au whanaunga e mahi nei i tenei mahi pakari, whakaharahara hoki o tenei ao. Ahakoa oti ko matau i hei pu ki tenei mahi, na matau i mahi, na tatau kotoa. I haere mai matau ki te hapai i to tatau ingoa. Ka he atu i a matou, ka turekareka i a matau nga kaumatua kua whakahemo ki te po, tae mai hoki kia tatau ki nga morehu heke noa ki nga whakatupuranga kei te heke iho. Kia kore atu ra pea. Kia marama te ngakau, kaua hei pouri. Ko te utu o tenei mahi hapai i to tatau ingoa i to te Iwi Maori, he "kuha" tangata e ai ki te korero a o tatau matua. Kua tae atu pea kia koutou te rongotoa o te ropu tamariki ihu-kea nei. Kinga korero o nehe, ma te pakeke e mahi nga mahi pakeke, penei me tenei. Heoi kei kimikimi o koutou whakaaro he mea pehea ra na nga tamariki nei. Ko to tatou Matua e hara i te mea no nga pakeke anake, engari no nga tamariki ano, kaati, koia, ko to tatau Matua, na ana matau i arahi, a, i manaaki tae mai ki tenei ra. Ko Ia ano hoki hei arahi i a matau a tutuki noa ki te marietanga o tenei whawhai. I te paku ano hoki o to matau ropu kaati, i te tangohanga atu i etahi o matau, katahi ka he rawaatu.

E kore rawa e kaha te hoki whakamuri o aku korero. No te 2 o nga ra o Hurae ka taha ake nei, ka tae mai matau ki konei. Mai i taua wa, ka tangohia etahi o matau engari kaore he mea mate. No te 6 o nga ra o Akuhata nei ka timata ta matau kokiri Ka riro ko nga Maori me nga Nui Tireni hei whakapuare i te huarahi. Timata atu ana te kokiri ka uru ke atu etahi omatau ki roto i nga pakeha. I te na wahi, i te na wahi, ka rongohia atu te Maori e haka mai ana. " Ka mate, ka mate, ka ora, ka ora." Kore rawa te Maori i hoki whakamuri. Kei te mano pea a matau herehere i taua po. I te ao nga ake o te ra, ka kitea te tangata e putu ana. Kaore e tino nui nga mahi o taua ra, engari ko te Taake me te Tiamana, he rite tonu te pupuhi mai. I te 8 o nga ra, ka mate tetahi o nga tamariki a

Taare Wherihi ko Tanara tona ingoa. I te po o te 6 o nga ra o Akuhata i te po ota matau kokiri, ka tu a Rawhira ki te mahunga. I taku kitenga whakamutanga i a ia kei te pai, engari kaore au e mohio ka hoki mai ranei kaore ranei. No te 8 ano onga ra ka tuakiko a Rota, a Pango Rangi, a Henare Morete me Wharekete hoki. Kei te pai enei, engari ko Tanara anake te mea kua mate o Turanga na. Ko Re, ko te Haupai, ko te puni, ko Wi, ko Tuahae me etahi atu kei te ora katoa. Kei te whakanga matau inaianei. Ki etahi korero, taihoa ake nei matau katoa o Nui Tireni na me Ahitereiria, ka whakahokia ki Ihipa. Ki reira pea ka tutaki matau ko te ropu Maori kei kona. Memea e whakaaetia ana, ka haria atu e au he Ghurka hei hoa moku. Kamutu te iwi pai. Kaore e nui ake aku korero i te iti o nga pukapuka tuhituhi, heoi kia ora katoa koutou.

Na to tamaiti aroha,

KAHUTIA.

Kei te 16 o matau i mate, 87 nga mea tuakiko. Kei te pai a Ngati Porou ki Te Araroa. Kotahi pea te mea i mate. Engari Te Herehere tokorua pea nga mea i mate.

N.Z.N. STATIONARY HOSPITAL,
PORT SAID, 5/8/15.

Ki a Hori,

Nau mai ra haere atu e taku nei reta aroha ki toku Papa. E koro tena ra koe ia koe e noho mai na ite kainga. Kanui toku ora ara matau katoa. Kua tuhi noatu ahau memea kahore ahau i pangia e te mate. Kati he tuhi noatu tenei he reta whakamutunga pea tenei ina hoki keeite whawhai matau ite Tatanera ina-inanei. Note toru onga ra o Hune matau i uai kite Tatanera he nui te pupuhi mai ate Take kia matau i to matau whakaunga atu ki rahaki. Kati keite pai katoa matau kua tu etahi kai ro Hohipera etahi ko matau ote Muriwai ara o Turanga keite ora katoa kahore ano kia pangia e te mate. Ko Tame Arapata tata tou ka tu kote potae i tu ka mutu tonu te mea i awhiwhiwhingia konga mea keite Hohipera i tu kite mahunga kite puku kinga waewae koi nei nga tu. E Hori tetahi whawhai kino atu kahore te Take ite pirangi riri konga Apiha Tiamana ke kei muri tonu ia ratau e wero wero haere mai ana kite peneti. Te take i mohio ai matau na nga herehere. Ko ratau kore ite pirangi riri e pena ana te ahuatanga memea ka riro mai ana te Hiwi e whawhaingia nei ematau konga Hitereria e kore e rua wiki i muri iho ka mutu te taha ki a Take ko taua Hiwi ko ia te mahita ote Taone o Take; memea ka riro mai ka mutu te riri a Take note mea kaore ratau e pirangi kia wawa -

hia to ratau Taone ara kia marama ai koe koianei te whawhai e whawhai nei kia riro mai taua Hiwi. Kati ko wahau ka hoki atu ranei kaore ranei engari ko toku ora ka nui teora. Kati Hori hai konei mutu ai nga kupu taihoa ano ahau ka tuhi atu kia koe kia roa matau e riri ana kati ma tenei reta koe e kimi atu. Kia Ora tonu koe me Heneriata ko tenei reta he tangata i hoki atu kite kainga i runga itona mate hoatungia ana eau mana e hari atu ki Turanga na P.O. Note Karaka taua tangata i tu te ringa ko Cuthberth tona ingoa. Hai kona mutu ai. Ma te Atua koe e tiaki me au hoki i konei.

Heoi na to tamaiti na,
HIKIERA TAUTUHI.

THE DARDANELLES,
Aug. 19, 1915.

Ki a Rawmia Tawhitawhi, 

Nau mai haere atu ra e taku reta tangi ki toku koka. E Kui tena ra koe ara koutou katoa e noho mai na i te wa kainga. Kei te pai au ara matau katoa e noho atu nei i konei. E Kui ka nui te kaha o te whawhai o konei. E Kui kaore au e mohio awhea mutu ai, heoi ano me tatari tatau ki te mutunga. Kei te heke iho pea te taima e mutu ai. E Kui kua ngaro wetahi o ngai maua ki te po i runga i tenei whawhai. Heoi ano nga korero me nga mihi atu ki a koutou katoa. Heoi ma te Atua tatou e manaaki. Hoatu taku aroha ki a Mere me Jack; ara ki aku tuakana me aku tuahine me Rihara Hana. Ki atu ki a ia kei te pai au. Kaore noaiho e nui atu nga mihi ki a koutou katoa. Katahi te mahi mataku he whawhai, he mura o te pu. Kei te rongo koutou ki nga nupepa pakeha. Nui atu taku tangi me te pouri i nga wa katoa i toku wehenga mai i te kainga. Taku taokete kua taotu a te whare Mills kua riro kei te Hospital. Ka mutu noake. Hei kona koutou katoa. E kui na runga i te aroha ka hopu ake taku pene ka tuhi ake he waiata tera pea he waiata whakamutunga naku i tenei ao " Puru ingiki te wai o taku pene; i mikia e au ki aku roimata e au." Ma te Atua koutou e tiaki me au hoki i konei.

Heoi naku,
Na to tamaiti aroha atu ki a koe,
HONE RURU TAPINE TEWHIWHI.

HE KAI MA TE KOPARA.

Rev. Spencer. 5/6, paid to July, 1917; Eru Monita, 5/-, kia Pepuere 1915; Tua Pihopa, 10/- kia Pepuere 1916.

PARAKERIA.

KAORE rawa a Parakeria i roa e pupuri ana i nga pa i riro mai nei i a ia o Hewia ka murua atu ano i a ia. I riro mai i a ratou tetahi pa ko (Vranga) te ingoa, a i riro mai hoki te reriwe. Kua hoki katoa enei ki a Hewia inaianei. E 30,000 nga hoia pakeha, wiwi hoki kua tae ki Nihi (Nish) ki te awhina i a Hewia.

PARIHI, Oketopa 20.

E mea ana tetahi o nga tino pepa o konei ko te hinganga o Tiamani i te wahi ie whawhai mai nei raua ko Ruhia ara i Dvinsk e 80,000.

PETROGRAD, Oketopa 20.

E whakaatu ana te nupepa o konei i roto i nga marama e rua i whawhai ai a Tiamani raua ko Ahitiria ki a Ruhia nga mea i hinga o te Tiamani e 465,000.

RANANA, Oketopa 20.

E mea aua te DAILY TELEGRAPH ahakoa i riro a Vranga i a Parakeria i to raua pakangatanga ko Hewia he whawhaitanga tera i nui ai te hinganga o Parakeria. Ki te 10,000 ka piki atu nga hoia Parakeria i hinga. Ko nga Hewia i whawhai tonu a kore noa tetahi morehu o ratou.

GENERAL JOFFRE.

KO nga kupu hou enei a te tino Tianara o te Wiwi kua panuitia ki te ao katoa ara: - "Mehemea ki te houhia te rongo i tenei ra hei hara tena ki nga whakatupuranga katoa kei te haere mai. Ko te iwi e whawhaitia nei e tatou he iwi kua haurangi i te kawenga a te wawata o te ngakau kia huri te ao ki raro i a ia. Kei te haere mai te ra e tino whakamatauria ai te kaha o nga hoia a Tiamani e kitea ai ko taua kaha o ratou he kaha wehi he wehi i o ratou apiha, he wehi i te Kaiha. Ko te take tena e whawhai matotoru tonu mai nei a Tiamani, no te mea ki te whakatatakitahitia kua nui ke ake ko te mataku kua kore e whawhai e marama ai te ao ko te rereketanga tena i waenganui i te hoia Wiwi, Ingarihi, Ruhia ranei me te hoia Tiamani ara ko te Tiamani me whakawehiwehi ia ka kaha ki te riri tena te Wiwi me era atu hoia o te kotahitanga kei roto i a ia te whakaaro riri a ko taua whakaaro tonu hei akiaki haere i a ia kaore e tukua e ia ma te tangata ia e mea kia riri

Kaute mo te Oranga Minita, 

i whakaaturia ki te Hinota ki Nepia, 1915.


RIRO ATU.
RIRO MAI.

£
s.
d.
£
s.
d.
Turanga.
Tahua Oranga Minita 



20
0
0
No taua Tahua ano: mo tenei tau anake 



37
17
0
Tahua whakamahara Wiremu 



30
0
0
Rev. M. Keepa 
80
0
0



Haere o te Minita 
5
0
0



Inihua Minita, 3 tau 
2
17
0




87 
17
0
87
17
0
Whangara.
Tahua Oranga Minita 



21
10
0
No taua Tahua ano, mo tenei tau anake 



17
0
0
Tahua whakamahara Wiremu 



10
0
0
No te Pariha 



1
10
0
Kai Karakia 
50
0
0




50
0
0
50
0
0
Tokomaru.
Tahua Oranga Minita 



18
10
0
No taua Tahua ano, mo tenei tau anake 



54
7
0
Tahua whakamahara Wiremu 



40
0
0
Rev. A. Rangi 
100
0
0



Reti whare Minita 
10
0
0



Inihua Minita, 3 tau 
2
17
0




112
17
0
112
17
0
Hikurangi.
Tahua Oranga Minita 



40
0
0
No te Pariha 



90
0
0
Rev. P. Tamahori 
110
0
0



Inihua Minita, 3 tau 
2
17
0



Toenga 
17
3
0




130
0
0
130
0
0
Waiapu.
Tahua Oranga Minita 



31
0
0
No te Pariha 



60
0
0
No te Pariha 



30
0
0
Rev, P. Kohere 
100
0
0



Inihua Minita, 3 tau 
2
17
0



Toenga 
18
3
0




131
0
0
131
0
0

Kawakawa.
Tahua Oranga Minita 



20
0
0
No taua Tahua ano, mo tenei tau anake



15
7
6
Na te Pariha 



50
0
0
Na te Pariha £5, haunga te 6d. ki te peeke



4
19
6
Rev. R. Kohere 
87
10
0



Inihua Minita, 3 tau 
2
17
0




90
7
0
90
7
0
Te Kaha.
Tahua Oranga Minita 



23
10
0
No taua Tahua ano, mo tenei tau anake 



52
4
0
Tahua Whakamahara Wiremu 



27
3
0
Rev. H. Pahewa
100
0
0



Inihua Minita, 3 tau 
2
17
0




102
17
0
102
17
0
Waipawa
Tahua Oranga Minita 



12
2
0
Tahua na Hinerapa Rapare 



5
14
0
Tahua Airini Tonore 



32
6
0
Note Pihopatanga 



7
0
0
Tahua Whakamahara Wiremu 



25
0
0
Hawke's Bay Trust 



30
0
0
Na te Pariha 



2
0
0
T. Pereiha 
100
0
0



Haere o te Minita 
10
0
0



Inihua Minita 
2
2
0



Hinota 
3
0
0



Takoto nama 



1
0
0

115
2
0
115
2
0
Moteo, Omahu, Waiohiki.
Tahua Oranga Minita (Moteo) 



22
2
0
Tahua Oranga Minita (Omahu) 



27
0
0
Tahua Oranga Minita (Waiohiki) 



23
0
0
Tahua na Tonore 



12
0
0
Tahua Whakamahara Wiremu 



5
0
0
Na Tangoio and Petane 



6
0
0
Na Aporo (Moteo) 



7
0
0
Na Taranaki te Ua Omahu 



10
0
0
Rev. T. Kokiri 
80
0
0



Rev. H. Munro 
20
0
0



Haere o te Minita 
10
0
0



Inihua Minita 
2
2
0



Hinota 
3
10
0



Takoto nama 



3
10
0

115
12
0
115
12
0
 

  
RIRO ATU
RIRO MAI

Ł
s.
d.
Ł
s.
d.
Waipatu, Waimarama.
Tahua Oranga Minita (Waimarama) 



12
2
0
Tahua Oranga Minita (Ngatihori) 



50
0
0
Tahua na Tonore 



6
0
0
Tahua Whakamahara Wiremu 



20
0
0
Hawke's Bay Trust 



30
0
0
Na Waipatu 



7
0
0
No Pakipaki 



6
0
0
No Waimarama 



6
0
0
Rev. P. Munro 
115
0
0



Haere o te Minita 
20
0
0



Inihua Minita 
2
2
0



Hinota 
3
10
0



Takoto nama 



3
10
0
 
140
12
0
140
12
0
Rotorua.
Tahua Whakamahara Wiremu 



42
17
0
Poari Mihinare (Te Ngae) 



60
0
0
Rev. R. M. Wikirihi 
100
0
0



Inihua Minita, 3 tau 
2
17
0



 
102
17
0
102
17
0
Te Kaute o te tahua oranga Minita mo te Tai Rawhiti tae noatia ki 30 Hune, 1915.
Toenga mai o tera tau 



256
3
10
Itareti 



411
15
11
Oranga Minita 
300
0
0



Oranga mo nga Minita i tenei tau 
250
0
0



Takoha 
20
19
1



Makaa ki te tahua 
20
0
0



Etahi raru
13
3
6



Toenga 
60
17
2




664
19
9
664
19
9

TE RORU HONORE O TE TAUA MAORI.

Tatou:

Kei Merita ko Pvte:

PEREPITI HETARAKA.

Kua haere ki Ingarangi ko Pvte:

MUTEREPO TOITOI.

Mate piwa Pvte:

ABRAHAM.
TURE GRACE. 

Ka nui te taumaha.

Nga mea kua mate.

AKUHATA 6.
Pvte. H. NGAMU
Pvte. N. TAHU
Pvte. K. PAPUNI
Pvte. T. WAHIA
Pvte. H. RAPIHANA
Pvte. W. MANIHURA
Pvte. P. ROPATA
Pvte. H. ARAMAKUTU
AKUHATA 7.
Pvte. R. RATIMA
Pvte. H. HARE
AKUHATA 8.
Pvte. DONALD FERRIS
Pvte. S. W. BAkER
Lance Corporal J. GEARY
Pvte. S. KARETAI
Corporal T. H. METEKINGI
Corporal A. PAkAU
Lance Corporal MANUEL
Pvte. R. TAEWA
Pvte. P. Te OTEMI
Pvte. H. WAITI
Sergeant W. RUKINGI
Pvte. P. WARAKIHI
Pvte. Te MONI
Pvte. H. K. TEAWARAU
AUGUST 14.
Pvte. I. TUA
Pvte. P. F. EMERY
Pvte. T. PENEMAENE
Pvte. N. H. MOKOMOKO
Pvte. H. HETARAKA
Pvte. PORETE

HE TURE TUTURU.

1. Kotalhi putanga o TE KOPARA i te Marama.
2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te tau, me nooti o te poutapeta me pane ranei.
3. Ki te hiahia te tangata ki te tango i TE KOPARA me tuku mai e ia te moni i roto i te reta whakaatu mai.
4. E pai ana kia tukua mai nga korero o ia wahi o ia wahi o te Motu, engari kei te Etita te tikanga mo te ta i aua korero; kia marama te tuhituhi.
5. Me penei te tuhi i waho o nga reta katoa:

Ki TE KOPARA,

Te Rau, Gisborne.

HE PANUI.

Ki te hiahia te tangata ki te Rawiri ki te Himene: he nui noa atu nga pukapuka kei a au inaianei: ko te utu:

He mea nui, kiri noa, 2/6.
Rawiri & Himene, kiri whero, 2/.
He mea nui, kiri whero, 3/.
Rawiri & Himene, kiri pai rawa, 4/.
He mea nui, kiri pai, 4/.
Rawiri, Kawenata, & Himene, kiri whero, 3/6.
He mea nui, kiri pai rawa, 5/6.
Rawiri, Kawenata, & Himene, kiri pai rawa, 5/6.
He mea paku, kiri whero. 1/6.
He Himene, 6d.
He mea paku, kiri noa, 1/.
He Kupu ma te Ngakau Inoi, 3d.
He mea paku, kiri pai rawa, 3/6.

Rawiri & Himene kiri noa, 1/6.


Maku e utu te pane kingi hei tuku atu i nga pukapuka ki a koe.

Na H. W. WILLIAMS,
Naurea, Gisborne.

Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te Kawenata me tono ki te BIBLE DEPOSITORY SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.

Paipera, 2/6, 3/6 4/6, me te pane kingi 1/-
Kawenata me nga upoko whakamarama, 2/6, 3/-, 4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga Waiata, 2/-, 2/6, 3/-, 3/6 4/-, me te pane kingi 3d.

Printed and published by H. W. WILLIAMS, at Te Rau Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand.