Te Pipiwharauroa,

he Kupu Whakamarama.

NAMA 70.

TIHEMA 1903.

TIROHANGA WHAKAMURI.

HE tikanga tawhito na TE PIPIWHARAU-
ROA i te taenga ki te paenga o te tau
ka titiro whakamuri ki te paenga roa o nga ra
ka huri nei ka whakarapopoto mai ai i nga
hanga o te tau kia whaiti ai te titiro a te ka-
nohi. Ko te mea nui ia he whakawhetai ki a
Ihowa mo tana atawhaitanga i a tatou a taea
noatia mai te mutunga o tenei tau—atawhai-
nga i te tinana atawhainga i te wairua. He
whakawhetai hoki mo te pai o tenei tau. He
tau whawhai kore he tau kino kore. Heoi
ano te mea tino kino ko te kohurutanga a te
iwi o Herewia i to ratou kingi raua ko tana
kuini. I rite te ahua o tenei kohuru ki ta te
iwi mohoao. Ko te whawhai rawa o tenei tau
ko ta Takee ki nga tangata o Makeronia. Ko
te korero nui hoki ki te pakeha ko te hokinga
mai o tetahi o nga kaipuke i haere nei ki te
pito o te ao. Kaore he korero nui o to taua
nei whenua. Kotahi ano te korero nui o tenei
tau ko te mutunga o te kingitanga maori.
Engari me ki pea tenei tau, ehara i te mea ko
te tau i mutu ai te kingitanga, engari ko te tau
o Wereta, o te tohunga i taiawhio i te motu
nei. Kati noa ta tatou titiro whakamuri,
engari titiro ki nga mahi. Mehemea kei te he
titiro whakarunga ki te Runga-rawa hei wha-
kakaha i a tatou kia maia ai ta tatou haere
whakamuri i te tau hou. Tena koutou katoa.

HEMI HENARE POPI.

I MEA a Wiremu Kupa i tana whaikorero
i taia e matou i tera marama, e kore pea
te Iwi Maori e kite i tetahi tino hoa mo ratou
pera me Te Makaroni. He tangata a Te
Makarini i aroha ki te maori, i whai i te pa
mo te Maori. Kua ngaro atu ra a Te Maka-i
rini ko tona ingoa kei te ora tonu i waenganui
i te Iwi Maori, e whakamaharatia nei ki taua
moni e tukua nei i ia tau i ia tau ki nga kura
Maori. Kia mau tonu o tatou whakaaro ki te
aroha o Te Makarini, he tohu no te tangata
tutua te wareware ki te aroha o te tangata ki
a ia. He tokomaha nga pakeha i aroha e
aroha ana ki te Iwi Maori, ko to ratou aroha
ehara i te aroha o etahi pakeha i timata nei i
runga i te karaihe waipiro. Ko tetahi o enei
pakeha ko Hemi Henare Popi, kaitirotiro o
nga kura Maori. No toku itinga ano i te mea
kaore ano kia mau noa i a au tetahi kupu
pakeha ka rongo ahau i te ingoa o te Popi, ka
kite hoki i a ia. Ahakoa he tangata taumaha,
i manawanui i ngakau nui ki tana mahi; i
haerea e ia nga huarahi kino rawa. I runga
i te ture a te kawanatanga kia whakamutua
ta te Popi mahi i te mutunga o tenei tau.
Kaati he puta ake no te ngakau aroha ki to
tatou hoa i tuhituhi ai enei kupu torutoru nei.
He kupu whakawhetai, he kupu tangi ki a ia.
E mutu tana kopikopiko ki ona kainga maori
a muri ake nei. E mutu tana kite i ona hoa
maori i te mea ka haere mai te kaumatuatanga
ka peehi i nga turi. Otira ahakoa ia ngaro
atu tenei tona kohatu whakamaharatanga kua
tu, ehara i te mea na te tangata i whakatu

TE PIPIWHARAUROA,

engari nana ano, ara ko tana pukapuka i tuhi
nei '''ko te Ora mo te Maori." He iwi hohoro
te maori ki te whakaputa i te aroha, a, e kore
hoki pea e hohoro ki te whakaputa i tetahi
tohu aroha ki to tatou hoa ka wehea atu nei i
a tatou. E kore pea e taea e nga komiti kura
Maori, e nga Komiti Marae, te whakahaere
tikanga hei hoko i tetahi taonga maori, hei
tohu i te aroha o te iwi Maori katoa ki a te
Popi. He whakaatu kau tenei i te whakaaro
hei titiro ma koutou e te iwi. (''He honore ki
te tangata i tika ai te honore."


TE REO MAORI.

E ai te ki a nga tangata matau, a nga ta-
ngata kua ata titiro nei ki te tangi o ia reo o
ia reo, e ai ta ratou, ko te Reo Maori tetahi o
nga reo ataahua atu i te ao katoa, he ngawari
he ngohengohe. E kite ana hoki nga tangata
Maori kua mohio nei ki etahi atu reo ki te pai
o to ratou na reo ake. He tokomaha nga
pakeha, tane wahine, kei te ako i te Reo
Maori, otira ki taku whakaaro kahore te Iwi
Maori i te tino ngakau-nui ki to ratou reo,
ko etahi Maori hoki kua tu a pakeha nei te
ahua e whakama ana ki te Maori, me te reo
maori ko nga ingoa tika mo enei tu tangata he
wairangi.

Ko te Maori ano kei te kaha te patu i tona
reo, apopo, ka ngaro whenua, ka ngaro tanga-
ta, ka ngaro reo. Kua ngaro te hiere o te
reo tangata i te aro maunga, kua whakaemi
te Maori ki nga paenga o nga ngakinga a te
pakeha tua ai i ana ngahere. Kua whaka-
ngarongaro te pewa o te paua, te kakatata-

nga o te tukutuku, kua whakana ko nga ra-
weke a te pakeha, kua whakauruuru te wha-
kairo ki ana hanga. Kua whaka ngaro haere
te kiri parauri, ko te kiri kotea inaianei, he
kiri awhekaihe. Kua tutea te whioi ki nga
wahi mokemoke, kua taka ko te parou i nga
marae o nga whare mahitihiti ai. Kua rau-
ngaiti te huia ki Ruahine, kua koroki ko te
reo kawa anake o te maina i nga urupuia.
Ka ngetengete te tangata ki te haere ma te
waewae, kua wha ma te paki ma te tereina,
ma te paihikara, a inana tata ake, ma te mo-
tuka, a e kore pea e takitaro kua riro ma nga
raweke a te pakeha e kuhu te kai ki te waha,
heoi ano ma te tangata ko te whakahamama i
tana waha. Kua whakananu te reo inaianei,
kua tapiritia ki te reo kihi. Ngaro tikanga,
ngaro reo, ngaro whenua, ngaro tangata,
ngaro mana.





E te iwi, ehara kau, mo to tatou reo noa,
aku hupu—he tokonga ake no te aroha. I
tae tetahi minita pakeha ki te kainga Maori, i
whakarongo ai ia ki nga tamariki e waiata
ana e himene ana e te reo Maori i te reo pa-
keha. No tana uinga ki ana tamariki i te
tikanga o a ratou waiata kihai ratou i mohio
ki te tikanga o nga kupu Maori ko te tikanga
ia o nga kupu pakeha i mohio ratou! He
tohu tenei no te mate reo.

He maha nga take e whakaaro ana toku
ngakau kei te pehi kei te rumaki i te Reo
Maori, me ata whakatepe e au enei take kia,
marama ai te titiro a te tangata:—

Tuatahi, ko to taua whakahanumi ki roto
ki te pakeha me ana mahi me ana tika-
nga, na konei to taua reo i to atu ki to
ratou.

Tuarua, Ko te kore o te Reo Maori e wha-
kaakona i roto i nga kura Maori. E
akona ana te huhua o nga wahi o te ma-
tauranga ki Te Aute otira ko te Reo
Maori kahore. Hei te mutunga o te
kura a te tamaiti i Te Aute kaore tona
reo Ingarihi i tino pai, ko tona reo Maori
kua hauwa, kua ngakau-kore hoki ia ki
te reo o ona matua.

Tuatoru, He kore no te Maori e whakaaro
nui ki te whakatika i tana korero i nga
wa katoa, he kore kaore e kape i nga
kupu pakeha mehemea e takoto ana ano
te kupu Maori. E uru ana ano nga
kaumatua ki tenei he. E kite a ana e
ahau i roto i nga pukapuka tuku mai ki
TE PIPIWHARAUROA etahi kupu a te pa-
keha kahore nei i marama ki a au he aha
ra te tikanga. He tikanga tino he terei-
na tenei tikanga ka poriro te ahau o to
taua reo rangatira. Ko to matou reo ko
to nga tamariki inaianei kua tangi ke,
kahore i tino rite ki to te Maori.

Me whakaatu e au aku i mohio ai he tino
he huanga hoki te takato o te reo. Ko tetahi
he nui inaianei ko te whakahua i te maha o
te tangata, ko te tikanga ke ko te toko waha.
E he ana te patai e hia nga tangata, engari
tokohia; -ko te hia mo te kura mo te kohatu
mo te aha, tena mo te tangata ko te tokohia.
Ki te pataia tokohia nga tangata, ka wha

kakoki e nga tangata kuare e rua. E he ana
tenei, engari kia penei ke na, tokorua. Me
te toko kia mua o te kupu tatau, ara, tokorua,
tokowha tae noa ki te tokoiwa. Ata whaka-
rangona te korero a te tangata akuanei ka
mau te he.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Ko tetahi he nui ano ko te whakahua i te
•aha ano e rite ki te reta a te pakeha ki te /
Ko nga tamariki te iwi e tino he ana i runga

tenei reta, e mea ana ratou mo te whawhai
 fafai. Me ui ki nga tangata matau te
whakahua tika i tenei kupu.

Kahore he he o te whakahua i te kupu
pakeha mehemea kahore he kupu Maori,
otira ki te wahi kupu Maori ka tango i te ku-
pu pakeha. Me ata titiro enei kupu he e
whai ake nei, tera atu ano etahi. Kua kite
ho au i etahi kupi' hou i etahi o a taua nupe-
pa Maori?; kia tino tupato ki te hanga i inga
kupu pakeha he kupu nei ano a taua a te
Maori mo aua kupu. Tena koa tirohia tenei
ope taua e whai ake nei, ma te hunga e mo10
ana ki te Reo Ngatahi e taiao nga kupu nga-
riri;—

kupu he: English  Maori

rukauta  look out tupato

pera  pillow  urunga

peeti  bed  moenga

rairi  ride  eke

toa  door  tatau

toma  tomb  urupa

pamere  family  whanau

okihana auction  hokohoko

rori  road  huarahi

miki  mix  whakahanumi

tapu  stop  noho tu

kawa  cover  taupoki

ropi  rope  taura

naihe  knife  maripi

poohi  post  pou

raiti  light  rama

ho  hoe  kaheru

koma  comb  karu

poti  pussy  ngaru

aikiha  hanky  hei

karaihe  grass  tarutaru

tuweke  swag  pikaunga

tarawara traveller tangata             reri  ready  rite

poai  boy  taitama

tapara  double  takirua

merihana medicine rongoa       

maihe  mast  rakau


Tera atu te nuinga o nga kupu poriro kei
te whaoria ki roto i to taua reo pai, a apopo
ka rite to taua reo ki a taua ano ka awhekai-
he awhekaihe tangata awhekaihe reo. He
tika ano te tango mai i nga kupu pakeha ka
hore nei a taua nei kupu hei whakawhiti, tena
ko te ki " kia rukauta" i te mea e marama
ana ano te kupu Maori " kia tupato," he he
rawa. Kia kaha e te iwi te pupuri i to tana
reo kei takakinotia e te tangata kuare.

R.T.M.K



ma te hunga e whakariterite ana mo
te Whakau.

ETE Atua, e te Matua i te Rangi, nau
nei ahau i tango i toku iriiringa hei
tamaiti mau; ma tou Wairua Tapu, e wha-
kaapa mai nei e koe, ahau e awhina, e arahi,
e whakaako i tenei wa, kia ata tau ai ahau
mo te Whakau. Araia atu i ahau te whaka-
aro-kore, te mangere, te aroha ki te ao;

puritia rawatia hoki toku ngakau kei whakaae
ki tetahi hara. Whakaangaa ahau ki te
whakapau i toku ngakau ki te mahi ki a koe,
ki te haere i au huarahi. Whakaakona ahau
e kuware nei; whakakahangia ahau e ngoikore
nei. Manaakitia oku hoa e ako tahi nei
matou mo te Whakau. Ma tou atawhai matou
e awhina kia whiwhi nui ai matou ki te taonga
e homai ana e koe i runga i te Whakapanga
ringaringa, ko Ihu Karaiti hoki to matou
 Ariki. Amine.

TE PIPIWHARAUROA,

TE ORANGA I TENEI AO.

HE tini o tatou o te Maori kaore e wha-
kaaro ana mo te ahuatanga o te
Oranga i tenei ao ara mote ahua o tona wha-
nautanga mai o tona whakatupuranga, poi-

poitanga a ona matua mo tona pakeketanga
me tona koroheketanga. E te hoa! Haere
i to haere, takahia atu te hurahi e haerenga na
e koe ka tae ki ona taumata e noho kite wha-
kata i to manawa Tahuri whakamuri, mata-
kitaki kite paenga roa ka pahemo na ki muri.
Whakamaharahara ki au i kite ai, ki au i
whakamatau ai, ki au i tango ai i nga taha o
te huanui ka mahue atu ra ia koe. Kua kitea
ano ranei e koe te take i puta mai ai te tanga-
ta ki tenei ao ki konei whakamamaetia ai,
whakahekea ai te werawera i te kiminga i te
oranga mo te tinana. Piua whakamuritia o
mata ki nga ra o to whanautanga e whaka-
ngarongarohaere atu ra i tawhiti i te ao o te
warewaretanga. Whakamoemiti ai ano ranei
tatau i roto i o tatou ngakau ki o tatou matua.
Whakahonore ai ano ranei tatau ki o tatou
Whaea na ratau nei tatau i whakawhanau
mai i roto i te mamaetanga nui na ratou nei
tatau i poipoi i hikihiki, i whangotengote kite
Wai-u-ki tetahi wahi o ratou tinana o i nga
ra o tatou nohinohitangia Mamae ai ano
ranei o tatou koka—kite hunga manaaki ia
tatau, ako ia tatau ki nga huarahi tika.

To atu te ra o te nohinohitanga rere mai
ko te ra o te 1 Taitamarikitanga. i haere raupa
ai nga waewae i kore koti ai ko te hate anake
te kaka, i tipihaere ai i ro ngahere, i nga hiwi
i nga parae i awangawangatia ai e te whaea
whaiwhakaaro, aroha mote ngaro roa.

Kia nui te whakamihi ki o tatou matua mo
nga manaakitanga me nga whangaitanga
atawhaitanga ia tatau i te wa o te nohinohi-
tanga tae mai ki te wa o te Taitamarikitanga

Taitamahinetanga. ranei i mohiotia ai tatou
ka tipu hei tangata hei piki i nga matua ka
kahakore nei, hei putiputi mote marae.

E kore e hohoro te wareware o tenei wahi
o tatou oranga notemea ko te wa tenei e pu-
mau ai, e tutuki ai nga akoranga me nga
tohu tohunga a nga matua e motuhake atu ai
te Taitama mana ano te tikanga mona e ui ai
ia ki tona hinengaro hei tohutohu i a ia ki te
ara ki te he ki te tika ano hoki e kore ai ia e
titiro atu ki ona matau hei awhina i a ia, hei
arahi ranei ma nga ara o te tika.





Ngaro atu te ra o te Taitamarikitanga tiaho
mai kote maramatanga o te ra o te Pakeke-
tanga i rereke ai te ahua o te tangata e piki
ai i nga mahi me nga whakaaro me nga tika-
nga a nga matua i takahi ai i nga turanga
waewae o nga matua kua riro atu i mua ia
ia ratau. Kote wa tenei e pumau ai nga wha-
kaaro pai kino ranei i awhina e te ngakau
mai i te ra o te 'Taitamarikitanga e kitea ai
nga hua o nga akoranga a nga whaea^ te pai
te kino.

Toene atu te ra o te Pakeketanga marere
mai kote marama atarau o te Koroheketanga
e ngoikore ai te hikoi a nga waewae, e weha
ai nga niho e piko ai te tuara me nga pona
o nga turi e atarua ai nga konohi e ma ai
nga makawe ano ko nga tihi hukapapa o nga
maunga. E mohio ai nga mahara tenei ka
tata nga ra. E hoki whakamuri ai te tipi a
nga konohi i runga i nga tau maha e whaka
ngarongarohaere atu ra i te ao o te Kore ano
he karoro e topa ana i runga i nga kaimoana.
Ko te wa tenei e kore ai te tangata e tino tu-
manako ki te ora i te mohio iho ka tata te u
te waka ki utu ki te turanga mote tini mote
mano. Ko te wa ano hoki tenei e patai ai to
hinengaro ki a koe " I pehea^ e koe tou
oranga i tenei ao?" I whai take ano ranei te
uakanga mai i a koe ki tenei ao? I tutuki
ano ranei ia koe tetahi mahi pai hei painga
mote iwi e mau tonu ai te maharahara ki a
koe? He patai nunui enei nate Hinengaro.
He mea tika kia whakahokia ponotia e tatau
enei patai. Hei reira ka mohio tatou kite take
i ungatia mai ai tatou ki tenei ao matemate
ki konei whakamamaetia ai, e ai kite whaka-
aro a te ngakau pohepohe, a ka mate atu te
whai kiko o te oranga i konei te aha.

Kite ata whiriwhiritia tenei ahuatanga ka
kitea e he ana. Kaore tatou i ungatia mai
ki konei kia whakamatea a ka mate atu.
Ata tirohia akuanei ka kitea he take—ke tino
take i tae mai ai tatou ki konei, a kia oti ia
tatau nga mahi hei whakatutukitanga ma tatau
hei reira ka marie ka hari te ngakau ka mohio
hoki e he take—he tino take i whanau mai ai
i ora ai tenei ao.

RAUMOA.

TE WHAKAPONO E MAHI ANA

I RUNGA I TE AROHA.

KI TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

I Panuitia e au te whakaaro kohi moni
mo tetahi whare karaka kai te whaka-
apa e tetahi hapu iti o Waikato e Ngati-
tamaoho kia whakaarahia hei whare karakia
i tono au kia arohatia hei whakarite i ta te
Atua ture i te aroha i whakaatu au kia pikaua
e tetahi nga whakataimaha o tetahi hei whaka-
ritenga i taua ture, i whakaatu au he tohu
taua tu aroha no te Karaitiana.

Kua tae mai ki a au i te 30 o Noema 1903
te tohu Karaitiana, a, te whakaritenga i ta te
Karaiti ture te tohu pono, tuturu, pumau, o te
whakapono e mahi ana i runga i te aroha.
Na Tame Paraone i tuku mai ki au te tekau
hereni na te pariha o Manaia. Heoi e te
pariha o Manaia ma te Atua e hoatu ki a
koutou tana e mea ai kia rite penei, me ta
koutou e mea nei ki nga tangata o te Paina
Mercer.

Taria a Ihowa kia maia a mana e whaka-
kaha o koutou ngakau ina taria a Ihowa.
(Wai. xx^ii. 16). Kua maka nei e koutou ta
koutou taro, ki te mata o nga wai, a he maha
ano nga ra ka kitea e koutou (Kaukau. KI. i).
Thanks! E tika hoki! Kia ora! Kia pena.

I taku panuitanga i roto i TE PIPI No. 68 i
pa he pouri ki roto ki te ngakau o taku hoa
noho tahi o Roka H. Hopere e noho nei maua
i Taupiri mo taku whakaatu i mahue i a Wai-
kato te whakapono, a kaore he whare karakia
kotahi ano ko te mea i hanga nei e maua ko
Rev. T Hapimana ki te Pourewa, e pouri
ana au ki te whakaaro i oti i taku tuahine
aroha i roto i te Ariki e ki ana taku hoa tata
ehara tana i te whakahe engari he whakama-
rama. Maku e ki he tino whakahe tana. He
aha ra ia te ki mai ai ki au kai te he o korero
kia totohe ai au me ia ka tika ki tana ka riro
ano maku e panui kai te he taku panui ko
tenei kua hopu ia he tangata teka au, a kua
rongo a Niu Tireni katoa me te Waipounamu.
Ko au te tangata korero teka na kona au ka
whakapaeteka he kai whakararu ia mo tenei
whakaaro me aroha te hunga kua maunu mai
nei i roto i te pouri me te atarangi o te mate.

He tono tenei naku kia unuhia te kupu
mau tonu o Waikato ki te karakia me nga
whare karakia e kiia nei i te Pourewa i Waha-
roa, a kaore au i ki kaore he Minita i muri





mai o te tau '63. Kaore ranei au i te ki kaore
nga minita e kauwhau ana, engari e pono ana
te kupu he tino tauhou au ki Waikato no
muri mai au i te tau 1886 i tae mai ai he tika
tenei ko aku korero na nga tangata e kiia nei
e maua ko Waikato nana i korero ki au a
i kite au i nga tohu he pono aua korero no te
tau 1893- Ka tae mai a Wharerangi o Ngati-
maua ki te Pourewa me kingi no Ngatiapakura
ka ki mai me tahu to matau whakapono ki te
ahi ka utua e au ki te Himene 157 me taku
whakamarama i ona tikanga ki taku he tohu
tenei e pono ana nga rongo i rongo ai au me
taku kite tonu i te parau e haere ana i nga
Ratapu ara i ta matau katoa ko Taimana ma.
Ki taku mahara ehara te patu i te minita no
te tohu he iwi karakia a Waikato i muri mai
o te tau 63. I haere atu a Te Waitete he
minita Weteriana ki te karakia ka puhia ki
te pu. Ka karanga atu te kaumatua ra i te
mea e puhia ana ia he aha tenei e te whanau
katahi ka puhia mate rawa. E tika ana nga
minita a Te Ahiwera a Heta Tarawhiti me
Hohua te Moanarua kaore au i te ki kaore he
minita e haere mai ana ano a Rev. Renata
Tangata a Rev. Wiki te Paa a Rev. Hone
Papahia ki te awhina i a Heta ma, otira ko te
iwi kaore e whakarongo ki a ratau. He
karakia ke o te iwi ko nga ingoa o nga karakia
he Tariao, he Nikiniki ara he Pao Miere ko
te awhenga he kai karakia no te Hahi Wete-
riana kua whakaturia ia hei minita Tariao te
waahi o te karakia Tariao i mohio i au koia
tenei.

Ko Rangi, ko Papa, ko Rongo, ko Taane
Mahuta Teihana ka Ngana Tawhiri Matea te
tangata tuturu o te motu teiha, he ki tenei
tikiti poumua ti ki te pouroto ti ki te ahunga
mai Hawaiki ka pai.

He himene tenei ko nga inoi e inoi ana kia
Tawhiao kia whakaorangia no te tau '93 ka ki
mai a Tawhiao kia maua ko Taimana ka mutu
i a ia tona karakia kaati me ki penei ake e au
mehemea i mau tonu a Waikato ki te whaka-
pono. He aha i noho karakia kore ai a i kore
ai e pai ki te karakia i panuitia nei e au he
karakia ki te Tokotoru Tapu e kiia nei taua
karakia ko te Hahi o Ingarangi mehemea ko
nga tekau i mau ki te whakapono e kore tena
e kiia e au kai te u a Waikato ki te whakapono
i te mea hoki ko nga mano kua tino takahi i te
whakapono i muri mai o te whawhai i te tau
'63, ki taku rongo ki nga mano e korero mai
ana ki a au me taku kite e pono ana aua
korero ko nga tamariki i whanau i te takiwa o

TE PIPIWHARAUROA,

te tau '63 ki te tau 93' Ki taku mahara (i)
Iriiria e aua kaumatua i roto i te 100. Iriiria
a Rev. H. Maonaroa e Tutua te Ngakau i
Maungakawa kia whakamutua te karakia he
rangatira ia no Ngatikoroki me Ngatihaua
otira no Waikato.

He tika he iwi a Ngatiwhawakia no Rev.
Heta Tarawhiti, i riro katoa nga mea i te
whakapono i te kamenga a nga mano. He
tohu mo tenei e kore e kiia kotahi te Karaitiana
o Ngati Whawhaki^ o roto o te Hahi o Inga-
rangi ahakoa ko Roka H. Hopere e whakahe
nei i taku panui e kore au e ki he Karaitiana
ia no te Hahi o Ingarangi. He tika he tama-
hine ia na Rev. Heta Tarawhiti e ora tona
ana taua kaumatua ka tahuri nei a Roka H.
Hopere ki te karakia momona mai o reira a
tae noa mai ki naianei ko te mea tena i heke
tangi atu ai he koroheketanga o taua kaumatua
ki te rua. I tangi tonu ia mo te whakarerenga
a tona iwi a Waikato i tona whakapono, tae
ana ki tona ake hapu ki a Ngatiwhawhakia
huri katoa ki te karakia momona me tona ake
tamahine me Roka Hopere huri katoa nei ki
te Hahi Momona. Heoi tena engari tetahi iwi
iti ko Ngatinahina ko to Rev. H. Moanaroa
hapu i u tonu etahi ki te karakia a tae noa
mai nei ki naianei ko etahi i whakarere otira
ko nga mea tokomaha o tera hapu. Te
whare karakia e kiia nei e Roka no Hohua i
Weraroa e kore au e kaha ki te ki he whare
karakia ko taua whare kua kite au he whare
nikau moe ai nga tangata ki roto kai ai kaore
he whare tapu he whare iti nei he whare hui
ranei he kauta ranei ko te whare karakia o
Rev. H. Tarawhiti e kiia nei e Roka i tu ki te
Pourewa no te tau 1892 i hinga ai. He
korari pea nga pou o taua whare he rau runa
pea nga papa me nga tinga ina hoki no te tau
1893 ka tae mai au ki te Pourewa ko Mei te
marama kaore tenei i tau kaore rawa au i kite
Poraka e tu ana paka ranei, engari i whakaatu
mai te kaitiaki o taua kainga ki au a Rore
Rangihawe i te wahi i tu ai te whare o Heta

ko tona whare moenga ehara i te whare kara-
kia ki tona ki mai i wera i te ahi e ki nei a
Roka kai te Pourewa te pire o taua whare
karakia tenei ke te tika i Taupiri taua pere 80
maero i Taupiri ki te Pourewa i mauria atu ai
taua pere e maua ko Taimana i Taupiri ki te
Pourewa. Mei ki ia ko te whare i rokohanga
e maua ko Taimana e tika ana. No te mea
kotahi paera ruma kihini e 2 peehi ruma i
homai ai e Heta te pere kia maua he kore





take e patu ai ia kaore hoki tetahi tangata e
haere ki te karakia ina tangi taua pere.

Mehemea e pono ana te kupu a Roka i mau
tonu a Waikato ki te karakia ina noa nei i
he ai. He aha rawa ra te mea i whakahe ai ia
i aku kupu, i whakaatu atu ai hoki au ki a
mohio mai ai nga iwi he iwi i mahue te whaka-
pono katahi nei ka hoki mai kia aroha ai kia
awhinatia ai, me te mea nei taku tuahine e
whakararuraru ana ki taku mahara hoki e
kore e tika kia kiia i mau tonu.

Ta te Karaiti i ki ai te hunga ia e u ana a
taea noatia te mutunga ka ora.

Heoi kaore oku hiahia kia tautohe au ki tetahi
tangata na konei e pouri ana ano au mo tenei
whakautu aku i nga kupu a Roka otira ehara
tena i te totohe i te whakahe ranei, engari he
karo patu kua u hoki tona patu ki a au. I
hiahia ano au kia kaua au e tuhi me korero au
ki a ia a mutu iho a maua korero, ka whakaaro
au, ahakoa oti ki a maua ko te iwi mohio tonu
he tangata tino tito au.

E nga iwi, e nga reo, e nga hapu, ki te kore
a Roka e unu i ona korero ka tono au ki a
koutou me unu to koutou ngakau whakarongo
ki aua korero.

Heoi ki te mea e pa whakahe ana aku kupu
hei whakapouri i te ngakau o taku tuahine
aroha ma te Atua e muru toku he.

Na NIKORA TAUTAU.


HAHI O ROMA.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA, tena koe! kia ora koe, i nga ra i
mua o te kirimete. Hoi te mihi, ka
huri mo ta taua putake. E hoa kua kite au i
to whaka utu mo aku korero i roto i TE PIPI
No. 67. E hoa i te mea kihai koe i pai ki te
unu i o korero. E ai ko tau ko nga korero
tika nau. Tena ko aku ko anga kuru pene H.
he tangata kuware. Heoi, e hoa e pai ana, e
tika ana to kupu he tangata kuare ahau. Hoi
he penei atu naku ki a koe kaua e takarokaro
te ahua o to tuku i aku kupu pera me te ahua
o to panui i aku korero. Tuatahi, he mea
waiho nau nga kupu pai mo te taha ki au hoi
ko aku kupu me panui e koe koia enei kaua
e waiho tetahi ki ahakoa te roa kia marama ai ta
taua waerenga mo te huarahi o te pono me te
tika.

1. Mo Hato Patara:—

Ahakoa kihai tenei i kitea i roto i te Karaipi-
ture, e kitea ana i roto i nga tuhituhinga
tawhito o te Hahi e whakaae ana nga mihinare
ki te pono o enei tuhituhinga koia enei ko nga
kai tuhituhi ko Keremenete (Clement) Akutini
Korotiu (Grotis), he mihinare ia. E kore
te tangata keritiano e whakakahore i noho a
Hato Petera ki Roma. E mea ana Hokia
Kamera (Chambers Encyclopedia) e whakaae
ana nga tangata whai matauranga i noho a
Hato Petera ki Roma.

Mo to whakaatu kahore e kitea ana i roto i
te Karaipiture kei hea hoki e takoto ana i roto
i te Karaipiture te whakaroherohenga whaka-
aturia e koe.

2. Mo te matuatanga o te Hahi.

Tena me he mea ehara te Hahi o Roma i te
Hahi matua mo Ingarangi no te hea Hahi
enei tikanga tawhito i kitea ki Ingarangi:—
(i) Ko te whakinga hara, (2) Ko te Miha,
(3) Ko te wai tapu, (4) Ko te tohu o te ripeka,
(5) Ko te noho takakau o nga Pirihi, (6) Ko
te whakapono ki nga mahi merekara. Hore
koe e mohio ana i tono a Ruhia (tuaua) te
kingi o nga rangi, ki te Poopa o Roma 156
kai iriiria ia. A, iriiria ia me tona iwi katoa
ko enei korero e takoto ana i roto i nga puka-
puka a nga mihinare.

3. Mo to kii kua he te Hahi o Roma.

Tena me he mea kua he te Hahi o Roma.
He aha te take i huri mai ai nga tangata
matauranga nunui i roto i te Hahi o Ingarangi
ki te Hahi o Roma. Ko ratou ingoa enei ko
aua tangata, he pihopa rawa etahi, he minita,
he mema no te Paremete, he tianara, he
kapene kaipuke, he roia, he takuta. Tena, he
tangata kuare ranei enei.

Ko ratou ingoa, ko Niumana ko Manini,
ko te Waahi, ko Papara, ko Wiripaha, ko te
Pekeha, ko Ripona, he rore ia.

Kaua e tipakopakoa e koe kia takoto mara-
ma ai ta taua Waerenga. E hoa, i ki atu
ahau ki a koe tera e ara nga tangata matau i
roto i o tatou whakaponotanga ki te pakanga
mehemea e kore koe e unu i o korero, ara
ehara i te pakanga erangi he kakahu i nga
kakahu whawhai o te maramatanga.

Heoi, e hoa, he kupu enei i wareware ki te
pai koe ki te panui e pai ana. He penei atu
naku ki a koe kia panuitia e koe kia mohio
nga tangata mihinare. Me nga tangata ka





torika kaua hei pokanoa ki te tuku korero hei
raupatu ia taua korero. Ko ta taua mahi me
waiho kia taua. Heoi ano.

Mo taku kupu ko te tango au i TE PIPI e
pono ana i whakaaro ahau kua pau tata te
tau erangi hei te tau hou ka tango au hoi ano
ma te Atua koe e tiaki.

Na to mokai,
na  P. H. NGAKURU.
Kaihu.



MO TE HAHI O ROMA WHAKA-
HOKI.

E MEA ana a Ngakuru  P. Hare kia wai-
ho ma maua anake ta maua tautotohe,
engari he patai tenei naku ki a ia mehemea
nana ano ana korero he mea tohutohu mai
ranei ki a ia na tetahi pakeha na tetahi pirihi
ranei. Mo te kuare o Ngakuru, ka whakau-
ngia e matou ta matou kupu he kuare ia me
era atu tangata katoa e mea ana i whanau
mai te Hahi o Ingarangi i roto i te Hahi' o
Roma. Taria e hokia ai ano tenei take. E
mea ana ano a Ngakuru kia kaua e tipoka-
pokatia te panui o ana korero, a ko ana kore-
ro pai i kapea e matou. He maminga tenei
korero, ko nga tino take a ngakuru i panuitia
e matou, ko ana korero tuatahi hoki, kaore i
tipokapokatia. I rite tonu te aronga o ana
korero, he pohehe anahe matou engari kahore
i whakaaturia e ia te pohehetanga. Ki ta
matou titiro ko te taha pikopo anake ta Nga-
kuru e mohio ana kahore ia i te mohio ki
etahi atu koreko o waho, heoi ano ko a nga
pirihi anake e whakaako ai—ina hoki e wha-
karona ana e ratou i whanau mai te Hahi o
Ngaronga i roto i te Hahi o Roma. He kuare
tenei korero he teka hoki. E mea ana a nga-
kuru ko ana korero pai i mahue kati e whaka-
ae pono ia he he enei o ana korero. Mo nga
take nunui e tohea nei e Ngakuru raua ratou
ranei ko ana pakeha:—

(i.) Mo te taenga o Pita ki Roma—o Hato
Petera ki a ia. I ki au kahore a te Karaipi-
ture whakaatu i tu a Pita hei pihopa mo
Roma, otira i mea ngakuru he pohehe tenei
korero aku, na reira ka tonoa e au kia whaka-
aturia mai te upoko o te kainga i tu a Pita
hei pihopa mo Roma. Kahore e taea e Nga-
kuru, a inaianei kua whakaputaputa ia ara

TE PIPIWHARAUROA,

raua ko tana pakeha i nga ingoa o etahi
tangata o waho o te Paipera. Mehemea ko
Pita te riwhi o te Karaiti i tenei ao, a ko ia te
upoko o te Hahi he aha i kore ai e whakaatu-
ria ki te Paipera tona tunga hei pihopa mo
Koma no te mea he mea nui rawa tenei. I
whakahuatia e Ngakoru a Korotiu, he mihi-
nare, otira kei pohehe te tangata he mihinare
a Korotiu, ehara tenei tangata i Ingarangi no
Horana ke. No te tau 1583 ia i whanau ai,
ara neke atu i te 1000 nga tau i muri mai i te
taenga o Pita ki Roma—pea. Kahore i tuhia
e Ngakuru nga upoko o nga korero a enei
tangata kia marama ai hoki ta matou titiro.
1 ki ranei ratou i tu a Hato Petera hei pihopa
tuatahi mo Roma? Whakaaturia mai.
Otira ko taku kupu i kiia e Ngakuru he po-
hehe ko taku kupu, kahore a te Karaipiture
whakaatu i tae a Pita ki Roma, i tu ranei ia
hei pihopa mo Roma. Kahore a Kamera
kupu i tae a Pita ki Roma, engari i mea ia ko
te ki i tu a Pita hei Pihopa mo Roma i te
tau 42, he korero noa iho na te tangata. Ka-
hore au i mea kei te Karaipiture te whakaro-
herohenga, engari ko ta te Hahi o Ingarangi
tena mo nga he o te Hahi o Roma, otira ko
te kaupapa o aua Whakarohe ko te Karaipi-
ture. E mea ana te Whakarohe ai e kore e
tika kia tohea tetahi mea kahore nei i te
Karaipiture, me koutou e tohe nei i tu a Pita
hei pihopa mo Roma. He maha nga tikanga
a te Hahi a Roma kei waho noa atu o te
Karaipiture e aurara ana. Kei hea ta te
Karaipiture ko meri hei takawaenga mo te
tangata, kia kaua te waina o te Hapa e hoatu
ki te whakaminenga? Karakia ke ai nga
pikopo ki a meri, kaati ko te ingoa tika mo
ratou he Mereriana, ehara i te Karaitiana.

Kaati taku whakahoki roa, kei ki noa iho
TE PIPIWHARAUROA, me whakapoto noa te
whakahoki mo etahi, mo te mea ahakoa ma-
rama noa te korero e kore a Ngakuru e kite,
" he kanohi ona a e kore e kite, he taringa e
kore e whakarongo, he ngakau e kore e wha-
kaaro."

(2.) Ae no te Hahi o Roma ena tikanga,
koi ana nga tikanga i whakahengia nei i
rukea nei e te Hahi o Ingarangi. E whakaae
ana poa a Ngakura kahore te Hahi o Ingara-
ngi i timata mai i nga ra o Henare viii, e
tika ana tenei. E miharo ana matou ki te
mohio rawa o Ngaturu he kingi a Rukia KO
Ingarangi, no te mea he tini te pakeha kahore
ano ki a rongo ki tenei kingi, kahore hoki i





roto i nga pukapuka whakapapa o Ingarangi,
engari na Puti (Bede) te kupu i haere tetahi
rangatira ko Rukia te ingoa ki te pihopa o
Roma. He pikopo a Piiti, no te tau 673
i whanau ai; e tata ana ki te 500 tau i muri
mai i a Rukia, otira e mea ana nga tangata
matau he korero tara tenei korero, kahore
hoki e tino mohiotia nga korero o Ingarangi i
era ra; he tino tikanga pa nga pikopo te
whukuhua i nga korero kaheko nei
e tino mohiotia. Otira mehemea ke tika
tenei korero, kaua tatou e pohehe ko Rukia
he kingi no Ingarangi katoa, ehara ia i te
kingi, engari he rangatira no tetahi hapu iti.
E kore hoki e hapa tana haere ki Roma ko te
pa nui hoki tera ko te pa i noho ai te kingi.
He kuare te ki a Ngakuru he popa to Roma
i era ra, kahore kau, engari he pihopa, i rite
tonu hoki tona mana ki o era atu pihopa, no
muri noa mai, no nga tau 400, i runga i te
ngakau apo o te pihopa o Roma, o Tipene,
ka i whakaae. Ko te tangata pikopo tuatahi
ki te kauwhau ki Ingarangi ko. Akutini na
popa Kerekore ia i tono. No te taua 597 ia i
u ai, engari tae atu ia kua tu ke noa atu he
Hahi mo Ingarangi. E hoa, e Ngakuru, ko
to kupu ko te Hahi o Roma te matua o nga
hahi katoa. E rite ana te he o tenei kupu au
ki te he o te ki ko Mahuta te kingi o te Iwi
Maori katoa.

(3.) He tika i huri etahi tangata ki te Hahi
o Roma i runga i to ratou kuare, penei ano
hoki me etahi tangata matau e huri nei ki te
rewera, ehara i te mea he tika no te rewera,
engari he pohehe no te tangata he hiahia hoki
ki nga tikanga a te rewera. Ko wai nga
pihopa i huri ki te Hahi o Roma? He aha
te take i takahia ai te Hahi o Roma i Ingara-
ngi i Tiamana i te wa o te Rewhomeihana
Ehara ia nei i te mea he kino no ana tikanga,
i te ngakau apo o te Popa, i tana whai kia
tau ki raro i tana mana, te kingi? Ki te
whakaaturia e matau nga kino o te Hahi o
Roma e kore pea koe e whakapono. Otira
kaati i konei.

HE PANUI.

KEI a matou etahi Katikihama he akoranga ma
te Tamariki me Nga Inoi mo nga Ratapu.

Ki te whakaatu mai tetahi minita ana e hiahia ana
he tukua noatia atu.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

HAHI MOMONA.

KI TE ETITA o TE PIPIWHARAUROA.

MAU e tuku atu enei korero kia kite te
katoa.

Tenei au kua kite iho i o kupu whakahoki
mo taku pukapuka i tuku atu na ara mo nga
korero e pa nei kia Ngawaea e ki ana koe
kaore koutou e hiahia kia panuitia te katoa o
taua pukapuka. Engari i kowhitia e koutou
ko etahi anake.

A, koia tenei tetahi mahi kino na koutou ko
te korenga i panui katoa ka tino pohehe nga
tangata kei roto i taua wahi kaore i panuitia
te tikanga o a koutou patai. Na kaore au e
whakahoki i a koutou patai inaianei kia panui-
tia mai ra ano e koutou taku pukapuka katoa.
Tena i ana panuitia ka kite koutou kaore
tetahi o a koutou patai e hapa i te utu marama.
Heoi ano,
na PAORA HOPERE.

[Ko nga korero a Paora Hopere i kapia e
matou ko nga korero mo te tokomaha o nga
wahine a Aperehama, a Hakopa, a Rawiri me
etahi atu; koia nei ano nga korero o te tauto-^
tohe i Te Muriwai, kua puta ano hoki enei
korero i TE PIPIWHARAUROA, na konei i kore
ai matou e whakaae ki te hoki ano ki enei
take totohe ai he tikanga ano hoki na nga
nupepa te tapahi i nga korero roroa. I whaka-
hokia e matou te tono a Hopere kia whaka-
aturia te upoko me te rarangi i mea ai a te
Karaiti kia kotahi ano he wahine ma te tanga^
ta; i whakaaro a Hopere e kore rawa e hoki i
a matou, i mea hoki ia ma tenei rawa e whaka-
ae ai ia i hinga a Nga Waea. Ko tenei te
kupu nui a Hohere; i whakahokia e matau
tona tono, otira no tana hinganga ka whaka-
kopekapeka noa iho, ka tohe kia panuitia ana
korero katoa, he hiahia nona kia kitea ana
korero mo Aperehama ma. Hei aha a Apere-
hama ma, i te mea e marama ana ta te Atua
whakaritenga kia kotahi ano he wahine ma te
tangata; ko ta te Karaiti ano hoki tenei, me
ta Paora. Ko a matou patai e kore nei e taea
e Paora Hopere te whakahoki ko enei:-—

1. Nonahea i taka ai ta te Atua ture kia
kotahi ano he wahine ma te tangata?

2. Kei hea te rarangi i mea ai a te Karaiti
kia tokomaha he wahine ma te tangata kotahi?

3. Kahore ia nei nga Momona i te mea
he wahine ano a te Karaiti, a i moe hoki te
Atua, i a Meri whanau mai ana ko te Karaiti.

Kua mohio noa atu matou e kore a Paora
Hopere e whakaae i hinga ia, engari tera e
whakakopekapeka noa iho. He tu tonu no te
tangata, ehara i muri nei.—ETITA.]



PITOPITO KORERO.

KUA rere nga kaipuke e rua, a Morning
raua ko Tera Nova, ki te pito o te ao,
ki te tore i a Discovery. I panuitia e matou
nga korero o te Morning i tana hokinga mai,
i mahue atu ai tana hoa a te Discovery ki roto
i te huka mau ai. Ki te kore e taea a te
Discovery ka whakarerea atu, ko nga tangata
ka mauria mai.

No te 26 o nga ra o Nowema nei i rare atu
ai i Turanga nei tetahi poti, ko Kia Ora te
ingoa, e 2^ tana ano te nui, tokorua nga
tangata o runga. E haere ana raua ki Ranana
ma te pito whakatetonga o Amerika, he wahi
tino kino. Ki ta raua whakaaro kia ono
marama raua ka tae. Mai i Ingarangi ka
whakawhiti a Kia Ora ki Amerika. Ko tenei
te poti paku rawa kua whai kia taiawhio i te
ao—e taiawhio ranei e heke ranei ki te take o
te moana.

I TAE mai ki Niu Tireni nei tetahi wahine
wahaika ki te waiata, ko Ada Crossley tona
ingoa: he nui te whakamihi o te tangata ki a
ia. I tepaea e te Hetana raua ko tana wahine
he taonga maori mana. I tana waiatatanga i
Mahitataone, ke panga e te wahine pakeha he
puawai ki ona waewae, ko te tunga o Pani te
Tau, te tamahine a Tame Parata, ka panga
atu he kahu maori, ka kata mai a Ada Crossley
ka momi mai i tona ringaringa ara ka tangi
mai ki a Pani te Tau.

I MEA a Moihi, mema o te Paremete "Ko
te mate nui o te Maori ko ana tikanga huihui
—no te tokomaha te whenua, te whare, me
nga taonga—ko tenei tikanga ano hoki hei
patu i te Maori a enei tau e tu mai nei. 1
mea te Kawanatanga ki te Maori kauae hokona
o koutou whenua ki nga pakeha tahae e utu
nei i te £2 mo te eka engari me hoko ki te
Kawanatanga mo te 3/- mo te eka; kaua e
hokona nga rakau o koutou whenua ki te
pakeha mo te £6 mo te eka engari me hoko ki
te Kawanatanga mo te 5/- mo te eka o te
whenua puta atu ki nga rakau."

TE PIPIWHARAUROA,

TE AROHA O TE PAKEHA.

NO te 6 o nga ra o te marama nei ka puta
te whakaaro i tetahi tamaiti kia haere
ia ki ona hoa pakeha rangatira tono ai kia
kohi moni mo te whare karakia o Waimarama.
He whakaaro tenei i puta ki nga tangata o
taua kainga kia mahia he whare karakia hou,
ka toru tau taua whare karakia e whakahaere-
tia ana ko nga moni tena kua takoto e 79.
Kati, i runga i te haerenga o taua tai tamariki
ara o T Renata ki ona hoa pakeha rangatira ka
kohia e ia i roto i te rangi kotahi ^21 163 60.
Ko te rarangi ingoa tenei o aua pakeha:—



Kanui te awhina o nga pakeha i nga kohi
moni a te Maori. Kati i korero mai taua
T. Renata ki a au kaore ano i mutu noa tana
mahi kaore ano nga pakeha rangatira o Nepia
i kohi noa. Taihoa a muri whakatutuki ai.

Heoi ano
na to hoa aroha,
T. T. Arohanui



TURE TAONE MAORI.

Wellington, 9 Oketopa, 1903-
Ki a Wiremu Pokiha me etahi atu,

Wellington.

E hoa ma tena ra koutou. He whakahoki
atu tenei i ta koutou pukapuka o te 10 o
Akuhata



.

Ka whakaritea ta koutou hiahia i roto i ta
koutou pukapuka ki te Honore Minita mo te
Taha Maori, notemea kei te aroaro o te Pa-
rameta inaianei tetahi ture Whakariterite mo
Nga Taone Maori, kia taea ai e te Minita mo
te taha Maori te whakatika ta koutou
take e pa ana ki te Taone o " Araroa, (Kawa-
kawa).

Ki taku mohio ka whakaritea tenei tikanga
kia ture i mua o te mutanga o tenei Pare-
mata. Heoi ano,

Na, W. C. Kensington
Heketari o raro o nga Whenua Karauna.



HE RETA KI TE ETITA.

Ki TE ETITA o TE PIPIWHARAUROA.

E TAMA, tena koe nga uri o nga momo
ki whainga hohou rongo hoki whakaaro
nui e hapai nei i nga wairua o te hunga whaka-
aro kore, whakapono kore, e mea ana pea
ratou na maaui i hii te whenua nei, me te
moana a nana katoa i hanga te rangi. Ko ena
mahara katoa o te tangata he mahara tino
pai rawa atu ki a Hatana ki te tianara o nga
hoia o te Atua nui. Ko nga mahi tohunga
katoa no te rewera katoa whanau ake ona uri
mo te reinga katoa he wairua tangata nga
rewera he tupuna he taniwha no Namata he
tamariki i mate mai i roto i te Kopu o tona
whaea no reira e te iwi e noho tinana nei tatou
i te ao nei kaua rawa e whakaae ki ena mahi
ka mate te tinana tae iho ki tou wairua he
pena ano te ahua o nga hahi. Ko etahi o nga
hahi he kamupene moni ka waiho te ingoa o
te Atua hei whakapati tangata kia riro ai nga
whenua me nga taonga ma ratou he tikanga.
Titiro ki te iwi o Makeronia e tapahia mai na
ki te hoari he Mahomete te ingoa o tena hahi
no Takee. Ko te hoari te kai kawe i tana
Rongopai. E tama, me whakatika te reo o
tera motu o te Waipounamu ka nga Ruwha
Rangatahi reo Ngapuhi he wha tumuwhaka-
rae ware rangatira.

He kupu tika no namata Ruwha Rangatahi

Na T T HEREWHARE.

Omapere.

E TE HUNGA TUKU HUA KAREAO

MAI MA TA TATOU MANU mERI

kIRIHIMETE, HAPE NUIA KI A KOUTOU.

HE PANUITANGA.

I te mea e kore e taea e te Hekeretari te
tuku powhiri ki ia tangata ki ia tangata
e whakaaro ana mo te rapu oranga mo te Iwi
Maori, ki ia tamaiti kaumatua ranei o Te
Aute, ka meinga ma TE PIPIWHARAUROA e
powhiri ratou katoa.

Te Aute Kareti,
Nowema 10, 1903'
E hoa ma, tena koutou katoa!

Ka tu te hui a-tau o Te Kotahitanga
o nga Tamariki o Te Aute i tenei tau ki
Manutukea Turanganui, ka timata i te 23 o
nga ra o Hanuere 1904.

I te mea he maha nga take nunui e pa ana
ki te Iwi Maori e whiriwhiria i tana hui, e
tumanako ana toku ngakau kia tae mai koutou
ki te whakapuaki i o koutou whakaaro ki te
tautoko hoki i nga mahi o te hui.

Heoi ano,
Na to koutou hoa aroha,
na HOANI TATANA,
Hekeretari.

[Me apiti ake etahi kupu torutoru nei ma
matou ki te powhiri a Te Tatana, ara he tau-
toko. He maha nga mea e whai tikanga ai te
hui: ma te tokomaha o nga tangata e tae, ma
te tokomaha o nga tangata whai kupu, ma te
tokomaha o nga tangata whakarongo, ma te
whakatutukitia o nga tikanga i oti. E tuma-
nako ana matou kia tae katoa mai nga ranga-
tira, nga mema o te Paremete, nga mema
Kaunihera Marae, nga Komiti Marae, nga
Mema Kaunihera Whenua, nga minita, nga





tohunga, me nga tangata katoa e whakaaro
ana kia tupu nui te Iwi Maori. Ae, he mea
pai rawa kia tae nga tohunga Maori ki tenei
hui ki te whakaatu i nga tikanga o a ratou
mahi, inahoki ki ta ratou whakaaro e rapu
ana ratou i te ora mo te Iwi Maori. E te iwi
kia kaha te manaaki i te hui a o koutou tama-
riki a nga hapu hoki o roto o Turanga. Haere
mai kei te pai nga huarahi mo te moana—
haere mai ki nga parae i Manutukea, i kiia ai,
" Toia nga waewae o to tamahine kia pai ai
te haere i nga parae i Manutukea. Kei konei
ano hoki a Pipiwhakao ara a Pipiwhakao
oneone, ko Pipiwhakao ngahere hoki noa atu
ra i ngaro ai—whakaritea tenei kupu na '''Ka
tere Raua ka tere Pipiwhakao."

Heoi, na ta koutou mokai,
na TE PIPIWHARAUROA.



NO TE RAUKAHIKATEA.

NO Tihema 9 i mutu ai te kura o Te Rau
i haere ai hoki te tumuaki me tana hoa
wahine mo ta raua tamaiti. Pa ana mai te
pouri me te aroha ki a raua. He tangata e
arohaina ana e te nuinga o te Maori o Turanga
nei. I enei ra kei te haere raua kia kite i o
raua whanaunga hoa o enei moutere. E ahu
ana to raua tira ki Ingarangi. Kotahi tau e
ngaro atu ana ka hoki mai ano ki tana mahi.
E tumanako ana hoki te ngakau kia hoki ora
mai raua. He ngaro ka kite ano. He kai-
whakaako hou e haere mai ana mo tona tura-
nga i a ia e ngaro atu ana. Tera ano hoki
pea e rawaka nga akonga hou e haere mai ana
ki te kareti a te tau hou e heke iho nei. Haere
mai e nga hoa pononga ina unga koutou e te
Wairua. Haere mai ki konei mahi tahi ai
ako ai, titiro ai hoki ki te mahi i whakahaua
iho nei kia mahia i mua atu i tona kakenga.
He mahi na te tino kawana o nga rangatira

' E tata ana hoki era kura te mutu, e hoki ai
• i a tamaiti i a tamaiti ki tona kainga ki tona
' kainga.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀