Te Pipiwharauroa
HE KOPU WHAKAMARAMA.
NAMA 174
GISBORNE.
"He ao te rangi ka uhia, He huruhuru manu ka rere."
NOWEMA 1912 .
"Kui! Kui! Whitiwhitiora."
TE PIPIWHARAUROA.
ENGA Iwi, e nga hapu, e nga huihuinga
tangata a awhina mai nei, e whangai
mai nei i ta tatou manu tena koutou. Ka nui
te mihi me te whakamoemiti o te ngakau mo
koutou i manawanui mai i kaha ki te awhina
mai i ta tatou pepa mai rano o tona whanau-
tanga taea noatia mai tenei ra. Ka tata inai-
nei ki te rua tekau tau e paoho haere ana te
reo o ta tatou manu ki tena marae, ki tena
marae. Ki te whakaaro ake ko te pepa Maori
tino roa, tenei kei waenganui i a tatou i te iwi
Maori. Tona ahua ki a tatou inaianei kua
penei me te mea he oha. Ko te manu nei
i timata mai i tera motu ara i Nelson, Wai
pounamu. Ko te etita tuatahi ko Perere Peneti
(Rev. Fred. Bennett) inaianei hei kai tirotiro
no nga mahi o te takiwa o Rotorua. Tirohia
iana nga Pipi tuatahi hei kona koutou te kite
ai. Ko te tino putake e te iwi i tuhia ai enei
kupu he aroha ki ta tatou pepa. Ko nga pepa
e tukuna atu ki a koutou he nui rawa atu ko
te whangai ia he iti rawa atu. Kua roa rawa
te wa inaianei, kaore etahi e utu ana. He
aha nga he o ta tatou pepa, whakama mai
nga he, He hanga whakaaroha ta tatou pepa.
I mea ake ra au ka tata inaianei ki te rua
tekau tau e haere ana ta tatou pepa a he mea
tino pouri rawa atu mehemea ka whakamutua
inaianei i runga i te kore oranga ko te whea ta
koutou e whiriwhiri ai. Ko te whakakore atu
ranei, ko te waiho tonu ranei ki te ora ana,
kia haere ana. Mehemea ra e hiahia ana
koutou kia ora tonu kia haere tonu ana ta tatou
manu kia kakama mai ki te tuku mai he mea
e ora tonu ai ia. He tino mea whakaaro rawa
atu mehemea ka kore rawa atu ta tatou Pipi.
Ko toku ngakau kei te mamae, a e mohio ana
au tera atu etahi ngakau kei te mamae. E te
iwi mehemea kei te kite mai koutou i etahi
huarahi e awhinatia ai ta tatou pepa whaka-
aturia mai, mehemea kei te kite mai koutou i
etahi he whakaaturia mai. Kaua hei wehi.
Ko te pepa nei na tatou katoa, a e ora ai ma
tatou katoa e awhina. Ko tetahi tonu tenei o
nga mea tino nui ki te pakeha, ara ko te nu-
pepa. Ka whaotia e te pakeha te nupepa.
Ko ta te pakeha ia i whakatu nupepa ai hei
mahi moni, na ko ta tatou Pipi ehara i te mea
hei mahi moni engari hei whakaako ta tatau.
Kotahi tonu te tangata kei te whai kia whiwhi
moni ia ara ko te kai-ta. No reira e hoa ma
mahara mai. Ehara i te mea te mahi nei he
mahi moni. Kaore; engari ko te mahi nei
he mea kia akongia ai tatou, kia mohio ai
tatou i runga i te ngawari noaiho ara i te rima
hereni (5/-) i te tau he rima hereni tonu i te
tau. Nui atu te puhoi o etahi tangata ki te
homai i a ratou rima hereni. Mehemea e hia-
hia ana koutou kia ora tonu te Pipi kia ka-
kama mai ki te utu i a koutou Pipi, mehemea
ia e hiahia ana koutou kia mate ta tatou Pipi
me ata whakaatu marika mai ko to koutou
hiahia tera. Engari i? ko matou e mahi nei i
te Pipi kei te hiahia kia ora tonu ta tatou
manu. Kati kei a koutou anake te tikanga.
Kei a koutou anake te ora mo ta tatou manu
me te mate. E te iwi whakaorangia tonutia
ta tatou manu. Awhinatia mai.
ETITA.

TE PIPIWHARAUROA.
No.174
ETAHI PAINGA O TE HAHI.
TE IRIIRI TAPU.
ITE taenga mai o Te Karaiti ki te ao nei
ki te whakaora i te tangata, ka kite ia
ehara i te mahi ngawari tana mahi; ko te
take na te hara e noho nei i roto i te tangata,
e korerotia nei he hua no te takanga o Arama
raua ko Iwi. He tika ano hoki tenei ahua o
te tangata he mea e kitea nuitia ana. Ko, te
tangi a Paora e mea ra, " Aue te mate i au ma
wai ahau e whakaora i te tinana o tenei mate,"
he tino tangi tenei na te tangata. Ko tenei
mate o te ngakau o te tangata he mea whanui,
he mea e pa ana ki nga tangata katoa.  E
mohio ana te tangata ki nga hua o te mahi
pai ki nga hua ano hoki o te mahi kino, engari
ahakoa taua mohio, mahi tonu ano ia i te kino.
Na taua hara i roto i te ngakau i penei ai.
E ki ana ko tetahi tangata "kei te kite tonu
ahau i te ara tika, e whakaae ano hoki ki tera
he pai, engari e mahia ana e ahau ko te mea
kino. E mea ana a Paora, " Te pai hoki e
hiahiatia ana e ahau kaore e mahia e au, engari
te kino kihai nei ahau i pai atu meatia ana
tenei e ahau," Rom. 7 19 Na taua hara i roto
i te ngakau tenei ahua, e ki ana te Katikihama.
I whanau hara mai tatou he tamariki na te
riri. Whaihoki e ki ana ano te kai waiata,
" I whakaahuatia ahau i roto i te kino i runga
ano i te hara toku whakahaputanga ki roto ki
toku whaea," Waiata 51; "Ka whakaanga-
ketia te hunga hara no te kopu mai ano
whanau kau mai ratou kua kotiti ke kua
korero teka,"-. Waiata 58 9
Ko te mate tenei i kitea e te Te Karaiti i
tona taenga mai ki te whakaora i te tangata,
a na konei i uaua ai taua mahi. Ko te take
tenei i whakaritea ai e ia tana Hakarameta o
te Iriiri hei horoi atu i tenei mate i roto i te
 ngakau o te tangata. I ata whakahau a Te
Karaiti ki ana akonga, " Kia haere ki te ao
katoa ki te kauwhau i tana Rongopai ki nga
tangata katoa, me te Iriiri ano hoki ia ratou,"
Matiu 28 19 Ehara i te mea na taua whaka-
ritenga anake i tenei mea hei ritenga whaka-
uru ki roto ki tana Hahi; he tohu kau ranei
mo te horoinga i te hara i kaha ai tona hiahia
kia puritia tenei ritenga, engari na te mea e
whakatutukitia ana ano hoki i tenei ritenga
taua mea wairua e waitohutia nei e ia he
meatanga na te Wairua Tapu.
He aha te Iriiri? Ehara te Iriiri i te mea
tipua penei i etahi mea e mauria nei e te
tangata hei tiaki i tona tinana. Ehara i te
mea i te Iriiringa atu ano o te tangata ka
whakahoutia ia, ara i muri iho i te Iriiringa
kua rereke tona ahua i to te wa o mua atu
o te Iriiringa He maha nga tangata e kitea
ana e mahi ana i nga mahi kino i muri iho
i to ratou Iriiringa. Hei whakaatu tenei
kia tatou i muri iho i te Iriiringa me whaka-
ri te e te tangata nga mea e rite ana ki te
tikanga mo taua Iriiri. E ki ana te Kati-
kihama kua whakanohoia tatou e te Iriiri ki
te huarahi ki te orangatonutanga. Ehara i
te mea kua tae tatou ki te orangatonutanga
engari ki te pumau tatou ki te haere i taua
huarahi, ka tutuki tatou ki taua orangatonu-
tanga. Ki te kore tatou e pumau i runga i
taua huarahi e kore tatou e tutuki. Marama
tonu te whakaatu mai a nga Karaipiture i te
nui o te Iriiri. I ata whakahau a Te Karaiti
i ana Akonga kia iriiri i te tangata, Matiu 28 19
I mea ano ia i tetahi atu wahi ki te kore te
tangata e whanau i te wai i te Wairua Tapu
e kore ia e tapoko ki roto i te rangatiratanga
o te Atua." E marama ana nga korero a Pita
raua ko Paora. Tirohia 1 Pita 3 21 Taituha
3 5. Tera etahi tangata kei te ki ko te whaka-
tahuri i te ngakau te mea nui hei aha atu te
iriiri. Ma nga korero a Paora e whakama-
rama kia tatou tenei ahuatanga. I te ara ki
Ramahiku ka puta whakarere mai he marama-
tanga nui ki a ia hinga ana ia ki te whenua he
Hurai whakatoi tona aranga ake he karaitiana
mahaki. Kaore i mutu i reira engari i iriiria
ano ia i muri iho. Ka mohio tatou kaore ia i
whakaaro he nui ake te whakatahuri i te iriiri,
Mahi, 9 10 19 I a ia i Piripai ka haere wehi
mai te kai tiaki o te whareherehere ka ui ki a
ia, " Me aha ka ora ai ahau?" Ka whakahokia
e te Apotoro, "Me Iriiri," Mahi 16 31 Kia
mahara ano hoki tatou kaore i mutu atu i te
wa o te Iriringa nga manaakitanga a tenei
Hakarameta engari kei te mau tonu i roto i
te tangata i nga wa katoa. E mea ana a
Paora, " Kua ripekatia ahau me Te Karaiti: a
e ora nei, ehara i te mea ko ahau, engari ko
Te Karaiti e ora ana i roto i au a ka ora nei
au i roto i te kikokiko, he oranga na te whaka-
pono ki te Tama a te Atua, i aroha nei ki a
au, i tuku nei i a ia moku," Karatia 2 20
Ka kite tatou rereke te korero a te Apotoro
mo tona oranga, i timata mai nei i te wa o
tona Iriiringa. E kiia ana e ia tona oranga
he oranga no Te Karaiti. Ko te whakaaro
tika tenei ma te tangata whakapono mo tona
oranga. He maha nga tangata kei te whaka-
aro ki o ratou ngoikoretanga, kaore i te whaka-

No.174.
HE KUPU WHAKAMARAMA.
aro ki o ratou kahanga. Kaore ratou i te
whakaaro i tae ratou me o ratou ngoikore-
tanga ki te wai o te I ruri, a mehemea e
whakaponohia ana nga kupu a Te Karaiti kua
whakahoutia ratou me o ratou ngoikoretanga.
Ma tenei whakaaro e whakakaha te tangata
Karaitiana ki te whakatutuki i nga tikanga o
tona karangatanga. He tangata ngoikore a
Mohi a i whakamatau ia kite karo i te tono a
te Atua he whakaaro nona ki ona ngoikore-
tanga. Otira i whakamahia ia me ona ngoi-
koretanga e te Atua, a oti ina i a ia tetahi
mahi nui. He tangata ngoikore ano hoki a
Pita otira na te Atua ia me ona ngoikoretanga
i manaaki a oti ana i a ia nga mahi nui a te
Atua, whaihoki ko nga tangata whakapono
katoa e taea ano e te Atua te manaaki ahakoa
o ratou ngoikoretanga pera me Mohi raua
ko Pita.
PIHOPATANGA O WAIAPU.
NUKUNUKUHANGA O NGA MINITA MAORI.
KO nga Minita enei kua nukunukuhia e te
Pihopa, ara:—
Ko Pine Tamahori kua nukuhia atu i te
tuunga mahita tuarua i te kura minita o Te
Raukahikatea ki te pariha o Paraone Turei,
te Pariha o Hikuraugi. He pariha nui tenei
pariha, he pariha uaua ki te mahi kati tika
tonu te whakaaro o te Pihopa kia nukuhia a
Pine Tamahori ki reira kia taea ai taua
Pariha te mahi. Ka ngaro atu ra a Paraone
Turei tera tangata kaha ki te mahi i roto i
tona pariha kaore he tangata tika i ko atu i a
Pine Tamahori hei whai ake i muri i a ia. Ko
te tangata hoki mo taua pariha hei te tangata
pakari te tinana, kaha ki te haere hoiho no te
mea he haere tonu te mahi i runga hoiho, he
tangata manawanui he tangata ngakau ma-
haki, he tangata ohaoha ki te tangata, he
tangata ngawari, he tangata mohio. Kei a
Pine katoa enei ahuatanga, a ko nga ahua-
tanga ano enei i te tangata o mua atu i a ia
ara i a Paraone Turei. E Pine ma te Atua
koe e manaaki me au hanga katoa.
Ko Wi Paraire Rangihuna, o te Pariha o
Nukutaurua, Mahia, kua nukuhia mai e te
Pihopa ki Te Raukahikatea, mo te tuunga o
Pine Tamahori.
Ko Hemi Huata, o te Pariha o Mohaka,
kua whakahokia mai e te Pihopa ki roto ake
i tona iwi, ara ki a Ngatikahungunu, i te
Wairoa. A ko Henare Wepiha Wainohu, o
te Pariha o te Wairoa, kua whakahokia ki
tona ake hapu i Mohaka. Kei te pouri nga
hunga no ratou enei minita. Kei te pouri a
Ngatipahauwera. Ka ngaro a Pititi (ara a
Hemi Huata) i a ratou. Ka tika tonu ratou
kia pouri no tenei tangata. He tangata pai
a Pititi mohio ki nga tikanga pakeha katahi,
i kurangia hoki ia ki Te Aute; mohio ano hoki
ki nga tikanga Maori, korero Maori hoki. Ko
Pititi tetahi o nga tamariki Maori o te whaka-
tupuranga o te ao hou, mohio ki te korero
whakapapa haunga ake tona taha rangatira.
He tamaiti ia na Tamihana Huata o te Wairoa.
Kua roa rawa ia e noho minita ana mo Ngati-
pahauwera. E kore ano e hapa te pouri o
tera iwi mona ka nukuhia nei e te Pihopa.
Kei te pouri ano hoki a Ngatikahungunu i
te Wai roa ka wehe to ratou hoa, to ratou
v, whanaunga i a ratou, ara a Henare Wepiha.
He tamaiti mohio, ano tenei ki nga tikanga
Maori, me nga tikanga Pakeha, he tamaiti
mohio ki nga korero Maori. He tangata kaha
ki te kukume mai i ona hoa tamariki tane ki
nga mahi o te whakapono i runga i nga mahi 
ngahau; he tangata toa ki te purei whutu-
paoro mai rano  o te Aute i te tau 1897 ki
naianei. He wini tonu te mahi a te kapu o
te Wairoa i tona tima i nga tau katoa. Otira
e nga hapu i reira nei enei tangata, kaua hei
pouri i runga i te mea kua aroha koutou ki
tetahi ki tetahi o enei tangata; engari e koa i
te mea ka hoki atu a koutou tamariki ki
waenganui ano i a koutou. Ahakoa kei te
takoto tonu te whakatauki, "E kore te poro-
piti e whai honore i tona ake kainga." Ki taku
mahara ka whai honore noatu i roto i enei nga
ra. Ngatikahungunu manaakitia" ta koutou
tamaiti a Pititi, kua hoki mai nei ki a koutou
manaakitia ana mahi. Waihoki e Ngatipa-
hawera manaakitia ta koutou tamaiti a Henare
Wepiha Wainohu. I runga i te mea kua takoto
kore minita noaiho te Pariha o Nukutaurua
ka whakaaro te Pihopa kia tae a Pititi ki reira
tirotiro ai i nga tangata o taua pariha, kati i
runga i tena ahua ka nui rawa atu te mahi ma
Pititi mai raro i te Wairoa ki te Mahia. I
runga i te nui rawa o te mahi ma Pititi ka
whakaaro te Pihopa ki te whakarite i a Tihi
Whanga kai-karakia o te Pariha o Nuku-
taurua, tamaiti a Epanaia Whanga o Nuhaka,
hei hoa mahi mo Pititi. Mehemea e penei ka-
toa ana nga tamariki rangatira i tenei tamaiti
rangatira, kaore e arikarika te pai e puta mai
ki te iwi Maori nui tonu. Ko te tuahine a
tenei tangata kei nga mahi mihana o roto i
tenei Pihopatanga e haere ana. Kia nui rawa
atute mihi mo raua Rongomaiwahine tae atu
ki a Ngaitahu manaakitia a Pititi manaakitia
hoki ta koutou tamaiti a Tini Whanga.

4
TE PIPIWHARAUROA.
No.174
TE UNGA MAI KI AKARANA O NGA
TAMARIKI HOIA O NIU TIRENI.
TE POWHIRI.
NO tenei ra i te 23 o Oketopa ka u mai
nga tamariki hoia o to tatou motu e
kiia nei ko Niu Tireni ki te Kuini Tiriti Wapu
i te 10.30 o te ata nei. He maha nga hoia, i
tae ki te whakatau i to ratou taenga mai ki te
waapu, ki te whakaarohia kei waenganui o te
700 me te 800 te maha o nga hoia o te poro-
wini o Akarana i tae ki te whakatau. I muri
iho i to ratou unga mai ka aratakina atu i te
wapu ki te taone hooro (Town Hall) i reira
ka puta nga kupu whakamihi a nga tangata o
Akarana ki nga tamariki hoia o Niu Tireni i
hoki mai nei i te hui nui (carnival) a nga
tamariki hoia katoa i raro i to tatou kingi-
tanga i tu nei ki Kenata, wahi o Amerika.
He maha nga paraihe i riro mai i a ratou i
taua hui. I roto i te taone hooro ka tu aua
tamariki hoia ki te whakaatu i etahi o a ratou
mahi tirira, a e kiia ana kaore he mea hei rite
te pai o te tirira o taua hunga, he mea tino
whakamiharo rawa atu ki nga mea i tae kia
kite. I reira ano hoki te Mea (Mayor) o
Akarana a nui atu tona whakamihi ki aua
tamariki hoia. I muri iho ka tu te Mea ki te
whakamihi ki aua tamariki hoia mo to ratou
rongotoa me te pai o te mahi i a ratou mahi i
whiwhi ai ratou ki nga paraihe me era atu mea,
i riro mai nei i a ratou, ehara ano hoki i te
mea mo ratou anake taua rongotoa me te pai,
engari mo te Tominiana katoa. I te mutunga
iho o tana whaikorero, ka tono ia ki te whare
katoa ki a homai ki a toru nga hipi! i hipi! hei
whakanui mo taua hunga, a e kiia ana me te
mea he whatitiri te nui o te harurutanga i te
meatanga hipi, hipi, hure-e!
I muri iho ka tu ko te Komihana o Kenata
tona ingoa ko Mr. B. A. Baddoe ki te whai-
korero, whakamihi ki taua hunga mo to ratou
toa, mo to ratou kaha. E tu nei ahau inaia-
nei e whai kupu ana i runga i te ahuatanga o
te hinganga o nga tamariki hoia o toku ake
whenua o Kenata, i nga tamariki hoia o Niu
Tireni nei. Hei whakamarie ake i toku nga-
kau, ko tenei wahi na, ara ehara i te mea ko
nga tamariki hoia anake o toku wahi i hinga
nei, engari o era atu wahi ano hoki. I mea
ano hoki ia, ko nga tamariki hoia o Niu Tireni
kua whiwhi nei i a ratou paraihe, me o ratou
honore ehara i te mea homai noa, engari he
mea mahi.
I muri iho ka tu ko Kanara Rokena, apiha
whakahaere o nga tamariki hoia o te porowini
o Akarana. I mea ia he nui tona koa, ki
te powhiri i tona hoa i Kapene Whurutana,
me tana ope tamariki hoia. He nui tona tu-
manako tera e puta mai i roto i taua hunga
etahi tino tangata hei apiha whakahaere i nga
mahi o te Koroni, mehemea ka pumau tonu
ratou ki o ratou tunga.
I te mutunga iho, ka korero ratou ki te pai,
me to ratou ora i te haerenga atu a taenoa ki
reira hoki noa mai nei, he nui atu hoki te
manaaki a tera iwi i a ratou.
E. ERUINI.

HE HANGA WHAKAMIHARO.
TERA tetahi tangata no te whenua o
i Ahitereiria, tona kainga kei Marepana,
tona ingoa ko Wiremu Itana, ko tana mahi
hei peinitia. I nga tau ka pahure ake nei, ka
tupono mai he aitua ki tona tinana, ara he
mea ta tona tinana e te uira, te tukunga iho
ka matapo ona kanohi, ka turi ona taringa, ka
wahangu tona mangai ka ngoikore tona ti-
nana. Hui katoa ona tau i takoto penei ai
ka 25 tau. I roto i tetahi o nga Hohipera nui
o Marepana. Kati no te 19 o nga ra o Noema
nei, ka kite ona kanohi, ka rongo ona taringa,
ka korero tona mangai, ko tona tinana kei te
ahua ngoikore tonu. Ko te ahua o te mahi-
nga me te rongoatanga i a ia, kaore ano i
mohiotia, no reira he mea whakamiharo tenei,
ma tatau ma te tangata, te whakaoranga i
tenei tangata i muri iho i nga tau e 25.
ONEONE KI TE ONEONE.
I MATE ki Tahoraiti, wahi o Taniwaaka,
Haki Pei, a Atenata Wharekiri, ona
tau 120. - He kuia rangatira no era Iwi, me era
hapu. Ko te nuinga o te poraka o Tahoraiti
no ratou ko ona uri, heoi ko ona rawa katoa
kua mahue iho, ki tana hoa tane ki a Hohepa
Paewai me o raua uri. He nui atu te tangi a
ona iwi, me ona hapu ki a ia.

No. 174.
HE KUPU WHAKAMARAMA.
NGA PAKANGA KEI ROTO I TAKE.
Ko te Mapi tenei e whakamarama ana i nga
hoia o tetahi taha o tetahi taha i te timatanga o te
whawhai. Ko te raina i nga tongi, e tapahi ana i
waenganui mai o te hauauru ki te rawhiti (..) e
whakaatu ana i te rohe o nga Take me nga Para-
keria me era atu Iwi.
Nowema 16.
HE nui te hinganga o nga Take i tona
hoariri i nga Parakeria, e rua nga ra
e whawhai ana i waenganui o Herai (Serai)
me Kooru (Chorlu). A he tokomaha nga
tangata i mate i tenei whawhai, o tetahi taha
o tetahi taha.
A ki te korerotia, mehemea ki te riro a
Konatatinopori i nga Parakeria, tera e whaka-
whiti nga Take i te moana ki a whiti ratou ki
Ahia-iti, heoi kua poroporoaki atu ki Urapi.
He maha ano hoki nga manuao o te Ingarihi
kua rere ki Konatatainopori. Kei te taenga
ki reira, ka whakanohia he ropu heramana hei
awhina, hei tiaki hoki i taua pa. He maha
ano hoki nga manuao o era atu mana kei te
rere ki reira, ara ki te moana mangu.
Nui atu hoki nga mea whakawehi ki Kona-
tatinopori inaianei, ko nga tangata e noho ana
i reira, kua tuahua porangi, noho tatari tonu i
te wa o te mate. He nui atu te tangata e
kohurutia ana ki reira.
He mano, he mano nga tangata kua rere ki
nga taone ki te rongo i tetahi wahi ora hei
nohoanga, a he nui atu te aroha mo te ahua o
taua hunga.
Te iwi o Hewia kua riro parau i a ratou, e
rua nga taone kei te takiwa o Makeronia.
Kua riro i nga Kariki tetahi o nge moutere
o Take, i te moana Egeana, kaore i tino ma-
tara mai i te Tartaneri moana.
Kua whakaekea te Skutaria e nga Monote-
nikoro, kaore he mutunga mai, kua puta ano
hoki te kupu a te Kaiwhakahauhau, e kaha
ia ki te tu mo nga marama e toru.
A i tino mate hoki nga Take i nga Parakeria
i ta raua whawhai i Katalga, i whakaarohia
tera e hinga nga Parakeria i nga Take, i runga
i te ahua o raua tu, kati ehara i te tapu-
tapu, he aha te aha.
Inaianei nei ano kei te titiro atu nga Para-
keria, ki tetahi wahi ke ko (Visa) te ingoa, he
tino wahi pai, kei te 70 maero te matara atu i
Konatatinopori, e 40 maero te matara i te
taha moana.
Ko Nahimi Pahia (te Tianara- whakahaere
o te ope a te Take) kua whakaatu ki tona
Kawana, i te ahua o tana ope katoa, kua oti
ano hoki te haina he kirimina e ana apiha,
kia haere tonu tenei whawhai a tae noa ki
tona mutunga.
Kua riro i nga Monotenikoro a Diakova, i
te taha whakarunga o Arapania, me tetahi
wahanga o nga Hewiana kua hinga i a ratou
15, 000 nga Take.
Kua puta te whakaatu a nga Parakeria, ko
to ratou hiahia he tomo ki roto ki te pa o
Konatatinopori, engari ehara i te mea hei noho
tuturu. Engari hei whakaatu ki nga Take,
ki a kite marama ai ratou, koia he kaha nui
tonu to ratou. Kati e mea ana nga Take
mehemea ki te tupono, tomo nga Parakeria

6
TE PIPIWHARAUROA.
No. 174
ki taua pa, ko te tukunga iho he pakanga nui
whakaharahara kaore he mutunga mai.
Kua tutuki te whakaaro o nga Kariki, ara
kua riro i a ratou a te Salonika, koia nei tetahi
o nga tino pa i roto i o ratou nei rohe. Kati
kei Atene ratou inaianei e noho ana i runga i
te koa me te hari mo to ratou waimarie. Apiti
ki tera e 20, 000 nga Take i riro herehere i a
ratou. Me to ratou mataara tonu ki te whaka-
eke i te Tataneri pa.
Kua puta te whakaatu a te iwi o Hewia ko
tona hiahia ki a riro i a ia tetahi wahi o te
loniana moana. Kati ko te iwi Oteriana
(Austria) kaore i te pai ki tera whakaaro a
nga Hewia. Kati kei te whakaaroarongia
tenei take e nga iwi katoa.
Noema 30.
Ko te iwi o Take me ana hoia kua whakaae
kia okioki ratou mo nga ra e rua, ki te rapu i
tetahi tikanga e mutu ai tenei pakanga.
Kua puta te kupu a nga Take inaianei e
whakaae ana ratou kia hikitia te rohe o to
ratou whenua, kia tukua atu ki nga Parakeria
tetahi wahi o te whenua, timata mai te rohe;
te pa o te Salonika i te taha ki te hauauru, ki
a tutuki ki Keke Kirihi i te taha ki te rawhiti.
HE TANGI MO KINGI MAHUTA.
HE tangi mo Kingi Mahuta, i mate nei
ki Wahi i te 10 o nga ra o Noema nei.
Ko nga iwi enei i poto ki taua tangihanga.
Ko Ngatimaniapoto e 2000; hui atu kia Ngati-
mahuta, kia Ngatikoroki, kia Ngatihaua, kia
Ngati maru, kia Ngatiwhakaatua, kia Waikato
hoki ka eke ki te 9000 nga tangata i tae ki
taua tangihanga I muri i enei iwi ka whaka-
eke ko Whanganui, ko Taranaki, ko Ngati-
raukawa, ko Ngatikahungunu, Te Arawa,
Tuhourangi, Ngatituwharetoa, Ngatiuenuku.
Ka nuku atu ai i te tekau mano nga tangata
i tae ki tenei tangihanga. Kore ana he whare
kore ana he kai i te nui o te tangata. Ko te
nui tenei o nga kai e pau ana i te ra.
E 4 tana riwai; e 200 nga rohi; 100 pauna
e pau ana hei tango pata, tiamu, huka hoki;
10 nga kau; 20 nga poaka. Hui katoa nga
moni e pau ana mo nga kai i te ra e £400.
Ka pai e te Maori te nui o tou aroha. Ko
nga kai ano enei i whakaritea ra ma Horo-
mona.
Ko enei raruraru katoa ka riro ma Waikato,
ma ta ratou mokopuna hoki ma te Rata Ma-
huta e utu. He nui ano te aroha o te iwi ki
te kohi moni hei awhina, otira waiho atu ano
te mate ia Waikato. Ko nga moni katoa i
kohia e nga iwi heke £1200. Ko te take
tuatahi i whakahaerengia ko te karangatanga
a nga kaumatua kia tohungia a Rata Mahuta
hei kingi. Kati i tu a Tupu Taingakawa me
te Rawhiti i mea me tatari ki te iwi ki te
motu katoa hoki. No te taenga o Ta Hemi
Kara ka uhia te karauna e nga tohunga ki
runga i a te Rata Mahuta Potatau hei kingi.
Ko te mea miharo o roto i tenei karaunatanga
a te tangata Maori i to taua nei kingi, kaore i
whakawahia ki te hinu, engari he mea hoatu
he Paipera ki runga i tona mahunga. He
tamaiti pai a te Rata kaore te kai waipiro pera
me tona papa. He tamaiti matau ki nga tika-
nga pakeha i tae ia ki te kura.
Ko tenei tangata ko Mahuta i puta katoa
mai i nga waka i ahu mai nei i Hawaiki. Ko
Hoturoa te tangata, ko Tainui te waka.
TE WHAKAPAPA TENEI.
Ko Hoturoa
Hotuope
Hotuawhio
Hotumatapu
Motai
Ue
Raka
Kakati
Tawhao
Turongo—Mahinarangi (wahine i ahu mai Kahu-
Raukawa ngunu & Porourangi)
Rereahu
Maniapoto
Te Kawa Irirangi
Rungaterangi
Uru-hina
Te Kawa (2)
Te Kanawa
Parengaope (wahine)
Rangimahora (wahine, i ahu mai ia te Arawa)
Kahurangi (wahine)—Tuata (tane)
Te Rauangaanga
Potatau
Tawhiao
Mahuta
Te Rata.
Na H. H. WAHANUI.
Otorohanga.
999
[He whakaatu tenei ki a koutou, ki nga
kai-awhina i ta tatou pepa, e kore e puta
ta tatou pepa a te marama o Tihema, kati
ko tera marama ka apititia atu ki roto ki
te tau 1913.]

HE KUPU WHAKAMARAMA.
He Powhiri Kawanga Whare Karakia.
[E POWHIRI tenei ki nga Iwi, ki nga Hapu, ki nga Reo, me nga
huihuinga tangata e noho nei i runga i te papatuanuku o Aotearoa
me Te Waipounamu. E hoa ma, tena ra koutou katoa i roto i nga
manaakitanga a to tatou Ariki.
He kukupa he kukupa, taku manu tuarangi a tenei e nga Iwi, ka tukua atu Ida
rere atu i roto i te komurimuri, a mana e whakaeke atu ki runga ki nga tupari maunga
o te Taiwhakarunga, a ma te tuparara, tawakewake, o roto o te kotonga e whiu, kia
haumiri haere i runga i nga mania papatairite o te Taiwhakararo.
A tenei e nga Iwi ta tatou manu, ka tau atu ki o koutou marae, me te rau oriwa
ano i roto i tona mangai. Te kupu o roto e mea ana—He Hui e! He Hui e-e!!
He Hui mo te Tainga o te Kawa o te Whare Karakia e tu nei i Manutuke, wahi o
o Turanga, Kihipane, Tairawhiti; ka huaina nei tona ingoa ko TE TOKOTORU-
TANGA TAPU. Kia tae mai koutou i te 5 o nga ra o Maehe, 1913 hei te 9 o nga
ra ka Whakapuaretia.
Katahi ano, katahi ano, katahi ahau a Takitimu me Horouta, nga Pakeke me nga
Tuaiho Onamata, ka karanga atu ki nga iwi e rua, Maori, Pakeha, me to tatou Kawana-
tanga, me te Honore Pirimia me ona Minita Honore, me nga Mema Honore o te
Paremata: haere mai ki Manutuke, ki te parae i whakataukitia ai e o koutou tipuna toia
nga waewae o to tamaiti kia pai ai te haere i nga parae o Manutuke, haere mai kia kite
i te oha a o tatou tipuna. Tenei kua tu i runga i tona turanga ataahua, e kore ai e taea
te whakakorikori.
Haere mai e nga Iwi me nga Hapu, e matau ana ki nga tatai o nga Waka i haere
mai nei i Hawaiki. Ki taku korero hoki ki ta te Tuaiho Onamata, e rua tonu nga
Waka nana i mau mai o tatou tipuna i Hawaiki, ko Takitimu raua ko Horouta. Ki te
ki tetahi tangata tera atu ano tetahi waka tena ra haere mai ki konei korero ai i au
korero, whakaatu ai i ou Waka.
Haere mai e nga Iwi me nga Hapu, e whakatu hui nei mo nga whakapapa tipuna.
Katahi ano maua nga tino tari o nga tino kupu tapu mai o Hawaiki ka karanga i a
koutou. Mauria mai a koutou whakapapa ki o maua aroaro, ki nga pakeke o tena
mahi o te whakapapa.
Haere mai e te hunga e mauiui ana, e taimaha ana, i runga i nga Ture, e whaka-
ekea nei ki runga i o tatou whenua, haria mai o koutou whakaaro ki konei tatou tiro-
tiro ai i etahi tikanga e ora ai te morehu oneone, e puta ai te ihu, ki te wheiao, ki te
ao marama.
Haere mai e nga karangatanga maha i runga i a Aotearoa me te Waipounamu, e
kiia nei ko nga Hahi; haere mai kia maua ki te parekereke o te whakapono, i poua ki
roto ki te riu o Horouta ko te Pihopatanga o Waiapu, ka poua ki te riu o Takitimu ko
te Kareti, ko ia ka mia atu ki nga wahi katoa o te ao.
Haere mai hoki i runga i te ahuatanga ki o tatou aitua. Haere mai e nga Iwi
katoa me te mahara ano ki te kupu a Paora e ki ana, " Pikaua e tetahi nga whakatai-
maha o tetahi, hei whakaritenga ma koutou i ta te Karaiti Ture." Ta te Karaiti Ture
ko te aroha, tena ra e nga Karaitiana te tohu o tou aroha, kia kiia ai koe he karaitiana
rangatira. Na tetahi wahi o tou rangatiratanga kia kitea mai ki runga i a te Atua
mahi. Tena e ware ma pehia nga rangatira. E patu ra i a koe e ware, kia tu rawa
ake ai koe i te marae hahauria, hahatea, waiho maha, haere maha.
Ki te kore koe e tae mai tukua mai i te meera i te waea ranei te aroha. Me penei
to tuku mai- OTENE PITAU 
Manutuke, Gisborne.
Heoi ano. Na HOROUTA raua ko TAKITIMU.

8
TE PIPIWHARAUROA.
No. 174
REV. PINE TAMAHORI.
NO te Taite te ra whakamutunga o nga
ra o Oketopa nei ka tino wehe atu a
Pine Tamahori i a matou i nga tangata o
Te Raukahikatea.
He nui te pouri mo tona wehenga atu i roto
i a matou, i runga i te mea kua roa rawa te
wa e noho ana ia i konei mai rano o te wa i
noho akonga ai ia tae noa mai ki te wa i
whakatungia ai ia hei mahita tuarua, ara (As-
sistant Master) mo te Kareti taea noatia mai
tenei ra. E whakatata ana inaianei ki te waru
tau ona e noho ana i konei. Otiia i tino pou-
ritia ai tona wehenga atu mo te ahuatanga ki
nga mahi e mahia ana i Te Raukahikatea nei
ahakoa pewhea te uaua, te taimaha o aua mahi
ahakoa pewhea te taipua iho ki runga ki ona
pakihiwi i taea katoatia e ia—i tutuki pai
katoa i a ia. I roto i nga kupu poroporoaki
a Te Tiatetene (Rev. Chatterton) mahita tu-
muaki o Te Rau i puta ana kupu whakamihi
mo tona hoa mahi tahi mo Pine mo tona kaha
ki te mahi i nga mahi i whakaritea mana; mo
tona aro nuiki aua mahi whai kia oti tika kia
oti pai. I mea ano ia kua mohio noa atu ia
i te whakaingoatanga ia Pine hei mahita tua-
rua mo Te Rau, he tangata tika ia mo taua
tunga i runga i te mea kua kite ia i tona
mohio i a ia ano e noho akonga ana; i tona
puku ahuwhenua ano hoki, otira i runga atu i
enei i tona ngakau mahaki, ngakau ngohe-
ngohe, ngakau pai. 
Ehara ia i te mea i pihangaiti mai ki te
Kareti nei anake nga painga o nga mahi a
tenei tangata engari i horapa atu ki waho o te
rohe o te Kareti. I horapa atu ki nga Maori
me nga Pakeha ano hoki o waho. I te rongo-
nga o nga hoa Pakeha i te taone nei e haere
ana ia ka whakatungia e ratou tetahi po nui
hei wa whakaputanga ma ratou ia ratou kupu
mihi, kupu poroporoaki ki a ia. I tino mana-
akitia a Pine e ona hoa pakeha, etahi tonu o
nga pakeha rangatira o te taone nei. I mana-
akitea ai he whakaaro ki aua mahi papai,
mahi ataahua. Ka rangatira ano nga mahi a
te tangata ahakoa ko wai, ia, kaore e hapa ka
whakakarangatiratia ano ia e nga pakeha
rangatira.
Ko te whakatinanatanga o to ratou aroha
ko ta ratou tapaenga i a Pine ki etahi taonga
tino utunui e rua, he (travelling hand-bag) ara
he peeke kahu, he travelling rug (he hooro)

enei mea mo nga haere nunui anake a te
tangata ka mauria. He maha, he nui nga
kupu whakamihi a nga hoa pakeha o Pine
mo ona ahuatanga maha i mohiotia, i kitea e
ratou.
No te Hatarei te 26 o nga ra o tenei marama
ka takoto ta matou Hakari ta nga tangata o
Te Rau nei whakanui i te ra wehenga atu o
tetahi o matou mahita ia matou. Engari ko
te hakari anake i takoto ko nga kupu mihi-
mihi no te po tonu i mua atu o te haerenga o
Pine ka whakatakototia atu ki tona aroaro.
Heoi ano nga kupu mihi i puta i tenei wa na
te Kaumatua, ara na Te Tiatetene anei kua
korerotia ake nei etahi o aua tino kupu. I
mea ano ia ahakoa e pouri ana i a ia Pine ka
wehe nei i ta raua mahi, i tetahi ahuatanga e
hari ana ano tona ngakau i te mea he mea ata
karanga ia kia haere ki te whakaki i tera
tunga nui, tunga taumaha hoki, a ki te whaka-
haere hoki i tera mahi nui—mahi kua kitea
nuitia ona hua—te mahi i timatatia e Paraone
Turei i te pariha o Hikurangi. Ko ana kupu
whakamutunga ki a Pine ko enei, "Haere,
ma a matou inoi koe e whai atu."
No te po rawa o te Wenerei e auina ake ai
ko te ra hei haerenga mo Pine katahi ano ka
pakaru atu nga mihi, nga tangi hoki a nga
tangata o te Kareti ki to ratou hoa, kaumatua
ano hoki. E whakananu ana te pouri raua ko
te koa i roto i nga kupu poroporoaki e pouri
ana mo tenei tangata pai ka wehe i a ratou,
otira e koa ana i te mea kua karangatia ia ki
tetahi mahi nui.
Kotahi tonu te takotoranga o te korero mai
i te tangata tuatahi ki te poroporoaki tae noa
ki te mea whakamutunga ara ko te mihi anake
mo te pai o Pine, pai i runga i te karanga-
tanga Mahita, pai ano hoki i runga i te ka
rangatanga hoa. He tino hoa a Pine no nga
tangata katoa o te Kareti a ko te tino take
tonu i arohaina rawatia ai ia e nga tangata o te
Kareti he nui no tenei mea no te whakaiti ki
roto ki tona ngakau, he ngawari nona ki te
tangata, kaore he aritarita, kaore he kupu
taumaha kaore he aha.
Kua kore atu a Te Kohere tera tangata kaha
ki te whakahaere i nga mahi o te kainga nei,
a ko Pine hoki tenei o raua kua kore nei. He
pai kia penei ano te matau, te kaha hoki o nga
mea hei whai ake i muri i a raua. Te kupu
whakamutunga a nga tangata o te kura he
mea atu ki a Pine i roto i a ratou inoinga
katoa e kore ratou e wareware ki te pupuri
ake i ona ringaringa.
Tetahi o nga mahi nui i mahia e Pine i a ia
e noho ana i konei ko te Perehi i Te Pipiwha-
rauroa. E hara i te mahi ngawari te kimi

No.174.
HE KUPU WHAKAMARAMA.
9
korero mo Te Pipiwharauroa otira i a Pine e
noho Etita ana mo ta tatau pepa i tino kitea
tona kaha ki te puru korero. Inaianei i a Pine
kua haere nei ka noho pani noaiho te ahua-
tanga o ta tatau manu he hanga aroha. Tenei
ra kei te tangi te Pipi ki te tangata kaha ki a
ia, nana ia i poipoi haramai i roto i enei tau e
wha e rima ranei kua pahure nei, nana ia i
whangai, i whakakahu i tata ai ano tona ma-
nawa i tenei ra. Haere e Pine ka mahara
mai ano kia au ki to manaaki. He pai ki a
rite te manaaki a te hangatamariki o te kura
nei i au ki tau. Haere, ma te Matua i runga
rawa koe e manaaki, e atawhai, e arahi hei
whakaaro whakamutunga atu ma to mokai ki
a koe. Ka mutu nga poroporoaki a nga tangata
o te kura ka waiatatia e ratou te 494 o nga 
himene (S. & M.),
" Kia noho te Atua ki a koe."
TE HOKO TAHAE I TE WAIPIRO
KI TE MAORI.
I WHAINATIA te rangatira o te hotera o
Port Awanui, tona ingoa ko Maikara
Hairana, mo tana hoatutanga i te waipiro ki
tetahi Maori i roto i te rohe kua oti nei te
here, ara ki a kaua rawa tetahi waipiro e
hoatu ki tetahi Maori i raro i te Tekiona 46 o
te Ture whakatikatika o nga raihana waipiro,
i pahitia i te tau 1910, a te tukunga iho nei o
taua ture, kia kaua e hoatu he waipiro ki
tetahi Maori i roto i te rohe o Horouta. I puta
te kupu a te kai -whakawa ki taua tangata, i
mea ia, kaore ana whakaaro i te ruarua mo
taua raruraru, kua kite ia, a kua mohio kei te
pono tonu tana raruraru, me te apiti atu ano
a te kai -whakawa, ara e mea ana ia, ka nui
nga korerorero mo taua ahua mahi, e mahia
ana i aua takiwa, i runga i te ngakau whaka-
tete ki te ture poropihana.
Katahi ka mea te kai-whakawa, ko te whaina
o tenei tu ahua raruraru £100, otira ka whaka
ngawaritia ake ki a £50, ka whakamaua tetahi
wahi o tenei whiu ki runga ki te raihana o
taua hotera, apiti ki tena ko nga raruraru o
te Kooti, £4-17-6.

E TE MATE KEI HEI TOU WERO.
HE nui te pouri me te tangi o te ngakau
i te taenga mai o te rongo korero ko
Mahuta Tawhiao Te Wherowhero Potatau
tenei kua hinga kua takoto i te moenga roa.
No te Hatarei i te 8 o nga ra o Noema nei ka
tangohia atu tona wairua ora e tona kai hanga.
I te Taite i te 6 o nga ra i tae ia ki Hanatere
ki te whakahaera i etahi o ana raruraru, a i
tona hokinga ki tona kainga i Waahi i te Ha-
tarei, ka pa mai he ngoikore ki tona tinana, a
i te 10 o nga haora i taua po ano ka mate.
Kihai ano hoki be takuta i tae kia kite, i tae
ranei ki te mahi i a ia. Kati kaore rawa i te
mohiotia te putake, me te timatanga mai o
tona mate.
HE UHUNGA, HE TANGI, HE AUE NUI.
He maha nga Iwi, nga Hapu, me nga ranga-
tira, o ia wahi, o ia wahi; kua huihui ki
Waahi, ki te uhunga ki te tangi mo Mahuta.
Kei te marae o Waahi tona tinana e takoto
ana Kua whakaritea kia waiho tona tinana
kia kotahi marama, kia rupeke mai nga ranga-
tira, me nga ariki katoa o te motu nei ara, o
Aotearoa me te Waipounamu ki te tangi ki a
ia. I tae ano hoki he kupu tangi ma te Ka-
wanatanga ratou ko ana minita, ki te iwi, me
nga hapu, o Mahuta. Kei te noho haere ano
hoki a Timi Kara, ki Waahi ki te tangi ki a
Mahuta.
KA HINGA HE TETEKURA, KA AKA MAI
HE TETEKURA
Ko Henare Kaihau raua ko Eketone kei te
whakahaere i te ahua o nga mahi o te marae i
Waahi inaianei, kei te tatari raua kia rupeke
mai nga rangatira o te motu nei, hei reira ka-
tahi ka whakariterite i te ahua me nga tika-
nga o te whakawahi i te kingi hou; ara i a
Te Rata. Ko te ahua o te whakawahinga i a
ia, ka pera ano te ahua me te whakawahinga
i tona matua. He tangata ano hoki ka nui
tona paingia e ona Iwi, me ona Hapu, ko ona
tau ka 34  kurangia ano hoki ia ki te matau-
ranga pakeha, na konei ia i neke ake ai i tona
matua, me tona kaha ano hoki ki te whai ha-
ere i nga whakahaere a te pakeha.
Ki te whakaarohia e tata ana ki te £20, 000
te wariu o nga taonga katoa o Mahuta, i waho
atu o ena, e tata ana ki te £100,000 no nga
whenua o tona Iwi, kei raro i tona mana e
tiaki ana. Kati ko te huinga ona rawa me
ona taonga, ka riro ano ki raro i te mana o
tana tama o Te Rata, o te kingi hou.
KUA WHITI ATU I TE MATE KI TE ORA.
E nga Iwi, e nga Hapu, kua pai te taha ki
a ia, " kua whiti atu i te mate ki te ora," kua
tae ia ki te okiokinga. Kei te pai, e haere ana
ia i runga i nga niao o ana waka.
Haere atu, haere atu, haere atu. Haere
atu i runga i to waka i a Tainui; me era atu

10
TE PIPIWHARAUROA.
No. 174
o waka huhua. Otira ehara i te mea, ko ena
waka anake; kaore! no Maketu, ki te take o
Tongariro, ko te Arawa waka tenei, ko to
uretarewa no reira kei te pai, haere i te ra e
whiti ana.
Wahine iti o runga o te rangi,
Tuku iho ki raro ka he o korero;
Kihai koe i werohia ki te tao-roa,
I akina ki te paraoa
Ki a whakatauki ake te mamae,
Aue tau kiri e-e-e.
E. E.
KA MOE I TE MOENGAROA A
KEREI TE HOKOWHITU.
NO te 15 o nga ra o Nowema nei ka moe
i te moengaroa a Kerei Te Hokowhitu.
Ko tenei tangata te raukura o Whanganui, o
Ngatirangi, o Ngatiwhiti, o Ngatitama, o
Ngatiwharetoa. He aitua nui tenei, no reira
i tae mai enei iwi ki te uhunga mona i te paku-
tanga ano o nga rongo kua riro ia i te ringa-
ringa kaha o aitua. He tangata tenei i hapai
i nga mahi papai, nunui hoki. He tangata i
rite ona whakaaro ki o te pakeha mo runga i
nga mahi tika katoa. No reira i tino nui ai
te tangi me te mihi o nga ngakau o ona iwi
mo tona wehenga atu i waenganui i a ratou.
He tangata tenei i kaha, i mohio hoki ki
tenei mea ki te tiaki hipi, ara ki te mahi pamu.
Nui atu te whenua me te taonga ki a ia. Ka
nui te whakamihi o nga pakeha mahi pamu
ki a Kerei Te Hokowhitu mo tona kaha ki te
whakahaere katoa i ona whenua, kurarehe
hoki, i runga i te mea kahore ia i tae ki te
kura. Ahakoa ra kahore ia i tae, he nui nga
tamariki i tae ki nga kura, kahore e tata mai
to. ratou nei ahua ki to tenei tangata. He
tangata marama ia mo runga i nga mahi
Kooti Whenua. No reira i rite tahi te kaha
o nga pakeha me nga Maori ki te tangi ki a ia.
He tangata tenei kahore i whakaaro anake
ki te mahi ahuwhenua, engari i rite ano hoki
tona kaha ki te hapai i nga tikanga o te whaka-
pono. He tino tangata toa, he poutoko-
manawa no te Hahi. No reira i kaha ai te
tangi me te mihi mona. He tangata tenei
kahore i riro ona whakaaro i runga i nga kupu
whakapataritari a te tangata. Ahakoa ko wai
tangata hei korero ki a ia, u tonu, piri tonu,
kaha tonu ia, ki te tautoko i nga mahi, i nga
ritenga, i nga whakahaere rangatira o tona
waka, ara, o te Hahi Mihingare. No reira e
te Matua, nui atu te tangi o te ngakau mou i
waiho iho i a matou. Otira kahore mo te
tinana te tangi, te mihi, te aue, engari mo nga
mahi nunui, mo nga tikanga i whakahaerea e
koe, i takoto whanui nei i waenganui o ou iwi
maha. No reira i tika ai te kaha o te tangi o
te tangata, no te mea i haere ia i runga i nga
tikanga o te ture tangata apiti atu ko te ture
nui, ara, te ture Atua hoki. Akakoa pehea te
ahua o nga kupu, ara, te roanga atu ko taua
ahua ano nga mihi, o nga tangi. No reira
hei kupu mutunga enei, ara, nga kupu a te
Perehitini o te Poari o Aotea, mo runga i tenei
aitua. Ko tenei reta he mea tuku mai kia
panuitia e Kirika Makirika, te kai-whakahaere
o tenei pamu kei Ranana, kei uta o te awa o
Whanganui. E penei ana nga kupu o te
reta nei:—
" He inoi atu tenei ki a koe kia whaka-
puakina atu e koe ki nga huanga ki te Iwi
hoki o Kerei Te Hokowhitu te pouritanga i
taupoki ki runga ki nga mema o te Poari o
Aotea me tenei whare katoa i tona wehenga
ohoreretanga atu ia tatou.
Kei te mohio tenei whare he tangata ia i
pupuru tonu me te hapai i nga mahi nunui,
me nga mahi tika katoa. He tangata ia i
mohio ki nga matauranga whanui o te Pakeha
me te ngakau hohonu o tona iwi Maori. No
reira ia i ahei ai te matakitaki atu ki nga he
rere noa, i tarewa ake ai hoki tona hinengaro
ki runga ake i o tatou, a, i marama ai ia ki te
whakau i nga parepare o tona iwi Maori.
Hohonu tonu te tatatanga o nga kupu e
puta ana i tona mangai ki roto ki te ngakau o
tena, o tena, ahakoa Pakeha ahakoa Maori.
Kati ko te pouritanga me te mamae ki tona
wehenga atu te tino taonga nui hei pupuri ma
tatou, a, ko te whakatutuki i nga mahi i tima-
taria e ia ki roto i o tatou hinengaro. E te Iwi
tangihia to tatou aitua."
(He mea haina) J. B. JACK, Perehitini.
I mate a Kerei Te Hokowhitu ki Whanga-
nui, ko tona kainga i waihangatia e ia kei
Karioi e tata ana ki te take o Ruapehu. Ko
ona tau e 54 I a ia ka hemo ka mauria mai
tona tinana ki Patikiwharanui, i reira e tangi-
hia ana e ona iwi. No te 190 nga ra, i runga
i te kaha o te tono o ona tuahine ka mauria
ki Ranana, ki roto o te awa o Whanganui. E
toru nga ra e takoto ana, ka nehua te tupa-
paku i runga i te ritenga o te hahi. Na Rev.
T. Katene i whakarite era ahuatanga katoa.
No konei me mutu nga kupu, ko nga mihi
me te aroha e pumau tonu.
HE TANGI.
E to e te Ra, to atu ki te rua,
Noku te wareware, te huri noa ake
Ki tua te wharua.
Ina konei ake te horinga o te matua,
Ka riro ra e te ika o te whenua,

No.174.
HE KUPU WHAKAMARAMA.
11
Ka mahue iho nei, ko nga manene nei,
Ka noho mokemoke i runga i te taumata.
Whakarongo ake ai.
Nga hau e pupuhi i runga te tahuhu,
Ka hemo ra e, te tara o te marama,
Tenei hoki ra to iwi mokai nei,
Kei te ropiropi noa i waho i to taiepa
E ui ana ra ki te waka i hoe ai
Nga tupuna ki te mate, e—i.

KA MOE A REV. RAMEKA HAUMIA
I TE MOENGA ROA.
NO tenei ra i te 28 o nga ra o Noema nei,
ka moe a Rev. Rameka Haumia i te
moenga roa. Ko tana mate he niumonia (ta-
rutawhiti). Ko ona tau 55
I kurangia ia ki Te Rau Kareti, Turanga.
No te tau 1895 ka whakapangia ia hei minita
mo tona iwi Maori, i whakanohoia ia ki Maketu
he maha ona tau ki reira. Muri iho ka whaka-
nekeia ia ki Tauranga i te tau 1900. He nui
rawa tona kaha ki te whakahaere i ana mahi i
roto i era iwi. No reira he nui te mamae o te
ngakau, mo tona tinana kua wehea atu nei i a
tatou. Otira ko tona matua i te rangi kei te
mohio ki te take i tangohia atu ai tona tinana.
E te iwi kaua hei pouri, kua haere ia ki te
whakapai i tetahi wahi hei taenga atu mo
tatou. Kua okioki ia i ana mahi katoa.
Whakarongo ki te kupu a te Apotoro a Hoani,
"A ka rongo ahau i tetahi reo i te rangi, e
mea mai ana ki ahau, tutuhia, ka hari te hunga
mate, e mate ana i roto, i te Ariki, no konei
ake ano: ae ra, e ai ta te Wairua, kia okioki
ai ratou i a ratou mahi.
TE MAHI AHUWHENUA.
Ki te Etita o Te Pipiwharauroa
EHOA tena koe. Tukua atu aku kupu
hei titiro iho ma te iwi. He nui toku
hiahia kia huri te iwi Maori katoa ki te ahu-
whenua, a kia hanga hoki he tikanga he ture
hoki hei whakatikatika. Ko te tika ki taku
whakaaro mo te iwi Maori kei te ahuwhenua,
engari me pehea e taea tikatia ai. Ki ta
toku mohiotanga i kite ai, mehemea he whenua
to tetahi tangata e tika ana hei pamu, na me
whaina taua tangata ki te kore ia e tahuri ki
te whakapai, ki te pamu hoki i tona whenua.
Tetahi mehemea ki te taea te nihi o nga
whenua na he tino pai rawa te riihi na, me
nihi mai he whenua kawanatanga na ko nga
moni e riro mai ana o te whenua i riihitia atu
ra me riro hei whakapai i te whenua kawana-
i riihingia mai ra. Me take katoa nga Maori
e tango nihi ana e whai moni ana ano ranei e
tango nui ana i te nihi a kahore e whaimahi a
e whaipamu ranei, me kati te hoko whenua
engari me tini te whenua a me hoko ranei ki
te whenua ano. He mea ano e hiahia ana
ahau kia kumea te iwi kia kaua te iwi Maori
e titiro ki nga takuta, ki nga roia, ki nga
karaka o nga tahi ki nga whakairo, na konei
tatou te iwi Maori e pangia tonutia nei e nga
ture ngohe ki te whakatikatika i nga whenua
Kei te pai te takuta engari ki tana mahi
ano ki te whakaora mate. Otira e taea ano
ranei e ia te hanga be ture e taea ai nga
whenua te whakahaere i te mea kihai pea ia
i ako ki etahi atu mahi a i noho ranei ki
runga i te whenua, a i ahuwhenua, a i riro
mai ranei tona tika i te whenua i roto i ana
mahi. E ngawari ranei te mohio o tetahi ki
tetahi mea kihai i pangia e ona ringa i kitea e
ona kanohi. I roto i nga ahuatanga i tenei ra
ko te whenua te take nui kei waenganui i te
iwi Maori me nga take e taea paitia ai te mahi
o aua whenua te uhi ranei e whai painga ai
ki te iwi Maori, te take ranei e mahi ai te iwi
Maori i nga whenua me era atu take hoki.
Heoi ano.
Na TE TANGATA AHUWHENUA.
13 Nowema, 1912.
HE Panuitanga tenei ki te Tai whakarunga
ki te Taiwhakararo, ki nga Iwi, ki nga
Hapu, ki nga reo, ki nga huihuinga tangata.
Tena koutou e nga tangata whai whakaaro ki
nga mahi a ) tatou matua, a o tatou tipuna
kua ngaro atu nei ki te po.
Haere mai koutou ki te Ngutuawa o Wai-
apu, wahi o Rangitukia, ki konei tatou whaka-
nui ai i te ra o to tatou Ariki, te 25 o Tihema,
1912.
Tenei he aitua kua pa ki te oha a o tatou ma-
tua, ki te Poho o Hine-waiapu, whare manu-
hiri. No enei ra ka kitea kei runga ia i te rori
a te Kawanatanga e tu ana. Koia i whaka-
aro ai enei taitamariki kia hikitia te uha a nga
tipuna ki te wahi pai, kia reka ai tana karanga
i a koe, kia kore ai hoki koe e maharahara ki
te karanga, he ihu kuri he tira haere.
Haere mai, haere mai, haere mai! Haere
mai ki te whakamama i tenei taumahatanga
kua pa nei ki au, ki te Pariha o Waiapu, ki to
koutou patana hapai i nga mahi nunui. Haere
mai kia kite koutou i nga hua u nga wai a to
koutou tipuna a Ruawaipu. Heoi ano, na—

TE  PIPIWHARAUROA.
HE TURE TUTURU.
1. Kotahi putanga o TE PIPIWHARAUROA i te ma-
rama.
2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te
tau, me nooti o te Poutapeta me pane ranei, auaka i te
tiaki he pane kingi hepene nga pane e tino hiahiatia
ana.
3. Ki te pau nga hereni a tetahi tangata i tuku
mai ai ka tukua atu he kaute. Ki te tae atu te
kaute kia hohoro te tuku mai i te moni, na te moni
hoki i puta atu ai te pepa ehara i te mea tupu noa.
4. E pai ana kia tukua mai nga korero o ia wahi o
ia wahi o te Motu, engari kei te Etita te tikanga mo te
ta i aua korero : kia marama te tuhituhi.
5. Me penei te tuhi i waho o nga reta katoa: —
Ki TE PIPIWHARAUROA,
Te Rau, Gisborne.

HE PANUI
Ki te tangata e hiahia ana ki te Rawiri
ki te Himene : he nui noa atu nga pukapuka
kei a au inaianei : ko te utu : —
He mea nui, kin noa ... 2/6
He mea nui, kiri wher ... 3/-
He mea nui, kiri pai ... 4/—
He mea nui kiri pai rawa ...  5/6
H e mea paku, kiri whero ... 1/6
H e mea paku, kiri pai . . . 2/6
He mea paku, kiri noa ... 1/-
He mea paku, kiri pai rawa 3/6
Rawiri & Himene, kiri noa 1/6
Rawiri & Himene, whero ... 2/-
Rawiri & Himene, pai ... 3/-
Rawiri & Himene, pai rawa 4/-
He Himene ... ... -/6
Maku e utu te Pane Kingi hei tuku atu i
nga pukapuka ki a koe.
Na H. W. WILLIAMS,
Te Rau, Gisborne.
Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te,
Kawenata, me tono ki te BIBLE DEPOSITORY
SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.
Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi //-
Kawenata me nga upoko whakamarama 2/6 3/-
4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga waiata 2/-, 2/6, 3/-,
3/6, 4/-, me te pane kingi, 3d.
Printed and Published by H. W. WILLIAMS, at Te Rau
Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand.