Te Pipiwharauroa,

he kupu Whakamarama.

NAMA 82.

TIHEMA, 1904

WHAKAUTU KORERO, PATAI HOKI.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

TE Manu taingoingo, tangi whakaaroha o

I te tau, whakamataara i te Ngakau kia
Mahia he oranga mo te tinana te whare o
te Wairua. E hoa tena koe, tenei kua kite
iho ahau i nga kupu me nga Patai a to taua
Matua a Mohi Turei, i te Pipi No. 80, ko nga
patai nei, mo te kotinga o Aperehama, mo te
haere ki Hiruharama ki te whakarite i nga
Hakari (ia tau ia tau), ki te patu whakahe-
re whakamarietanga ki roto ki te wahi tino
tapu mo nga hara o te iwi i te tau i te tau, te
patu whakahaere mo nga Hapati, me nga
whakahere tuturu o te ata o te ahiahi i nga
komititanga marama, me era atu tikanga i
whakaritea e te Atua kia Mahia. Na me pe-
nei he kupu maku, na wai ra taku Matua a
Mohi Turei i korero i nga korero a te pakeke
heoi kua korero i nga korero a nga tamariki,
kai te whakama ahau ki te whakautu i enei
patai pohehe; Mehemea hoki i mene katoa te
whakamaori, te tuhituhi ki roto i ta tatou ka-
wenata hou nei nga mahi a te karaiti i wha-
karite rite ai i te kawenata tawhito me nga
ture a te Atua, penei e kore a Mohi e patai

pohehe.

Kati kua tuhia ano e Mohi ki tona Panui te
5 o nga upoko o Matiu me te 170 nga ra-
rangi, na koiana hoki taku e kii nei kai te ta-
kahia e Mohi te Hapati te Whitu o nga ra o
te Wiki, a kati mo te kupu i a Maaka 2, 27,
28. E hara tena i te takahi na te karaiti i te
Hapati. Engari he whakaaturanga kia mo-
hio ai nga iwi whakapono kei wehi, a ka
waiho i te tangata kia hemo i te kore kai i te
Ra Hapati. Engari mahia i taua Rangi he
kai mo taua Rangi ano, me te kararehe taka
ki te waro hutia ake kia ora ai, me te turoro
whakaorangia, me ki ake ano ahau, tokowha
nga tangata tuhituhi o nga tikanga me nga ma-
hi a Te Karaiti, koia ra ko Matiu ko Maka, ko
Ruka, ko Hoani, nae kore rawa e kitea tetahi
kupu i reira e mea ana a te Karaiti, ko te Ra
e ara ake ai i a i te mate hei ra Hapati tena
mo nga akonga, a ko te ra ranei e tukua mai
ai e tona Matua te Wairua Tapu ki runga i
nga Akonga, koi ara he Ra Hapati. Engari
pai rawa me penei he kupu, heoi ano ra kua
taunga te whakaaro ki te tahi o nga ra hei
Hapati e taea hoki te aha, kati tenei, me ko-
rero ake ahau i tetahi kupu, ki taku i titiro
iho ai, no te karaiti ano i te aroaro o ana
akonga, ka tukua e ia ki a ratou te mana hei
pei inga rewera, hei whakaora i nga turoro,
hei kauhau i te Rongo Pai ki te ao, hei iriiri i
nga tangata, me te korero i nga reo hou (tiro-
hia, Maika 16: 15, 16, 17, 18). Kati tenei,
Na mo te kupu nei, kua oti, no te wa i iri ai
a te Karaiti ki te ripeka tau a kupu; mo nga
whakaritenga ano o te kawenata Tawhito mo
tona tinana, ena kupu katoa, kua whakaatu-
tia hoki i te kawenata Tawhito ka peratia te
whakamamaetanga o tona Tinana kati tenei,
ko nga ture katoa a te Atua i te kawenata
Tawhito, me nga mahi a te karaiti i te kawe-
nata Hou, kaore i kiia hei Hiruharama anake
whakarite ai, engari na te Atua hoki te ao
katoa taka rawa ake ki a Mohi Turei e ko
Hiruharama anake te Waahi tapu o te Atua;

TE PIPIWHARAUROA

mei ki mai taku matua ko Hiruharama i te
Rangi na ka tika tena ko te Hiruharama i te
whenua ko taua rite ano i te Hiruharama i
kite nei taku matua i runga o Whanganui,
me te Hiruharama i rahaki tata mai ano i a
ia a, Eii ina ke ano taku matua a Mohi Turei
i whakarere ai i te whitu o nga rahe mangere
he ngenge kite haere ki Hiruharama Whaka-
rite ai i nga tikanga a te Atua, kati mehemea
he kore a Mohi e mohio ki te hurahi e tae ai
ia ki Hiruharama ki Hiona, haere mai maku
koe e whakaatu ki te huarahi he huarahi poto
noa iho, kati tenei, mo te kupu a te karaiti i
a Matiu 28, 18. Kaore hoki tena rarangi i
mea o te tahi ko nga ra o te wiki hei Hapati
mo te ao katoa, kati ra, e mohi na te Karaiti
tonu hoki te kupu nei e kore nga Anahera e
mohio, e kore hoki te tama ko te matua ana-
ke, me tenei kupu na hoki a te karaiti, ki nga
Akonga. A ka Inoi atu ahau ki te matua a
mana e homai ki a koutou" etahi atu kai wha-
kamarie hei noho tonu ki a koutou te Wairua
o te pono. Na te karaiti ano tenei kupa na.
He pono nei hoki taku e mea atu nei ki a
koutou. E kore tetahi tongi tetahi tohu ra-
nei o te ture e pahemo a te pahemotanga ra
ano o te rangi me te whenua, engari kia rite
katoa ra ano kati enei kupu kia kotahi rawa
taku kupu mo ta Temuera ano ana i te hui ki
mowhango, ma nga iwi ma nga rangatira i
tae ki taua hui, e whakatika e whakahe ara
tenei patai, kaore ranei i tukua e te mangai
ake o Temuera te karakia o te tanginga o
tona pere karakia ma te hahi momona, e
karakia? He tohu ranei tena mo te whakahe
i te hahi momona? He tohu ranei tena no
te whakatangata ke? Kahore engari he tohu
no te pai me te whakahoa me te mahi tahi i
nga mea i pai ai te Atua, na inaianei kua tu te
whare karakia o te hahi momona ki tau a
marae o Temuera, he tohu ranei tera no te
kino? Kati rawa aku whakautu mo nga ku-
pu a nga kaumatua nei ki te pouri raua mo
aku kupu heoi ra e taea te aha kia ora e aku
matua, ma te matua i te wahi ngaro korua
e manaaki, e tiaki, ko te ariki hei hoa mahi
mo korua i nga hua o te maramatanga pono
ki te aroaro o nga iwi Maori.
Me matou hoki ko aku hoa taitama
Na ta Korua Tamaiti.
Na Te Kerere a Mahuru.

[Me whakamutu enei korero i tenei Nama.
Kua waihoatia ko te hapati hei take totohe.
Hei nga wa e watea ai matou ka tuhituhi ai
i te tikanga o te Hapati, engari he mea miha-
ro rawa ki a matou mehemea he tika ta te
Ringatu, te tika ko ratou anake ka he era atu
hahi katoa, te tini o te pakeha, he torutoru noa
hoki nga pakeha e pupuri ana i te Hapati a
nga Hurai. Ko nga Hurai kua Karaitiana
kahore e pupuri ana i te Hapati tawhito.—
ETITA.]

TAENGA O TAKUTA POMARE
KI WAIAPU.

PO TUARUA.

Muri iho o te karakia i te ahiahi—ka whai-
korero a Takuta Pomare mo te

TIAKI i NGA TAMARIKI.
Ki ana ia, he tino mahi nui tenei ma tatou.
i. Te ahua o te Tiaki:—

I te mea ka mohiotia te wa, ara ka kinikini,
me kawe ki roto ki tetahi whare mahana,
whakawhanau ai. Whanautanga tonu tanga
mai i te mea ka oti te tinana te horoi, ka pani
ki te hinu Oriwa (Olive Oil) ka takai ki te
paranene ka oti te whakamahana.

Nga tino kaka he paranene ka ahua pakeke
ake kia tangata nga tonu nga kakahu, kia
maho rahora ai nga ringaringa.

2. Tangitangi:—

Ki te tangitangi te tamaiti, kaua hei hoho-
ro ki te whangai. Engari me ata kimi te
take i tangi ai. No te mea he nui nga take
e tangitangi ai te tamariki. Ehara i te mea
he tangi kai anake. Hei etahi tangihanga
hoki iana, kaore he roimata, ehara tena i te
tohu tangi kai.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

1. Tetahi take o te tangi he maku. No
reira kia maha tonu nga kope maku tahanga
ka hoatu he mea maroke.

Tetahi' take i kore ai e tika kia waiho roa te
maku i runga o te tamaiti, he atiti (Acid) kei
roto i te mimi, Ki te waiho roa, ka ngaua te
kiri e taua wha. Ko te wahi tere rawa te nga-
ua ko nga kuha, ko te mate e kiia na he
"Kahikahika" Te rongoa pai mo tena he
" Fullers Earth Powder ana kei nga toa.

2. Tetahi take tangi kei nga whatu ranei
kei roto ranei i te waha, whakamaha ai i te
Ngai.

TONA RONGOA.

i ti puunu o te Boracic Crystal ki roto i.
i kapu waiwera.
Me turu ki nga konohi. Me pani hoki te

waha.

3. Tera atu etahi take tangitangi:

Mo TE PARU PURU.

Ki roto ki nga ti puunu e 2 o te waiwera.
Mo te "rere e whakauru ana te toto i roto."

Me whangai ki te Lime Water (Wai Rai-
ma.)

MO TE WHANGAI.

Kia 3 haora ka whangai ki te u, ka pakeke
haere ka nuku haere i nga haora mo te
whangai.

I te mea e whangaia ana ki te u. Kia ma-
hara kia noho ma tonu te mate o te u i mua
o te whangaitanga.

Tena hoki iana te para miraka o te kainga
tuatahi kei te mau tonu, toe horoi tena. He

werawera ranei kia horoia. Te take he wai
kino te werawera no roto i te tangata e puta
ana ki waho, kei kainga e te tamaiti.

MO TE WHANGAI KI TE-MIRAKA,

I te mate, i te kore Waiu ranei o te koka,
ka whangaitia ki te miraka, me penei te ahua.

Me kohua te miraka, koropupu, kua ka
tiaki ki te whangai—

Kia kotahi wahi o te miraka
Kia rua o te wai.

Ara—

Mehemea he kapu kotahi o te miraka.
Kia rua kapu wai.

Ka whakareka ai ki te ti puunu kotahi o te
huka e kiia ana te ingoa he Sugar of Milk
(Huka o te miraka).

I penei tia ai kia rite ai te ahua ki to te
tangata miraka. He rereke hoki te kau mi-
raka he nui te tuhi (Cheese), kei roto me
etahi atu mea.

Me whangai ki te ngote, hei nga ngote
potopoto noa nga mata, kauaka i nga mea
roroa nga mata. Kia 3 kia wha nga ngote,
a kia ma tonu hoki.

(Etahi tohutohu enei mo te ahua o te tiaki
i a tatou tamariki. He mea ano hoki kia ata
whakaarohia e tatou. Te take, o enei tau ka
maha nei kua kitea e nui ana te matemate o
nga tamariki. A ehara i te mea ko nga
maori anake engari ko a nga pakeha ano
hoki. Koia i anga ai te Kawanatanga ki te
mahi ture, me kore e taea te arai- te heke
nui o nga tamariki ki te mate.)
(Taria te roanga)

HE TUPAPAKU.

NO te 9 o nga ra o Noema ka mate ki Ota-
utahi a Rewhetenei Rapata Poata,
tamaiti a Kanara Poata raua ko Herewaka
Poata. I tae mai te pukapuka a Herewaka
kia panuitia e Te Pipiwharauroa te matenga
o tana potiki otira kahore i roa i muri mai ka
mate hoki a Herewaka, ka aru i tana tamati;

i ohorere tonu te matenga o Herewaka. He
wahine rangatira ia no Ngatiporou, ko tanga-
ta rongo nui hoki a Poata mo te iwi pakeha.
He nui te pouri mo te matenga o tenei wahi-
ne, he wahine pai he wahine ngawari.

TE PIPIWHARAUROA

TE MOE PUNARUA.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA. E miharo ana ahua ki te to-
he tonu o tena iwi ngakau papaku
o te momona ki te whakaara ake i ona
hiahia kikokiko, me tona whakawiri i nga
Karaipiture kia hangai ki ona ake whaka-
aro. E kore ia e panui mai i nga korero
o tona ake Paipera kei kataina pea e te
iwi, engari muru mai ana ia i nga wahi o
te Paipera Tapu e rite ana ki tona hiahia
a e mea ana koi ana te hinengaro o te
Atua. Na e tarewa ana tetahi tikanga
nui a te momona i runga i te moe tokoma-
ha i te wahine, a e tohea ana e ia na te
Atua tena whakaritenga notemea i pera
nga kaumatua o mua a kahore i whaka-
hangia e te Atua. Ne? Tena, i te hanga-
nga a te Atua i te tangata i te tuatahi e
hia nga wahine i hoatu ai e ia ki a Ara-
ma? Ai nga whakatipuranga tangata
tae noa mai ki tenei takiwa, he aha te
take i kore ai e tae te kaute o nga wahine
ki tera o nga tane engari hoki iho? Me-
hemea he ture na te Atua kia moe puna-
rua te tangata i te wahine, he aha te take
i kore ai ia e whakaneke i te kaute o nga
wahine kia rite ai te hiahia o te kikokiko?
He pohehe pea tena no te Atua!

Te tangata tuatahi e mohiotia ana e
tatou i moe punarua ko Rameka o te uri o
Raina te tangata kohuru a ehara tena i te
"tamaiti" a te Atua. Na te hiahia o te
kikokiko i whai atu ai nga tangata o etahi
whakatipuranga i tena tikanga, I mau
ai te Momona ki tenei tikanga ehara i te
mea he hiahia no ratou kia rite to ratou
tapu ki to Aperehama ma engari he hia-
hia wahine ko te hiahia ki nga wahine
tokomaha i te tuatahi no muri i wha-
kaeaea ai ki nga Karaipiture hei
whakatika. I raruraru a Aperehama i
ana wahine tokorua, a meinga ana e te Atua
kia whakarerea tetahi. He tangata pai
ke atu a Aperehama me i kore ia e moe
punarua. E ki ana a te Karaiti. "I
hanga raua e te kaihanga i te timatanga

hei tane hei wahine, o hei kikokiko kota-
hi raua tokorua." Kati, e ki pokanoa pea
ana te Momona he he no te whakamaorita-
nga o te Paipera i pera ai ena korero.

I te whakarapopototanga o Mohi i nga
ture a te Atua i te pukapuka o Tuiterono-
ani, i tona maharatanga ki te pakeketanga
o te ngakau o te tangata ka whakatakoto-
ria e ia te tikanga (Upoko 17, 17.) Kia
kaua te tangata e tu hei upoko mo te iwi
o te Atua e pokanoa ki te tango i nga wa-
hine tokomaha. Otira i tino takahia tenei
ture e nga Kingi me nga rangatira o Ihara-
ira a he iho. Te tangata i rahi rawa tona
hara ki tenei ture ko Horomona te tangata
i whakawhiwhia nuitia e te Atua ki te ma-
tauranga. I pai tona timatanga, tena i
runga i te whakahihi o tona ngakau me
tona hiahia ki te kikokiko ka hinga ia a
whakaraua ana e ia te iwi katoa o Iha-
raira. (Tirohia Nehamia 13, 26.) I
puta te korero a tetahi tangata mohio
(Dr. Kitto) i mea mo Horomona, i mea
ia ko te hara nui o Horomona. Ko
tona Kaiponutanga i nga wahine e
999 a nga tangata ke. Kati e mau
tonu ana taua tikanga inaianei. Me-
hemea ka moe tokomaha te tangata i te
wahine, e tahae ana ia i nga wahine a
etahi atu tangata a ehara pea tena tu tahae
i te hara ki te tirohanga o tenei iwi rupahu
o te momona. Me kati pea i konei kei
hoha koe i te roanga o enei tu korero. I
rongo korero ahau mo tetahi tangata ma-
ori o mua; tutaki ana ia ki tetahi pakeha
ka papaki ia ki tona ake aroaro ka mea.
"E hoa whakarongo mai, e ki puru ana
taku puku i te korero" ka whakahokia atu
te Pakeha, "Ata puritia ra."
Na to hoa

H. PEKA,

Tauranga.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

HE AWHINA I TE HAHI MAORI.

E WHAKAATU atu ana i te take o ta
maua haere ko Rev Peneti ki Te
Waipounamu, Koia tenei he mea karanga
mai maua na te Hekeretari whakahaere mo te
hahi maori kia rongo ratau ki te ahua o te
hahi maori, tona pewheatanga ranei kia kite
a te ahua kia tautoko ratau. No te 9 o
Noema ka tae maua ki Otautahi, timata tonu
atu ta maua mahi i te po. Ko te pihopa o
Waiapu tetahi i mahi tetahi matau me
te Pihopa o Akarana, me te Pihopa
o Nerehana me era atu. Ko nga wa
hi enei o Kanatapere i haere maua
ki te mahi. Otautahi, Te Muka, Ahipatene,
Amberley, Rangiora, Kaiapoi, Timaru, Wai-
rewa" (Little River). Ko Arowhenua, he
Kainga Maori me Wirewa me Kaiapoi, he
Maori he pakeha. Ko ta maua mahi hei nga
po ki nga kaumatua hei nga awatea ki nga
tamariki kura. Kaore i arikarika te whaka-
aro a te iwi pakeha ki te hahi Maori, waiho
atu e maua ka ^"600, te kohi a tena pihopata-
nga anake, tena pea ka eke kai te ^'1000 i
enei ra. Ta te pakeha pai hoki ki te wha-
wha i te taonga nei i te aroha, tana tu aroha
e kimokimo ana ano nga kanohi ka timata te
whakaputa i te aroha, i te rupahu noa ranei.
Kaati i te kohinga, kotahi tetahi pakeha no
Ashburton ko Ferryman te ingoa ^"12 10 o
tana i kohi ai ki te pereti na tona wahine 10 o.
Na tenei tangata i utu nga moni i pau i to
mau haerenga atu i o maua kainga me nga
kopikopikotanga i reira. Ki te Maori kotahi
ano kapa tana kohi ko te amuamu te mea i
te ara ki etahi o te iwi Maori he mea ano kao-
re rawa ana kapa, ko te amuamu ki te kapa
a nga mea whaiwhakaaro te mea i kitea e ia
haunga ano ena engari ko tenei mea ko te
manaaki a te iwi pakeha i a maua kaore e ta-
ea te korero whakatepe ka riro katoa te pepa,
etahi tu aroha ano. Na 5.5. Blackburn he
paihikara i a au me te kote nui me nga
whakarua kakahu otira whakatoru whaka-
wha noa atu, na tetahi kotiro ano, he hutu
kakahu. Ki te mahara mei whakamonia nga
aroha katoa ki a au tera e 37. I a maua i te
whare hanga kakahu huruhuru i Ashburton
ka homai e Ferryman tetahi hooro o taua
whare hei whakamaharatanga mo to maua
taenga atu ki reira i homai ano moku tera
e ^"2 o te utu ki konei ka kite te pakeha he

tangata e haere ana i nga mahi tika nui ata
te pai o te atawhai. Na nga Maori o Waire-
wa tetahi aroha nui kia au ara na to ratau
rangatira na Timoti Whiua, ko te kohatu i
tapaia nei te ingoa o tera motu ko te Waipo-
unamu, ko te kahato o reira.

He oi nei e kore e taea te ata tatau nga
painga. I whakaaturia ai enei aroha ehara i
te mea he whakamanamana engari he wha-
kahonore ki te hunga aroha.

Na NIKORA TAUTORU.

HE MARENA.

Ki TE PIPIWHARAUROA.

EHOA tena koe, tukua atu aku kupu
ruarua i raro iho nei, e hara i te mea
hei whakarite rawa kia ea nga kupu, nga
whakaaro, o nga rangatira o te whakatohea.
No te 21 o nga ra o Oketopa, ka whakamine
mai nga hapu o te whakatohea ki Opape a
Ngatitama, a Ngati-Rau, a Ngatipatu  me
era atu hapu o te Whakatohea, ki te
marena i te Tama i te Mokopuna a Rewita.
1 marena te Tama a Rewita a Te Kopotu ki
a Te Kani, tamahine a Mihaere, ko enei na
te pirihi Pikopo i marena ki Omarumutu.
Ko te Mokopuna a Rewita ko Hori Tauha i
marena ki a mere tamahine a Paora Taia,
naku enei i marena. No te 22 o nga ra i
marenatia ai he nui atu te tangi o te Whaka-
torea. Ki te ahua o te marenatanga o aua ta-
mariki i te mea kua mutu noa atu taua tikanga
i a ratou i mua atu i te matenga o Te Waka^
na. Katahi nei ano hoki ka whakahoutia, i
te mea he Ringatu anake ratou. Ko Rewita
anake raua ko taua kuia, me ta raua whanau
nga mihinare i roto ia te Whakatohea katoa.
E nga iwi, e nga hapu, e nga rangatiratanga,
kati te moe i runga i te kuaretanga, i te moe-
puku, kei tupu a tatou tamariki i runga i te
kino kei heke hoki te ahua o te iwi maori,
engari kia rangatira te tu o te marena. Kei
roto tatou i te ture e haere aua i roto i enei ra.

Kia ora, Te Pipi me nga tanga o ta Te

Raukahikatea.

Na TURUTURU NGAKI.

TE PIPIWHARAUROA

E te hunga ruku hua kareao mai ma ta tatou manu

HE MARENA HUI.

NO te Wenerei ka hori nei te tekau ma
 wha o nga ra o tenei marama ka
marenatia a te Reweti Tuhorouta Mokena
Kohere raua ko Keita Kaikiri Tatai ki te
wharekarakia pakeha o Turanga nei. Ko
nga rango o tenei tangata o Kohere kua
hau kei nga wahi katoa o. Aotearoa
me te Waipounamu, a e tino mohiotia ana
ia e te nuinga o te tangata. He mokopu-
na ia na Mokena Kohere tetahi tona o
nga tino rangatira o Ngatiporou. Ko ia
he mea  whakaako ki Te Aute. Ka tutuki
te matauranga o reira ia ia, Ka whakatu
ngia ia hei mahita tuatoru. He maha ona
tau i whakaako ai ia i reira. Ka mutu ta-
na whakaako i reira ka whakawhiti ia 1.1
te Waipounamu ata ki --- ki te-
tahi kara nui kei reira i runga ite hihiko e
te ngakau kia nui te matauranga. Ka mu-
tu mai tana kura i reira ka whakatungia

ia hei mahita tuarua mo te kara minita i
te Raukahikatea nei me tana ako tonu i
nga mahi mo te tunga minita ata mo te
taha pakeha. Kotahi tona whakamatau-whakamatau-

tau e toe ana ka tuturu tenei ia.
Ka huri mo te taha kia Kohere.

Ko keka he iramutu no Wi Pere,
 M H R Ko tenei tamaiti wahine i kura-
  ngia hi Hukarere. E wha pea ona tau ki
 reira ka mutu tana kura. Kati no te ra-
hi' nga i whakaatutia i runga ake nei ka ho-
nea raua ko Kohere hei kikokiko kotahi.
He maha nga whanaunga, nga hoa hoki i
 tae mai kia kite i to raua marenatanga.
Tena kai a te taonga auahi ana tera, hei

HE KUPU WHAKAMARAMA.

1 Meri Kirihimete' ' Hape Nuia ki a koutou.

tohu aroha kia Kohere raua ko tona hoa.
Ka tahi ano pea te marena o te Maori i
penei te whakahaere. Ka mutu te mare-
na ka hui katoa nga tangata ki te Rauka-
hikatea ki to raua hakari. Kaore i arika-
rika te kai auahi ana tera. Ka mutu te
hakari ka haere nga whaikorero, ara ko-
rero whakamihi tangi atu hoki mo Kohere
raua ko Keha. Te mutunga o nga korero
ka haere raua e kiia ana e te pakeha kite
honey moon  Na Mita Hapata Wiremu
raua i marena.

  

HE AWHINA I TE HAHI.

HEI te 28 o nga ra o tenei marama tae
mai ai te koea ara nga kaiwaiata o
Tamati whare-karakia, Akarana, ki Turanga
nei ki te waiata hei mea moni hei awhina i te
Hahi Maori. Hei te 30 o Tihema hei te 3
o Hanuere nga po waiata. E ai nga rongo
ko tenei tetahi o nga tino koea kei Niu Tare-
ni nei, ko nga reo reka atu ko nga tamariki
 ririki. Kua tae mai te pukapuka a te kai
' whakahaere a Mr. Boult kia whakaaturia ki

nga Maori kia awhina whakatungia nga Maori i a ratou
 ko ana tamariki e awhina nei i te iwi Maori.
 Heoi ra e te iwi kia hihiko kia kakama ki te
haere mai ki te whakuku i nga mahi a o ta-
i tou ho i pakeha e aroha nei ki a tatou.

TE PIPIWHARAUROA

MO TE HUI KI PARIROA.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA tena koe. I te mea kua whaka-
whanuitia to panuitanga i nga
korero a te Whanganui Herara e o tatou hoa
Minita ara e Tahupotiki raua ko Temuera
Tokoaitua, koia ahau ka tuhi atu nei ki a koe.
Me timata e ahau ki te paina tuatahi a Tahu-
potiki ara, " I tae he Mihinare Weteriana ki
te karakia i nga akonga a te tohunga, he ti-
kanga kaore i tika ki te whakaaro a te ngaka-
u". Tuarua, ko to uta whakahoki i te reta a
Tahupotiki i penei etahi kupu, ko te whaka-
he a te Herara, "Mo te tautoko o nga minita
i te mahi a Wereta, ara, ki to ratou whaka^
hoa ki taua mahi". E hoa, kaore rawa 'ahau i
kite kia pena te takoto o te rarangi o nga kupu i
roto i te Whanganui Herara, engari pea ko te
aronga tena ki runga ki tau whakaritenga, otira
i penei etahi kupu mo nga minita, "Tera a ma-
tou Kaikorero e ahua ohorere i te korenga o
nga minita Maori e porohete ki nga mahi tohu-
nga i te Turei, otiia i ^tetea ratou ki te titiro i o
ratou tikanga whakahaere maori, me te mea he
tikanga he rawa mo ratau te tu ki runga i o
ratou waewae, kaore i matua tonoa i te tuatahi
ki a pera. E hoa, kaore i puta he porohete ma
nga minita, ma te Kaunihera Maori ranei i
taua ra, i tutakina e nga, Kaiwhakahaere o te
hui (he apotoro ratou e ai ki taku rongo), Ina-
hoki mohio tonu ratou ki te whakapiri i te ra
o te Kaunihera ki ta Wereta, kia riro mai ai
nga taporena me nga teneti koikoi a Timi Kara
Me to ratou mohio ano hoki ki te whakapiri i
a ratou mahi mirimiri i te wa e karakia ai
nga minita i roto i Taiporohenui ki a haere ai
nga rongo ki te Motu nei kua manaki te Kauni-
hera Maori me nga minita Maori ki te mahi
a Wereta. E hoa, kaore i kore te whakahengia
te mahi a Wereta e te Rev Hamana i te wa
puare ai mo te taha ki nga minita, me te iwi nui
tonu a kaore hoki i kore te whakahengia e ahau
mo runga i nga paoro a te Kaunihera, no te mea
akina tonutia e ahau i roto i Taiporohenui, ki
te kanohi o Wi Pere M H R heoi, whakato-
remi ana a Wi Pere ki raro i nga parirau o
enei kupu   na, "E mana kore ana ena paero". Ko
toku tae ki Pariroa ko te ra ate Kaunihera ana-
ko, me toku tae ki te karakia i roto i Taiporohi-
nui ko te ahua ano o nga wa katoa no te wha-
kapiringa mai i ta Wereta kua kore ahau e mo-
hio, engari kua mahi tinihanga i a matou ko

aku minita, me to matou tautoko mo to matou
whakahoa ko aku minita, ara, o te Weteriana
me te Ingarangi kaore au i te matau, otiia ki
taku titiro, ko te kinakinakitanga o nga mahi i
pena me tetahi Mere Kirihimete Paramu Puri
ri, a, ka apiti atu hoki te Hapi Nuia hei wha-
kakoa i nga ngakau. E hoa, kaore au i mea he
tika katoa nga korero o te reta a Tahupotiki,
ina hoki i mea ia i manaaki te Kawanatanga
ki tenei hui. Kaati na nga taporena pea i wha-
kaatu ki a ia. Whai hoki, me te reta a Te
muera Tokoaitua, e mea ana na Tahupotiki
tonu ki te Herara perehi o Whanganui, he tau-
nu na Tahupotiki mo ratou ko nga minita Ma-
ori o te Hahi o Ingarangi. E hoa, he patu
ngarara tenei i te tangata,  whakarongo koa ki
te tangi o enei kupu a te minita Maori, ki tona
hoa minita Maori, e mahi tahi nei rana i taua
mahi kotahi. Kanui ranei te reka ki nga
taringa o nga kaikorero o te Pipiwharauroa;

kaati ko ratou e mohio ana. Otira ki taku
titiro ki te aronga o enei kupu, e tapepa ana
ki te rori o te wharepuni o tenei whakatupu-
ranga e mohiotia he Hupirimi Kooti e we-
hingia nei e te katoa. He aha koa ra, i matau
ano a Temuera ki te miri haere i nga paru i
hakaria atu e ia ki te kanohi o tona hoa mini-
ta i te ra e whiti ana e ai tana ki. Ka-
ati, ahakoa e hoa ma i hakiri paru hoki ahau i
runga i te aronga o a tatou reta., me tapiri ho-
ki taku ki ta Temuera kia horoia hoki aku paru
i te ra e whiti ana, ki a tukuna tenei take a tatou
ki raro i o tatou waewae ka takahi tonu iho ka-
ati he mea hei pupuru ma tatou ko te aroha ki
o tatou tinana, me te hapai o tatou i te ta-
re a te Atua, me te ture tangata, me to tatou
whakaaro nui ki a tatou kia kotahi, kia kore
he runga ake, kia kore he raro iho, Maori, pa-
keha he toto kotahi hoki. Whaia ko nga ma-
hi tika, me nga whakaaro pai a te pakeha, kia
rite tahi ai te haere, kei warea taua te Maori
ki te whakapono noa ka noho ka rakuraku kau
i muri nei. Kaati ra, ka roa rawa.
Hariru ra e aku hoa aroha.
Wara! Tou Rongo (Well 50 long),

WIREMU POOKI NGATAU.
Matapu, Taranaki.

[Ko ta matou whakamaoritanga i etahi o
nga korero o Te Whanganui Herara kei te
Nama 77^0 nga korero i te Nama 79 he.aro-
nga kau no aua kupu. Me whakamutu.inai-
anei enei korero. Kia ora nga hoa katoa.—
ETITA.]

HE KUPU WHAKAMARAMA.

HE WHAKAUTU-

KIA REV. TEMUERA.
Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA, i tawhiti, tukua atu aku kupu e
whai ake nei, hei titiro ma o taua hoa
i era wahi o te motu. E koutou ma kua kite
kua korero i nga kupu a Temuera Tokoaitua
i te Pipi Nama 80, ara mo enei kupu na, no
te tau kua taha ake nei ka timata ona iwi e
noho atu nei ki te kohi moni hei whaka nuku
i te oranga mo nga minita o te Pihopatanga
o Poneke, me te whakahou i nga whare kara-
kia. Na kai te whakahipa ahau i tenei kore-
ro, mo te taha ki a Ngatiapa, ko te
iwi hoki tenei e noho tuturu atu nei a
Temuera i te Taihauauru, e ngari pea
mo etahi atu iwi o tona pariha,
otiia mo Ngatiapa ka ki ahau kaore i te tika,
notemea kaore ano a Temuera i whanau mai
ki tenei ao ka eke tenei iwi ki te karakia ki te
Atu o te rangi, ka mahi whare karakia, ko
nga pononga a te Atua, i te timatanga ko Te
Waitere, ko Te Manihera, ko Te Teka, ko
Wiremu karumohiti me etahi ake, no rei-
ra mai a tae mai ki te wa ko Arona Te Hana,
e mau tonu ana ena mahi te karakia te kohi
moni, te hanga whare karakia wha-
kahou i nga whare kara kia, tae noa mai nei
a Temuera ki te Aroaro o Ngatiapa, noho ai
mahi ai i nga mahi o te whakapono, i maha-
ratia ai, e rua nga ritenga kohi moni a Nga-
tiapa, he kohi i nga Ratapu. Hakarameta,
Marenatanga, Iriinga whakapa ringaringa a
te Pihopa, te tuarua o nga kohi moni a tenei
iwi he kohi a tau e ^50 i te tau engari kua
rere ke pea i a ia nga tikanga o te kohi moni
a te iwi otira e kore, te aroha o te iwi e rere-
ke mo nga pononga a te Atua, mo te korero
a Temuera mo nga tamariki i mate ki tuku-
maru i te. whakahaere mirimiri, kai te ki ahau
kai te pohehe pea tenei korero, he moemoe a
pea he pohehe tonu ranei. Maku e ki ake
te pono, kaore kau he tamariki i mate ki tu-
kumaru i te mahi mirimiri, ko te Tamaiti a
Toko Reihana, i kawea e te papa ki te 12 o te
Hepetema nei e toru nga ra ka kawea e te
papa ki te takuta pakeha kotahi te wiki i mu-
ri mai ka hemo te tamaiti ki Kai Iwi, mo te
tamaiti a Ngapae i te takuta pakeha a hemo

noa ki te taone i Whanganui whakahokia atu
e te papa ki Kai Iwi nehu ai, ko Peeti i kai
waipiro ka eke ki runga hoiho ka whakaoma
i te hoiho ka taka ka maru te mahunga, ka
kawea ki te whare Hohipera i Whanganui, a
hemo atu ki te aroaro o nga takuta pakeha,
ka kitea nga ripoata me nga tiwhikete a nga
takuta, kati mo enei. Na mo Hokopaura
Nohoangapani  i mate ki Pariroa mehemea
pea he tangata noho tahi a Temuera ki a Ho-
kopaura i Pariroa, penei kua tino mohio ia ki
te ahua, me nga tikanga o te kapenga whare
karakia o Hokopaura  maku e ki ake, kuu pa
noa atu te mate o Hokopaura  tu rawa ake te
hui ki Pariroa i te Hurae nei, kua poto te ka-
ha o te manawa o Hokopaura  otira ko Wi-
remu Ngapaki toku hoa tirotiro whakahaere i
te ora o taua takiwa me takiwa me titiro i te
ripota a te kaunihera o Taranaki. E tika
ana kia kiia ake e au ko te kapenga whare
karakia o Hokopaura  i whakatapua pena to-
nu i te tikanga makutu, ara ki te pohehe te
tangata ki te hari paipa maati naihi ki roto i
taua whare ka pa te whiu mamae ki tena
tangata i taua wa tata, kati kua mahuetia  e
te iwi taua kainga me taua whare karakia,
kati, kei kapi noa te pepa i nga korero wha-
kamarama, mo taua whare karakia, me te
ahua o Hokopaura  ara mo te ahua o te ha-
mumu o tona reo ki ona tamariki me etahi
ake mea, i mua ke atu o te hui nei, a mutu
noa te hui, ara te ranga te riri noa? Kati
enei, me korero ake au mo te hui i Aoraki
takiwa o te kaunihera o Kurahaupo i tae hoki
ahau ki reira, kaore au i rongo korero whaka-
he tohitu a Temuera. ki a Wi Pere raua ko
Wereta, engari i te karakia a Temuera i te
marae i puaki mai i a ia tenei kupu na ki a
Wereta mehemea na te Atua te mahi e roa
nga ra, otiia mehemea na te tangata e kore e
roa ka memeha ka mutu, na Ruka tetahi ku-
pu i reira ki a Wi Pere i penei, na te karaiti
te kupu kia tupato ki nga poropiti teka, tua-
rua o nga kupu a Ruka ki a Wi i penei, kai te
korero te karaipiture, kaua matou e tukua ki
nga Karaiti teka me nga poropiti teka e ho-
mai nei i nga tohu nunui me nga mea whaka-
miharo, mehemea e taea ka mamingatia ta,-
tou (ara te hunga i whiriwhiritia mo te Ariki
me whakapono ki te ariki), otira he tokomaha
nga tangata i reira, no tetahi po ka uru a Wi
Pere ki ro to i te whare nui, ka tu ki te wha-

TE PIPIWHARAUROA

kamarama i nga tikanga o te mahi a Wereta
kore rawa au i kite tangata kia tu ake ki te
whakahe i nga korero, a Wi, engari no muri
pea i au kua hoki ki te moe, engari kaore
hoki.! rangona e au ake kati mo tena, me ko-
rero ahau mo te hui i tu ki moawhango i tae
hoki ahau ki reira, he hui tino nui taua hui, he
hui Kaunihera, he hui whakariterite,, tan-
gata hei mema mo te Taihauauru ki te Pare-
mata o te koroni he hui iriiri tamariki, he
hui marena, no tetahi wa ka tukua e Tamu-
era te karakia ma te hahi momona, hamumu
kau ake ano a Temuera, heoi ano kua uri a
Ngatituwharetoa mo te tukunga i te karakia,
kaore hoki te ra iwi i te pai ki. te hahi momo-
na, heoi ano haere katoa nga. tangata ki waho
waiho ake ko matou anake ko Temuera hei
whakarongo i te karakia a te hahi momona,
kati kua kite iho ahau i te whakahe a Tamu-
era i te pamu a "Te,  karere a mahuru," heoi
ra tera ano tetahi. Whakatauki, i penei, " wha-
kakorekore rawa ake kua oti te maara te,
ngakai waihoki ko  Temuera, Pakanga rawa
ake ia ki te momona kua tukua e ia tona pere
ma te hahi momona e karakia, kati nga ku-
pu, mate ariki tatou katoa e manaaki e tiaki
e mea' 'kia roa o tatou ra e whakakoakoa o
tatou ngakau ina tutakitaki tatou ki a tatou
a nga ra e heke heke mai nei.

Na ERUERA TEKAHU.
Kaitirotiro i te ora Takiwa Kaunihera, Ta-
ranaki,- Whanganui, Kurahapo.

NGA MEA E PEEHI NEI. I TE
IWI MAORI.

Ki TE ETITA O TE PIPI.

TENA koe te mahi mai na i nga mahi hei
  whakatitiro i a tatou kanohi kia kite ai
i te ahua o te ao me te noho o nga iwi o era
atu iwi me a ratou nei mahi pai me a ratou
nei mahi kino. E te iwi kia kaha ki te wha-
ngai i ta tatou manu hei kawe i nga korero o
era atu waahi. E hoa ma kua kite au i te
panui a Horu Heke i roto' i Te Pipi Nama
78, o Akuhata kua taha ake nei, e mea ana
kia hanga he ture mo nga Maori werowero

piriote. Kei te pai tonu au ki tenei. Ma
wai koa e hanga he ture koia ra kei te Pare-
mete hei hanga ture mai mo taua mo te iwi
Maori i tukua atu hoki ia ki reira hei pera.
Tetahi mea hoki e hiahiatia ana kia hanga he
ture hei arai i nga Maori kia kaua hei haere
ki nga purei hoiho ki toku mohio ko tenei te-
tahi o nga mea e patu nei i a taua! te iwi
Maori. I nga ra timatanga o Hurae kua ta-
ha ake nei ka tae au ki Poneke ka kite au i
, etahi wahine Maori e korero ana ki to raua
mate i to raua heketanga ki te purei. I reira
au ka rongo ano au i tetahi atu tangata e
korero ana ko nga moni i roto i 'tona pakete
e ^"80 no tona taenga ki to reihi pau katoa
atu tana moni. I au i Taranaki ka kite au
. nui atu nga maori e haere ana ki te reihi aha
koa i whea te purei ka tae ratou i te Hawera
i Whanganui ranei, ka tae ratou ki reira.
E hoa ma e rite ana te haere ki te papa purei
ki te haere ki roto ki nga. Hotura. Kua ha-
nga he ture hei arai i nga Maori mo te wai-
piro. Ka pai hoki pea kia hanga he ture hei
arai mai i etahi o nga Maori, otira ko nga
 mema Maori i noho mai nei i te Paremete
kei reira katoa o ratou whakaaro. Kaore au
i te mohio ko wai ra o ratou kaore i hiahia ki
te reihi hoiho. E hoa ma i kona ano au e
haere ana no toku, kitenga i te huhi ka mo-
hio au he turanga kino taua turanga.

Na e whaka atu atu ana tenei kia mohio
ai koutou he turanga kino taua turanga. Kei
 te mamatanga, o te pakete te kite ai tatou i te
kino o taua mahi. E hoa ma ki te whakatupu-
ria e tatou nga tamariki i tena huarahi ki te
kaumatua ratou e kore e wareware ka waiho
pea tena hei mahi tuturu ma ratou.

E hoa ma ki te kite koutou i tenei panui
kaua hei pouri engari me whakaatu mai me-
hemea ko te whea te mahi pai ma tatou ko te
ako ranei ki te mahi pai ki te ako ranei ki te
mahi kino.

Heoi ano na to koutou hoa.

WA HUTA PAAKA.
Motueka, Nelson.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

HE WHAKATAKARIRI.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA, tena ra koe e mahi mai na i tena
mahi nui a tatou, kia ora tonu koe me
te mahi hoki kia mau tonu. He nui toku
pouri mo taku kore e whangai i ta tatou ma-
nu ara i Te Pipiwharauroa, kati he whakaatu
tenei naku ki a koe anei ake nga ra e tukua
atu ai e au he oranga mo te manu na. E hoa
kia mau tonu te tuku mai i Te Pipi ki a au.
Heoi tena, kia ora!

Te nei kua kite iho au i nga korero mo te
Tohunga nei mo Te Whitu he nui te whaka-
takariri i puta mai ki a au, he aha ra i waiho
tonu ai o nga tangata o Waikato kia mahi
pera ana taua tohunga? Mehemea i konei
taua tohunga e mahi penei ana ka riro tonu
maku e hopu ki te whare herehere, i tukuna
ai kia nui e raru i a ia ka whakaaro ai i te he
koia nei tonu hoki to taua nei he to te Maori,
he penei te ahua ki etahi atu whakawai kaore
e ata titiro i te tuatahi, tuatahi tonu ko te
whakaae hei muri ra ka kite ai i te he, hoki
rawa ake nga whakaaro ki muri kua pama-
mao te he kai mua haere ai. Kati nei aku
kupu amuamu mo to taua iwi mo te Maori.

E hoa tenei tetahi takuta ko Takuta Rae,
tona ingoa i roto o Heretaunga nei e mahi
turoro ana e pai tonu ana tana mahi heoi te
he he whaka nukunuku i te utu mo tana
mahi, i roto i te Waiohiki taua takuta e mahi
ana kati koia nei tana mahi i reira, heoi kua
panaia inaianei kati ki taku rongo e haere atu
ana ki kona ara ki roto o Turanga na mahi
ai i tana mahi kia mohio rawa he tangata
rawe he tangata mohio taua tangata ki te
korero, ko tona ahau tenei, he ahua awhekai

-he, he roroa nga makawe.

Heoi ano na to hoa aroha

T RENETA.

Heretaunga,

Noema 29, 1904-

TE RAU KARETI.

Ko nga akonga o te Kareti i tenei tau ko
Poihipi Kohere ko Parohe Turei o Ngati-
porou; ko Henare te Wainohu o Ngatika-
hungunu; ko Te Manihera Tume o Tarana-
ki; ko Matene Keepa o Te Arawa; ko
Karira Karaka, ko Hetekia Heke o Ngapu-
hi; ko Hoani Paerata, ko Pene Topi raua ko
tona hoa ko Ripeka o Te Karewa; ko Hone
Kaipo raua ko tona hoa Merianine o te Aupo-
uri; ko Ware Waitai raua ko Wi Paraire i
haere ki Te Aute mo te whakamatautau. Ko
nga kai whakaako ko Reweti T Mokena Kohe-
re raua ko Alister C. Grant, i awhina a Rev.
Hapata Wiremu i etahi marama. I puta a
Paraone Turei i te turanga rua o te whaka-
matautau minita pakeha, kei te ako ia inai-
anei mo te matriculation.

Hei nga ra whakamutunga o tenei marama
rere mai ai a Te Tiatene raua ko tana hoa
wahine, hei a Pepuere ka tae mai ki konei.

PANUITANGA.

Hei te 27 o nga ra o Hanuere,
1905, ka tu te hui a tau o Te Kota-
hitanga o Te Aute. ki Mohaka. Hei
enei ra tukutukua ai nga powhiri ki
nga iwi e te Hekeretari o Te Kota-
hitanga ara e John Thornton, Esq.