Te Pipiwharauroa,

he KUPU Whakamarama.

NAMA 87.

HUNE 1905

TOKO.

Ko te tangata tino rongonui o enei rako Atima-

ra Toko o te taua kaipuke whawhai o Tiapani;

kua huaina ia ko te " Nerehana o Tiapani."
Ko Nerehana hoki te tino atimara toa o In-
garangi i nga wa o mua, nana i ora ai a Inga-
rangi, i mate ai hoki te Wiwi raua ko te
Paniora. Na Toko tonu te patukinga tuatahi
i te Ruhia i timata ai te hurorirori o te Ruhia
ara i tana tukitukitanga i nga manuao o Ruhia
i Poota Aata. I te whakaaro o Toko kia u
pai nga hoia ki Manakuria kia kore ai e wha-
kararurarutia e nga manuao o Ruhia ka tuta-
kitia a e ia te wahapu o Poota Aata. Tuwhera
rawa ake a Poota Aata kua u ke te tini o te
hoia ki Manakuria ki Korea. Ko te mahi
nui a Toko i muri iho he karapoti i Poota
Aata, ko ia ki te moana ko Nongi ki uta. No
te tatanga o Poota Aata te horo ka puta nga
kaipuke o Ruhia ki waho, ka tu he pakanga
nui, ka tohatohaina nga kaipuke o Ruhia, ko
etahi i hoki ano ki Poota Aata, a, whakatoto-
huia iho ki reira. Ka mutu te arangaranga
o te ingoa o Toko, na te aranga ano o tona
ingoa ko teneipare kura nui whakaharahara
o Ruhia. Na Toko i timata te whawhai,

a, ko te tumanako o te ngakau, na Toko ano
i whakamutu, inahoki, kei te korerorerotia
te hohou i te rongo.

Ko Atimara Toko i whakaakona ki Ingara-
ngi, he maha ona tau i mahi i ki runga ki
nga kaipuke whawhai o Ingarangi. I tohia ia e
" Hoani Puuru." Kei Riritana etahi o nga hoa
o Toko ^ whakaakona ai ratou. Ki te ki a
aua tangata kahore i mohiotia i aua ra hei
tangata tino matau a Toko, engari na tona
kuare pea ki te reo Ingarihi i puhoi ai tona
ahua i tona taitamarikitanga Tena no te
whawhaitanga  nei ka kitea tona matau . Ko
te tikanga a nga atimara he tuku tonu i nga
poti-topito no tona kitenga kua potatutatu te
Ruhia katahi ka ringihia e ia ana kuri paku-
paku ki te moana, hei poke i te Ruhia.

Ko Atimara Toko he Karaitiana, kua iriiria
ia, a he tino tangata ia no tona Hahi. Ki ta
matou whakaaro ko te Atua kei te awhina i
Tiapani. E patua era atu hahi katoa mehe-
mea kei a Ruhia te whakahaere, ki te tu ko
Tiapani tera e horapa te Rongo Pai ki Haina
me era wahi katoa no te mea ka nui te hoho-
ro o Tiapani ki te tango i te Rongo Pai, a kei
te tahuri hoki ona tangata matau ki te iuui ki
te pono o te Hahi o Ihu Karaiti.

TE PIPIWHARAUROA

HUI TAKIWA O TE HAHI.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

E MANU tena koe e tioro haere na i ru-
nga i nga marae o te iwi Maori e noho
ana i Aotearoa me te Waipoumanu. Kia orai
Tenei etahi korero hei mauranga ma o pari-
rau e mau ake i raro nei:—-

No te Rahoroi Aperira 29 i ta ai ki Manaia
te Hui takiwa o te Atirikonatanga o Akarana
me Waikato i te Pihopatanga o Akarana.

Ko nga hapu na ratou i karanga te Hui,
ko Ngatimaru, ko Ngatiwhanaunga, ko Nga-
tipukonga, ko Ngatiporou, ko te Patukirikiri,
ko Ngapuhi.

I tata tonu ki te 200 nga tangata i tae mai
ki taua Hui, no nga takiwa o Hauraki me
Waikato. Nga minita pakeha ko:—Nerike-
na, Pihopa o Akarana, ko Hokena, ko Te
Manihera. Nga minita Maori ko Nikora
Tautau, ko Taimona Hapimana, ko W. H.
Matete, ko H. Ruarangi, ko Ranapia
Mokena. Nga mangai-reimana ko Tame
Paraone, ko Poari Riwai, ko Wiremu Tehuia,
ko Tiro Paora, ko Atahere Moanaroa, ko T.
T. Rawhiti.

I te ata o te Rahoroi, Aperira 29, i timata-
ria te karakia ki te Himene, 174, "a te Koea
o Manaia i hapai nga himene katoa. I muri
o te himene, ka whakatapua e. te Pihopa nga
wahi hou o te whare karakia, i runga i tona
whakahoutanga, ara ko te purupiti, me te 
aata. I te Pihopa te karakia o te Hapa Ta-
pu me te kauwhau, ko tana rarangi, kei a
Matiu 28, 9, ko Rev. H. Manihera te kai-
whakamaori, ko 160 te whakaminenga, e 28
i tango i te Hapa Tapu.

I muri tonu iho o te karakia, ka noho te
Hinota, ko te Pihopa te tumuaki. Ka mutu
tana whai korero, ka kokiritia nga motini me
nga pire o nga whare karakia me nga moni
tahua minita.

I mutu tonu iho te Hui i te ahiahi o taua

WHAKAUNGA.

I te, o nga haora o te Ratapu Aperira 30, ka
mahia e te Pihopa tetahi o ana mahi nui, ara
ka whakaungia nga tane, 13, menga wahine 11

hui katoa e 24," No Manaia te nuinga o ra-
tou, no Ngatiporou ki Harataunga etahi kota-
hi to Hauraki.

Na Rev. Hare Maihi Ruarangi ratou i
whakaako, i tuku atu hoki kia whakaungia e
te Pihopa.

Ko te kauwhau a te Pihopa kei te Inoi o
te Ratapu tuatahi i muri iho o te Aranga.
He nui ana kupu whakamarama, whakatupa-
to hoki i te hunga e whakaungia ana, me te
whakahau ano kia kaha ratou i runga i to te
Atua kaha ki te whakarere i te rewena o te
mauahara, o te kino, kia waiho ano hoki taua
inoi hei inoi ma ratou ina tango i te Hapa a
te Ariki.

Ko te nui o te whakaminenga 120 i kiki
tonu te whare karakia, puta atu hoki ki wa-
ho, he pakeha ano etahi i reira.

Heoi, ko te Hinota me te Whakaunga tua
tahi tenei ki Manaia wahi o Karamaene, ta-
kiwa o te Pariha o Hauraki.

Ko tetahi mea i puta ohorere ake i te ra o
te Hinota ko te matenga o te hoa wahine o
Te Kawhena, ko Pare Waikato Rangitu te
ingoa no te 27 o Aperira ka moe i a i te moe-
nga roa, no te ra o te Hinota ka nehua. I
puta te kupu a te Kawhena: E rua nga ta-
ngata o tenei Hui, ko te Pihopa ki te koa, ko
ahau i whiwhi ki te pouri. He nui te ohonga
o nga tangata o te Hahi mo te matenga o te-
nei wahine he wahine hoki ia i paingia e nga
Maori me nga pakeha.

E taea koa te aha a aitua. Na Ihowa i
homai, na Ihowa i tango, ki a whakapaingia
te ingoa Ihowa. No te Mane Mei I ka we-
hewehe te Hui, a ka mutu te poroporoaki a
nga manuhiri ki nga tangata whenua, ka
whakatutu nga waranatia Maori o Manaia,
tokoono ratou i runga i te whakahau a Otene
Paora, Sergent A. Squadron First Reg.
A. M. R., he nui te pai o ta ratou whakatutu i
a ratou pu, he mea hou hoki hei matakitaki
ma te konohi. ...

He kupu whakamutunga.

No te 8 o nga ra o Mei ka haere mai ahau
i Hopuhopu, Taupiri, Waikato ki toku Pari-
ha hou ki Parawai, Thames, a no te Ratapu
14 o nga ra ka tu ahau ki toku whare karakia
i Parawai, e huaina nei tona ingoa, ko te
Tokotoru Tapu.

ho o te

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Ko taku inoi tenei, kia tiaho te maramata-
nga o te Rama o Hauraki, kia rite ai ki nga
kupu whakamutunga a Rev. Wiremu Turi-
pona, " E Ngatimaru, kia mau ki te rama o
Hauraki."

Ko Ihu to tatou Hepara. Amine.

Na (Rev.) H. M. RUARANGI.
Parawai,
Thames.

HE RETA KI NGA KAUNIHERA.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

E MANU, kia ora tonu koe, mehemea ki
te pai mai koe mau e hari atu nga
Toru Kupu e whai ake nei, hei koanga nga-
kau ma te hunga whakaaro nui, a hei whaka-
haweatanga  mai ranei ma nga uri o Rauka-
tauri e noho tatau mai ra i roto o nga marae
atahua o Niu Tireni.

E hoa ma tenei ka hikimata, te Tapuae o
Tangaroa, ki nga Honore Timuaki ki nga
Honore Tiamana, ki nga Honore Mema, ki
nga Honore Komiti, o nga Kanihera Marae
o Aotearoa, me te Waipounamu, me o raua
moutere ririki. Tena ra koutou.

 Tihee-e-ere, mauriora, kia hiwa, e tenei tu-
ku, kia hiwa, e tera tuku, e moe ana te mata-
hiituna e ara ana te matahii-taua eeia. Kua
eke tenei kei te 5 o nga tau e noho ana tatou,
i roto i o tatou pa Tuwatawata e kiia nei ko
kaunihera marae, 1900, mai o te timatanga a
tae noa mai ki tenei ra, kaore ano i paenga
noa nga rakau mo te kakari ki nga hoariri i te
mangere o nga kai tieki i te momoe hoki o
nga kai mataara.

Tena ko nga hoariri hauhau tonu kaha to-
nu kua tokomaha ano te hunga e kino noa
mai ana ki a tatou, ina koa ki te whakaaro
ake kei tenei Paremata e heke iho nei te ta-
ngi mai ai te pu a te hoariri, ko Tihore te in-
goa o te mataa ka paku aria mai taua pu
tahuwhenua ka rongo tonu atu tatou ki te
reo o taua mataa e karanga mai ana ki a ta-
tou, " Tihorea Tihorea, Tihorea mai enei pa
tuwatawata i runga i te iwi mangere i te iwi
momoe."

I muri i tenei ka paku mai ano te pu tua-
rua ko te ingoa o te mataa o roto ko Pari-te-
ihu, ka rangona tonutia atu e tatou taua
mataa e karanga haere mai ana, ka Pari-te-
ihu, ka Pari-te -ihu, ka Pari-te-ihu, o te toe-
nga oneone, o te toenga taonga, o te toenga
ture mou e te iwi mangere, e te iwi momoe,
maranga, maranga ra to konia ka haere atu-
eei.

He maha nga kupu korero hei whaka rite-
nga ake maku ki to tatou ahua inaianei kaati
me mutu ake i enei i te mea ehara koutou i
te tamariki i te kuare i tauhou ranei ki nga
ahuatanga o enei kupu whakarite engari ia
hei whakakaha tonu i a koutou i nga kai ma-
taara o te pa e reka ai te moe a tai o te
koroua a tai o te kuia, a tai o te wahine, a tai
o te tamariki, i ro whare moe ai.

Ki te mangere hoki tatou ki te hapai i nga
tikanga me nga mahi o roto i enei pa e kiia
nei ko kaunihera marae me kaunihera whe-
nua o te tau 1900 a tera ranei e waiho ia ta-
tou enei taonga, kaore engari ka tihorea atu e
te iwi nana enei taonga, a tena kei whea ra he
ture mo tatau i muri atu? Kaore kau engari
ko te wa tena o te tangihanga me te teteatanga
o nga niho o to tatou iwi maori i runga i te
mata o te whenua.

Engari kei pouri mai o koutou whakaaro e
nga kai mataara. Tenei ano kei te kitea iho
ki roto o nga nupepa maori me nga nupepa
pakeha te nui o to koutou kaha me to koutou
hihiko ki te hapai i nga huarahi o te mataara
e kore ai o tatou pa e horo i te hoariri. En-
gari kotahi nei ia taku e inoi ai ki a koutou e
oku kai mataara i runga i to koutou kaha me
to koutou manawanui a ma te Atua koutou e,
awhina i nga. wa o te he, ara, ko te hatana
kino nei ko te waipiro kia tino turakina rawa-
tia a kia tino araia rawatia atu i to tatou iwi
maori, no te mea ko te tino hatana tenei nana
i heke ai to tatou whakapono a nana hoki i
whakahoki to tatau kaute ki raro, a nana ano
hoki i horo te takapu o Papatuanuku e takoto
nei a nana ano hoki te nuinga o nga hara me
nga whiu a ture me nga uruta e whakapan-
gia nei ki to tatou Iwi maori.

Ko au ko to kai tuhi atu e o ku kaunihera
he pangu tonu au no te patara wehikei a ho
paka hoki no roto o te kaaho pia e rua oku
hotera i hoko ai kotahi i tu ki Port Awanui
Waiapu, kotahi i tu ki Whareponga, Wai-
apu, e £4, 000 aku moni i pau mo tenei mahi
kino te tukunga iho he tarau patii a wa

TE PIPIWHARAUROA

kiri he ruriruri a roto o nga uaua ko nga toto
kua penei me te mangumangu e tuhia nei e au
ki tenei pukapuka te pango, ka puta mai nga
mare nga rumatiki nga piwa me te tini o nga
uruta ki toku tinana e kore rawa e taea te pei
atu i te mea kua he nga uaua kua kino nga
toto kua pirau nga kiko ara kua rereke katoa
toku ahua i tenei hatana te whakakino kua
mahue ta te Atua homaitanga.

Tera pea a Torete e whakatoi mai ki tenei in-
oi aku e karanga atu nei e oku rangatira
kaunihera marae e rua-te-kau-ma-wha, Tura-
kina, Turakina, Turakina rawatia tenei nga-
rara kino te Waipiro ehara i te mea hei pai-
nga mo tatau mo nga kaumatua kua mate
nei tatou o tatou toto, o tatou ate, o tatou
pukapuka, o tatou manawa, o tatau kiko, me
a tatou taonga i taua ngarar te patu, engari
kia ara ake i o tatou nei ra tenei hiahia hei
ture, hei koha, a hei kawenata mau tonu ki a
tatou tamariki me a tatou mokopuna a nga
whakatipuranga e haere mai nei i mari i a
tatou.

Tera pea etahi oku rangatira kaunihera e
ui mai e kii mai, "Me pewhea ra e taea ai
tenei take te whakaae e te Paremata
e te Kawanatanga ranei no te mea
ko te ora mo te koroni kei roto i nga moai e
puta ana i roto o taua hatana kino nei otira
me titiro atu tatou ki tera taone ko Ahipatene
kei te Waipounamu na runga i to ratou kaha
me to ratou ngakau rite i hinga ai nga papa-
rakauta o taua taone a inaianei kua piki ake
te ora tinana me te ora taonga i taua taone i
to te wa e tu ana nga paparakauta.

A ina pea ko te iwi pakeha taua taone kei
roto o nga rouru mo te Poropeihana na reira
ratou i mana ai ki te turaki Waipiro tena ko
tatou ko nga maori kaore e mana ki taua tu
mahi e hoa ma no te tau 1900 katahi ano ta-
tou ka uru ki roto o te ture e kiia nei ko kau-
nihera marae me kaunihera whenua ka mana
tatou ki te tono ki te Paremata ki te kawana
tanga ranei kia uru te 40, 000 o nga maori ki
roto o nga rouru mo te Poropeihana ina riro
ma nga kaunihera katoa o Niu Tireni e tuku
he Pitihana ki te Paremata mo tenei mea en-
gari mehemea ka rereke etahi o nga kaunihera
ka mangere ka momoe ranei katahi ka kore e
taea tena mehemea ana ka. rite te hautu a
nga kaunihera katoa ka whakaaetia e kii ana
te Tuaiho, " Rapua a ka kitea, patukia a ka
uakina." Kaati ake nga kupu nei kei hoha
te wharauroa me tuku mai a koutou whaka-
aro ki te Pipiwharauroa engari kia kakara a
koutou whakautu mai mehemea heki ka

riterite katoa nga whakaaro o nga kaunihera
ko te wa tena hei timatanga mo tenei mahi.

Na TUTA NIHONIHO.
Kihipane,

Mei 22, 1905.

TE RAU.

KANUi te whakamihi o te tumuaki o
te Kareti ki a Rev. Ahipene Rangi
o te Mahia mo tana aroha ki te whare ka-
rakia o te Kareti ara mo te turanga korero
pukapuka, he mea whakairo, pai atu tana
whakairo.

HE INOI,

Na te Etita tenei o Te Pipiwharauroa—
he inoi kai. He mea whakama te inoi,
otira mehemea he inoi hei painga mo eta-
hi atu tangata mo te mahi ranei a te ka-
toa, kahore kau he whakamakanga. Ko
taku inoi e te iwi he inoi kai ara taewa,
kumara. Kua rongo koutou ki te mate o
te taewa o Turanga nei, a i te nui o te
utu kaore e taea te hoko nga taewa a te
pakeha, kahore hoki he taewa a nga tan-
gata o Turanga nei. I era tau atu e
whiwhi ana matou i te taewa i tenei tau
kahore he taewa. Ko tenei tono hei nga
kainga e tata ana mai no te mea ki te ta-
whiti te tukunga mai i te kai ka nui rawa
te utu. Ki te tuku kai mai te tai whaka-
raro me uta mai ma nga kaipuke o Hone
Kina kaua ma nga tima; ki te tuku kai
mai te tai-whakarunga me uta mai ma
nga tima ririki ara ma te Fanny ma te
Weka ranei me korero ki a Williams and
Kettle, Nepia. Ko te utu o te kaipuke
ma te Kareti e utu, me tuku mai nga kai
ki a Rev. F. W. Chatterton, Gisbourne.
E te iwi kia mana ra tenei inoi kai a ta
koutou pononga.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

MOE PUNARUA.

KA nui to matou hoha ki te tohe tonu o
etahi tangata ki te tautoko i te moe
punarua. Ko ta ratou kupu nui, "Titiro ki a
Aperahama," kahore ratou e whakarongo ki
etahi atu korero. Ehara i te mea hei tauira
ki a tatou nga mahi katoa a Aperahama, no
te mea he maha ana mahi kino. Kei te tohe
tonu a Paora Hopere kei te whakaputa i tana
matauranga, kei te tuhituhi ki nga pepa
Maori. E ki ana a Paora Hopere ko te take
i whakaaetia ai e te Atua te moe tokomaha i
te wahine he torutoru no nga tane he tokoma-
ha rawa no nga wahine. I te nohoanga o te
Whanau a Iharaira ki Ihipa i patupatua nga
tamariki tane ko nga kotiro i waiho kia ora
ana. He kimihanga tenei na te puku toheto-
he na te whakaputa matauranga. No mua
atu te moe punarua no muri noa mai te patu-
nga o nga tama ki Ihipa. I whakaputa ano
a Paora Hopere i te whakamatenga o nga ta-
mariki tane e Herora ki Peterehema. Kei
te pohehe a Paora Hopere he pa nui a Pete-
rehema, i eke pea ki te miriona nga tamariki
i whakamatea. He pa iti noa a Peterehema,
ko nga tamariki tane pakupaku rawa i te wa
i whanau ai a te Karaiti kahore pea i eke ki
te 30.

Mehemea ana ko Paora Hopere te kingi o
Ruhia, te kingi ranei o Tiapani, penei kua
whakahaua e ia kia whaotia nga pouaru a
nga hoia kua mate, e nga koroua, e nga ta-
ngata mangere ranei i noho tonu i te kainga
kahore nei i haere kia mate mo to ratou whe-
nua.

He patai taku ki a Paora Hopere. E ki
ana koe na te torutoru o nga tane i meinga ai
kia tokomaha he wahine ma te tane kotahi,
tena, Paora Hopere, Ki te mea he torutoru
nga wahine, ko nga tane ia i tokomaha, ka
pehea te tikanga? E mohiotia ana he toko-
maha ke atu nga tane Maori i nga wahine, a
mehemea kei te Momona te tikanga o te Iwi
Maori, ka pehea ta koutou tikanga? Kei te
hiahia au kia whakamaramatia e koe, inahoki
kua marama i a koe te take i whakanuia ai
he wahine ma te tangata kotahi.

He korero noa na te Momona, ko o ratou
ngakau ia kei te mea ake kei te he, ara kei te
teka a ratou kupu, inahoki, e ki ana te Mo-
mona, kua whakamutua e ratou te moe pu-
narua. Mehemea e tino whakapono ana te
Momona na te Atua tenei tikanga, he aha ra-
tou te moe punarua ai, te moe ngahuru a i
ranei i te wahine? He mohio no ratou kei te
he, kati he korero parau noa ta ratou tautoko.
Ahakoa whakakore noa te Momona i tenei
tikanga weriweri kua poke ke taua hahi, na o
ratou poropiti ano hoki i whakaae, i whakari-
te. Ko nga tangata whai-whakaaro e tumeke
i te hahi i whakaaetia ai tenei tikanga no nga
ra nei o te kuaretanga o te tangata, ehara i
enei ra o te maramatanga o te Rongo Pai a
Ihu Karaiti.

HE HE TE "HEE."

Ki TE ETITA o TE PIPIWHARAUROA.

TENA koe. He kupu naku ki a koe. He
  aha koia te take e whakaparore tonu
ana koe i te reo Maori, i roto i to tatou manu,
i a Te Pipiwharauroa? Tirohia te Nama 86
e penei ana te kupu:

" Hee ana te manawa!" Ko te kupu
" Hee," ki taku whakaaro ehara tena i te reta
tika. Tenei ke tona tikanga He. Kaua e rua
nga " ee," no te mea, a muri i a tatou tera e
kiia, ko te tikanga o aua " ee," he tohu no te
ngaromanga o tetahi consonant ara, ka kiia
kua makere tetehi " k" a, ka kiia a muri, ko
te tino tikanga o taua kupu, ko "Heke" Kei
te mohio au ki te whakahua o taua kupu ''he,"
e kaha ana te "e." A ko te huarahi tika e
taia ai taua whakahuatanga, koia tenei—"He."
Na to hoa,

Na TE METE.

Matai-moana

New Plymouth.

[E whakaae ana matou ki te kupu a Te
Mete, ko te hahae i runga i te e te mea tika,
penei me to te Paipera tikanga, kahore e wha-
karuatia ana nga reta. Heoi ano nga take i
peneitia ai e matou: Tuatahi he kore e na
matou i haea a runga; tuarua i te kore e ha-
hae, ka takiruatia te e, kia marama ai, a he
tikanga ano hoki tenei mo te whakaroa i te
reta, penei me kaati, kooti, kiia, mera atu kupu.
Ko ta matou nei tino tikanga ia kahore e ha-
hae ana i runga i te reta kahore hoki e taki-
rua ana, heoi ano he waiho ma te tangata e
mahara.—ETITA.]

TE PIPIWHARAUROA

RUHIA ME TIAPANI.
PAKANGA NUI KI TE MOANA.

KA kopia ra nga morehu o nga kaipu-
ke whawhai o te Ruhia ki roto i
Poota Aata, e Toko; me nga parepare o
te pa ka kopania e Nongi ka puta te wha-
kaaro i te Ruhia kia tukua mai ona manu-
ao i te kainga kia rere mai ki te Rawhiti
ki te whakaora i Poota Aata, ki te whaka-
raruraru i nga kaipuke whakawhitiwhiti
hoia mau kai, o Tiapani. He maha nga mara-
ma i whakatakataka ai mo te haere i tera
tau, ka rere, a ka hoki. Na te aha ranei
ka puta ki te moana nui i tera Raumati,
ka mahue te huarahi ka puta ke ki nga
tauranga ika o Ingarangi, ka kohurutia
nga tangata hi ika, ka tukitukia o ratou
kaipuke, ka mahue i kona ka oma te Ru-
hia, ka hanga korero hei huna mo tona
hara. Ka rere nga kaipuke o Rohotepe-
neki ma te Tonga o Awherika, me te aru
haere ano nga kaipuke tari waro, mau kai,
ka pau nga utanga ka hoki. Hei te
Rawhiti o Awherika ara hei Matakahaka,
he moutere no te Wiwi ka tau i kona mo
nga marama maha, ki te ako i nga tanga-
ta ki te pupuhi purepo ki nga tangotango
hoki. o nga kaipuke whawhai. Ka tatari
te ao katoa kia puta te taua kaipuke a
Ruhia ki te ao-tu-roa. I muri ka tonoa
mai ano etahi manuao ma te Moana whe-
ro i raro i te kara a Feolkerham, hei te
moana nui ka hono ki o Rohotepeneki,
katahi ka maro te haere ki te patu i Tia-
pani, tera kua maanu mai ano he kaipuke
i raro i a Diebogatoff, hei te Tonga o Hai-
na ka huihui katoa enei taua ka kotahi i
raro i a Rohotepeneki, ka tu ki tetahi wa-
hapu o te Wiwi ki reira whakaki ai ki te
waro ki te kai. Na te riri o te Tiapani ka

peia e te Wiwi, katahi ka ngaro me te
tatari tonu ano te ao katoa mo te ra e tu-
tataki ai ki a Toko; ko Toko, kaore i mo-
hiotia kei hea ranei e whakamoho ana. I
kopikopiko te rere a te Ruhia, he whaka-
pohehe i a Toko kia kore ai e mohio ki te
huarahi—e toru hoki nga huarahi ki Pa-
ratipotoka, ma waenganui o Korea me
Tiapani, ma te raki ranei o Tiapani, otira
kua mohio noa atu a Toko e kore e hapa
te haere ma waenganui o Korea me Tia
pani ma te huarahi poto. Kua rite katoa
nga kaipuke o Toko, he pai hoki taua wa-
hi he maha no nga motu hei whakaruru-
tanga mona kaipuke. I reira tetahi motu
teitei hei nohoanga mo nga kaititiro, oti-
ra ko nga kaipuke tere o Toko kei te titiro
tonu i te Ruhia hei te whakahoki korero
hoki ki a Toko.

Ko te Hatarei, Mei 27, he ra kohu, ko
te ra tenei i puta ai te Ruhia, e 26 nga
manuao nunui, haunga nga poti-topito, e
rua nga rarangi, i whakapaua te kaha ki
te rere, he whai me kore e maheno i a
Toko. E kiia ana wehi ana te manuao
ki te rere ko te rangi pango tonu i te pa-
wa. Ko Toko kahore rawa i kitea. Otira
no te hangaitanga, ka mahea te kohu, ka
kokiri hoki a Toko, e toru nga kokiri; i
haere te maui, te matau, me mua. E 6
maero te tatanga, ka timata te pupuhi—
ko te matenga tonutanga tenei o te Ruhia,
i te ohorere o te kokiri a Toko, i te kaha,
i te pukuriri, kua porahurahu noa iho te
Ruhia. Ko a te Ruhia mata i tau noa ki
te moana, i kotiti tena ko a Tiapani he pa
tonu. I te puhanga tuatahi tonu ka hi-
nga a Atimara Feolkerham, hemo rawa.
Ko te Kniaz Suvaroff te kaipuke hari o te
kara a Rohotepeneki ki mua tonu rere ai,
ko tenei i pokea e te Tiapani, e wha poti-
topito ki te tou, kahore i roa kua huroriro-
ri te Suvaroff, a kua totohu etahi o nga
kaipuke. I whawhai i te Hatarei a po
noa. I te mea kua pouri katahi ka tukua
e Toko ana kuri. E kiia ana te nui o te
poti-topito kei te rororo, kokiri noa ana,
kaati i te mea kua porahurahu ra te hoa.
riri ka marara noa iho, ka he noa iho e
toua ana e te poti-topito, takiri rawa ake
te ata i te Ra Tapu kua ngaro katoa te

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Ruhia, kua marara noa iho. I tino mate
rawa ai te Ruhia i te po o te Hatarei he
tahunga i nga rama titiro, na konei i mo-
hiotia ai e nga poti-topito nga kaipuke.
Ko te mahi a Tiapani i te Ra Tapu he
kimi haere i nga kaipuke o Ruhia i oma,
he maha nga mea i kitea, e maanu noa
ana kua kore e kaha ki te rere, kati i te
wehi kei riro i te Tiapani ka whakatoto-
hutia, ka toua ranei ki te tainamaiti, ko
nga tangata na te Tiapani i whakaora.
Ko etahi kaipuke i pae ki uta, na nga tan-
gata o nga moutere i whakaora. Hui ka-
toa nga manuao o te Ruhia i pakaru i to-
tohu 16, i mau herehere e 6, e 6 nga bat-
tleships i pakaru, e 2 i mau. Ko nga mo-
rehu o te Ruhia kotahi i tae ki Paratip 0-
-toka, e toru i tae ki Manira, kotahi i tae
ki Hangahai, he taone no Haina.

I te mea ka tata a te Kniaz Suvaroff te
totohu ka eke a Rohotepeneki ki runga ki
te poti-topito, i taotu, ka riro ma Taipoka-

topa e whakahaere te whawhai. I totohu
ano te poti-topito i runga a Rohotepeneki,
ka utaina he poti-topito ke. No te Ra
Tapu ka kitea e tetahi o nga kaipuke o
Tiapani, ka hutia te kara ma, me te kara
ripekawhero, ara, he tohu mate. No te
ekenga atu o nga apiha o Tiapani, ka ki-
tea i raro rawa a Atimara Rohotepeneki e
takoto ana, ngaro katoa i te toto. I ru-
nga i te inoi a ana apiha kaore i whakako-
rikona te Atimara, engari i paretetia tona
kaipuke, a tae atu ana ki Tiapani. Kei te
hohipera tonu ia e takoto ana inaianei,
kua pai haere. I te taenga o Toko kia
kite i a ia, ka mea ia, i kore ai e nui rawa
tona pouri mo tona hinganga na te mea i
mate ia i te iwi kaha, i te iwi toa.

Ki te ki e 8, 000 o Ruhia i mate, e 4,000
i mau herehere. I te nui o te tangata ki
te wharona i te mea ano e whawhai ana
ka rukea ki te moana e te Ruhia me nga
taotu tino kino rawa. Kua whakaaetia e
Tiapani kia hoki nga apiha Ruhia ki Ru-
hia, engari e kaore etahi e hoki he wehi
kei whakawakia.

Ko nga kaipuke o Tiapani i totohu e
toru ano nga poti-topito. Nga tangata i
mate 113, i taotu e 424.

E kiia ana i riro ai etahi o nga kaipuke o
Ruhia na nga heramana i hoatu mo te Tia-
pani, i hereherea nga apiha, ko tetahi kore-
ro he mea whiu ki te moana, ka hutia te
kara ma. Ko nga tangata kino a Atimara
Taipokatopa, he tangata no nga whare
herehere. I te Moana Whero i te tutu o
etahi ka taronatia tokoono. Koia nei te
he o te tohe noa i te tangata ki te wha-
whai kahore ra he hiahia.

Ko te tino pouri o te Ruhia ko te riro-
nga herehere e etahi o ana kaipuke, ko te
kore rawa o etahi o nga kaipuke o Tiapani
i pakaru.

I te kokiritanga a Toko ka whakatarea
e ia tana kara ki tona kaipuke ki te Mika-
sa, koia nei nga kupu, "Kei tenei pakanga
te ora te mate ranei mo Tiapani, heoi kia
whakapaua te kaha o ia tangata, o ia ta-
ngata." I ahua rite rawa enei kupu ki a
Nerehana i te pakanga ki Trafalgar

"England expects every man to do his

duty" (E mea ana a Ingarangi ki ia tanga-

ta kia puta tona kaha."]

I nga kupu whakawhetai a te Mikato
ara a te kingi o Tiapani, ki a Atimara
Toko, mo tona toa, ko te whakahoki tenei
a Toko, "I toa ai matou na tou tino pai e
te Kingi, na te tiakanga hoki a nga wairua
ou tupuna kingi, ehara i te tangata heoi
ano ta matou ko te u ko te whakarongo ki
tau i pai ai, e te kingi."

NGA KAIPUKE O RUHIA.

Hui katoa nga tana o nga kaipuke o
Ruhia i pakaru i herehere 150, 000; hui
katoa te utu £18, 500, 000. Ko nga battle-

ships nga mea tino nunui, e tata ana pea
ki te putu te matotoru o te haeana, ko te
utu o te mea kotahi £, 000, 000. Ko nga
battleships o Ruhia i pakaru:—

Battleships. Tana. Tere.
Koroamo ... 13* 600 ... 18
Imperator ^16X011 (16^ 13, 516 ... 18
Kama^ 8u^aro {^ 13, 516 ... 18
05110^0 ... 12, 674 ... 19
Nahana... ... 10, 206 ... 16

515501 ^611^' ... 10, 400 ... 16

TE PIPIWHARAUROA

Ko nga battleships i mau herehere:—

Ore! ... ... 13, 600 ... 18

Nikora! I. ... 9, 500 ... 14

E rua nga tu o te cruisers, he mea kaha
he mea mama ara he tima mahi i meinga
hei kaipuke whawhai. He tima tere enei
tere noa ake i te battleships. Ko nga
cruisers i pakaru:—

^ru15er&. Tana. Tere.
^ (11111^1 N0^11^0^ 8, 524 ... 18
Omutu ^0115^0!... 6, 200 ia

^10 (111^ ... 6, 000 .'.'; 20

^^Hiriana ... 0.828 ... ao

Ko te nuinga atu he manuao mama, he
poti-topito, ko nga kaipuke i riro herehere
kei te whakaorangia e te Tiapani a ka
tata te whakahokia mai ano hei riri ki te
Ruhia. Ko nga manuao i maheno kua
hereherea e nga iwi o era whenua.

E kiia ana ko te pakanga nui atu tenei
kua whawhaitia ki te moana. Kua tino
mate te Ruhia, kaati inaianei kua korero-
reo mo te hohou i te rongo, ko Tumuaki
Ruhiwhera te takawaenga. Ko te tono a
Tiapani, kia puritia e ia a Poota Aata me
te whenua i waho o Poota Auta; kia riro
hoki i a ia a Paratipotoka, me tetahi mou-
tere kei raro atu ko Saghalien, kia tau a
Korea ki raro i tana maru kia puta te Ru-
hia ki waho o Manakuria ara ki Hapini te
rohe mai a kia utu a Ruhia i te £ 200,-
000, 000 mo te ruapatu. I uaua ai a Ruhia
na te moni ruapatu. Ka pari te ihu o
Ruhia, kei te whakama hoki nga iwi i
mataku nei i Ruhia, tukua ana ma Tiapani
e whakamatau. He iti tanei

KO TE WHAKAKAU O PAIKEA-ARIKI.

KA hura, ka huura! Ka hura tumanawa-
wiri, ka hura tumanawapore, ka hura
tumanawa uuha. Tere ana te ika i te moana
te pipiiha whakaea, whakahootunuku, wha-
kahooturangi, he poupou he taketake, he hu-
ru manu, he rooki hau, ko to o manawa ko
taku manawa, tapore te rangi e rongo tenei

te rurukai, ka mau turuturu te rangi e rongo
tenei te ruruku, ka mau ko tama ka whaka-
puta ki te whaiao ki te ao marama, he oora!

Tama i, tama i, tama, i runga, tama i waho,
tama i ki te hirihiri, tama ki te ramarama,
maramarama a taharangi ki waho, te riaki
mai ai to rieki tu.

Tenei te rango ka heeke ko te rango o hou-
taiiki rango-ta atu, rango taa mai katahi ano
te hau makariri, te hau maataotao, te anuanu,
te anuhea tenei te rango ka heeke ko te ra-
ngo o Houtaiiki tenei:—

Tuatahi Tuaono
Tuarua Tuawhitu
Tuatoru Tuawaru
Tuawha Tuaiwa
Tuarima Tuareakotipu

Taane koi wetewetea e koe puaiowaitu,
Taane koi wetewetea e koe nga kauhau tan-
gata kia puuta kia reea ki te whaiao ki te ao
marama tangohia te iho nei, he oora!

Kai te kakau, kakau e Whainga ariki e wha-
nake nei, kai te kakau kakau e, Hurumanu
ariki e whanake nei, kai te kakau kakau e,
Taaneariki e whanake nei, kai te kakau ka-
kau e, Whakatakaariki e whanake nei kai te
kakau kakau e Paikea ariki e whanake nei kai
te kakau ka-kau. Hiki kakau o tu takotako.

Ko te uranga o Taane ki uuta e haramai
ana me te ngaru nui tuaia ki te toki, takahuri
whenua, ka puta Tongaariki ko Rongomaru-
-awhatiu koia i tahutia tu te puuru mourei ee,
kia hikitiia moureie, kia hapainga moureie,
mourei taku maate, whakakau, whakakau
koia ra e whakakau he tipua koia ra e, wha-
kakau he tahito koia ra e, whakakau he tani-
wha koia ra e whakakau he tangata koia ra e.

Ki waenga moana ko ia ra e, ki waenga te
tahora koia ra e, hukahuka awatea, koia ra e.
Ruatapu tu mai te hoe i era te panipani moe
ia kahutiaterangi te tama whakapurupuru no
waho no Whangara te tere ahu noa.

Tukimaro te ika ki taiorutua, rere mai te
waka o Paikea, tau mai te rangi karoro.

Takahuua, takahua, e Taane ki te moana i
rakiia, takahua takahua e Taane ki te moana i
rotuua. Hoatu to kauhau tangata ki uta.

Ka u a Paikea ki Ahuahu.

[Na Eruera te Kura enei korero i homai ki
a matou.—ETITA.]

HE KUPU WHAKAMARAMA.

WHAIKORERO A PIHOPA NERIKENA.

TE whaikorero a te Tumauki ki te Hui
i tu ki Ahipara, ki te Hui hoki i tu ki
Manaia:

E taku iwi Maori e arohaina nei, he mihi
aroha taku ki a koutou i roto i a Ihu Karaiti,
ko taku, inoi hoki tenei kia tohutohungia ta-
tou e Tona Wairua Tapu, kia manakohia ai a
tatou mahi i to tatou Hui a te Hahi, e tau ai
te manaakitanga ki to tatou whenua.

Te Komiti mo te taha Maori—Kei te

mahara mai pea koutou ki taku kupu whaka-
marama, i korerotia ra e ahau ki a koutou i tera
tau, te mahi a Te Hinota Nui o te Hahi o Te
Porowini o Niu Tireni kia neke ake ai te
whakahaere i taua mahi i roto i te iwi Maori.
E rua ia nga aronga o taua mahi; (I) Teta-
hi, he hanga ake i nga mea kua whakaae nei
ko te Ariki, ko Ihu Karaiti, to ratou Kaiwha-
kaora, to ratou Kingi. (2) Tetahi, ko te ka-
uwhautanga ki era e kuware nei ki tenei mea
ki te marie o Te Atua e kore nei e taea te
whakaaro. Ko te nui o tera mahi kei te taha
whakararo o Akarana, kei Waikato, kei Ta-
ranaki. Te ritenga mo enei mahi e rua, i ro-
to i tenei pihopatanga nei kia £1, 770 i te tau.
No nga tahua tawhito ano te £400; toe ake
kia £1370 e kohikohi ia tau ia tau. Ko te mea i
whakaritea mai mo tenei pihopatanga hei ko-
hikohi, kia £725 i te tau. Na, ma te komiti
ra e tuku te £645 i te tau, he mea kohikohi
mai e era atu pihopatanga o Te Porowini nei.
Na, ko nga pihopatanga e whakawhiwhia
nei e te komiti, ko to Akarana, ko to Waiapu.
Ka ora ra taku ngakau i te mea kua kapi i
tenei pihopatanga i whakaritea e te Komiti,

ara te £725 i te tau 1904.  A. ko taku inoi
tenei ki te Atua kia oti ano i a tatou i te tau

1905 nei.

Ta Te Maori Awhina i Te Hahi :—Na, i

whakataua e tatou i tera tau i Pehiaweri kia
uaua ta nga Karaitiana Maori ki te Kohikohi
i te iwi Maori ano i tetahi moni ake kia neke
ake ai te moni mo te minita ko te £60 me
whaka £75 i te tau . Te mea e taea ai tena
he kohikohi ano kia £210 i te tau e te pihopa-
patanga katoa. Kei te awangawanga au i te
mea kahore ano kia tae katoa mai taua moni
ki Akarana kia nekehia ai te oranga minita
mo te tau 1904. Na, he tono tenei naku kia
koutou kia kohia tonutia taua moni, kia puta
ai aua moni tapiri i tenei tau tonu. Ko te

tikanga me kawe tonu mai nga moni hei
oranga minita ki nga tunga hui i ia tau, i ia
tau. Kua puta ano te kupu a Te Komiti i
whakaturia ra e te Hahi i tera tau, i te hui-
huinga ki te whare pihopa i te 10 o Maehe,
ara: " Ko te moni e kohia ana mo nga min-
ita me kawe mai ki nga tunga hui i ia tau, i
ia tau."

Ehara i te nui rawa te £210 ra e tonoa  atu
nei hei oranga mo o ratou minita ki nga
Maori Karaitiana. Ko taku e tumanako nei
tera e taea te wa e whaiwhakaaro ai nga Ma-
ori o tenei pihopatanga kia kaua e hoki iho i
te £100 te oranga mo te minita. E kore e
tino ora te minita i te £60 i te tau. Ko ta
tatou e mahara ai ko te kupu a te Ariki e
mea nei, "mo nga kaikauwhau i te
rongo pai hei runga i te rongo pai
he oranga mo ratou," (1 Kor: IX, 14). Kei
nga takiwa pera me Waikato, me Taranaki,
he takiwa nunui, ko te tikanga tenei kia nui
ake te oranga mo te minita i to nga wahi kua
taunga ki te mahi. A, ko te tikanga ano te-
nei mo aua takiwa tuturu, kia whaiwhakaaro
nga Karaitiana o reira kia neke ake te oranga
mo to ratou minita kei raruraru ia. Kei a
koutou te whakaaro mo tena, kia tere tonu.
He oranga ngakau tenei ki a a au i te mea
kahore ano te iwi Maori e matapiko i runga i
te whakaaro ki a ratou whare karakia, kia
hanga houtia, kia whakaorangia, kia horoia,
kia inihuatia kia tiakina paitia i te tau, i te
tau. Ko te nuinga o nga whare karakia, na
te Maori i whakaara, na, kei a ratou te tika-
nga mo te tiaki.

Ki taku titiro iho kahore e ahukahuka te
mahinga i ta tatou moni o nga takiwa katoa.
No te tunga o te Komiti i a Maehe nei ka pe-
neitia te tikanga i whakatakotoria iho:—"Me
kawe tonu te toenga o nga moni ki te Peeke
Poutapeta." He mea nui rawa tena. Kia tu-
pato te tangata ki te whakahaere i tona ake
moni, otiia, ki te kore, nana tena. Tena, he
moni ka tukua mai na hei moni ki te Atua e
era atu tangata mo Tona Hahi, kia tino tu-
pato rawa tatou. Ehara tena moni i te ta-
ngata kau: na te Atua ke. Na, ki te kore
e ata whakaarohia e tatou ki te kore e
tika te tatau, te tuku i nga toenga ki te wahi
tika, a, ka riro ke, ka ngaro ranei, na, he hara
nui tena; ka tangohia hoki ta te Atua mea,
ka pau i te tangata ke, i te mea ke. Na, he
take nui tenei, na reira ka hiahia ahau kia
whakaritea mai he tikanga e nga Hui e rua,
hei tohutohu i nga whakaminenga Maori ka-
toa, hei whakatupato mo nga moni e toe ana.

TE PIPIWHARAUROA
Te Kauwhau ki nga iwi ke.—Kei te tu-
manako tatou i runga i te Atua, tera e puta
etahi mea nui ki Waikato, ki Taranaki. Kua
whakapa tangata au i era wahi. Engari, ko
te kore minita hoki ki reira. He kupu tenei
ki a koutou kia inoi koutou ki te Atua ki te
matua i te rangi, kia ringihia mai Tona Wai-
rua Tapu ki nga mea whakapono kore o roto
o te iwi Maori, kia ngawari ai o ratou nga
kau hei tango, hei awhi atu ki te Rongo Pai
o te haringa nui. Ko tetahi inoi, kia whaka-
nohia ki roto ki nga ngakau o a tatou tamariki
Maori, o nga mea pai rawa, kia uru mai ratou
ki te ako i nga mea e tika ai te minitatanga
tapu i roto i te Hahi.

Te whakawhitiwhitia minit.—Kua pe-
ratia a e ahau etahi o nga minita, kua riro ke
he wahi ke. A, hei te tau e whaia ake nei
ka peratia a ano etahi atu kahore e peratia no-
atia e au ki te kore he take. Na, ka whaka-
whitia nei, he whakaaro naku kei te aroha
mai te iwi Maori ki tona Hahi, kei te u ano
nga whakaaro ki to ratou pihopa, kia tauto-
kona ena mahi, kia kaua e whakataimahatia
te mahi a te minita, a te Pihopa hoki, ki te
amuamu, ki te kowhetewhete. Ko ta te pi-
hopa e whakaaro ai, ko te pai o tona iwi Ma

ori katoa, haunga te pai o tera kainga, o tera
kainga. Na, he mea ano ka whakanekehia e
te Pihopa tetahi minita ki tetahi atu wahi, i
runga i te whakaaro ki te pihopatanga katoa,
ahakoa te pai te iwi kia nekehia taua minita,
kei te mohio te pihopa ki nga mea tika mo ia
mahi, mo ia mahi, o te pihopatanga. Na, ko
tana e whakaaro ai, ko te nuinga. No reira,
ko te tangata tika ia hei whakarite i te wahi
tika e noho ai te minita.

He minita hei hoa mo nga kai-tirotiro—

Ka hari taku iwi Maori i te rongonga ai kua
whakaritea e au a Hone Papahia raua ko
Nikora Tautau hei hoa tirotiro mo Te Hoke-
na. Katahi ano ka peratia te minita Maori.
Ko taku hiahia tena kia mau tonu tena hei
tikanga mo nga minita Maori. He whaka-
matau kau tenei. Ma te Atua e manaaki
mai, e homai he kaha ki ona minita tokorua
kua whakaritea nei ki tena mahi nui ake i ro-
to i te Hahi. Hei hoa tonu a Hone Papania
raua ko Nikora Tautau mo te Hokena, i ru-
nga ano i taku mana. Ma koutou raua e
whakaahuru a rungi a ta raua mahi. Kua
whakaritea hoki e ahau a Nikora Tautau hei
Chaplain maku.

Tenei hoki tetahi mea hei ata tirotiro ma ta-
tou ka tu he karakia ki te whare o Te Atua
ma nga Karaitiana, na, me kohikohi nga
ohaohatanga e hiahiatia ana e te iwi. Hei
nga whakatakotoranga Hapa ia me kohikohi
tonu. Engari kia whai tatou i ta Paora tika-
nga, me kohikohi tonu i ia Ratapu, i ia
Ratapu; e mea nei a Paora " Hei te ra tua-
tahi o te wiki, whakatakotoria, rongoatia ake
e tenei e tenei o koutou ki a ia ano, a te Atua
manaakitanga ki a ia," (I Kor.: XVI, 2).

Te Wero a Te Wiremu.—Kei te mahara
pea koutou ki te kupu a taua Atirikona kia
tapiritia e ia ki te tekau hereni te pauna katahi
e kohia e nga Maori mo te Tahua Whangai
minita hei tohu mo tona aroha mau tonu ki
te iwi Maori hei whakatenatena hoki kia kake
ai ta ratou whangai i nga Minita Maori. Ko
ta koutou kohi mo tena koha kua tae ki te
£400. Hui atu ki tena kua kohia ano e nga
Maori o te taha whakararo o Akarana, £130
hei tapiri i te oranga mo nga minita. I te
Hui Topu ki Pehiaweri i tera tau ka whaka

ritea e Te Komiti Hou kia hoatu taua moni,
te £130, ki te tahua Whangai Minita Maori
ki te mea ka whakaae te Atirikona kia riro tera
he whakatau mo tana, kua tuhituhi atu au ki
a ia, a, ahakoa kua pahemo ke te wa i wha-
karitea e ia, ata whakaae mai ana ia, ae, ka
whakataua ano tana ki runga ki te £130.
Ka mea ano hoki ia. Na kei te mahi nei te
Hahi Maori kia whakanekehia  ano te oranga
mo nga minita kia £15 te nekehanga ake i te
tau, ka uru ano ia ki ta ratou; ki te mea
ka nui te moni e kohia, ara, ka rite te £15
ra, a toe ake, ka tapiritia e ia taua toenga kia
runa hereni mo ia pauna e tukua ai ki te
Tahua Whangai Minita. Tena, he aha te
putanga? Ko tenei: (i) Kahore ano kia tu-
kua mai te £130 ki te Tahua ra (2) kahore i
puta mai te kotahi tekau hereni mo te pauna
i whakaritea ra e taua Atirikona. (3) Kua
hapa te Tahua i te moni whangai £10 ranei
£12 ranei. Te take, kahore i oti te motini i
whakatakotoria ra ki Pehiaweri. Ehara tena
i te mahi matau te whakatakoto kau i te mo-
tini, a, kahore e whakaritea. Ko tenei, kei
te ketekete kau te Atirikona ra i te mea kua
kore nei e hihiko te hopu atu a te iwi Maori i
tenei pihopatanga i tana wero. Kia tete ra
ta tatou whakarite i te £130 nei. Hei reira
ka tuhituhi atu ai tatou ki te Atirikona ka
whakaatu: atu ki a ia i te nui o te moni kua
rite nei i te iwi Maori hei kukume mai i tana
i whakaari ai i te io!- mo te £1.

Ko tenei, ka tukua atu koutou ki te Atua
me tona atawhai ano. Mana koutou me o kou-
tou whanau e manaaki, mana koutou e tohu-
tohu i tenei Hui, kia whakaarohia ai kia ma-
hia ai ko nga mea e manakohia e ia.

Na to koutou Pihopa aroha

Na M. E. AKARANA.

KOHIKOHI MO TE WINI.

KO nga moni tenei kua tae mai ki a Te
Tiatene, mo te wini whakamahara ki

a Mihi Wiremu.

£ 5. a.

Na te Pakeha ... 17 12 o
Hemi Matenga ... 500
Hone Kaipo me tona hoa 050
Topi me tona hoa ... 050
Hoani Matenga ... 030
Poihipi Kohere ... 030
Heke ... ... 030

Karaka ... ... 030

Pine Tamahori ... 030
Matene Keepa ... 030
Ani Kanara ... 050
Rev. Mohi Turei ... 100
Renata Tamepo ... 100
Rev. Tamihana Huata 100
Iritana Waipapa ... 100
Na nga hoa... ... 2 14 o

Na Parone Turei i kohi 040

HE PANUI.

KEI a matou etahi Katikihama he akoranga ma
te Tamariki me Nga Inoi mo nga Ratapu

Ke te whakaatuma i tetahi minita ana e hiahia ana
hei ukun noatia atu.

E?

KUPU KI NGA WHAEA.

HEI tera marama ara hei te marama
o Hurae timata ai etahi korero ti-
no pai hei korero, hei pupuri, ma taua ma
te Maori. Ko aua korero he tohutohu mo
te whakatupu mo te whangai i nga tama-
riki whanau hou, i nga tamariki kua ahua
pakeke ake; mo te tiaki turoro, mo te tu-
nu kai, mo te tiaki i te whare, ara mo nga
mea katoa, e pai ai, e tika ai, e hari ai te
noho a te tangata i tenei ao. Na tetahi
wahine pakeha o Ingarangi enei korero i
tuhituhi. Kia noho tatari koutou, a, ata
tohungia hoki enei korero. Ko te upoko
tuatahi ara ko, "Te kainga me te Tamai-
ti," he tohutohu ki te whaea mo te ahua o
tana kainga me te tiaki i tana tamaiti. Ko
te tino mate o te Maori ko te matemate o
nga tamariki-hira atu i te hawhe o nga
Maori e mate ana i ia tau i ia tau, he
tamariki.

WHAIKORERO A REIRI PARAKETE.

I Te hokohoko i tu ki Otepoti mo te ku-
ra kotiro Maori i Turakina, i puaki i
a Reiri Parakete, wahine a te Kawana,
etahi kupu pai. I mea taua wahine:—
" E hari ana toku ngakau mo toku tupono
ki tenei mea, kia whakaatu ai au i toku
ngakau nui ki nga mahi katoa hei awhina
i te Iwi Maori. Ki taku rongo hei mea
moni tenei hokohoko mo tetahi kura hei
whakaako i nga kotiro Maori ki te tunu
kai, me nga tini mahi e pai ai te kainga, e
pai ai te whare, a hei whakaako hoki i
enei mea nui atu ara i te tiaki turoro, me
nga mahi arai atu i te mate. He wahine
ngakau nui au ki te tiaki turoro me nga
mahi pera, na reira he nui toku pouri i
toku rongonga ko te nuinga o te Iwi
Maori he tino kuare ki nga mea tuatahi o
te ora o te tinana te arai atu i te mate.
Ma tatou ma te pakeha kua mohio nei kua
whakaakona nei ki enei mea e whakaako
te hunga kahore ano kia mohio ara te
Maori e ikia nei e te mate ki te po i runga
ano i to ratou kuare ki nga ture tuatahi o
te ora tinana.^

HE KUPU WHAKAMARAMA.

WHAIKORERO A PIHOPA NERIKENA.

TE whaikorero a te Tumauki ki te Hui
i tu ki Ahipara, ki te Hui hoki i tu ki
Manaia:

E taku iwi Maori e arohaina nei, he mihi
aroha taku ki a koutou i roto i a Ihu Karaiti,
ko taku, inoi hoki tenei kia tohutohungia ta-
tou e Tona Wairua Tapu, kia manakohia ai a
tatou mahi i to tatou Hui a te Hahi, e tau ai
te manaakitanga ki to tatou whenua.

Te Komiti mo te taha Maori—Kei te

mahara mai pea koutou ki taku kupu whaka-
marama, i korerotia ra e ahau ki a koutou i tera
tau, te mahi a Te Hinota Nui o te Hahi o Te
Porowini o Niu Tireni kia neke ake ai te
whakahaere i taua mahi i roto i te iwi Maori.
E rua ia nga aronga o taua mahi; (I) Teta-
hi, he hanga ake i nga mea kua whakaae nei
ko te Ariki, ko Ihu Karaiti, to ratou Kaiwha-
kaora, to ratou Kingi. (2) Tetahi, ko te ka-
uwhautanga ki era e kuware nei ki tenei mea
ki te marie o Te Atua e kore nei e taea te
whakaaro. Ko te nui o tera mahi kei te taha
whakararo o Akarana, kei Waikato, kei Ta-
ranaki. Te ritenga mo enei mahi e rua, i ro-
to i tenei pihopatanga nei kia £1, 770 i te tau.
No nga tahua tawhito ano te £400; toe ake
kia £1370 e kohikohi ia tau ia tau. Ko te mea i
whakaritea mai mo tenei pihopatanga hei ko-
hikohi, kia £725 i te tau. Na, ma te komiti
ra e tuku te £645 i te tau, he mea kohikohi
mai e era atu pihopatanga o Te Porowini nei.
Na, ko nga pihopatanga e whakawhiwhia
nei e te komiti, ko to Akarana, ko to Waiapu.
Ka ora ra taku ngakau i te mea kua kapi i
tenei pihopatanga i whakaritea e te Komiti,

ara te £725 i te tau 1904.  A. ko taku inoi
tenei ki te Atua kia oti ano i a tatou i te tau

1905 nei.

Ta Te Maori Awhina i Te Hahi :—Na, i

whakataua e tatou i tera tau i Pehiaweri kia
uaua ta nga Karaitiana Maori ki te Kohikohi
i te iwi Maori ano i tetahi moni ake kia neke
ake ai te moni mo te minita ko te £60 me
whaka £75 i te tau . Te mea e taea ai tena
he kohikohi ano kia £210 i te tau e te pihopa-
patanga katoa. Kei te awangawanga au i te
mea kahore ano kia tae katoa mai taua moni
ki Akarana kia nekehia ai te oranga minita
mo te tau 1904. Na, he tono tenei naku kia
koutou kia kohia tonutia taua moni, kia puta
ai aua moni tapiri i tenei tau tonu. Ko te

tikanga me kawe tonu mai nga moni hei
oranga minita ki nga tunga hui i ia tau, i ia
tau. Kua puta ano te kupu a Te Komiti i
whakaturia ra e te Hahi i tera tau, i te hui-
huinga ki te whare pihopa i te 10 o Maehe,
ara: " Ko te moni e kohia ana mo nga min-
ita me kawe mai ki nga tunga hui i ia tau, i
ia tau."

Ehara i te nui rawa te £210 ra e tonoa  atu
nei hei oranga mo o ratou minita ki nga
Maori Karaitiana. Ko taku e tumanako nei
tera e taea te wa e whaiwhakaaro ai nga Ma-
ori o tenei pihopatanga kia kaua e hoki iho i
te £100 te oranga mo te minita. E kore e
tino ora te minita i te £60 i te tau. Ko ta
tatou e mahara ai ko te kupu a te Ariki e
mea nei, "mo nga kaikauwhau i te
rongo pai hei runga i te rongo pai
he oranga mo ratou," (1 Kor: IX, 14). Kei
nga takiwa pera me Waikato, me Taranaki,
he takiwa nunui, ko te tikanga tenei kia nui
ake te oranga mo te minita i to nga wahi kua
taunga ki te mahi. A, ko te tikanga ano te-
nei mo aua takiwa tuturu, kia whaiwhakaaro
nga Karaitiana o reira kia neke ake te oranga
mo to ratou minita kei raruraru ia. Kei a
koutou te whakaaro mo tena, kia tere tonu.
He oranga ngakau tenei ki a a au i te mea
kahore ano te iwi Maori e matapiko i runga i
te whakaaro ki a ratou whare karakia, kia
hanga houtia, kia whakaorangia, kia horoia,
kia inihuatia kia tiakina paitia i te tau, i te
tau. Ko te nuinga o nga whare karakia, na
te Maori i whakaara, na, kei a ratou te tika-
nga mo te tiaki.

Ki taku titiro iho kahore e ahukahuka te
mahinga i ta tatou moni o nga takiwa katoa.
No te tunga o te Komiti i a Maehe nei ka pe-
neitia te tikanga i whakatakotoria iho:—"Me
kawe tonu te toenga o nga moni ki te Peeke
Poutapeta." He mea nui rawa tena. Kia tu-
pato te tangata ki te whakahaere i tona ake
moni, otiia, ki te kore, nana tena. Tena, he
moni ka tukua mai na hei moni ki te Atua e
era atu tangata mo Tona Hahi, kia tino tu-
pato rawa tatou. Ehara tena moni i te ta-
ngata kau: na te Atua ke. Na, ki te kore
e ata whakaarohia e tatou ki te kore e
tika te tatau, te tuku i nga toenga ki te wahi
tika, a, ka riro ke, ka ngaro ranei, na, he hara
nui tena; ka tangohia hoki ta te Atua mea,
ka pau i te tangata ke, i te mea ke. Na, he
take nui tenei, na reira ka hiahia ahau kia
whakaritea mai he tikanga e nga Hui e rua,
hei tohutohu i nga whakaminenga Maori ka-
toa, hei whakatupato mo nga moni e toe ana.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀ഀഀ一䜀䄀 䠀唀䄀 䬀䄀刀䔀䄀伀 䴀䄀 吀䄀 吀䄀吀伀唀 䴀䄀一唀⸀ഀഀ㔀⼀ⴀ 䴀愀渀愀欀椀 䬀愀甀椀Ⰰ 䜀⸀ 䜀⸀ 䈀漀礀搀Ⰰ 刀攀瘀⸀ 䬀⸀ 䄀⸀ 䬀愀爀愀欀愀⸀ഀഀ䠀⸀圀⸀圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀 吀䔀 刀䄀唀 倀刀䔀匀匀 䜀䤀匀䈀伀刀一䔀