Te Pipiwharauroa,

he Kupu Whakamarama.

NAMA 63.

GISBORNE.

MEI 1903.

HE MANUHIRI TURANGI.

NO te 22 o nga ra o Aperira nei ka tae mai
a John R. MOtt, M.A, Ph.B, ki Te
Rau Kareti, raua ko tana hekeretari; he he-
keretari ia mo te Ropu o nga Tangata Karai-
tiana o nga Kareti i te Ao katoa. Ka whitu
nga tau i tu ai tenei kotahitanga, kua eke ki
te 85, 000 nga tangata o nga iwi matau katoa
i te ao. Ko ta ratou mahi ha hapai i te wha-
kapono i roto i nga kareti nunui, puta atu ho-
ki ki waho. Kua uru a Inia a Haina me Ti-
aipani ki tenei kotahitanga. Ahakoa kaore
ano kia roa noa te kauwhautanga i te Rongo
Pai ki Tiapani otira o roto i nga tangata 1000
o nga kareti o Tiapani e 30 he Karaitiana, o
te nuinga o te iwi kotahi te Karaitiana i roto
i te 1000. Kei te piki tonu tenei kotahitanga.
E haere ana a Mott ki te tirotiro i ona manga
i te ao katoa. I whai korero ia ki nga ako-
nga o Te Rau, he whakakaha. I mea ia ko
te mahi nui atu i te ao ko te kauwhau i te
Rongo Pai a te Karaiti, kaore he mahi ke atu
hei rite, kaua hoki te tangata he tahuri wha^
kamuri i te mea kua pupuri nga ringaringa ki
te parau. I mea ia e koha ai nga kupu a te
tangata ehora i te mea ma te kaha o te tinana,
ma te pai ki te korero, engari ma te mohiti^
atu e te tangata e tino pau ana nga whakaaro o
taua tangata ki te whakapono, ko ana kupu i
ahu oke i tona ngakau ehara i te mea i makere
noa mai i nga ngutu. Kaore te tangata e
pai ki te tinihanga, koia nei hoki te hara i ti-
no kinongia e te Karaiti. Ma te tika o te nga-
kau o te tangata ka tika ai ana kupu, ona
whakaaro, ana mahi, ki te he a roto ka he ano
hoki a waho. Ko te tangata nui te whaka-
pono e mohio ana ki te titiro i te whakawai-
nga, i tawhiti ano kua noho tupato ia, tena ko

etahi tangata ka moe nga kanohi kia eke to
na te whakawanga, katahi ano ka moe nga
kanohi kia eke tonu te whakawainga, katahi
ano ka korikori, kua horo a hoki te pa. E tu-
ku ana etahi tangata i nga whakaaro kino kia
noho ki o ratou ngakau, kaore e pei i aua
whakaaro ki waho. He hara kino te puremu
otira kua puremu te tangata mehemea ia ki te
whakaae kia noho te hiahia puremu i roto i
tona ngakau ki tetahi wahine. I ki a Matene
Ruta, " E kore e taea e au te arai te ata o te
manu e rere ana ma runga i toka mahunga kei
tau ki runga i a au otira noku ano te
he ki te tukua e au taua manu kia hanga ha-
na kohanga ki roto i aku makawe." E wero
ana te whakaaro poke i o tatou ngakau, otira
ki te manaakitia tana whakaaro e tatou, e tuku
ana tatou kia hanga i tana hokanga ki o tatou
ngakau. Ko te hiahia puremu o te tangata
he mea ata hanga nana, ehara i te mea ohore-
re, no te urunga o te hiahia puremu ka puri-
tia taua hiahia kaore i peia, kua tukua e ia
tana whakaaro kia hanga i tana kohanga ki
tona ngakau—kua hara ia i roto i tona nga-
kau. Ko te mea pai ko te pei i nga whakaaro
kino, kaua e poipoi^, e taea te pai, e puta ai
ki waho ma te whakaaro i nga whakaaro pai—
whakaaro ki a te Karaiti, a i te mea kua tau-
nga ki te pei i nga hiahia kino ka mama noa
iho te pei atu. I whakahau ano a Mott kia
mohio te inoi, kia rite ki ta te Atua i pai ai.
E kore rawa e whakamana e te Atua nga inoi
a etahi tangata, i te he i te kuare o nga mea e
tonoa ana e ratou, mo ratou anake a ratou na
inoi, kaore he wahi mo etahi atu tangata i ro-
to i a ratou inoi. Ko tetahi mea nui ko te
korero i te Kupu a te Atua, hei whakamarama i
te ngakau. Ko te Paipera anake te pukupuku
i te ao nei hei whakamarama i te ngakau.

TE PIPIWHARAUROA,

No. 63.

Tera atu te nuinga o nga kupu a Mott.
He tangata tino matau tenei; e kiia ana e tu
ia hei tumuaki—hei tumuaki tamariki rawa
mo Amerika mehemea ia i tu hei mema, ara
mehemea ia i aru i tera mahi, otira ki tana
ki he mahi nui ke atu te kauwhau i te ranga-
tiratanga o te Atua. I nga tau tuatahi o
Mott ki te kareti ehara ia i te tangata whaka-
pono, kaore hoki ia i whakapono he Atua a te
Karaiti, otira i tana tirohanga ki nga korero
mo te Karaiti whakapono ana ia, mea ana,
(' E toku Ariki e toku Atua." E mea ara a
Mott ko te hiahia o nga tangata matau o te
ao ko te whakapono. I tu he hui nui ma
Moto ki Otautahi i huihui ai nga tangata ka-
reti, i haere ano etahi Maori o Te Rau nei o
Te Aute. Kai a ratou nga korero o te hui a
to ratou hokinga mai.



WHAKATUWHERATANGA KURA
MAORI KI TE PUNIHO.

I TE rua tekau ma rua o nga ra o Aperira
ka tu tetahi hakari nui ki tetahi kainga
Maori ko Te Puniho te ingoa. E 21 maero
te mamao—tanga atu o tenei kainga! Nu Pa-
remete, ara kei waenganui o Nu Paremeta
me Parihaka. Ko taua hakari kura mo teta

hi kura mo nga tamariki Maori o tera wahi o
te maana a to tatou Ariki, hei whakatupu i te
pai hei turaki i te kino. He nui te tangata i
tae ki te whakapuakitanga o taua kura. I
tae ano hoki nga mema o tenei taki waea ara a
E. M.Smith. MHR, me Mr.Jennings
MHR. I tae ano hoki a Atirikona Cole
me Rev.F.Peneti. I reira ano hoki a Rope-
re Tahuriorangi me tona hoa wahine, i reira
hoki a Pita Paaka. He nui nga rangatira
Maori i tae ki taua hakari. I reira ano hoki
a Te Kahui rangatira o Rahoto.

Kaati ko te hunga nana i ahuahu te taonga
nei ko Rev Peneti raua ko Waepere!. Koi-
nei nga tangata 'nana i whakatupu te rakau
nei a tae noa ki te puanga. He nui te
whakamihi o nga taumataua Maori me
nga pakeha ki to raua kaha ki te wha-
katupu i tenei taonga nui ki roto o Tara-
naki. Ko te tino kopura tonu tenei o nga
mahi nunui a te Pakeha. Katahi ano te mea
penei ka tu ki roto o Taranaki.. Whakakore
noa era atu tikanga pai e puritia e ratou ka-
ati ano i te kopura kua puritia nei. Na e hea
ma, e nga huihuinga matauranga e nga reo i
roto i tena wahi i tena wahi, awhina mai





o koutou hoa e mahi nei i tenei wahi o te ma-
ora a te Ariki. Whakaputanga hoki a koutou
inoi ki te Matua i te Rangi kia tuhuna mai
e ia tana manaakitanga ki ana pononga e
mahi nei, ki enei hipi hoki o taua maana.

He nui nga whaikorero a nga tangata i ta-
ua ra, he nui hoki nga hua o roto o nga kore-
ro. Kaati he wehi kei kore e whai wahi i roto
i ta tatou pepa na reira ka tukura atu ko
nga korero anake a tenei rangatira ara a Te
Kahui.

Ko enei ana korero;—E whakamihi ana
ahau ki tenei huihuinga rangatira kua rupe-
ke mai nei ki raro i te tuanui o tenei whare, i
tenei ra. Ahakoa e rua nga iwi, kei raro ka-
toa i te tuanui kotahi i tenei ra. Ka mutu
atu i ahau te ingoa Maori, ka timata atu i nga
tamariki te hononga o nga iwi e rua. Ina a
Peneti te putanga mai i roto i te Kura e kau-
whau haere nei ki nga iwi e rua. Kaore te
rino wera e hono ki te rino matao, 'engari kia
wera tahi raua e rua, katahi ka hono. Ko
te Kura taua ahi. Ko te taonga a te
pakeha he Kura. Ko Peneti no te Ku-
ra. Ko tana mahi he minita. Taku
hiahia ki nga tamariki Maori katoa hei Mini-
ta hei Takuta, hei Mema, hei Roia, hei ka-
mura hei parakimete hei hu meke me era atu
mahi. Ko te Kura te kaiwehe i enei mahi
katoa. Kua tu te Kura. E nga matua o nga
tamariki kia u ki ta koutou taonga. Ko taku
hiahia, kia mau i a tatou tamariki te mataura-
nga o te pakeha, kei tinihangatia tatou e tenei
iwi.

' "'I tino whakamihi nga tangata o nga iwi e
rua ki te marama o nga korero a tenei kau-
matua. Tera atu hoki nga korero papai na
etahi o nga pakeha, engari he wehi no matou
kei kore e kaha nga parirau o ta tatou manu
i te taumaha rawa o tana pikaunga i kore ai
e tukuna atu. Ka pa kei te pukumahi matou
ki te katokato mai i nga hua kareao e kaha ai
te rere o te manu, kua pai, tena ko tenei ka-
ore rawa matou e noho atu nei i te kaha.
He ahakoa e manu, mau e titiro mai nga tanga-
ta e pae nei. Na te kore kai ano o enei tau.
Kia kaha. Akuanei a ka kite koe ko o mua
kua meinga ki muri ko o muri ki mua.

Kia ora tonu TE PIPIWHARAUROA. Ma te
Atua ou ra e whakaroa, hei kawe haere i te
maramatanga ki te hunga e noho ana i roto i
te pouritanga.

No. 63.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

TE WERETA.

KAORE nga kaitautoko i a Te Wereta i
te pai ki aku korero mo to ratou tohu-
nga—i mohio tonu au e kore ratou e pai ki a
au me aku korero, otira taihoa ratou ka kite i
te tika o aku korero, kia hoha ratou ki to ratou
tohunga. He mohio no Te Wereta kua hoha
tona iwi ki a ia ka haere nei he iwi ke whaka-
matakitaki haere ai i a ia. Kei pohehe era
atu iwi kei te tautoko a Ngatiporou i tenei
tangata, kaore nga rangatira o Ngatiporou i
te pai ki a Te Wereta.

E whakahe ana au ki nga tohunga maori
katoa no te mea e whakahangia ana e te
Karaipiture, (Tiu. 18. 10—12), otira kaore au
i kaha rawa te whakahe i nga tohunga maori,
ehara i te mea he whakaae noku engari he
mohio noku he tikanga tawhito tera na te
Maori, otira ko Te Wereta nui atu taku wha-
kahe he mohio noku he tinihanga tana mahi.
Ehara ia i te tohunga maori, a ko te ki he
poropiti na te Atua, he kohukohu. Kia tika
te kaupapa hei tukunga iho mo te mana o te
Atua e marama ano, tena i puta mai i roto i te
whare herehere, he tahae, e kore e marama.
I ki a Timi Kara, kua pohehe te Atua ki te
homai ke i te mana whakaora ki nga katuarehe
nei — ki tenei i a Hone Poti nei ratou ko Te
Tokomauri ko Te Wereta—mahue ake nga
mea totika i te Atua. He tangata a Te
Wereta kua mau ki te whare-herehere mo
runga i te tahae, e hia rae  nga tau ki te
whare-herehere o Akarana. I whakaputa ano
tetahi tangata o konei mo Paora, he tangata
kino, otira i whakaturia e te Atua hei apotoro.
I tahae poaka ranei a Paora? He tangata
tino pai atu a Paora, ko tona he ke he whaka-
tonga nana i te Hahi, i whakatoka ai e ia he
pohehe nona e mahi ana ia i ta te Atua i pai
ai. (i Tiro. i. 13). I te tahae piatatanga o
Te Wereta, i pohehe ranei ia e mahi ana ia i
ta te Atua i pai ai? Kia ata tango i te kupu
a te Atua hei tautoko mo te tinihanga, mo te
korero parau. E whakaputa ana ano etahi
tangata i nga kupu a Paora mo "nga mana
whakaora" (i Koa. 12. 28). I a Te Karaiti
tenei mana i nga apotoro hoki me etahi atu
akonga, kaore au i mohio i tau ki tetahi tangata
i muri iho i waho o te Karaipiture, a tau rawa
mai i nei kei a Te Wereta, e ai te korero a te
tangata. Otira kei a Te Wereta ranei te mana
whakaora? He aha i hemo ai etahi tangata
o Turanga nei i mahia e ia. Tera pea etahi
kei etahi wahi atu. Nui atu nga tangata i
mahia e Te Wereta kei konei kore rawa i ora,
ko nga tangata torutoru nei e mea ana kua





ora ratou kaore i kitea he mate nui o ratou.

Kei konei etahi tangata e mea ana kua ora
etahi tangata o Waenganui i a Te Wereta, he
maha nga tau i takoto mate ai, na Te Wereta
kua ora. Koia nei to taua he to te Maori, he
whakapena noa ki ta te taringa i rongo ai,
kaore e whakapono ki ta te kanohi i kite ai.
I rongo te taringa kua ora i a Te Wereta
etahi tangata o Waenganui, otira i kite te
kanohi kaore i ora nga tangata o Turanga nei,
kua hoki mate tonu te tangata o te Waipou-
namu na te rongo nei o Te Wereta i tiki,
otira ka whakapono te tangata ki te rongo
korero noa iho, kaore e whakapono ki tana
ake i kete ai. He mea tino whakamiharo
rawa atu tenei ki a au. He iwi kaha te Maori
ki te whakapono engari he rawa ake he whaka-
pono ki te mea he — he whakapono noa iho.
Ina koa i nga ra o mua i whakapono te hauhau
e taea e tana karakia te kaupare te mata o te
pu. I te whawhai ki Waerenga-a •hika, ka
kokiritia e te hauhau te kawanatanga, ka
mahue te pupuhi ka parau tenei ki te karakia,
ka tu nga ringaringa ki te kaupare i te mata,
i tino whakapono ratou e kore ratou e tu,
otira no te tukunga mai i te waiwaipu hinga
ana he parekura nui, ko nga mea kaore i tu i
oma. He korero pouri tenei, he korero aroha,
otira i whakahuatia ai hei whakaatu i te whaka-
pono noa iho o te tangata ki te korero parau.
Otiia e mea ana ano te Karaipiture e whaka-
pono etahi tangata ki te teka. " Mo konei
hoki ka tonoa e te Atua ki a ratou te mahi nui
o te tinihanga, kia whakapono ai ratou ki te
teka" (2 Tohau). 2. 11). "Na, he korero
marama rawa ta te Wairua, ko a nga wa
whakamutunga etahi kotiti ke atu ai i te wha-
kapono, tahuri ai ki nga wairau tinihanga, ki
nga whakaakoranga rewera; he mea na te
hianga o te hunga korero teka." (i Tiro. 4.!) •
Ehara ia nei i te tinihanga te whakainu i te
tangata ki te waipiro whakananu,' ka'mea atu
ai te tohunga, " Inumia i runga i te ingoa o te
M atua o te Tama o te Wairua Tapu''? Ehara
ia nei i te tinihanga te ki a te tangata i puta
mai i roto i te whare herehere, kaore nei i kitea
tona ripenetatanga, kua homai e te Atua he
mana whakaora ki a ia? Ehara ia nei i te
tinihanga te taku i te kohatu ki te tangata mate
hei whakapae ki ona wahi mamae, hei mea
e ora ai ai? Ehara ia nei i te tinihanga te
kutikuti i nga makawe o etahi atu tohunga hei
pei i nga atua ki waho? Ehara ia nei i te,
tinihanga te whakapa kau o nga ringaringa ki
te turoro, ka inoi, ka haka:—

Meinga te aroha hei pane tereina
Hei rori:', i o pikaunga, taumaha e au?

TE PIPIWHARAUROA,

No. 63.

Ko te ki a Te Wereta nona nga hahi katoa,
te Mihinare, te Momona, te Ringatu, otira i te
hui ki Omahu, e kiia ana, i ki ia he Mihinare
tona karakia. He tika ranei tenei korero a
Te Wereta? Ehara ia nei i te Ringatu tona
karakia? I tae au ki Mangatu, he kainga i
noho ai a Te Wereta, ko te karakia o tera
kainga he Ringatu. I reira ka rongo au i
kaha te tohe a Te Wereta ki te tohunga o te
Ringatu kia haere ki Tokomaru  ki te takiwa
o Ngatiporou kauwhau ai i te karakia Ringatu,
i tino tohe a Te Wereta, otira na te whai-
whakaaro o taua kaumatua i kore ai e haere,
ko tana kupu tenei ki a Te Wereta, " Kei te
ora tonu ra a Matiaha." Ehara ia nei i te
tikanga na te Ringatu te whakanui i te 12 o
nga ra o te marama? Koia nei tetahi o nga
tino tikanga a Te Wereta, inaianei ka tu he ra
ma te Ringatu ka tonoa nga Mihinare e whaka-
pono ana ki a Te Wereta kia haere ki taua ra.
He "apotoro" a Te Wereta no te karakia
hauhau. Ehara ia nei tenei i te tino take i
tautoko ai a Wi Pere i a Te Wereta? He
Ringatu te tino karakia o Wi Pere, a kei te
whakaaro pea ia ko Te Wereta te riwhi o Te
Kooti i muri nei. Kei konei tetahi tohunga i
tino whakahihi ai a Wi Pere otira no te korenga
o taua tohunga tahuri ki te karakia hauhau
kua kinongia e Wi Pere. Kua mohio nga
rangatira o Ngatiporou he hauhau te mahi a
Te Wereta na konei kua tino kinongia e ratou.

Me ^whakarapopoto ake e au nga take i
whakahe ai au ki te mahi a Te Wereta,
mehemea he tika enei take e he au mehemea
au i wahangu.

1. He takahi i te kupu a te Atua nga
mahi tohunga maori. Ki te ki a. Te Wereta
ko Ihowa tonu tona Atua, kei te hea wai i o te
Karaipiture te hoatu ki te tangata mate i te
kohatu hei peehi i nga mamae?

2. He tinihanga no Te Wereta kua homai
e te Atua te mana whakaora ki a ia; he
whakapohehe noa iho i te tangata; kaore te
tangata tino mate e ora i a ia. He whakapa
nona i te Ingoa tapu o te Atua ki ana mahi
tinihanga.

3. He hapai tana mahi i te karakia Ringa

tu; he maminga tana ki nona nga karakia
katoa.

4. E mate te tangata i runga i ana tika-
nga. Me korero ake e au te matenga o tetahi
kotiro 6 Turanga nei. I pangia taua wahine
e te " piwa taipo," otira na runga i te kupu a
Te Wereta ka mauria ki Tokomaru, ka rure

-rurea i runga paki. I te huarahi kua kaha te
mate, tae rawa atu ki Tokomaru kua tino
taumaha rawa, ka parau noa a Te Wereta ki





te mahi, na te mea ka taumaha rawa ka wha-
kahokia mai ki Turanga nei, a mate mai ki te
kainga. Mehemea he takuta pakeha e kore e
whakaaetia kia mauria, otira i runga i te kuare
o Te Wereta tonoa ana kia mauria ki Toko

maru. E marama ana ki a au na te mauranga
ki a Te Wereta, i mate ai tenei wahine. Otira
ka hanga korero kino nga akonga a Te Wereta
mo te take i mate ai tenei wahine. E mate
etahi tangata i runga i te whakamanawatanga
ki a Te Wereta kaore e haere ki te rata pakeha.
He mea tika kia kaua rawa e haere ki te rata
pakeha nga tangata e whakapono ana ki te
tohunga.

Tera atu ano etahi take, otira kaati i enei;

ki a au he take tino nunui enei e tika ai taku
whawhai ki tenei tangata e tinihanga nei i te
Iwi Maori.

Naku anake enei korero ehara i tetahi atu
tangata, ehara i TE PIPIWHARAUROA, ki te
whakahe te tangara me whakahe ki a au anake,
engari me whakahe i te marae kaua i te tuara.

Na R T. M KOHERE.

NA TE ETITA.

I TAE mai te reta a Tame Arapata i tera
putunga o ta tatou pepa, he whakaatu
mai naana i te pahitanga, o te motini, i te
hui a te Kotahitanga o nga Tamariki o Te
Aute, i tu ki Taumata-o-mihi i te Hanuere
kua taha nei, kia whakaturia he komiti nei
tirotiro i te mahi a TE PIPIWHARAUROA. Kati
he whakamana tenei na te PIPI i taua reta me
te whakaturanga hoki o te Komiti. I runga
i te mea e mahi tahi ana te PIPI raua ko te
Kotahitanga i te mahi kotahi ara i te tohutohu
i te rapu hoki i tetahi painga mo tatou mo te
iwi Maori, ka whakaaro te Kotahitanga me
whakatu he Komiti hei tieki hei whakaputa
hoki i ana korero me ana tohutohu i TE PIPI-
WHARAUROA. Mo te taha tenei ki runga i te
ahuatanga o te wahi o te pepa e pa ana ki
nga mahi a te Kotahitanga. Otira ko te
Komiti ano hei tirotiro i nga korero katoa
e tae ana mai mo te pepa. Ka whakaaro te
komiti e pai ana tena kia uru ka uru ka kore
kaore ano e whakaurua. Kaati e te iwi kia
ata tirotiro i nga kupu mo roto o ta tatou
pepa he maha hoki nga matauranga o te motu
nei hei korero i a koutou korero ina uru ki
roto i te Pepa. Ko te Tumuaki o te Komiti
ko Hapata Wiremu, ko te Komiti tokorima
he tamariki tawhito no Te Aute kei te taha o
TE PIPI ara kei Turanga nei e noho ana.

No. 63.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

NGA KORERO O TE AO.

NO te 21 o nga ra o Aperira nei, ka wha

kaaturia e Te Reti (M. Ritchie) Kai-
tiaki o nga moni o te Kingitanga o Ingarangi,
tetahi pukapuka ki te Whare Kamana o te
Paremata o Ingarangi, i roto i taua pukapuka
e. whakaatu ana ko te toenga o nga moni
o te Kingitanga o Ingarangi, i muri iho i
te utunga i nga Tianara whawhai o te moana
na o uta hoki, i nga Heeramana i nga mema
o te Parameta, i nga Reriwe o te Kingi, me
era atu raruraru tini noa iho. I muri iho i te
utunga o enei mea katoa ka toe iho te moni o
te Kingitanga o Ingarangi hei whakahaere
iana mahi ^"87, 619, 000. O Kotarani i muri
iho i te utunga i nga raruraru ai o, 996, 060.
O te motu o te Pirihimana i raro i te kingita-
nga o Ingarangi ^"2, 570^000. E kore rawa e
ara te kauae e te Kawanatanga o Niu Tireni
nei ki te whakawharitetia atu nga moni ki
enei kaute i runga ake nei, he matua te ingoa
o te mano pauna ki to tatou nei Kawanata-
nga. Taukuri koe Ingarangi te rua o te
moni. Haere i to haere ko te kauae kia ma-
mae i te whakahuakanga i te nui o tou kororia,
he moni hoki ra tetahi kororia o nga iwi o te
ao.



HE WHAKAMARAMATANGA.

HE maha nga reta a nga tangata kua tae
mai ki te Etita o Te PIPIWHARAUROA
patai mai ki te take i kore ai e tae atu nga
Pepa ki a ratou. E nga hoa kia marama mai
koutou ko nga Pepa ki nga tangata e tukua
atu ana ki nga Kainga i Whakaatutia mai hei
tukunga atu. Kei nga Poutapeta te he ki te
mahara iho. Kei te hoatu ki etahi tangata
ke noa atu. Na reira kaore e tae atu ki
nga tangata na ratau nga Pepa. Na konei ka
kimi te mahara he tikanga e kore ai e kotiti
nga Pepa Kitea ana me korero nga tangata
he Pepa kia ratau ki te Pohimahita o ratau
kainga kia kaua e homai a ratau Pepa ki etahi
tangata ke atu engari ma ratau tonu e tiki atu
ma a ratau tangata ranei e whakamohio atu
ana ki te Pohimahita hei tiki atu i a ratau
Pepa.

Kia mohio mai nga hoa awhina i TE PIPI
he Pepa korero Maori ta tatou Pepa kei riri
koutou e nga tangata i tuku korero Pakeha
mai nei kia taia ki TE PIPI. E hara hoki i te
mea e rongo katoa ana nga Kaitango o te





Pepa nei i nga reo e rua. He maha nga ta-
ngata e turi ana kite reo Pakeha tera e amu-
amu mo te kuhunga i nga korero Pakeha ka-
ore nei e kitea iho e te konohi Maori.

E ngari mehemea he tino hiahia kia uru
aua korero ata whakamaorihia ka tuku mai ai
kia kitea ai e te katoa e te tamariki tae atu ki
te koroua.

TE MATENGA O KIORE KENA.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA tena koe! mau e panui atu enei
korero ki ta tatou manu mo te mate-
nga o Pita Kena. He nui nga iwi i hui kia
kite i a ia nga iwi katoa o roto o Kaipara.
Ko te tahi tenei o nga rangatira kaumatua o
tenei takiwa o Kaipara nei ara o tenei hapu o
te Uriohu he uri ia no Haumaewarangi. Heoi i
mate ia i te 2 o nga ra o Aperira, 1903, ki Pouto,
Kaipara Heads. I whai korero ano hoki nga
P .keha ara te ingoa o te Pakeha i korero M.
McLeod, Helensville, ara he mihi nana mo
Pita Kena i runga i tana mohio ki tenei
kaumatau 40 tau tana mohiotanga, koia me
tana aroha nga tau o Pita Kena 80 nga tau
mahi hoki ko te tahi tenei o nga kaumatua e
awhina ana i te PIPIWHARAUROA hoi kua mate
ia inaianei. Mau e tuhi mai e hia moni o te
perehitanga o ena korero, me te moni hoki o
TE Pipi a Kiore Kena.

Na to hoa,
Na TUPARARA KENA.

HETI MATEHANA.

KO te tuone o nga takuta wahine o Nui
Tireni. Ko tona akonga tuatahi ki te
mahi takuta i tetahi kareti i Ingarangi. I
muri iho ka haere ia ki tetahi kareti i Airana.
Ko te rangatira o tenei kareti no Akarana.
I puta ia i konei i tetahi whakamatautauranga
nui, i riro ai i a ia te taitara (L.R.C.P)

Ko te taha o te mahi takuta i whakapaua
ia tona kaha ki te ako ko nga mate e pa ana
ki nga wahine ki nga tamariki. E ai ki tana:

" E taea ai te nuinga o nga mate e pa ana ki
nga wahine te whakaora, ma nga takuta wa-
hine ano."

Ko nga matua o Hete kei Akarana, ko ia
kei Otautahi (Christchurch) e mahi ana i
tana mahi takuta.

TE PIPIWHARAUROA.

No. 63.

ETAHI RETA KI TE ETITA.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

NO te 17 6 Nowema nei i noho ai te Hinota
o te Pihopatanga o Akarana, ki a Paora
whare-karakia i Akarana. Te mahi nui he
whiriwhiri Pihopa, hei whakakapi mo te Pihopa o
Akarana i mate ake nei.

He tokomaha nga minita Maori i tae, ara, tekau-
ma rima, me Hori Manihera raua ko Hokena o te
taha Maori me nga mangai reimana tokotoru, ka
20 katoa ai katahi ano ka kitea kia penei te haere
a nga maori ki te Hinota pakeha. Te mea i penei
ai he whakaaro kotahi, kia tu he Pihopa reu rua
kia reo Ingarihi me te reo tuturu o Niu Tireni e
kiia nei ko te reo Maori.

Otira i runga i te whiriwhiringa a te whare,
kaha ana te tokomaha me karanga he Pihopa i
Ingarangi ra ano, ka kopuru, kotero i konei te pu
a nga Maori kaore i paku, kua oti ke hoki te puru
te pu nei a motini, ko Rev. Hapata Wiremu o
Te Rau, Turanga, hei pihi pa, he reo rua, a o rite
ana ia mo taua tunga.

E whakataki ake ana i nga pai o te reo rua ki ta
te kikokiko i whakaaro ai, haunga ia te tino kai-
whiriwhiri e mohiotia nei ma te Atua e tohu tana
e tohu ai, ko ta te ngakau tangata tenei mo te reo
rua, kaore e penei ana te (inu) i nga kupu e
puta mai ona i te inu i te Tii Wera nei ka tukua
nei ma te tu, kia kauaka ai e wera, ma te roa e
pena ana katahi ka ngata, whakaware noa iho ki
te puhipuhi kia matau. Tena ko te Inu i te wai
matao ronaki tonu te heke i te korokoro, a ngata
noa, me te tere tonu o te ngata, kaati ake tena.

No te 27 o Nowema nei ka tae mai te Manuhiri
Tuarangi ki Ngaruawahia Waikato ko Te Wiremu
Pihopa o Waiapu tenei. He kotuku rerenga tahi
I haere mai ki te whakau, ka hui hoki te pakeha
ki te whare-karakia i te 7.30 pm. Na te karakia i
kawe etahi ko etahi na te rongo o te Wiremu, he
tangata mohio ki te reo maori, ko etahi kaore i
mohio he mohio te pihopa ki te reo Maori. He
himene i te tuatahi ehara tatau i te tauhou ki te pa-
keha ki tana taonga a te Himene. Ka mutu ka
whaikorero te Pihopa ki te hunga e whakaungia
ana 10 nga pakeha mo te whakau, ka mutu te whai-
korero a te Pihopa ka whakakaukia ka mutu te taha
ki nga pakeha ka karanga te Pihopa ki te whaka-
minenga, he maori etahi kai konei e whakaungia
ana, kaati ata noho marika mutu atu ana tena
kupu kua puta tonu mai ko te reo maori penei
tonu te ahua o nga pakeha i te putanga o te reo
Maori me nga Raiti kaahi e ahua iti nei te mura
ka nekehia ake nei kia kaha ake ahua Pukana
ana. nga kanohi ki te titiro mai ki te pihopa e
mohio aua ra nga mea kua rongo nei ki te reo
o Te Wiremu ki tona reo pai reo reka ka tuku mai
ana taumaha rukiruki ko tona whaikorero ano ki
nga Pakeha tona whaikorero ki nga Maori, ara ko
te kawenata iriiri ano, ko nga mea i whakaetia e
nga Matuaatua kia whakarerea i te Iriiringa ara
ko te Rewera me ana mahi katoa

kia whakaponohia nga kupu katoa o te whaka-
pono karaitiana.





kia whakaritea katoatoa ta te Atua i pai ai me
ana ture kia pera tonu hoki i nga ra katoa e ora ai.

I te mea e reo pakeha ana te pihopa ka tangi te
mapu a te taha maori ki te rongo noa o nga taringa
kaore e mohio e pewhea ana ranei. I te mea ka
reo Maori te Pihopa ka riro hoki te mapu ki te
taha pakeha te mutunga o te karakia puta atu ana
ki waho ka rongona te pakeha e whakamatau ana
ki te korero maori me te whakatau ano te reo kia
rite ki to te Pihopa heoi ano nga kupu maori e
rongona atu ana e taea ana e te pakeha ake!
ake ake!

He tokomaha nga pakeha i korero mai ki a au
mo te kaha o te wawata kia pera te mohio ki te
reo maori me to Te Wiremu. Kaati tena.

Ko te pai ra tenei e te Hahi Maori o te Pihopa-
tanga o Akarana i te mea e reo Maori ana te
Pihopa, me te mea nei he wai matao i te Raumati,
e rere ana ki te korokoro te rere mai a nga kupu
ki te korokoro o te taringa pai ana te ngata o te
ngakau maroke mate wai.

Tena ka haere ki te tiki wai ko te pakete ki
tetahi ringa engari ko te heke mai e turuturu ana
ka Utuhia ki te panikena  he roa e tatari ana ka ki
te panikena ka ringitia ki roto o te pakete, kaore
ka haere ano te panikena he roa ka ki ka riringi
ano ki te pakete na wai a ka hoha i te roa, i tetahi
o nga meatanga ki te pakete ka maringi tetahi
wahi o te wai ki waho moumou te wai, ko te wai
momohanga ai hoki tetahi ko te roa hoki e whanga
ana kia ki te pakete.

He penei tonu te ahua o te Pihopa reo tahi; ko
te Pihopa te puna, ko te whakaminenga te pakete
ko te kaiwhakamaori te panikena. I maringi
tetahi wahi o te wai i te panikena, e pera ana ano
te kaiwhakamaori ki te roa te korero a te Pihopa
ka mahue etahi kupu i te kaiwhakamaori kaore i
uru ki te pakete ara whakaminenga moumou aua
kupu.

Na konei e penei ana taku mahara, me tere tonu
te tuku petihana a te Hahi Maori puta noa i te
Pihopatanga o Akarana kia ako te Pihopa ki nga
reo e rua kia oti tana mahara i mua mai o te unga
mai o te Pihopa hou.

He aha ia nei te he e kitea ana ki te Hahi maori
o te Tairawhiti o te motu nei? I te mea e rua nga
waha o te pu a te Pihopa ka tangi ki nga Maori ka
paku ki nga pakeha kaore ra he he engari he
Purotu noa iho te mea e kitea ana.

Na NIKORA TAUTAU.



Ki TE ETITA o TE PIPIWHARAUROA.

TENA KOE, tekai tono ia, TE PIPIWHARAUROA

kia haere ki te titiro i nga topito e wha o
Niu Tireni kia rongo hoki i nga korero, o tera
wahi, o tera wahi ko ia ka tuku atu nei i enei ku-
pu ruarua hei hari atu ma to mokai.

I tu te Hui o te Hahi Maori e te Atirikonatanga
o te Waimate i raro i te Pihopatanga o Akarana
ki Kaitaia, takiwa o Manganui N, i a Maehe, 12
xi 15, 1903.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Kati, ko tahi o matou i pangia e te mate i taua
hui ara ko Rev. Timoti Kiriwi, kati, no te Maehe
18, 1903- Ka- mate te tamaiti a Timoti Kiriwi i
i mate ki te Waimate N ko Timoti Kiriwi kei
Pukepoto e takoto ana i runga i tona mate.

Heoi tona rongonga kua mate tana tamaiti ha-
ere tonu mai ia i taua ra, ki Mangonui ara i a
Maehe 18, 1903.

A no te 19 o Maehe, 1903, i te 8 pm ka tae
mai ki te Waimate N heoi i te taunga mai o
Timoti Kiriwi e tako to ana te mea mate, e takoto
ana hoki nga mea toko—rua o nga Tamariki ano a
Timoti he nui te tai maha.

Me to Timoti mate hoki nui atu te tai maha i
taua taima a no te 30 o Maehe, 1903. Ka tango-
hia atu a Rev. Timoti Kiriwi ki te okiokinga, o
nga wairua o te hunga. Kua moe.

A he nui te pouri i pa ki ona iwi, i runga i te
matenga o Timoti i te mea. Kua mahue pani,
ano ratou kua rite ki te Takiwa, i a Rev. H P
Taua, he nui hoki te tangi o tona iwi ki a ia, tae
atu hoki ki nga pakeha, te pouritanga mo te ma-
tenga o Timoti Kiriwi haere e te hoa ki tou okio-

kinga a koe me te haka o tou kaha, kia ora roa
koe, e TE PIPI i roto i te aroha ma te ariki na
to hoa.

T PAERATA, Taumarere.
16/4/03



Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

TENA koe ma te Ariki tatau e tiaki kaati te
mihi. E hoa mau e kuhu atu enei kupu ki
nga parirau o ta tatou mokai e koro ki haere nei i
te puaotanga o te ata i te tau i timata i te rere
haere a ta tatou mokai ki nga motu e rua mehemea
e ahei ki te tuku i enei kupu.

I tu te hui Kaunihera whenua a Ngapuhi ki
Waiomio kaute o te Kawakawa, Bay of Islands.
I te tekau ma toru o Pepuere tae noa mai ki wae-
nganui o Maehe ka mutu ka timata te hui ka
timata te mate o te tangata tae noa ki te mutunga
haere tonu e kiia ana etahi matauranga i he ki nga
whare tawhito o nga kaumatua na konei tenei
aitua nui, i mahi kai ano etahi o taua hunga mo te
hui heoi kihai i mutu te hui ka mate etahi o taua
hunga otiia e takoto ana te kupu na Ihowa i tango
kia whakapaingia te ingoa o Ihowa.

He maumau kau te korero a te tangata penei na
kua mate a mea maumau kia mate i tangohia mai
nei hoki i te oneone ka hoki ano ki taua oneone
ahakoa nui te mohiotanga o te tangata ko te wahi
ia mo tona tinana he ono putu ano, i penei ai
tenei kupu aku he nui no etahi e kiia ana e kore
au e pai kia mate ahau ka kore nei hoki i homai
te tangata kia matau ia ki te wa (i mate ai ia i tae
nga ki te tekau ma rima koni atu ranei no roto
anake i taua taima poto.

Heoi ra hei konei mutu ai. Kia ora koe!

Na to hoa,
M H Houtaewa





Ki TE ETITA o TE PIPIWHARAUROA.

EHOA, Tena koe! Tenei etahi kupu torutoru
ka tukua atu mau e uta atu ki runga i ta
tatou manu.

He whakamihi atu naku ki te reta a Tamihana
Takirere e whakaatu nei ia i te haringa atu a
Waikato i te Kahika Mokihi hei hoa haere mo Te
Wharau o Iroiro. Kei te tino tika te whakahe a
Tikitere mo taua ahua.

Engari heoi anake i he ai ko te kore o to tatou
hoa i mahara he mea ata whiriwhiri marire ano e
te Komiti o te Reiha ratou tahi ko te Arawa no
reira i haria ai te Waka o Waikato ki Rotorua.

Kati ra e pai ana kihai hoki i maha nga iari o te
mahueatanga o Te Wharau o Iroiro ia whawhakia
a kua nei pea kei to tera tau Reihi te paahi ai a te
Iroiro. E whakahe ana ahau ki te whakatauki a
Tikitere e ki nei ia e kore e tika te Purukaata hei
hoa haere tahi mo te hoiho reihi. No te mea e ki
ana te whakatauki anga kaumatua. He tangi to
te tamariki, he whakama to te kaumatua. Na ka
100 nga tau o Iroiro. Ka 5 tau ano a whawhakia.
" Kia ora "
Heoi ano,

Na PAORA KOPERE.
Taupiri.



TE MATENGA O REV. TIMOTI KIRIWI.

Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA, tena koe, me nga tangata katoa
o te kareti. Tena koutou katoa i runga
i te aroha ki to tatou hoa ki a Timoti Kiriwi
kua tae nei ia ki te okiokinga i te 30 o nga ra
o Maehe 1903, i te 36 o nga tau o tona kau-
matuatanga.

Kihai i roa te panga mai o tona mate ara, e
toru ano wiki. No te 9 o nga ra o Maehe ka
pa mai tona mate, ara no to matou haerenga
atu i te Waimate ki te Hinota takiwa i tu nei
ki Pukepoto takiwa o Kaitaia, tae rawa atu ki
reira, kua takoto i runga i te moenga, kihai ia
i rongo i nga mahi o te Hui, ko te whakapu-
arotanga anake. No te 190 nga ra o Maehe
ka tae turoro mai ia ki Te Waimate, roko-
hanga mai e ia kua mate tetahi o ana tamariki,
a Reihana Kiriwi, i te 180 nga ra o Maehe
me nga mea tokorua e takoto ana i runga i
taua mate kotahi. Heoi e rua wiki ona e
takoto nga i te Waimate ka okioki nei ia ki te
okiokinga mutunga kore. I reua tonu ahau,
a tae noa ki tona hemonga.

He nui te tangi o te ngakau kikokiko mo
tenei o nga pononga a te Ariki kua tangohia

TE PIPIWHARAUROA,

No. 63.

nei ki tona okiokinga. He nui te tangi o tona
iwi ki a ia mo to ratou mahuetanga i to ratou
hepara. E taea koa te aha.

Ko nga tamariki tokorua ko Hori raua ko
Mere kua ahua pai inaianei, ki te ki a te Rata,
ko to ratou mate, he Typhoid Fever.

Kei Te Waimate te pouaru me ana tamariki
pani e noho ana.

Heoi nei ra nga mihi. Tena koutou katoa.
Ma te Atua tatoa katoa e whakamarama.

Na to koutou hoa pononga i roto i te aroha.
Na HARE M RUARANGI.

KORERO O TAWHITI.

PARANI.

Ko etahi parau o Parani o te Kainga o te
Wiwi kaore he hoiho hei to he hiko ka ki te
to whakahaere i te Parau. No te tau 1879
te parau tuatahi na te hiko i whakahaere i
Parani.

TIAMANI.

TOKORUA nga tangata Tiamana i whakatae-
tae ki te kai ika pukupuku ara (herengi) ahua
rahi ake i te ika aua nei. Heoi i riro te uru
whakahonore i tetahi o raua. Ko nga ika i
pau i a ia e 23-

KOTAHI tetahi Maori i te hui i tu nei ki
Omahu i te 29 o Aperira 1903- i kai tuna. Ko
nga tuna i pau i a ia i te kainga! ka tahi e 21.
Ko te roa o te tuna k atahi e tata ana ki te 2
putu me te hawhe, e wha pea nga (here

ni) ka rite ki te tuna kotahi. Kati ki te
whakaaro ake tera e pau i te Maori nei 84
Hehengi i te ota kai noa iho. Kati i 1-2 kanga
a te Maori nei i nga tuna e 21 kahore tahi he
hoa tauwhainga mona, mehemea? a i whaka-
kapureitia ki te taha o nga Tiamu a nei tera e
pau te kotahi rau Herengi i tenei Maori ka
kino te haere a tenei Maori ki te iki i te kai ki
te po, he puku Arewhana tonu te rite.

INGARANGI.

KOTAHI te wahine turi i marenatia ki tetahi
tane turi. Kati, he inu atu te nana o te mare-
natia a te Minita i a raua. He mea korero
a-ringaringa atu te ahua o to raua marena.

AMERIKA.

I TUKUA e tetahi wahine e Aperama Anihana
nga moni ^,'200, 000 hei hanga i tetahi karet





mo nga wahine taitamariki. Ko tenei wahine
he tamahine na tetahi Marikena ko Heremaia
Marapeka i waiho iho e ia ^"1, 000, 000 pauna
ma tana tamahine i muri i tona matenga.

PITOPITO KORERO.

KEI te hangaia he kaipuke whawhai mo
te Ingarihi, he kaipuke tino nui tino
kaha, 16, 500 tana te nui, ko Niu Tireni te
ingoa.

I KITEA e etahi Hainamana tokowha he
papa pounamu i Te Mawhera, e 4 tana te
taumaha, i hokona taua pounamu ki te peeke
mo te ^'223.

I WHAKATONGIA e tetahi pakeha o Turanga
nei tona whenua e 75 eka ki te kanga; i te
hokonga 1010 katoa te utu o taua kanga.

I RONGO matou i pangia te tohunga nei a
Te Wereta i tara taenga ki Te Wairoa, kuti
ano ia nei te pananga, ko te motokanga te he
rawa. I rongo matou kua tae mai te waea a
Te Wereta i tana taenga ki Taranaki; e ki
ana ia tera a Te Whiti e tuku i tona mana ki
raro i a ia. He tuatahi mo Te Whiti te rarua
i te tangata. E tapahia pea nga makawe o
Te Whiti?

No te toru o nga ra o tenei marama i paku
ai tetahi whare mahi Topito ara mata haere i
raro o te wai i Amerika. E 50 nga whare i
pakaru, 12 nga tangata i mate-a-kiko kaore i
hemo.

No te 4 o nga ra o Mei nei i wera ai i te
ahi i Akarana nga Toa putunga harareke.
Wuru a te " Kamupene Tima o Niu Tire-
ni." Ko te mate o taua Kamupene i taua
werenga no te whare e ^"5000 pauna no nga
harareke whitau ^"10, 000. Ahakoa nui tenei
mate he nui ke atu te moni i inuhiatia ai taua
whare me nga taonga o roto.

HE AITUA.

No te 25 o nga ra Maehe, 1903. Ka ma-
te a Reiha Mahirau ki Te Kao. He nui te
pouri i pa mai ki ona whanaunga me era atu
e mohio ana kia ka:—He mea kai nga kau kua
wehe atu ia tatou. He reo i arohatia e tatou
kua kore. He wahi i tona kainga. He
wahi E Kore rawa e taea te whakakapi.

He Poroporoaki na tona papa na Eru Ihaka.

WHAIKORERO A TE PIHOPA
KI TE HUI O TE HAHI MAORI
KI OMAHU I TE 27 O APERIRA, 1903.

E hoa ma, e nga minita, e nga mangai o te iwi!

HE mea whakarite na Paora te Hahi a
Te Karaiti ki te tinana o te tangata,
he maha nei ona wahi, me te whai mahi ano
tenei wahi, tenei wahi; kotahi tonu ano ia
tinana, kotahi hoki te kai tohutohu o te mahi
ma te katoa, ko te tangata nona te tinana;

kahore hoki he wehewehe o te tinana, engari
he whai tonu ta tenei wahi, ta tenei wahi, i te
pai mo te tinana k atoa, kia pai ai te tupu, kia
whai kaha ai hoki e ata oti ai nga mahi katoa.
E kiia ana e ia ko tatou katoa he tinana kotahi
i roto i a Te Karaiti, he wahi hoki nona tenei
me tenei. Te Wairua hei whakahaere i tenei
tinana, kotahi tonu, ara ko to Te Karaiti
Wairua. Ko ia hei tohu, hei whakakaha kia
mahia ai e tatou katoa ko ta Te Karaiti i pai
ai. Ka kitea i konei te mahi ma te Hui o te
hahi Maori, ara he tirotiro i nga mea e ngoi-
kore ana, e he ana, i tenei wahi o to Te
Karaiti tinana, he whakaohooho hoki i nga
tangata katoa kua uru nei ki taua tinana kia
kakama te mahi i ta Te Karaiti mahi, kia nui
haere ai te pai o te Hahi katoa.

Tetahi mea i kitea ai te ahua ngoikore o
tenei wahi o te Hahi, ko te kore tangata mo
te Whakau. Kua whakawhiwhia mai e Te
Karaiti nga mea katoa e pakari ai te ahua o te
tangata, me tana ki aro ma te u ki roto ki a ia
ka ata oti ai nga mahi. Ko te ngakau whaka-
pono te mea e u ai ki roto ki a ia, me te mea
he kikokiko nona, he wheua nona. Tetahi
mea i whakaritea e Te Karaiti hei whakaoho
i te ngakau whakapono e u ai ki roto ki a ia,
ko te Hapa a te Ariki. Te huarahi hoki mo
te tangata e pa ai ki tenei, ko te Whakau.
Me ata whakaako nga tamariki ki nga mea e
tika ana kia mohiotia, kia whakaponohia e te
tangata e ora ai te wairua, katahi ka tika te
whakau. Te kore tangata e rite ana mo te
whakau, he tohu no te ngoikore, he tohu no te
mate. Mehemea e ora ana, e kaha ana te
whakapono o nga matua kua whai whakaaro
mo nga tamariki kia ata whakaakona ki nga
mea e ora ai te wairua. Kua ruarua inaianei
te hunga e tango ana i te Hapa a te Ariki;

kua kore hoki te tokomaha o nga tangata o te
Hahi e hiahia mai. Ki te kore hoki nga
tamariki e ata whakatupuria ake hei whaka-
kapi mo nga mea kua ngaro atu, e kore e roa
kua weko te mura o te Rongopai i roto i te
iwi Maori.





Tetahi tohu o te ngakau nui ki nga mahi o
te whakapono, ko te hopohopo ina uru ki te
karakia ki te Atua. He mea tika rawa te
huihui ki tenei mahi kia ngahau ai. Nga tino
mea e huihui ai, ko te whakawhetai ki te Atua
mo nga mea pai kua homai e ia, ko te whaka-
rongo ki tana Kupu tapu, ko te inoi hoki i nga
mea e matea ana e te tinana, e te wairua.
Kei konei ano etahi tohu o te ngoikore, ina
hoki he tokomaha te hunga kahore nei e tae ki
te karakia: ko etahi o te hunga e tae ana,
kahore e kakama, te haere wawe ki te whare-
karakia, engari kia taea a waenganui o te
karakia, katahi ano ka haere: te taenga hoki
ki roto, ka noho noa iho, e kore e tu ki runga
i nga wa e tika ai te tu, e kore e tuturi i nga
wa e tika ai te tuturi: kahore hoki e mau ki
te pukapuka kia ahei ai te korero i nga wahi e
tika ana hei korerotanga mana. Ehara tenei
i te tu karakia e manakohia e te Atua, ko
te tinana kau ra hoki e uru ana ki te karakia,
ko te wairua, kei etahi wahi ke noa atu e
kopikopiko ana.

Kia mau tonu to tatou mahara ki te tu o te
mahi a Te Karaiti e kiia nei ko te tauira tera
mo tatou. Kihai ia i haere mai kia mahia he
mea mana, engari kia mahi ko ia, kia tuku
hoki ia i a ia hei oranga mo te tokomaha o te
tangata. Tana ki mo te tangata e mea ana ki
te whai i muri i a ia, kia whakakahore i a ia
ano. kia ano i te ripeka ka aru ai i a ia. Te
tikanga o taua ki ana, ko tatou kia kaua e
whai i ta tatou ake i pai ai, engari kia whaka-
puta i te uaua ki te mahi i ana mahi, kia
mahara hoki ki a tatou, he hoia nana, he
pononga nana; e kore hoki tena e taea ki te
kore e riro mai tona Wairua i a tatou. Ko
taua Wairua hei whakawhirinakitanga mo
tatou i a tatou e huihui nei, kia rite ai ki tana
e pai ai a tatou mahi katoa.

Kei te Takiwa Whenua o Akarana e
555, 577eka kaore ano kia whakawakia e te
Kooti Whenua Maori. Kei Haki Pei 184»-
492 eka, Kei Taranaki e 365 eka. Kei Poneke
132, 031 eka. Kei Nerehana kei tera motu, e
6626 eka, e 26 pati. Kei te Waipounamu
ano 115.110 eka 2 ruri 33 pati. Hui katoa
nga whenua kaore ano kia Kootitia e I94'65I
eka 3 ruri 19 pati.

TE PIPIWHARAUROA,

No. 63.

HE TANGATA MIHARO.

E KORERO ana i roto i nga Nupepa a te
Ruhia mo te roa o te oranga o tetahi tangata
kei roto i te Hohipera o Tomaki e takoto ana
ka 200 nga tau.

Ki te mahara iho he tika nga korero mo
tenei tangata. E kiia ana kei a ia ano te
Tiwhikete o tona Whanautanga me era atu
pukapuka e whakaatu ana i ona tau. Tera
atu ano hoki etahi atu tohu kei tona tinana e
whakaatu ana ko ia tonu taua tangata e wha-
kaingoatia ra i roto i te Tiwhikete.

Ka 123 ona tau e Pouaru ana. Ko te tau
kei roto kei te Tiwhikete o te matenga o tona
wahine ko. te tau 1780. E 47 o raua tau ko
to na wahine e moe ana. No te 1824 i hemo
ai. tona tama e 90 nga tau.

Koia nei rawa te tangata o enei nga ra i
tata atu nga tau ki o metuhera e korerotia
nei roto i te Paipera.

NGA RETA.

KI TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA, tena koe! Kia ora koe i runga i te mahi
tohu a te Atua ki tou wairua. Tenei ahau
kei te mihi ake mo nga korero mo " Wereta tohu-
nga, poropiti ranei" e mau nei i te pepa a Aperira
Nama 62.

E hoa ma e nga maori o ia iwi o ia iwi, o ia ha-
pu, o ia hapu, o ia rangatiratanga, o ia ranga-
tiratanga o Aotearoa raua ko te Waipounamu.
I te mea ano kahore te Karaiti i puta mai, erangi
ka tino tata tonu, ka ku Hoani Kai Iriiri. Tenei
ka pa te titaha ara te toki ki te pakiaka o nga
rakau katoa katoa e kore e hua i te Ina pai, ka
tuakana ka tahuna ki te ahi: ko tenei toki hei
tope ngahere tumatukuru, ongaonga, punitanita
nga rakau katoa pera te kino " ko te kupu a te
Atua*' te mata o tenei toki ara te koinga. " Aua
te tahi atua ke atu mou ki mua atu i a au," tona
kawanatanga kei hanga koe i te whakapakoko mou
i tetahi ritenga ranei o nga mea o te rangi i ru-
nga, o te whenua ranei i raro, o te wai ranei i
raro i te whenua. Kei koropiko koe ki ena mea
kei mahi ranei ki ena mea etc. Te tapunga
o te toki nei. Kei whakahuatia noa e koe te
ingoa o Ihowa, e kore hoki a Ihowa e mea he
hara kore te tangata e whakahua noa ana i tona
ingoa. Hoi he tangata matauranga a Wi Pere
hore i kite i tenei toki, he kai whakaora tinana a
Wereta tapa iho te ingoa o Ihowa te Atua o nga
mano e ia ki te whangainga o te turoro ki te
Rama-Waipiro.





Ka pokake tenei i te kupu a te Atua. Kia ka-
nga te tangata e whakainu ana i tona hoa ki te
waihaurangi. Ata tirohia iho nga ahua o te toki
titaha nei. Heremaia 17. 5» Marakai i. 14.) Hoi
ra e nga kai korero o ta tatou manu e hara i te
mea kahore enei mea te tohunga i roto i tooku
iwi i Ngapuhi kahore kei konei katoa aua Atua i
whakatupatoria mai nei e te Atua Ora te kaiha-
nga o te rangi me te whenua. Kai kaua e koropi-
ko ki etahi atua ke. Erangi ko te marae, ko te
iwi, ko te hapu ranei e tautoko ana i aua mahi
hei patu i te Whakapono Karaitiana hei tenei i te
Wairua a ingoa kino iho te mutunga o te whai
kia te kikokiko mahi. He pono ia he kingi te
hara-tona tini mano tangata kei raro i tana kingi
Otira tona tutukitanga he mate he parekura whai
hoki he kingi te Aroha noa he ruarua kei raro i a
ia. Otira tona tutukitanga he oranga tonutanga i
roto i a Ihu Karaiti, (Roma 5. 21.) Toku hiahia?.
kia tino araia enei mahi e nga ture e mahia nei i
roto i nga Kaunihera, i nga Komiti Marae. Kei
waiho tonu hei whakapohehe i te iwi e kore e
whai ngakau ki te rapu i te Atua ora ka kii ia he
mangere no nga kai kauwhau kaore ko te iwi ano
hei tautoko i aua mahi pohehe waiho iho te ra: u
ki nga minita.

Kei te Etita te ritenga mo te ta i enei kupu mo
te kore ranei.

HEPETA RENATA.
Kaeo, Whangaroa.



Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

E MANU tena koei E manu, ki te pai koe ki

te hari atu i nga kupu ruarua nei kei
titiro manga iwi. Koia enei nga kupu, e rua
nga koroua kei toku kainga tonu nei kua
kore e puta nga Penihana he tungaane he tuahine
ko raua tino tika ana raua mo te Penihana hoi e
tenei waahi kua kore e puta o raua Penihana.
Ki taku mohio na tangata hikaka i he ai te puta o
nga Penihana o nga kaumatua tika.

He whai no ratou kia kai he ratou i nga ora-
nga mo nga mea tika. Na reira tau noa te he
kinga mea tika. E mohio iho ana ano he whe-
nua o ratou he rawa kakuhua ki raro o aua
whakaaro katu ka teka hore kau oku whenua
aku kau, hipi, kaore ko te tahi hereni ma ana
hei utu (karaihe pia.) Ka tika pea te kapu nei he
hipi te kakahu ko roto he wuruhi kai kino ka pai
te tohunga hei titiro i aua tangata teka kia hopu-
kia ki te herehere. Ko ia i he ai oku koroua e
mate nei i te kai i te kore e kaha ki te rapu mea
hei utu tu.

Mo konei a Wereta te Poropiti, ko enei kauma-
tua hore kau he whenua he hoiho nga mea katoa
tino kore i a raua.

Hoi nei ra e manu kia ora koe.

Na to mokai,

N.T.T.
Kaihu, Mei 5, 1903.

HE KUPU WHAKAMARAMA

TE POARI O NGA WHENUA MAORI
O TE TAIRAWHITI KEI RARO I TE
KAITIAKITANGA.

I TE Hatarei ka pahemo ake nei i te 2 o
nga ra o Mei 1903, i tu ai te hui tuatahi a
te Poari Whakahaere i nga Whenua i raro i
te Kaitiakitanga o te Honore Timi Kara raua
ko Wi Pere ki Kihipane nei. Ko nga tanga-
ta i taua hui ko Makiwharena o UAWA, ko
Harangi o TURANGA, me Hirimitana o NEPIA
nga mema o taua Poari, me Wi Pere Mema
o te Paremata me te Ruhi, Roia o Turanga
me Tiakina te Rihiiwa o te Kaitiakitanga.

He mea pai ano kia hoki whakamuri te ti-
tiro ki nga tau maha ka huri nei, ki nga ma-
hi hoki nana i whakawhanau mai tenei Poari.
E marama ana ano pea etahi o tatou kauma-
tua ki nga mahi i mahia i nga tau e rau tekau
ma rima ka hori nei mo runga mo etahi
Whenua Maori kei te Tairawhiti kia whakatu-
wheratia hei Whenua Whakanohonoho. Ara
atu te mahanga o nga mahi kei te ngakau e
mau ana.

I nga tau e whitu ka mahue ake nei ka ti-
no marama me hanga tetahi Ture hei mea e
mutunga pai ai te mahi o nga tau maha ka
huri nei. No te tau 1901 ka whakaaetia e te
Peeke o Niu Tireni tona hiahia kia maketetia
nga whenua i raro i te Kaitiakitanga o Timi
Kara raua ko Wi Pere hei whakaea i te moni
a te Peeke i moketetia ki runga ki aua whe-
nua. No te taua 1902 ka whakaaetia tetahi ti-
kanga i waenganui i nga Kaitiaki me te Peeke
o Niu Tireni kia whakahaua te Kawanatanga
kia paahitia he Ture hei pupuri i nga take
me nga paanga o te Peeke hei hoatu hoki ki
nga Kaitiaki ratau ko nga Maori Whaipain-
ga i tetahi wa hei whakarauoratanga ma ra-
tau i o ratau Whenua.

I whakatungia tenei Poari i raro i taua
TURE POARI o NGA WHENUA MAORI o TE

TAIRAWHITI KEI RARO I TE KAITIAKITANGA.

E ono marama rawa i muri mai o te paahi

tanga i tenei Ture katahi ano ka whakatungia
taua Poari. Ko nga mema o taua Poari ko
Makiwharena (Tiamana), ko Harangi, ko Hi-
rimitana.

I raro i taua Ture ma te Tuti KIRIMINI e
mahia i waenganui i nga Kaitiaki me te Poari
e whakaatu te ahua mo te whakahaere, mo te
hoko, mo te Riihi, mo te mokete, mo te whaka-
pai ia whenua ia whenua e whakaatutia ana i
roto i taua Tiiti, e whakamarama nga ahuata-
nga kotoa a ko taua Tiki ma te Timuaki o te
Kooti Whenua Maori e whakamana.





He pai katoa nga tikanga i whiriwhiria i
waenganui i a Timi Kara raua ko Wi Pere
me to raua Roia me te Riihi me nga mema o
te Poari.

I te hui o te Hatarei ka hori nei ka whaka-
maramara e te Poari nga tikanga katoa o ta-
ua Tiki kia Wi Pere raua ko te Ruhi. E rua
aua tikanga. Ko tetahi mo runga mo nga
Whenua kua moketetia ki te Peeke. Ko te-
tai-! mo nga whenua kei raro i te Kaitiakita-
nga kaore ano kia moketetia. I haina a Ti.
Hii Kara, a Wi Pere, Makiwharena, a Hari

ngi, a Hirimitana ki aua whakariteritenga, a,
i hiiritia hoki ki te hiki a te " Poari o nga
Whenua Maori o te Tairawhiti kei raro i te
Kaitiakitanga." Ma te Poari ano ia e whaka-
whiwhi kite moni engari e whakamana ana
taua Poari e te Tiki Kirimini ki te mokete
mai i nga moni e tika ana i te Peeke, i tetahi
atu tangata ranei Kamupene ranei» i runga i
nga whenua kaore ano kia moketetia he moni
ki runga. I te huhua o nga whenua kei raro
i taua Poari e kore e uaua te mokete moni.

E 200, 000 eka nga whenua kei raro i te
Poari. He Maha nga mahi i oti i te hui i te
Hatarei nei. I ahu ano nga korero mo ia Po-
raka mo ia Poraka.

I whakaritea kia 2, 000 eka o Paremata e
hoko a ko te toenga o taua Poraka e 5.000 eka
ka wawahi hei Riihi, a ko nga rakau o Ma-
ngahei No. 2 hei papa whare mo nga tanga-
ta whakanoho i Takapau, i Mangaheia me
Paremata. Kote rahi o enei Poraka e toru e
22, 000 eka.

I haere nga Kaitiaki me Wi Pere raua ko
Tikiahana ki te titiro i Pokohai ki te kimi tika-
nga hoki hei whakapai i taua Whenua hui atu
kite Puru me Te Kuri Poraka. Kote nui o
enei Poraka e toru 10, 000 eka. I hanga ano
etahi tikanga e ahei ai te mau mai i era atu
Poraka hei whakanohonoho.

E tuturu ana te mohio iho tera e aroha te
Peeke ki te Poari tera e awhina me kore e
puea enei whenua katoa ki waho o te mate,
etahi wahi ranei e taea te whakaora.

Ko nga mema o tenei Poari he pakeha
matau katoa, he tangata mohio ki nga wha-
kahaere moni huhua noa iho a ko te tumanako
kia pera te pai o ta ratau whakahaere i enei
Whenua nunui ka taka nei ki raro i a ratau,
me te pai o ta ratau timatanga i nga mahi hei
mahinga ma ratau ma nga mema o taua

Poari.

Na TE RAUMOA.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀ഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀䔀䤀 愀 洀愀琀漀甀 攀琀愀栀椀 䬀愀琀椀欀椀栀愀洀愀 栀攀 愀欀漀爀愀渀最愀 洀愀 ഀ琀攀 吀愀洀愀爀椀欀椀 洀攀 一最愀 䤀渀漀椀 洀漀 渀最愀 刀愀琀愀瀀甀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀 琀攀琀愀栀椀 洀椀渀椀琀愀 愀渀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 ഀ栀攀 琀甀欀甀愀 渀漀愀琀椀愀 愀琀甀⸀ഀഀ一䜀䄀 䠀唀䄀 䬀䄀刀䔀䄀伀 䴀䄀 吀䄀 吀䄀吀伀唀 䴀䄀一唀⸀ഀഀ㄀　⼀ⴀ 䬀椀渀最椀 刀愀欀攀渀愀⸀ 㔀⼀㘀 䠀⸀ 䠀⸀ 琀攀 䠀甀椀愀⸀ 㔀⼀ⴀ 䬀攀攀瀀愀 䠀漀爀漀Ⰰ ഀ䔀⸀ 圀愀愀欀愀Ⰰ 一最愀栀椀爀愀欀愀 䈀椀爀搀Ⰰ 吀愀甀爀愀甀 吀漀椀Ⰰ 刀攀瘀⸀ 䨀攀渀渀椀渀最猀⸀ 吀愀洀攀 ഀ䄀爀愀瀀愀琀愀Ⰰ 刀攀渀愀琀愀Ⰰ 䠀愀瀀攀琀愀 琀攀 䠀愀甀琀攀栀漀爀漀Ⰰ 刀攀瘀⸀ 一⸀ 吀愀甀琀愀甀Ⰰ 䠀攀洀椀 ഀ吀愀瀀攀欀愀Ⰰ 䴀攀欀愀洀攀欀愀⸀ ㈀⼀㘀 一最愀欀愀瀀愀 吀愀栀甀Ⰰ 䠀漀栀攀瀀愀 䬀愀瀀愀Ⰰ 刀甀琀攀渀攀 ഀ琀攀 䄀爀愀栀椀Ⰰ 䬀攀爀攀愀洀愀 䠀攀爀愀渀最椀⸀ഀഀ䠀⸀圀⸀圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀 吀䔀 刀䄀唀 倀刀䔀匀匀 䜀䤀匀䈀伀刀一䔀