Te Pipiwharauroa

he kupu Whakamarama

NAMA 60. GI5EORNE. PAPUERE 1903.

TE WHAKAMATAUTAURANGA.
RATAPU TUATAHI O RENETI.

KO te korero a Matiu mo te whakamatau-
tauranga o Te Karaiti te wahi o te
Karaipiture, i whakaritea nei hei Rongopai
mo tenei Ratapu, ( Mat. 4. 1-11). I korerotia
ano tau i mea e Maka raua ko Ruka.

He poto noa iho ta Maka (i. 13. 14)' he
ahakoa ra e na ana kupu nunui: tetahi ko te
kupu i reira pu ana.' I tae mai a Te Ka-
raiti ki te ao hei whakakahore i nga mahi a
Hatana (i Hoa. 3- 8), inahoki ka oti tona
iriiringa, kihai ia i whakaroa, engari i timata
tonu i te whawhai i ki a Hatana. Tetahi, ko
te kupu mo nga kararehe mohoao, he kupu
tenei kia ata mohiotia e tatou te tino ahua
mokemoke o Te Karaiti i taua takiwa, kahore
kau he tangata hei hoa.

Ko te korero a Ruka, (4. 1-13) < he mea
rite ki ta Matiu, engari i korerotia e Ruka te
whakaaturanga i nga rangatiratanga o te ao
i mua atu i te taenga ki te keokeonga o te
temepara.

Kahore he hoa o Ihu i aua ra e wha tekau;

heoi nana tonu i whakaatu ki nga apotoro nga
mahi o aua ra. Ehara i te mea no aua ra
anake te whawhai a Hatana ki a Te Karaiti,
e mea ana a Ruka ' ka mahue atu i a ia mo
tetahi wahi* (4. 13)! i korerotia hoki e Ihu
etahi atu whakamatautauranga (Ruka 22. 28).
He tohu enei whakamatautauranga mo nga tu
whakamatautauranga katoa, ara he mea i
runga i ' te hiahia o te kikokiko, te hiahia o
nga kanohi, me te whakapehapeha ki nga
rawa.' (i Hoa. 2. 16). I whakamatautauria
ia, ko ia hoki:—

i. te Tama a te Tangata: kia hinga ai te
hara i te tangata.





2. te Arama tuarua: kia riro ano i a tatou
nga mea pai i ngaro i te hinganga o te Arama
tuatahi.

3. te Karaiti pono: e kore nei e kumea
ketia i tana mahi ki nga mea ahuareka o te ao.

Ka arahina ia e te Wairua ki te koraha:

Kaha ke ta Maka kupu, ka tonoa. I kawea
ia ki te wahi mokemoke no te mea mana
anake taua whawhai, heoi ano tona kaha ko
tera i tukua mai e te Atua i nga ringa o nga
anahera (Maka i. 13). He tohu tenei mo
tatou kia kaua tatou e whakawhirinaki ki te
tangata engari ki te Atua anake i a tatou e
whawhai ana ki te rewera.

i nohopuku: ko te nohopuku ta Karaiti
whakapai i a ia ano mo te whawhai: i kiia
taua nohopuku he mea mo tatou, i te inoi mu
te Ratapu tuatahi o Reneti, no te mea mo
tatou nga hua pai o tana patunga i a Hatana.

Ka hiakai: he tino tangata hoki ia.

Ki te mea ko koe te Tama a to Atua:

i pera ano te tawai a nga Parihi ki a Ihu i a
ia i te ripeka. ( Mat. 27. 40). I mahara pea
a Hatana ki te reo i te rangi i te iriiringa o
te Karaiti (Mat. 3- 17') ' Ko koe taku tama i
aroha ai.'

Kia meinga enei kowhatu hei taro: ki ta
Ruka tenei kowhatu me te mea e whakaatu
ana a Hatana i tetahi kowhatu ki a ia, i mohio
hoki ia ki te roa o tona nohopuku, i mea kia
waiho te hiahia o te kikokiko hei patu mana.

Kua Oti te tuhituhi: ko te patu a Te Ka-
raiti ko tera i homai e te Atua ki te tangata,
ara ko ' te hoari a te Wairua, ara te kupu a te
Atua.' ( Epeha 6. i7). No Tiuteronomi 8. 3
taua kupu: kia mahara tatou ma te ora o o
tatou wairua i taua kai e kaha ai te tinana kei
hinga i te whakamatautauranga.

TE PIPIWHARAUROA,

No. 60.

ma ratou koe e hiki ake ki o ratou ringa-
ringa: (Waiata 91. 11. 12). I mea atu a
Hatana ' kua oti te tuhituhi,' engari i mahue
i a ia tetahi wahi o te 11 o nga rarangi ' kia
tiakina koe i ou ara katoa.' Kahore kau he
kupu whakaari a te Atua ki te tangata e paka-
ke atu i ona ara, ara e haere ana ki te wahi e
whakamatautauia ia wawetia ai ia.

Kaua e whakamatautau ki te Ariki ki
tou Atua: e kore rawa a Te Karaiti e pai kia
whakamua ia ki te aroaro o te iwi i tetahi
merekara pera. engari e mea ana ia kia whaka-
mua te Atua i tona ngohengohe ki a ia. (Hoa.

12. 2^).

Ko enei mea katoa e hoatu e ahau ki a
koe: he kupu whakakake ta Hatana me te
mea nana te ao katoa ( Kuka 4- 6}: tena ko
tenei kua whakaritea e te Atua hei rangatira-
tanga mo te Karaiti, ka tu atu e te Atua a te
wa e tika ai. e kore hokiki a Te Karaiti e pai
kia tangohia wawetia taea rangatiratanga i
runga i te tikanga e kore rawa ia e whaka

ae ki a Hatana ko ia te tino rangatira.

Me koropiko koe ki te  Ariki, ki tou Atua;

me mahi ano ki a ia anake: ko te tino mahi
tenei ma te tangata ( Kaukau. 12. 13). 1 te
mea ka ki o tatou nikau ki tenei e kore e
hinga tatou i a Hatana.

Ka mahue i te rewera: he kaha no tana
whawhai i tu ai a Hui.: kia pea ano ta tatou
whawhai (Hemi 4. 7) kia tupato tatou kei
pohehe tatou tera ano he kaha i roto i a tatou
mo tenei whawhai ( i Ku. io. 12): engari ma
Te Karaiti tatou e tautoko, kei te mohio hoki
ia ki te kaha o Hatana ( Hi?. 2. ia).

E te Ariki, i noho puku koe mo matou i
nga ra e wha tekau, i nga po e wha tekau;

Whakakahangia matou ki te pahi i o matou
hiahia, kia mate ai a matou kikokiko i te
Wairua: a, ka toko ake koe i roto i o matou
ngakau, meinga matou kia anga atu i runga
i te tika, i te tapu; kia whakakororiatia ai
koe. Tena koe te ora na, te kingi tahi na,
i te Matua, i te Wairua Tapu, kotahi ano
Atua, a. ake ake ake. Amine.

He Aitua.

I A Tihema i te 6 o nga ra ka mate a Peneti
Pana, o Hokianga ko ona tau e 80 nuku atu
ranei. I tangihia e ona iwi. Notemea ko te
kaumatua whakamutunga tenei i roto i ona
Iwi. A. ko te pou tonu o te Hahi tenei kau-
matua. Ko te kai pupuri i ona Iwi ki roto i
te whakapono.



PARIHI (PARIS); WIWI.

ETE PIPI e hara enei i te kupu totika
hei mauranga atu mau otira auatu
kaore hoki te kareao e hua ana i nga marama
katoa o te tau.

He miharo noa ake no te ngakau ki tenei
taone ki Parihi ki te tino taone o te iwi e kiia
nei e taua e te Maori he Wiwi. Kua rongo
tatou i nga korero katoa o Ranana a me te
mea tonu i tae hoki tatau ki reira penei me
nga tangata i hoki mai nei i Ingarangi. He
nui te miharo o tatou ngakau mo nga korero
o Ranana kaati he mea pai ano pea kia rongo
tatou i te ahua o etahi atu taone nunui o te
whenua.

Ko Parihi te taone e kiia ana ko te taone
tino atahua atu kei runga i te mata o tenei
whenua, a he taone hoki tera e whaia ana o te
tangata kia kite. I whakatanakitia ano hoki
"Pai rawa kia kite i Parihi ka mate ai." Ko te
ahua o enei taone o Parihi raua ko Ranana e
rite ana ki te toa hokohoko kakahu me te toa
parakimete ko Rarana taua toa parakimete.
He ngaro tonu te mahi a tena taone i te
auahi a wiki noa marama noa au noa. Hei te
makariri kia tau te ai ka kino; te haere a
Ranana. Ka hanumi te waro ki te kohu. ka
pango te kiri o te tangata ka rite hoki te awa-
tea, ki te po, ka mau te tangata i te raiti hei
raiti mona i te awatea i nga tiriti o Ranana.
Na reira kare e tara e Ranana 'e whakapaipai
i a ia. He horoi atu i tona kanohi e whaka
pangopangotia atu ana e te aiahi. Huri ake
ki Parihi, ka rawe, te auahi te kohu te aha hei
takakino i ona whakapaipai. I mahue noa a
Rarana i o a tangata ka wha i ke ki Pirihi te
taone o te atahua. Ka noho te Ma ike) a i
ona taone o te
mihini o te ahakoa ki kawa ona whatu i te
auahi ka whakawhiti i nga manawanui, a, ki
Parihi oki ki ai. Ka haere te tangata
ara o etahi iwi i nga tiriti o Rarana a ka tiro
makututia, ki Parihi kaore kua taunga tera
iwi ki te kite i TI a iwi tauhou i to ratou taone.

Ko Parihi e ki e ana ki nga wahi whaka-
kitekite. Ko te na ahua me te waihanga ona
whare! huai a katoatoa hia pai hei te takitaki
nui te kanohi. He maha hoki nga ngahau hei
tari i te tangata ki reira. Ina koa i enei tau
ka hoki ake nei i reira te whakakitekite nui
atu o te ao nei ( Paris Exhibition). E kore e
taea te tuhi nga mea whakamiharo katoa o
taua taone kei kapi tonu ta tatou pepa. He
ruarua nei nga mea e whakaatu ake. Ko te
whare whakakitekite o tera ara ko te 'miuhi

amu.' Kia pau te wiki i te tangata e haere
ana i roto i taua whare ka kite ai aia i nga mea

No. 60.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

katoa o roto. Ko te tino tangata nana te
nuinga o nga taputapu o taua whare ko Poni-
paata; Ko tana mahi i a ia e noho Emepara
ana mo te Wiwi, ka whawhai a ia me te kohi
kohi haere tonu i nga taonga a ia iwi a ia iwi.
Kei reira ano tona karauna, rarama ana tera i
te mahi a te taima. E kore e taea te whaka-
hua nga moni e rite ana mo taua karauna.
Tu tonu ai te tangata tieki i te taha. Mo te
whakamatau te tangata ki te mau i taua ka-
rauna heoi ano ta te kai tieki he whakapa i
tona ringaringa ki te tahi patene kaore e kitea
te ara e haere ai taua karauna. He maha
etahi mea whakamiharo kei reira. Kei reira
rawa etahi o a taua nei taonga a te Maori.
Na nga kaipuke patu weera pea o te Wiwi
naana i mau ki reira, kaore hoki ra a Poni-paata i tae mai ki konei.

Ko tetahi mea whakamiharo tona ahua ko
te Urupa o Ponipaata. Ko te tawa o te
whare kei reira tona urupa he mea pani katoa
ki te koura. Kei waenganui tonu a ia i ana
Tianara.

Ko te whare rereke rawa kei reira ko te
whare takotoranga tupapaku. Ki te kitea
tetahi tangata kua mate i ro wai ranei i etahi
atu waahi ranei, ka mauria ki taua whare
takoto ai. Kaati ko nga whanaunga ki te
whakaaro kua mate ka haere ki reira a ka
kite. i reira ka mau ki te tapuke. Hei etahi
wiki atu marama atu ki reira. He ki tonu te
mah i a taua whare i nga tangata e rapu ana i
o ratou na whanaunga e mahara ana ratou
kua mate. Ko nga tangata e mauria ana ki
reira ko nga tangata e mate ana ki ro wai, i te
tiriti ranei ara ko nga mea kaore e kitea e o
ratou na whanaunga. He pai nga mea e
mate pai a; a ko etahi ka mau te wehi. Tetahi
whare tino whakahaehae atu.

Mo runga i te ahua o nga tangata o taua
taone. Kaore nga mahi nunui nga mahi mai-
tai me era atu mahi pera i o Ranana e mahia
ana i reira. Ko te ora o taua iwi kei runga i
nga tangata e haere atu ana ki reira. Na
runga i tera ahau ko te mahi kai te tino mahi
rawe ki taua iwi. Mihi ai tatou te Maori ki
te rawe o te Pakeha ki te tunu kai a ko te
Pakeha ara ko te Ingarihi e mihi ana ki te
Wiwi. He tino mahi tera e akona nuitia ana e
taua iwi. Ki te hiahia te Wiwi ki te manu, a ki
te kore he manu ka mau a ia i te hipi i te kau
ranei. Hei te maoatanga he tino manu atu te
reka o taua mihi. Ko te poraka he tino kai
na taua iwi. Ko ta ratou kai utu nui atu
tera. E tae ana ki te tekau hereni te utu mo
te pereti hupa poraka. I runga i a te Wiwi i
ana tini raweke tetahi kai whakamiharo atu.

Ko te tino whakaheke a te Wiwi i ana kai he
waina, kaore te ti i a ia. He waina tonu
taana ti. Kaore he paparakauta o taua iwi ko
ona wharekai tonu ona paparakauta. Kia kai
te tangata ka inu ai i te waina hei whakaheke
i ana kai. Kaore e kitea te tangata e haurangi
ana i te tiriti penei me o tatau nei taone.
Koi ara tetahi mea i hira taua iwi i te Ingarihi.
He ki na te Wiwi he iwi poro haurangi te
Ingarihi. E pa ana pea taua kupu ki a tatau
ki te Maori. Mehemea a Niu Tireni e pera
ana e kore noa iho he tikanga mo te pooti
whakakore raihana hoko waipiro. Ko tetahi
mea tipua a taua iwi ko te hopi. Kaore o
ratou na hopi engari ia ko Te ma o nga kakahu
nui atu. Tera atu pea aratauna raweke mo te
horoi kakahu.

He maha nga mea i hira taua iwi i te
Ingarangi otira he maha ano nga mea i he
ratou i te Ingarihi. He iwi taua iwi kaore e
hopohopo. He nui atu te ngawari o taua iwi
ki te tangata engari he mea iti noa kua riri, ana
kore e rikarika. Na runga i tera ahua o ratou
naana taua iwi i kore ai e piki. Nui atu to
ratou pirangi ki tetahi mea i tenei rangi apopo
kua huri ke nga whakaaro. Na reira ka
kukume ke etahi ka kukume ke etahi, ko te
mutunga ka piki etahi iwi i a ratou na e
kumekume tonu ana i a ratau ano. Me kaati
noa ake enei kupu koi whakakapi ruuma noa
iho mo nga korero totika. Heoi e TE PIPI kia
ora tonu koe!

HE WAIATA TANGI

MO TETAHI TOMA KEI TE AKAU O TURANGA,
KO TE RAKAU-A-UE TE INGOA.

(Na C. H. Ferris

(He tino toma tenei no nga rangatira. 1 tanumia a
Kahungunu ki konei.)

E MOE ra e nga marohirohi ona mata

 E moe i te moe e kore nei e ara mai
I te pakinga-a-tai a nga ngaru moana
E awhitia nei e te kirikiri o te a-kau.

2 Tirohia atu nga kirikiri o te tai moana

Takotonoa ana nga wheua hei puehu
I huhua nei e nga hau o te moana
Kia horoia koutou ki te wai rehu tai.

3 He wahi tenei e pouri ai e aroha ai

He wahi tenei e wiri nei te rau o te toetoe
I rite ki te muramura ahi e ka ana i te po
He toma no nga tupuna ona mata.

4 Tera te marama au mate kohae ana mai

Tirohia atu ki tawhiti ki te rire o te moana
Ka kakahu mai i tona kakahu marama
Hei whakamarama i te hunga kua wehe

5 E moe ra e aku tuakana kiri mangu

1 te akau roa o te moana ki Turanga
Whakarongo ki te reo o te tai

E haruru nei he apakura ki a koutou

(He mea whakamaori na H. T. POTAKA.)

TE PIPIWHARAUROA,

No. 60.

RETA MAI NO WAIKATO.

E KI ana te whakatauki a nga kaumatua
Patua i tahatu o te rangi, waho te
tangata haere wa, kia haere ana kia rongo ai i
te kupu korero.

Ko nga korero tenei i ronga ai i kite ai au a
haere wa kia rongo mai koe, ki te pai koe ki
te panui kia rongo te katoa koia ena.

1 te mea ka kitea te rere o te tangata ki te
mate ara ki te waha o te rua tupapaku kaore
nei ana ki ake kati ano kua ki taku puku kua
makona ranei au.

Ka kimihia e nga tangata whaiwhakaaro o
Waikato he aha te take e penei nei te mate to
korua tokotoru e hemo ana o te kainga kotahi
a me pewhea ra e mutu ai. Katahi ka pataia
ki te tohunga ki a Puhohe.

He aha te take e perei nei e rere nei te
tangata ki te po, kautua e te Tohunga. Ko
te take kai te rua o Patatai! he kore kaore ano
i kopi, ki te kopi. ka mutu te mate. Katahi
ka kitea mo Hahu nga tupuna me nga matua
o Kingi Potatau. Katahi ka kahua tokoono
i kitea kua mate atu i mua atu o te taenga mai
o te whakapono ki te motu nei ko nga mea i

mohio i au nga ingoa ko Tuata me te Rauanga

anga ko Potatau ko Tawhiao ko Mahuta ko
Te Ripi ka ono whakatupuranga, ki te ahu i
te tuahine o Mahuta i a Tiakina ka whitu
whakatupuranga ki te tamaiti a Hera i marena
nei kia Ngatiraukawa.

No te Wenerei te 21 o nga ra o Hanuere
nei ka hui nga iwi ki Taupiri no te 22 o nga
ra ka tae mai nga iwi i kawe mai i nga tupapaku,
ka noho ka tatari nga iwi ki a Kingi Mahuta
ratou ko ona iwi. No te 23 o nga ra ka tae ake
a Mahuta raua ko tona whaereere me te iwi i
ahu ake i te taha whakararo o Waikato ko
nga tupapaku i ahu mai i te taha whakarunga.
E tangi haere mai ana te peene a Mahuta a te
" Kia ora" te powhiri a te tangata whenua, ka
mate ka mate. ka ora ka ora, koi ana te
tangata puhuruhuru hai tiki mai whakawhiti
te ra &€. I pera ai te haka he whakaaro; ki te
kupu a te tohunga ko tera tenei e purua ai te
mate a Mahuta te kingi Kei tae mai ka
tangi nui atu ka puta te whakaaro ko enei
tupapaku no nga whakatupuranga me te mea
ne', kua ara tinana mai, hoki rawa mai kua
ngaro te tangata kua ngaro to ratou whenua.
Kua rereke nga iwi hou o muri i o ratau na
ena mararatanga i nui ai te tangi me te aroha
nuku atu te aroha ki te mea mate hou atu.
Mutu iho ka tu te tangata whenua ki te taki
(whaikorero) nga kupu nui ki te kingi ki a





Purua e ia te mate kia mutu te mate a te
tangata. Te tunga mai o te kingi ka mihi ki
nga wheua ka karanga Haere mai e te hunga
o te po! Haere mai e aku tupuna kua tae
mai koutou. He mea atu naku ki a koutou
Purua, Purua, Purua, kauaka e whakapua-
retia. I enei kupu a Mahuta he rite te karanga
a nga iwi kia ora! kia ora!! Ka ki te kingi
me Nehu i naianei, ka tu ake ko Te Wharua
ka karanga mehemea e whakae ana nga iwi ki
te ki a te kingi kia purua me whakae katoa ka
rangona i konei te nui o tenei reo o te whakaae
i te kawenga a te koa kua kore hoki e mate te
tangata ka haere tetahi tangata ka taupokina
te waha o nga pouaka o nga tupapaku hei
tohu mo waho o te kupu a te Kingi kia tuta-
kina i te kawenga ki te Nehu ka kia ma Nikora
Tautau, Minita ta o te Hahi o Ingarangi e nehu.

Ka taka ki te wa ma te minita ka karanga
ia ko enei tupapaku e kore e tika kia rehua i
runga i te ritenga o te Hahi otira me puta ano
etahi inoi ma tatau. Me korero ake au ki a
tatau i te kupu a Paora Apotoro a Ihu Karaiti,
" Te hunga hoki i hara ture kore. ka mate
ture kore, ano hoki: me te hunga i hara i
runga i te ture, kei te ture ano he whakahu
mo ratou." ( Roma iiu. 12.)

E te iwi, whakarongo ki te kupu a te Apo-
toro. Me te ata whakaaro iho ko enei tupa-
paku kaore i iriiria, a, kaore ratau i rongo i te
Rongopai a Utu Karaiti, ahakoa to ratau kore
i rongo to tatou rongo me te whiwhi o etahi
ki te Iriiringa, pai ake rakau i a tatau i te
hunga i rongo nei, a whakaparahokotia iho e
tatau. Ko ratau nga mea e kiia nei e Paora
ka mate ture- kore, ko tatau nga mea e kiia
nei e te Apotoro kei te ture ano he whakahe
mo ratou. He hanga whakau ua rawa to
tatau tapako ki roto ki to te Atua Rangatira-
tanga.

Anei ake te roanga o te korero a Nikora
akuanei whakau tia ai i tona kauwhau, i te
kainga i te 7 pm. engari he rarangi he te
timatanga, ko taua kauwhau katoa i te urupa
i kitea kotahi te kaumatua i whakahoutia tona
ngakau i te kauwhau i te urupa te taenga ki
te kainga ka korero ia i tona whanauhoutanga
a kauwhau ana ia i a Ihu. 7 pm ka tangi te
pere. Ka mutu te himene ka korero a Nikora
i a Waiata 22. 4. Kua riro toku makukutanga
kua rite ki te maroketanga o te raumati. (Ko
Hatana te kai whakamaroke.) Ko te oranga
o nga mea katoa e tupu ana i te whenua ko te
makukuranga i te wai i te ua na te Atua i mea
tera mea hei kai whakaora mo ana mea i
hanga ai. Ehara i taua wai te makukutanga
e kiia nei e te rarangi nei kua riro; mo te mea

HE KUPU WHAKAMARAMA.

waewae tenei kupu kua riro; mo te wai kua
heke kua mimiti ranei. He wai whai waewae
tenei ko te wai tenei e pupuake ana ki te ora-
nga toputanga ra, no Hoa. 4. 14 tte whaka-
aro tatau ki te kupu maroke nei. Me whaka-
aro tatau ki o tatau tupapaku i nehu nei kua
maroketia kaore he kikokiko kaore he uaua
kaore he kiri i a tatau e whakaaro ana ki tena
ka whakaatu atu au ki a koutou. Mehemea
e whai Paipera ana etahi o koutou ka hoki atu
ka titiro i te Whakakitenga a te Atua ki a
Ehetere 37- I tena kitenga i nga wheua ma-
roke ka kiia mai e te Atua ki a ia kia poropititia
e ia aua wheua a kia whakarongo au a wheua ki
te kupu a Ihowa (ra. 4)' Ehara i te tino wheua
ko te whare ano o Iharaira ki te wehe i te Wai-
rua o Ihowa i a ratau kua maroke ratau kua
rite ki te wheua. (Ehetere 37- 11)" Na Iha-
raira i mahi te he ka wehe te Atua i a ratou
ka whakaraua ratau e nga miriona.

Na te kore whakapono o Iharaira ki te kaha
o Ihowa ka he o ratau whakaaro ka mea ratau
i te ngakau o te Atua kia kino ki a ratou ka
whakapororarutia a ratau whakaaro ka whaka-

kopikopiko tia i te koraha a tae noa ki te 40 o
nga tau ka mate katoa te hunga i whanau mai
ki Ihipa. Ka ora ake ko Hopua raua ko
Karepe mo raua i pupuri i te kupu a Ihowa.
Ka kitea ki a Waiata 95- 10 to te Atua hoha

tanga ki taua whakatupuranga.

No te tau 1863 ko te whawhai ki Waikato
nei. Ko te tau 1903 tenei ko te 40 tenei o nga
tau i te whawhai tae mai ki tenei ra.



KAUAKA HEI NAMA.

Tera pea e pai enei korero ki etahi

tangata, otira he aha te he, mehemea
kaore he painga e puta mai ki roto i te ngakau
o te tangata i runga i enei korero, kei aia te
whiriwhiri, ehara i te mea kaore ahau nei e
nama ana, ko wai hoki te tangata i hapa i te
nama? Engari anei ke i meatia ai tenei take
hei putake korero he mea noa hei hurihuirtanga
ma ia hinengaro ma ia hinengaro i nga wa
kahore nei he mahi ma o tatou hinengaro.

1 Hei aha mau, hei aha mau te rere ki roto i

te nama
Ki te pakaru ki te tawhito ranei ou kakahu

Whakaarotia ano, a ka tohu mo tena wa.
he pai atu hoki tena i te pakaru o tou

manawa i te utunga.

2. Ko wai e nui atu te aroha ki a koe mo te

ahua o to potae
O to aikiha ranei o te here ranei o hu





O te waihanga ranei o to wekete, o hu.
me to hutu

Ki te mohio te tangata ko aua mea hou
katoa

Ahau kei te noho nama ki runga ki a koe
Hei mea tena e taunu ai te tangata, ki a koe

e mea ai " Kahore ano kia rite i a koe te
utu to nama."

3. E aku hoa pai, he whakatupato tenei naku

ki a koutou
Kauaka e rere ki roto ki tenei hanga i te

nama ki te paku rawa to whare, kati noa
Whakaahurutia ki nga whakaaro pai o tou

ngakau
Ki te nama hoki koe i tetahi whare nui

Ahakoa maru koe i te ua i te hau
Ka uru tonu te matao ki tou manawa

werawera.

4. Kauaka e nama e oku hoa wahine, whaka-
rongo!
Ki te rereke te waihanga o nga kakahu o

tenei tau i to tera tau
Kati tonu, kauaka e hokona mai etahi mea

whakapaipai
Whaia ko te mahana o tera tau kia rite ano

ki te mahana o tenei tau
Kii atu ki to hoa, kahore rawa o takiwa

hei whakaaroaro mo nga mahi kakahu o
te tau hou.

Kahore ano hoki i rite te taimaha o to
paahi ki te taimaha o to whakaaro mo to

ingoa pai.

5 Kauaka e nama e aku hoa taone, tukua atu

o hoa ki te pai ratou
Ki nga whare papai, ki nga mea koura, ki

nga putiputi tino pai
Otira kaore he ritenga e wawata noa atu ai

koe ki ena mea mehemea kaore ano kia
utua

6 Ki te nui te moni i a koe mo te porowhiu

noa atu.
Kahore tahi aku kupu ki a koe

Hokona o hiriwa o koura ki tau i pai ai
Engari kia mohio ko te tangata he pire tana

hei utu
Kahore tahi e ata tau ona whakaaro.

7 E nga tane marena kaati a waireka ki te

nama
Kei whakakiitia te kapu a to wahine ki te

pouri
I a ia e whakaaro ana ko apoapo tae mai ai

te tono
Kia utua atu to nama ki te kore ka hame-

netia koe.

HE PANUI.

PIHOPATANGA O WAIAPU.

TERA e tu te Hui o te Hahi Maori mo te

I takiwa o Turanga ki Te Horo a te Ma-
nei a te 30 o nga ra o Maehe nei ki te Pariha
o Te Horo.

Na W L. WAIAPU, Pihopa.

TE PIPIWHARAUROA.

No. 60

NUITUNGA O TE RETA

MAI O WAIKATO.

Kei te 1863 ka mahue i a Waikato te
Whakapono ki te Atua ka rite nei te whaka-
pororarutanga o tenei whakatupuranga ki to
Iharaira i te koraha. E kore i anei te Atua e
hoha ki tenei whakatupuranga. Pera me ia
i hoha ki a Iharaira? (Wai. 95 10)

E tono nei te iwi ki te kingi kia pu; a te
mate. Kaore au i te mohio ki te timatanga
me te whakamutunga o tenei whakaaro ki a
Purua te mate taku rawa i kite ai. No te tau
i kiia ai kia mahue te Atua, ka wehe atu te
makukutanga i roto i tenei whakatupuranga
ka noho maroke mai ra ano i reira tae noa mai
ki tenei ra e rite ana i naianei ki nga wheua i
kitea ra e te Poropiti ahakoa ki ake tatau kai
te ora tatau kaore e rite tonu ana tatau ki nga
kaumatua i kahua nei ko te take i maroke ai
ko te mahuetanga o Ihowa o te puna o nga
wai ora. Mehemea tenei whakaaro kia Purua
te mate me raranga i tenei mahara kua 40 tau
i whakawawautia ai tatau me hoki tatau ki te
whakapono, (Hohea 6' i, 2.) Ka mohio au
ka whai kaupapa hei timatanga mo tenei
mahara. Katahi ka makuku ia te Karaiti e
karanga nei ki te matewai tetahi kia haere
mai ki au inu ai. E karanga ana te poropiti
" E! e nga tangata katoa e matewai ana
haere mai ki nga wai."

Ko te wairua o te Atua hei whakamakuku
i a tatau. (Wai. 46. 4' tenei te awa.

Mo te kauri tino rakau a te Atua i te tima-
tanga e 4 "nga awa hei whakamakuku ko
Kiriora, ko Pihopa, ko awa Herekore, ko awa
U parati. Mo tenei kaari mo te ao katoa mo
nga rakau tangata tenei te awa. Katahi te awa
e kore e memenge te rau i tenei awa;

Na te matenga o te hunga tutuki te koraha
ka whakataukitia e te whakatupuranga hou to
ope ki te whenua o Karauna katahi ku tupu
waiho kua ngaro nga kaumatua ko tenei e
nga uri ma tatau e whakatutuki kia wawe
tatau te kite i te ora ko te ora tinana e kore e
ora tonu engari ka whakaroaina e te Atua nga
ra kei te 5 o nga Ture tenei. Na te Atua te
kupu ki te tangata i te mea ka takahia te
Ture a ta Atua. He Puehu te tangata ara he
oneone a me hoki ano ki reira. Kaore i purua
e te Karaiti engari i mea ia kia maia (Hoa
16. 33).

Ma te Wairua o te Atua e whakau nga mea
e tika ana o taku korero ki o tatau ngakau.





I te mea e kauwhau nei turituri ana i te
karanga a te whakaminenga kia ora, kia ora!

Heoi ara atu te roanga e kore e taea te ata
tuhi atu i tuhi ai kia mohio mai ai ena waahi
o te motu ki to konei ahua a ko te kauwhau
nei e rite ana he whapautu i taua ahua.

HE INOI KI TE IWI MAORI.

KI te Iwi Maori o nga motu e rua o Aotearoa
me te Waipounamu: ki nga rangatira tane

me nga rangatira wahine; ki nga tane ki
nga wahine, ki nga kaumatua ki nga tamariki ki
nga kotiro. Tena koutou katoa!

He inoi tenei na matou na te Komiti o te Hoko-
hoko mo te Wikitoria Kura Maori, kia awhina
koutou i a matou i to matou hiahia ki te whakanui
i te oranga mo te kura. Kua puta te whakaaro o
nga kotiro me nga wahine pakeha puta noa i Niu
Tireni, engari ko te nuinga no Akarana me nga:

takiwa e tata ana, kia kaha ratou ki te awhina i o
ratou teina ara i nga kotiro Maori, a ko to ratou
tumanako kia awhina koutou katoa, kia whai tika
nga ai tenei hokohoko. E wehea ana tetahi ruma
mo nga taonga anake a te Maori i homai hoki e te
Maori, he takapau he whariki he kahu, he kete. he
poi me era atu taonga a te Maori. Ki te tautoko
te Iwi Maori katoa i tenei whakaaro, ki te mahi
taonga mo tenei hokohoko, tena ko tana, tena ko
tana, e kore rawa e hapa te nui o te moni, no te
mea e tino whaia ana a koutou hanga. E te Iwi
Maori ka tatari matou ki te whakahoki mai o ta
matou inoi. Heoi ano. kia ora tatou katoa i raro
te o to tatou Kingi kotahi i raro hoki i U;

atawhai me to aroha o to tatou Ariki kotahi.
Na o koutou hoa aroha,

na te Komiti.
L.Gilles, Gladstone Road, Parnell

M.Horton, St Stephens Road, Parnell

A.Stevenson, Portland Road, Remuera

E.Clark, Victoria Avenue, Remuera



HE PANUI KAWANGA WHARE NUI
E TU AKA KI TE RAHUI, WAAHI O WAIAPU.

HE pohiri atu tena ki nga iwi, ki nga hapu.
ki nga reo, ki nga huihuinga tangata, e

noho ana ki a waahi, ki a waahi, o Aote-
aroa me te Waipounamu tena koutou katoa e nga
hoa aroha. Haere mai, haere mai, haere mai ki
te kawanga o to tatau tipuna o Rongomai-aniwa-
niwa ka tu a te 19 o nga ra o Pepuere 1903 e heke
iho nei. Na haere mai, haere mai, kia tae a tinana
mai koutou ki taka aroaro a tana ra. Takahia
mai nga kainga wae o to koutou tipuna o Kahu-
kura e takoto na ki a waahi ki a waahi. Mauria

No. 60.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

mai hoki tona tatua, he kao nei te kai o roto i reka
ai ki te kaki o Toi a whiti kia ana a tawaahi e ia,
kaati ko te kai o roto o tua tatua inaianei he
hiriwa, he koura, he nooti. Tena ra e hika ma e
aku tamariki e aku mokopuna kia rarawe mai te
mau mai, kia hihiko mai te whakaaro, kia reka ai
hoki ki toku kaki, kia whitiki ai hoki nga mahi o
te whakapono, hei whakamama ano hoki i te mate
e peehi nei i runga i nga pokohiwi o to koutou
tipuna o Rongomaianiwaniwa. Kaati, haere mai.
haere mai, i runga i te ngakau aroha, i te ngakau
tatu he mea paihere ia te rangimarie. E ki ana
te kupu he mea mate te whakapono ki te kahore
he ratahi, kai ma nga mahi te whakapono ka tu
ai. Haere mai, haere mai maku koutou e manaaki
e tieki a taua ra, a tae noa ki te mutunga o te hui

Heoi ano
Na NEHO KOPAKA

RAUHUIA TAWHIWHI
Ngatiporou katoa.

PITOPITO KORERO.

NO te 22 o nga ra o Hanuere nei i mare
natia ai a Raniera Kawhia he huatahi
na Rev. Eruera Kawhia. Ki te marae o tona
matua ki Taumataomihi. He tamaiti tenei
no Te Aute, kei te kura minita o Te Rauka

hikatea. Na Kapata Wiremu i marena. Ki-
hai rawa i whakamua te marenatanga o tenei
tamaiti rangatira o Ngatiporou. Ko Hera
Waaka te ingoa o te wahine. He tamaiti i
karangia ki Hukarere. I whaikorero hoki a
te Tatana me Haputa Wiremu, me Apirana
Ngata, me Rev. Mohi Turei, me te Kopa me
etahi atu. I whakahokia e taua tahake nei
nga mihi mo raua ko tona hoa. I mea ia ko
tona hiahia nui, ko te hapai i nga tikanga
katoa a tona matua i te wa e ora ana ia.

I TU tetahi powhiri nui a nga tamariki
tawhito o Te Aute e noho ana i Turanga nei
ki to ratou mahita ki a Te Tatana. I tapaetia
atu ta ratou aroha ki a ia, he turupou he mea
whakapiri ki te koura me te paipa. He
whaikorero, he waiata nga mahi. I whaka-
hokia hoki e Te Tatana nga whaikorero. I
mea ia, ka nui te hari o toku ngakau mo tenei
huihuinga o tatou. He tamariki koutou naku
i whakatupu, ko ahau to koutou matua. No





reira e hari ana au mo koutou kua whiwhi ki
nga mahi nunui. Kua 25 oku tau ki Te Aute
e kaiwhakaako ana, a pau katoa toku kaha
me oku whakaaro ki te tautoko i nga mea
katoa hei painga mo koutou mo to koutou iwi
hoki. A ko toku hiahia kia tiakina tonutia
ahau e te Kaihanga, kia ora oku ra e noho
tonu ana ki Te Aute, mahi ai i runga i te koa
i te aroha mo koutou mo te iwi maori.



TE PIPIWHARAUROA.

Ki TE ETITA o TE PIPIWHARAUROA.

EHOA, tena koe. Tenei etahi kupu
torutoru nei hei kawe atu ki nga marae
e rere haere ai ta tatou mokai. I tu te hui o
te Kotahitanga o nga tamariki o Te Aute ki
te marae o Rev. Eruera Kawhia ara i Tau-
mataao-mihi, wahi o Waiapu, i te 19 o nga ra
o Hanuere nei. I kokiritia he motini mo TE
PIPIWHARAUROA e tetahi o nga rangatira o
Ngatiporou. Ara he titiro na nga iwi nei kei
te whakahemohemo haere tatou mokai, a he
kimi i tetahi huarahi e hoki ake ai ano te koiwi
ki te aoturoa. Kitea ake i reira me whakatu
kia tokorima o nga tamariki tawhito o Te
Aute e noho ana i Turanga nei hei Komiti
whakahaere, tirotiro hoki mo ta tatou manu.
Kia ata hoatu ai ko nga kai ngohengohe anake
kia kaua nga mea maro. Ko Haputa Wiremu
ano hei tumuaki. A kati, e aku hoa whai-
whakaaro o runga o nga moutere nei tukutu
kuna mai nga korero e tika ana, hei painga
mo te iwi.

Heoi ano,
na to koutou hoa,
na TAME ARAPATA.

TE PIPIWHARAUROA,

No. 60.

ETAHI RETA KI TE ETITA.



KI TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.

EHOA, tena koe i roto i te ra whanau-
tanga me te tau hou o to tatau Ariki o
Ihu Karaiti. Heoi te mihi.

He inoi atu tenei naku kia aroha koe ki te
uta atu i ena kupu ki runga i a TE PIPI mana
e mau atu ki nga marae e tau iho ai te kapu
ona waewae ara ki te Tai Rawhiti me te Tai
Tokerau me te Tai Hauauru whiti atu ki te
tonga ara ki Te Waipounamu.

E hoa ma, mahia te mahi i te mea e ao ana
te ra. Ara kia mataara e tu i runga i te
Whakapono, whakatane, kia kaha. (i Koi.
16. 13.) Kia kaha ki te whakahaere i nga
tikanga o tatou Kaunihera me whakapiri ki
tona hoa tata ki te whakapono hei arahi hei
whakakaha e taea ai te mahi:—

1. He kai hautu ahau no tenei waka o
tatou tupuna ara no te Kaunihera o Kurahau-
po. E hoa ma, titiro atu ki te Tiriti o Wai-
tangi i whanau mai tenei taonga i taua Tiriti
ara te Kaunihera Whenua me te Kaunihera
Marae heoi ra mo te Kaunihera Marae te
tikanga o aku kupu no te mea kua tata te wa
e pootitia ai nga tangata o te Kaunihera Ma-
rae. Whakarongo, e te iwi whakamutua
rawatia ta tatou pooti i nga tangata haurangi
kia tu hei mema marae i tena wahi i tena
wahi kaore e pai ma ratau e whakaako te iwi
ki te kai i te Rama no te mea he tangata ratou
i whakaritea hei kai arahi i te iwi ki te tika
penei me matou me nga minita e arahi nei i te
iwi ki te Atua hei mea e ora ai te Tinana me
te Wairua, ara koia tenei kua tino rongo ahau
i nga kupu a Takuta Maui Pomare M.D. e
mea ana ki te ahua ngoikore taua te iwi maori
ki te whakahaere i nga tikanga o tatou Kau-
nihera ka tangohia e te pakeha tenei taonga,
ki taku mohio katahi ka tino rite te kupu a
Ihaia 3. 26. Ka tangi ka aue me ta Heremaia
(Mat. 2. 18.) 1 rangona he reo i Rama he
uhunga ana he tangi.

He nui atu toku whakaaro ki tenei taonga
kei tangohia e te pakeha, no te mea he mea
homai noa e to Atua ki to tatou Kuini ki a
Wikitoria katahi ka homai e te kuini ko te
Tiriti o Waitangi. Ko te Whanautanga mai
tanei ko te Kaunihera heoi e te iwi mahia kaua
e ngoikore he taonga na te Atua.

2. Kei te kaha oku Kaunihera a Kura-
haupo raua ko Tongariro ki te arahi mai i te
iwi ki runga ki te Whakapono me te Tautoko
i nga kupu whakahau a TE PIPIWHARAUROA,
ara kia marena tia te hunga e noho marena





kore ana me te homai ano hoki i nga tamariki
kia iriiria me te whakapa i nga tangata oku
Kaunihera ara i te iwi mo te tango i te Hapa
a te Ariki koia nei nga whakahaere a enei Kau-
nihera marae kei te eke ki runga ki te Whaka-
pono hei kai awhina i a raua mo a raua mahi
hei painga mo nga iwi i raro i to raua mana i
raro hoki i toku minitaranga.

E hoa ma, e oku hoa minita, kei te pai te
tupu o tenei wahi o te maara waina a to tatou
Ariki, heoi e nga Kaunihera i tena wahi i tena
wahi awhinatia o koutou minita kia rite mai o
koutou whakaaro kia Kurahaupo me Tonga-
riro. E haere nei i runga i ta te Atua i pai ai.

Kia ora koutou i te tau hou!
Na to koutou hoa pononga i roto i te Ariki,

na T.Tokoaitua
Parewanui.

EHOA ma, tena koutou katoa! He wha-
kaatu tenei naku mo te matenga o te
tahi kaumatua o Kaiapoi, ko W. Naihira te
ingoa no te hapu Ariki taua kaumatua, ara,
i a Tahu Potiki i a Tura ia Rakawakura tae
noa mai ki a Turakatahi  ko ona tau e iwa
tekau ma toru (93) o tona oranga ka mate nei.
Heoi kia ora tatou i tenei tau hou.
Heoi ano,

na HOANI HAPE.
Kaiapoi.



ETAHI KORERO O TE PAREMATA.

E kore e taea te pupuri etahi kupu whaka-
mihi mo runga i te Pire a Hone Heke mema
mo nga Maori o te Tai Tokerau i motini nei
ki te Paremata i tera tau. Ahakoa kaore i
paahitia taua Pire ana otira he nui te kaha o
Hone Heke ki te whakamarama haere i nga
take e titiro ai taru nei a te pakeha ki te tika
ki te he, ki te ora ki te mate. Koia enei ko
nga korero a Hone Heke e whai ake nei.

KAHORE ahau e whakaroa rawa i te
whare, na taku kite iho kahore etahi
rarangi i roto i te Pire nei hei whakamama i
etahi take tino tika kia whakaarotia hei wha-
kamamatanga. He aha ranei te whakaarotia
ai e nga minita, e korero ana ahau mo nga
tiuti pane Kuini e utaina nei ki runga ki nga
nihi me etahi atu pukapuka tuku a te Maori.
Ko te tikanga e mana nei i naianei mo nga
ritenga tuku whenua a te Maori, ka utu i te

No 60.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

$7 10s. i roto i te ^100, i runga i te wariu o
te whenua. Kahore ahau e kite ana i te tika,
kia waihotia tonutia tenei tiuti taumaha ki
runga ki nga pukapuka tuku a nga Maori.
Kua tae tenei ki te wa tika hei whakakorenga
atu i taua tiuti. He rarangi hou taku kei te
Ota Pepa Apiti Nama 35 hei whakatikatika i
te rarangi 4 o " Te Ture Pane Kuini, 1894,"
kia patua te $7 10s
^'2 105. E utu ana nga whenua Maori katoa
e tukua ana ki te nini. ki te hoko i te 7 10s
i roto i te ^"100. i runga i te wariu o te whenua.
Ko nga tuku a nga Pakeha e utu ana 5 te 15;'.
i roto i te 100, i runga i te wariu o te whenua.
He aha te take i waihotia ai tenei tikanga he
kia tu tonu. Kei te mohio ake ahau, i oho
ake te whakaaro i nga mema Pakeha me te
Kawanatanga o te tau 1882, me paahi he ture
penei kia pa ki nga Maori, ara ki runga ki nga
nihi me nga hoko a nga Maori, i runga i tera
kupu a ratau, "kahore nga whenua Maori e
niu raiti ana ki nga Kaunihera o nga Takiwa
Kaute." Ko taku mahi he whakaatu i te he
o taua mahara. Na runga i taku tono i te
1894 ka whakahokia iho te tiuti 10 i roto i te
^,'100 ki te (7 105. i roto i te ^'100. na konei
ahau i ki ai, kua tae tenei ki te wa e tika ana hei
whakahokinga iho i taua 108. ki te ^,"2 105.
i roto i te ^'100. Ahakoa whakaaetia mai
tenei, ka tu tonu ano tenei tiuti ki runga o ta
te Pakeha, Koia nei nga aronga i hiahiatia e
ahau kia pehia atu ki runga ki nga ngakau o
nga honore mema.

Ka mohio kia whakaurua te tekiona hou e
whai ake nei ki te Pire Pane Kuini:—-

" Ko tekiona wha o ' Te Ture Whaka-
tikatika i te Ture Pane Kuini, 1894' kua
whakatikatikaina e tenei Ture, ara, kua wha-
kamorea nga kupu whitu pauna tekau i opa wahi
katoa i uru ai aua kupu, a kua hoatu ko enei
kupu rua pauna tekau hei whakakapi mo era."

Waahi ana te Komiti mo [e menemana a
Hone Heke.

Koia tenei te rarangi o nga mema i pooti.
I te Ae, 16; i te No, 27.

Heoi hinga ana te motini a Hone Heke, a
kore ana e whakaurua tana tekiona hou i
menemana ai mo te Pire. Haere tonu te Pire
oti noa, a paahitia ana te panuitanga tuatoru.
—Hepetema 16th 1902.

He whakahoki na Wi Pere, Mema mo nga
Maori o te Tai Rawhiti, mo runga i te Pire
Pooti mema i muri iho i nga mema pakeha



me Hone Heke.

KOTAHI tonu te tino whakaaro a nga
Pakeha ki nga Maori, tae mai ki tenei
ra, ko te whakaaetanga kia tu he mema mo
nga iwi Maori ki roto ki te Paremete. Na
tenei anake i mohiotia ai he iwi motuhake te
Maori—i mohiotia ai ko ratou nga toi whenua
nona enei motu i mua o te taenga mai o te
Pakeha. Ko etahi o nga mana o te Maori
kua tahaetia katoatia e nga Pakeha. Ko te
mana hanga ture i hoatu nei ki nga Maori i
mua kua tangohia tera i a ratou, homai ana
hei utu mo tera ko nga mema Maori toko-wha
ki roto ki te whare nei. Na ki te tangohia
atu enei, ina hoki e pera ana nga korero a
etahi o nga mema Pakeha i te po nei, ka
pehea ra nga iwi Maori i nga whakatupuranga
e haere ake nei. Ahakoa te tokoiti o nga
mema Maori, kua korero tetahi o nga mema
Pakeha i te po nei ka nui tona ongaonga ka
kite ia i nga mema Pakeha e pooti tautoko
ana i nga Pire e puta ai he painga mo te iwi
Maori. Ko matou ko nga mema Maori toko-
wha o te whare nei e rite ana ki te mokai kaka.
Maku e whakamarama atu. Ka haere te
tangata Maori i mua ki te patu kaka, ka haria
e ia he mokai kaka ka whakanoho ki tetahi
wahi pai; ko te tangata ka huna i a ia, ka
werowero i te mokai kaka kia tangi, kia nga-
nga te waha, ka rere mai nga kaka puihi ki te
taha, heoi ka patua e te tangata ra. Ko te
mokai e noho ra kei te koa kei te pai tana
noho, a kei te kuare noa iho ki te take i wha-
kanohoia ai ia ki reira, ara, hei poa ia mo
tona iwi kia mate ai. He pera hoki te ahua
o matou o nga mema Maori o te Whare nei
taua mokai kaha; koia tera te take i haria
mai ai matou ki konei, hei taki mai i o matou
iwi ki te mate. Na, no tenei ra, no te kitenga
o nga mema Pakeha kua pau nga kaka puihi
te patu, kua mea me patu hoki nga mokai
kaka e wha o te Whare nei, i te mea kua kore
he mahi ma ratou. I tenei ra kua mea koutou
me kore atu matou i te Whare nei. He aha
rawa te take i ongaonga ai koutou ki a matou
ki nga mema maori e noho nei i te whare nei?
Me korero ake au mo nga Pire paraikete a
nga mema Pakeha e whawhao nei ki tenei
Whare. He aha te take i whakatete ai ratou
i a ratou Pire, ha Pakeha katoa nei hoki ratou?
Ko nga korero kua korerotia nei mo nga mema
Maori i te po nei, moku tonu ena korero, te
take he piri tonu noku ki te tautoko i te
Kawanatanga—he pooti tautoko tonu noku i
a ratou Pire. Te take i tautoko ai ahau i te
Kawanatanga he mohio noku kei te whai
ratou i nga tikanga e puta ai te ora ki nga

TE PIPIWHARAUROA,

Nama60
tangata katoa o te koroni nei. Kia kite ra
ano ahau kua kino a ratou mahi mo te iwi hei
reira ka tahuri atu au ki a ratou ka korero atu,
" Kua mahi koutou i te mahi e pa ai he mate
ki te iwi, kaati, ka tahuri au ki te turaki i a
koutou." Ki taku, me waiho tonu nga mema
Pakeha kia noho ana i roto i tenei Whare.
He aha te take i mataku ai koutou ki a matau?
Kei te mohio au ka nui te puhaehae me te
mauahara o etahi o nga mema Pakeha mo
matou e noho nei i te Whare nei. Heoi ano
nga mema e taua ko tonu ana i nga mema
Maori i roto i te Whare nei. Titiro ki nga
korero mo te mema mo nga Maori o Te Wai-
pounamu, mo Tane Parata. Ko te korero
tenei e rua mano te maha a o tona iwi
nana ia i pooti otira tenei ano tetahi mea i
whakaaro ma tatou. 1 tangohia hetia a Te
Waipounamu i nga Maori i o reira; kaore kau
he motu inaianei kua mea kou ou me wha-
kae re a u te mema mo nga Maori o reira. —•
Hepetema 9 1902.



WHAKAAROARO I TE HUARAHI.

HE raumati ka puawai nga rakau me nga
tarutaru, ka korihi nga manu o te
ngahere, ka whiti te ra ka pupuhi te hau
moana ka ki te korari ka hurunui te tupu a
nga hanga 6 te maara, ka uru mai te ngakau
ora ki te ngakau tangata i te mea kua wehea
atu te takurua— na konei na te raumati na te
paenga atu o nga mahi o te tau i uru ai te
whakaaro ki te ngakau kia tae haere, i roha ai
nga parirau i rere ai whakapotonga, i piki ai i
heke ai i Rimurapa, i whakawhiti ai i te kau-
angai Kaukawa, whariki i te mania i Haronga,
tau rawa mai ko tenei whenua ke. ki Pukati-
rangi ki tona reo ia ko Puketiraki —tenei he
taunga poto noa no te pihoi nei. Me ata
whakataki pea nga korero, a te taringa i rongo
ai, ta nga kanohi i kite ai, ta te ngakau i
whakaaro ai—ehara i te tino korero rawa, no
o tatou marae ano, no o tatou hokinga ahiahi,
koare i tikina ki tawhiti ki Ingarangi penei me
nga korero a tangata nei a Henare Kohere,
otira e ki ana taua te Maori, " Engari te
ngaringari he kore te kore rawa."

Kotahi ano te po e rere mai ai te tima i
Turanganui ka u ki Napia ara ki Ahuriri. I
runga i te tima ka tutaki ahau ki etahi maori
no nga motu no Hamoa, tokoomo taua hunga,
e haere ana ki Taukini ara ki Otepoti. I
pohehe au i te tuatahi he Maori, ko to taua
kiri ano te kiri kei te puakitanga o te reo





katahi ka mohiotia atu te rereketanga, otira
ko taua reo ano kua rereke. He iwi kotahi
iara te Iwi Maori o Niu Tireni me nga iwi o
Hamoa o Rarotonga, o Tahiti, o Hawaii, me
etahi atu moutere, kotahi ano to taua take mai
to taua reo to taua ahua me a taua tikanga, e
whakakotahi tia ana taua e te pakeha ki raro i
tenei ingoa i te Polynesian. Ko te haere a te
tokoono nei he tiki i tetahi tima i Otepoti he
hari ki to ratou whenua, ko te " Maori" te
tima i hokona i te Uniana Kamupene. He
huinga humarie to ratou ahua, kaore i kitea
atu te whakakake i roto i nga kanohi. He.
tikanga "a ratou te karakia i te ata i te ahiahi
kei te tutu te pakeha kei te karakia kei te
himene i a ratou na ki te Atua i kauwhautia
nei e te pakeha ki a ratou. He mea miharo
rawa tenei ki toku ngakau, he whakatutuki-
tanga pea ro te kupu nei na, " Ko to mua ka
meinga mo muri ko to muri ka meinga mo
mua." I hari toku ngakau i toku rongonga i
tenei iwi maori e karakia ana ki a Ihowa i
runga i te waka o te pakeha. Kaore i mahue
atu nga pukapuka karakia i te kainga, i a
ratou a ratou Paipera me a ratou himene.
He taitamariki katoa ratou, ika to ratou mea
ahua kaumatua ratou i karakia. Heoi ano to
ratou karakia he himene he inoi ngakau. Ko
te rangi o ta ratou himene he rangi maori,
engari i haere i runga i ta te pakeha tikanga,
i haere te rangi te peehi me te tenora. He reo
reka katoa taua hunga. No muri i te karakia
ka whakaatua, mai ki a au ehara ratou i te
motu kotahi engari, ko to ratou kainga noho
inaianei ko Hamoa. No Niue rawa tetahi he
motu e tata ana ki Rarotonga, i a ia te karakia
i te ahiahi. I reira ano tetahi pakeha no
Hamoa, he tino mohio ia ki te reo o Hamoa.
Na taua pakeha i whakaatu mai ki a au etahi
tikanga a te iwi maori o Hamoa. I mea taua
pakeha ko te tino mahi a nga maori o Hamoa
he waiata he kaukau i te moana. Kaore e
tino nui te mahi i te kore kaore e nui nga mea
e hiahiatia ana e ratou—kaore te kakahu e
nui, heoi ano he paki kau mo te hope, kaore
hoki tera whenua e matao, ko te tino tikanga
hoki o te kakahu hei whakamahana ehara i te
mea hei whakamatakitaki hei whakahihi. Ko
te nuinga o a ratou kai na te Atua i mahi he
hua rakau, ko o ratou whare heoi ano he
tihokahoka. Ko tetahi mea tino nui o tenei
iwi ko to ratou u ki nga tikanga tawhito, ko
te puhoi ki te tango i nga tikanga a te pakeha.
Inahoki ko a ratou rangi himene he rangi
maori, ko ta ratou mau kakahu kei ta te
maori ano, kore rawa tetahi maori o Hamoa i
te noho ki roto i te whare-popa, e ki ana ratou
he wera te whare pakeha. Ko nga whare o

No. 60.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

nga rangatira he whare maori ano, engari i
nunui ake i o te nuinga.

He mea pai ano te pupuri ki nga tikanga a
nga tupuna, ki nga tikanga pai, konga tikanga
kino me whakarere atu. Ko tetahi mea e
honohonoa ana ahau ko te whakarere o te
Maori i o ratou ingoa maori ka tango he ingoa
pakeha. He tangata kuare nga tangata penei,
ki te tirohia nga tamariki tino matau o te Iwi
Maori ko o ratou ingoa he ingoa maori katoa,
a Apirana Ngata, a Hone Heke. a Maui
Pomare me era atu. Me ako me pupuri e
nga tamariki Maori te reo Maori, nga korero
maori, me nga hanga maori otira kaore he iwi
e tupu ki te kore e tango i nga tikanga hou, i
nga tikanga a nga iwi kaha. He iwi iti noa a
Tiapani otira i te kaha ki te ako i nga i kanga
a nga iwi nunui kua tino piki tera iwi kua tu
hei iwi kaha mo te ao, kua whakahoa hoki a
Ingarangi te mana nui atu i te ao ki Tiapani.
I mua i tino nui atu te taraweti o Tiapani ki
nga iwi ke, kore rawa i pai kia tae mai ki to
ratou whenua me te tu tonu hoki o tera whenua
otira no te whakatuwheratanga i ona kuwaha
ki nga iwi kua piki ia hei mana nui. He
tikanga na Tiapani te tuku i ona tamariki
mohio ki era atu whenua kura ai ako ai i nga
tikanga a nga iwi nunui. Ko Haina tetahi o
nga iwi nui atu, tawhito atu hoki i te ao, otira
kei te tu tonu i tona kore e aru i te tauira a
era atu iwi, kore rawa atu a Haina e whakaae
ki etahi tikanga hou. I hingaia he rerewe
poto ki Haina, (tua i te mea he tikanga hou
tera whakahaha ana e te kawanatanga kia
tukitukitia! E whakaritea ana a Haina ki te
tohora i paea ki te akau, e haere mai ana nga
manu o te rangi, a Tiamana a Ingarangi, a
Rahia, te Wiwi ki te haehae. Otira ko te
titiro inaianei kua kite a Haina i tona mate,
kua whakaaro ko te ora mona kei te tango ki
nga tikanga hou, ko te tuku i ana ta tama ki
nga kura nunui o te pakeha. Ki te kaha a
Haina e tu ia hei mana tino nui mo te ao i ona
rau mano e 5, 000, 000. Na Ponipaata te
kupu, " Whakakorikori a Haina, e whakakori

kori hoki te ao." I rongo au ki tetahi
wahine pakeha i tae ki Tuawha (Java) e mea
ana he iwi tino kaha te iwi maori o tera mou-
tere ki te whakakorikori, kore rawa ratou e
pai kia tango i nga tikanga a te pakeha. Ko
ta ratou na tapuiri wai ma te ringaringa ano
e kokoti te taia katahi, kaore e whakaae ki te
naihi ki te haira ki te mihini ranei. Ki te ui
atu 'te tangata he aha ratou i kore ai e tapahi
i te witi ki te mihini ka mea mai, " I kato o
matou tupuna ka kato ano hoki matou!" A,
e noho, e moe ranei, i kona.





Kaore i pau te wiki i a au ki Te Aute ka
haere mai ki Poneke ara ki Whanganui-a-
Tara. I paku au ki Papawai kia kite i nga
toru tangata o reira, rokohanga atu e au he
tokomaha nga turoro i te kainga, reira
tetahi mate nui, i kiia e te takuta he Enteric,
he rite ki te piwa taipo. I tae mai te takuta
a te Kawanatanga ki reira ki te titiro i te ahua
o te kainga. 1 whakahengi e ia te wai. i
meinga kia kaua e inumia e te tangata. Ko
te wai tetahi tino take o tenei mate o te piwa
taipo, i te raumati i te mea e mimiti ana nga
awa, e kore ana e kaha te rere kia tino tupato
rawa, te mea pai me inu ti te wai. I runga i
te kupu a Henare Parata ka tukua mai e te
Tari Maori i Poneke he neehi ara he wahine
tiaki turoro, i whakaritea ano he takuta hei
tirotiro i nga turoro. Ko tenei wahine pea te
tuatahi ki te tonoa e te Kawanatanga kia
haere ki te kainga maori noho ai, tirotiro ai i
nga turoro Maori. I a au i Te Aute ka rongo
au i mate nga tamariki tokowha a tetahi
tangata o Heretaunga i te takiwa poto. I hopu
tonu te ngakau ko te take i mate ai ehara i te
mea na te kaha o te mate engari na te kuare
ki te tiaki. Hei aha nga tohutohu me nga
rongoa a te takuta ki te kore e pai te tiaki i te
turoro. Kore he mana merekara o te rongoa.
He iwi tino kaha te Maori ki te whai i te •rongoa
i te tohunga, otira mehemea ratou e tupato
ana, e kore etahi o ratou e hoha i te mate,
e pau nga moni i te rongoa i te takuta. Ka
hokia ano te whakatauki, " Pai atu te arai atu
i te mate i te rongoa i te mate." I ki mai a
Henare Parata ki a au ko tetahi he nui o te
Maori he kore kaore e whakaatu nui ki te
takuta i te ahua o te mate i te ahua hoki o te
turoro kia mohio ai te takuta ki te homai
rongoa. Kaore au i kite i a Tamahou i te
kotahi ano o te ra ki Papawai eke mai ki runga
i te tereina ki Poneke. No taua po ano ka
eke mai ki te tima ka whakawhiti mai ki
Otautahi. E rua nga po ki kona ka rere mai
i te tereina ki Otakou. I Wairaki (Waitangi)
ka kite atu au he mea hari tupapaku me etahi
Maori e aru ana i muri. I te ahiahi ka tae
mai au ki konei ki Puketiraki ki te kainga
o Tame Parata M H R, rokohanga mai e au
he tupapaku i konei e takoto ana.

Me mutu ake i konei enei korero, taihoa ra
te roanga, engari ko tenei he kupu whakamu-
tunga maku. He iwi tino torutoru te Maori
i roto i te pakeha, otira i enei ra torutoru he
tokomaha nga Maori turoro i tupono ahau,
tokorua nga tupapaku, kore rawa au i kite i
tetahi tupapaku pakeha e haria ana ki te poka
Kei te heke tonu taua te Iwi Maori ki te po.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀ഀഀ一䜀䄀 䠀唀䄀 䬀䄀刀䔀䄀伀 䴀䄀 吀䄀 吀䄀吀伀唀 䴀䄀一唀⸀ഀഀ㄀⼀㄀　⸀ 刀攀瘀⸀ 䠀⸀ 倀愀攀眀愀⸀ഀഀ⸀ 䬀⸀ 圀愀椀琀愀椀Ⰰ 䔀洀愀 吀椀愀欀椀琀愀椀Ⰰ 倀攀渀攀椀 䠀攀椀栀椀⸀ഀഀ㄀㔀⼀ⴀ 䠀⸀ 倀⸀ 圀愀椀琀椀⸀ഀഀ㄀　⼀ⴀ 䄀⸀ 䴀⸀ 䬀攀氀氀礀Ⰰ 䠀⸀ 圀椀氀氀椀愀洀猀Ⰰ 倀⸀ 圀栀愀欀愀栀愀椀爀愀渀最椀⸀ ഀ䴀爀⸀ 吀甀爀渀戀甀氀氀⸀ 吀愀洀攀 䄀爀愀瀀攀琀愀⸀ഀഀ㜀⼀㘀⸀ 䠀愀瀀攀琀愀 䠀愀甀琀攀栀漀爀漀⸀ ഀ㘀⼀㌀⸀ 䤀栀愀欀愀 琀攀 吀愀椀⸀ഀഀ㔀⼀⸀ 刀漀琀愀 吀甀洀攀栀攀⸀ 倀愀漀爀愀 䠀漀瀀攀爀攀Ⰰ 䴀愀瀀攀爀攀 䬀椀渀最椀Ⰰ ഀ 䔀⸀ 䠀⸀ 琀攀 一最愀椀愀⸀ 䌀⸀ 䈀⸀ 䈀愀爀琀氀攀琀琀Ⰰ 刀攀瘀⸀ 䠀⸀ 倀愀漀爀愀⸀ 䠀⸀ ഀ倀漀洀漀渀愀⸀ 䨀⸀ 一⸀ 圀椀氀氀椀愀洀猀Ⰰ 吀愀洀愀琀椀 一攀栀甀Ⰰ 䠀愀攀欀愀 圀愀愀欀愀Ⰰ ഀ䄀⸀ 䘀⸀ 䴀挀䐀漀渀渀攀氀氀Ⰰ 䄀爀攀瀀攀琀愀 倀漀欀愀椀⸀ 圀椀爀攀洀甀 倀漀琀愀攀Ⰰ ഀ䴀愀欀愀 倀愀眀攀栀攀爀甀愀Ⰰ 圀愀爀甀 䠀漀爀椀Ⰰ 䴀爀猀⸀ 䐀漀渀渀攀氀氀礀Ⰰ 倀椀琀愀 ഀ琀攀 䠀愀甀Ⰰ 圀攀渀攀爀椀 倀愀瀀甀琀攀渀攀Ⰰ 䴀椀猀猀 䬀⸀ 圀椀氀氀椀愀洀猀⸀ഀഀ㈀⼀㘀⸀ 倀愀爀愀椀爀攀 䠀攀爀攀渀最椀琀愀甀愀⸀ഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀Ⰰ 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀