Te Pipiwharauroa

HE KUPU WHAKAMARAMA.

NAMA 158.

GISBORNE.

" He ao te rangi ka uhia, He huruhuru  te manu ka rere."

HUNE 1911.

NGA TOHU HONORE O TE KORONEIHANA.

KUA puta mai nga whaka-
atu o nga tangata kua
whakahonoretia e Kingi Hori
Tuarima. I roto i nga tangata
i whakahonoretia nei ko Timi
Kara tetahi. He nui te koa
o te ngakau mo tenei honore
kua tukua mai nei ki a Timi:

he koa mo te taha ki tona ti-
nana, he koa ano hoki mo te
taha ki tona iwi Maori. I te
homaitanga i tenei tohu ki a ia,
ka kite tatou kei te paingia e
te Kingi ana mahi e mahi nei
hei paingia mo te iwi, ka kite
ano hoki tatou kaore i whaiti
te whakaaro o te Kingi ki nga
Pakeha anake whakahonore
ai, engari ki nga tangata o nga iwi
katoa i raro i aia e mahi ana
i nga mahi e whai painga ai te
katoa. Ko Timi te Maori
tuatahi ki te whakawhiwhia ki
tenei honore, na reira i tino
nui ai tenei honore ki a ia, i
nui ai hoki ki te iwi. Kati ahakoa kua mau

SIR JAMES CARROLL, K.C.B.

Ahakoa hoki he ingoa paku-
paku enei, a ki te titiro atu
he ingoa honore kore, he ingoa
tino honore ki te iwi nui. Ko
te tumanako o te ngakau kia
whakaroaina ona ra, kia tutuki
pai i a ia ana mahi pai e whaia
nei e tona ngakau.

Ko te Honore Timi Kara
no Ngatikahungunu ki te Wai-
roa, ko tona waka Takitimu.
No te tau 1857 ia i whanau ai
ki te Wairoa. I whakaakona
ki te kura Maori o taua wa i
te Wairoa, i muri mai ki te
kura o Nepia. I te putanga
o nga whawhai ka uru hei hoia,
a i whakahuatia ano ia i roto
i nga tangata i whai ingoa i aua
whawhai. I muri o te whawhai
e £50 te moni i hoatu e te
Kawanatanga mana mo ana
mahi i nga whawhai. I muri
mai i aua whawhai he kaiwhaka-
maori tana mahi: i te tuatahi
ko ia anake, i muri mai i roto i te Kooti Whenua

nei te tohu "Sir" ki mua i tona ingoa, me te ingoa Maori, a i muri mai i tera he kai-whakamaori
"Lady" ki mua i to tona wahine, e kore e i roto i te Whare Paremata i te tau 1879; I te
mutu te karanga i a raua ko Timi, ko Materoa. tau 1884 ka tu hoa tautohe ia ki a Wi Pere

TE PIPIWHARAUROA.

mo turanga mema o te Tairawhiti, engari kaore
ia i tu. I te tau 1887 ka hinga i a ia a Wi
Pere, a no taua wa mai a tae noa mai nei ki
naianei tona nohanga i roto i te Raremata. No
te tau 1892 ka whakaurua hei mema mo te
Komiti Tumuaki o te Paremata, a no tona
tunga hei mema mo te Rohe Pooti Pakeha o
Waiapu ka uru hei Minita mo te Karauna.
No taua wa ia i tu ai hei minita a tae noa mai
ki tenei ra. Kua rua ona tuunga hei Pirimia
awhina. I runga i tona roa ki roto i te Pare-
mata, ka 24 tau, he tino tika rawa kia homai
tenei tohu honore mona e te kingi. Kia ora
tonu a Timi Kara raua ko tona hoa wahine.

Ko te tohu kua homai nei ki a Timi, he
tohu tawhito, i whakaturi i te tau 1399 i a

Henare IV. e kingi ana. Ko tona ingoa ki te
Pakeha, " Order of the Bath, The Most Hon-
ourable;" ki te whakamaoritia, "Te Tohu o te
Tapu, te Mea Tino Honore." I kiia ai ko te
Tohu o te Tapu he whakamaharatanga ki te
tikanga o mua ki te meinga te tangata hei Rore ko
te mahi tuatahi mana he kaukau. E toru ona
wawahanga: te wahanga tuatahi ko te G.C.B.,
ko te tino turanga honore tenei o tenei Tohu;

ko te K.C.B. te tuarua, ko te mea tenei kua
homai nei ki a Timi; ko te C.B. te tuatoru.
E puare ana tenei tohu ki te Kingi, ki nga Piri-
niha, ki nga tangata rongo nui hoki o te Pare-
mata, o nga ope whawhai hoki—i te moana, i uta.
Kaore nga tangata i waho atu i enei karangatanga
e uru.

The Right Honourable Sir J. G. WARD, Bart., P.C., K.C.M.G., LL.D.

KO Te Wari ano tetahi 
i whakanuia e te Kingi,

i te whakahonoretanga nei i a 
Timi Kara. I meinga a te 
Wari hei Rore (Baron). Ko 
tenei turanga kei runga ake i te 1
Sir, he turanga mau tonu hoki  
ki te tangata tuku iho ki ana

uri. Ko te Wari i whanau ki 
Marepana i te tau 1856. No  
te tau 1859 ka tae mai ratou 
ko ona matua ki Niu Tireni 
nei. Ka tekau-ma-toru ona
tau ka haere ki te mahi i roto 
i te Poutapeta—he maumau 
retatona mahi. I te tekau- 
ma-wha o ona tau £136 tona

oranga i te tau. Ka mahue i PIRIMIA O
a ia tera mahi ka haere ki te

mahi toa. I a ia i tera mahi e whakahaere ana
ano ia i etahi nupepa e toru, me te mahi
Reriwe. Ka rua tekau-ma-tahi ona tau ka
mahue tera mahi, ka whakaturia e ia tetahi
toa mana ake. Ka rua tekau-ma-rua ona tau
ka whakaturia hei Mea mo Campbelltown, e
rima ona tau i tu ai i taua turanga. Ka toru
tekau ona tau ka tae ia ki te Paremata, a e
rima tau i muri mai ka tu hei Minita mo nga
Poutapeta. I te wa i a te Hetana e ora ana,
ko te Wari tona pikituranga, i ona haerenga ki
Ingarani, a tae noa mai nei te matenga o te
Hetana i te tau 1906 ko te Wari ano tona
Pikituranga. He tangata kaha ia ki te whaka-
haere i nga mahi o nga Poutapeta, nana te tika-
nga kia whakahekea te utu mo te reta ki te

kotahi kapa. Mo tenei mahi
ana ka meinga ia hei Sir me te

 muri mai nei ka hoatu ano e

 ki te whakaatu ki te Kawana-
tanga o Ingarani i te hiahia o

Niu Tireni kia riro mana te-
tahi manuao e utu hei awhina
i te kingitanga. He nui te mihi o nga iwi ki tenei
whakaaro rangatira o Niu Tireni. I tenei hui
ka haere ano tona rongo mo tona kinga kia
whakaaturia tetahi Paremata hei whakahaere i
mea e pa ana ki te kingitanga nui; Ingarani tae
atu ki nga Tominiana katoa. Me whiriwhiri mai
i Ingarani i nga Tominiana katoa hoki he mema
mo tenei Paremata. Me nui ano te mihi a
te tangata ki tenei whakaaro o te Pirimia o
Niu Tireni. a karangatia ana ia e nga nupepa o
Ingarani he tangata ngakau whanui, e titiro ana
ki te iwi nui. Na enei mahi ana i pai ai te
kingi ki te homai i tenei tohu ki a ia. Ko te
tumanako o tenei mokai kia mau tonu ngakau
nui o te Wari ki te whakahaere pai i te whenua
o tona karangatanga.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

TE HAUHAU.

TE ingoa nei, te Hauhau, ehara i te ingoa

 tika inaianei mo nga wehenga o te iwi
Maori e whakatangata-ke nei ki te Pakeha: kua
maha atu nei hoki i te 40 nga tau o te mahue-
tanga o nga tikanga o te Hauhau, i te mea kua
kitea te parau o te ki, ko te mea tena e ora ai
te iwi Maori.

I kiia i mua ko Horopapera Te Ua te take
o te karakia Hauhau. Otira he tangata ke te
tino take, ko Patara te ingoa. He pirihimana
taua tangata i mua na te Kawanatanga, he tangata
mohio ki te reo Ingarihi.

He koroheke a Te Ua kua ahua pohehe nga
mahara. No te tau 1864 ka puta i tona waha
etahi kupu ahua porangi; ka ki hoki a Patara
ko ia kei te mohio ki te tikanga o aua kupu, he
whakapuaki hoki ta Te Ua i a te Atua korero
ki te iwi Maeri: ko te whakapono ki a Te Ka-
rahi, he mea mo te Pakeha anake, kihai hoki
i tau ki te iwi Maori; koia i puta hangai ai
enei korero ki te tangata Maori He mea
pea ta Patara kia mahue i te iwi Maori nga
tikanga a Te Karaiti, kia kore ai he whakaaro-
rua mo te whawhai ki te Pakeha. Ko etahi
ano o Waikato, ara nga mea kua uru ki te wha-
whai ki Waitara, i anga ki te hapai i taua tikanga
hou.

I te whakamutunga o te tau 1864 ka rangona
he korero mo etahi karere a Te Ua, e kiia ana
he " Tiu," kei te haere mai ki etahi wahi ki te
whakamarama i a te Atua kupu hou ki te iwi.
E rua nga ope i haere mai ki te tai rawhiti;

tetahi, to Patara, i tika mai ki Opotiki; ko
tetahi i poka mai ma Waikare-moana ki te
Wairoa, ki Turanga.

Te kainga o Te Wakana, minita, kei roto i a
Te Whakatohea, kei Opotiki, e hoki mai ana
hoki ia i Akarana i taua takiwa i runga i te
kaipuke, me te mau mai i te rongoa, i etahi atu
mea hoki hei oranga mo nga turoro o Te Whaka-
tohea, he piwa te mate. Te taenga mai o
Patara me tona ope ki Opotiki, i ki ia, me i
rokohanga e ia a Te Wakana ki reira, kua
patua, kua poutoa te kaki, kia mauria ai te
upoko ki Taranaki, ki a Te Ua. Ko te Whaka-
tohea, i tarurutia e ana korero whakaware, a
porewharewhatia iho; na reira i kakama ai te
whakaae ki nga tohutohu a Patara ratou ko
ona hoa.

Te unga o te kaipuke ki Opotiki me Te
Wakapa raua ko Te Kerehi i runga, kua riro a

Patara ki Torere, he whai ki a Wiremu Kini
ratou ko tona iwi kia huri ki aia; i mahue
iho hoki ko Kereopa hei whakahaere i muri i a
ia. He kupu ta Kereopa ki a Te Wakatohea,
" Ko te ki a te atua me patu tetahi o na minita
Pakeha." Ko ratou. " Kauaka ra to matou."
Ka ki ano a Kereopa, " Te ki a te atua, ko to
koutou, otira ma koutou e whakaae." Te taea
e ratou te whakakahore, ka ki " Koinaka." Ka-
tahi ka kawea atu a Te Wakana, ka taronatia.

No te hokinga o Patara ki Opotiki, ka parau
noa ia ki te whakahe i te mahi a Kereopa;

nana tonu ra hoki te ki, me i rokohanga e ia a
Te Wakana kua patua, kua kawea te upoko
ki a Te Ua.

I muri mai i te matenga o Te Wakana ka
haere a Patara ratou ko tona ope ki Turanga,
me tana ki, he a tana i nga Pakeha o reira ki te
moana, ko te Hurai anake e waiho, ko nga
minita katoa ka hatepea. Kihai i roa te nohoa-
nga ki Turanga kua puta tera ope i poka mai ra
ma Te Wairoa. To ratou huinga ki Patutahi,
ka timata he tangi, me te whakaatu a Patara,
" He tangi tenei mo te iwi tu kiri-kau, mo te
motu tu hawhe." Ka konohinohi i reira te tangata
whenua, no muri mai hoki kua huri ki te Hau-
hau Te Whanau a Kai me te nuinga o Te Ai-
tanga a Mahaki.

Te karakia a te Hauhau, he taka-awhio haere
i te taha o ta ratou niu e tare ra i runga nga
kara, a " Riki," a " Rura," me ta ratou whaka-
hua i etahi kupu kahore rawa nei he tikanga.
Ki ta ratou, ko Te Ua pea kei te mohio ki te
tikanga. Tetahi o aua kupu ko te tenei, " pai-
marire," me te mea mo tetahi kupu reo Roma
no tetahi pukapuka karakia a te Pikopo. Te
whakamutunga o ta ratou karakia, ko nga kupu
nei, " Rire, Rire, Hau, Hau." Na konei pea
i kiia ai he" Hauhau." Ta ratou ake ingoa mo
ta ratou karakia, he" Paimarire," he kupu hoki
tena e whakahuatia ana e Te Ua.

Te tokomaha o te Hauhau, he mea porewha-
rewha i kakama ai te rongo ki te whakaha i te
mea e whawhai ana. Tetahi ako a Patara ma,
ko te ringaringa kau kia totoro, e kore rawa e
tata mai te mata o te pu a te hoia, engari ka
tau ke ki te oneone. I whakamatauria tenei i
etahi o nga whawhaitanga ki Waitara, ki Waerenga-
a-hika hoki. Totoro noa te ringa, hinga tonu
ano ia te tangata i te mata. No reira mai ano
te mahuetanga o tena karakia, o te Hauhau.

Na W. L.W.

TE PIPIWHARAUROA.

G.

R.

TE KARAUNATANGA O KINGI HORI
RAUA KO KUINI MERI.

HE HANGA WHAKAWEHI.

HE wa tenei i whakakitea ai te kororia o te
kingitanga o Ingarani, o te taone nui hoki
o te kingitanga, o Ranana. He ngahuru tenei
wa ki Ingarani, he wa e mau tonu ana nga tohu
whakapaipai o te whenua. Nga tiriti me nga whare
katoa o te taone nui o te kingitanga kapi tonu i
nga mea whakapaipai katoa e taea ana te whaka-
aro e te hinengaro o te tangata. Kua timata
noa atu te mahi a nga Komiti whakahaere i nga
tu ahua mea katoa hei whakaatahua i te pa,
hei matakitaki ma nga kanohi tauhou o nga mi-
riona tangata o nga whenua maha o te ao. He
haere tonu kia kite i te pa o Ranana tetahi
take nui i haere ai te nuinga o te tangata, kia
kite i ona whakapaipai i tenei wa hari nui. Oa
tu ahua tangata katoa ka kitea ki reira: nga
Kingi o tawahi i roto i o ratou kakahu kororia,
me nga hoia tieki ano i a ratou; nga Piriniha,
nga Tiuka,nga Makuihi, nga Rore me era atu
karangatanga ariki o te iwi Pakeha: tena tanata,
tena tangata o ratou e mau ana i nga kakahu,
me nga tohu e tika ana mo tona karangatanga. Nga
karangatanga rangatira o te iwi me o ratona tohu
ano; nga Kawana, me nga Pirimia o nga Koroni
me o ratou na tohu, nga Tianara hoia, nga Ati-
mara manuao me o ratou na tohu; nga karanga-
tanga hoia, heramana hoki i roto i nga ope wha-
whai a te kingi: ia karangatanga, ia karangatanga
me ona whakapaipai hei matakitaki ma tenei i
te tauhou nei. I runga ake hoki i enei katoa
ko te tangata mona nei te take i kitea ai enei
mea katoa. Ko nga mea enei nana i kukume
te tangata whai moni kia haere atu i nga wahi
kataa o te ao ki Ranana kia kite i te kororia
o tenei ao. Tera ano tetahi mea whakamiharo
hei matakitakitanga ma te kanohi tauhou, ko

nga manuao katoa o Ingarani e whakatutu ana.
Hei muri tenei i te Karaunatanga. Ko nga tangata
i kite i nga manuao o te Marikena e mohio ana
ki te ahua o te kororia o enei mea, engari he
wahi iti noa tera, tena ko tenei kaore e taea
te korero. E kore e taea te korero whakatepe
ake nga mea huhua e matakitakitia mai na e
te kanohi i Ranana.

TE RA o TE KARAUNATANGA.

I te ata tonu ka timata te whakaeke o te tangata
ki te Tiriti hei haerenga mo te Kingi, kia pai ai
te matakitaki, rere rawa mai te ra kua kore
he wahi matatea—a runga mai i nga whare a tae
noa ki te wahi haerenga tangata.

Ko nga Piriniha o nga kingitanga o waho i tae
mai ki te whakanui i te ra karaunatanga o te
o te kingi e rua tekau. Ko te haere nei ki te
whare karakia nui o te Kingi, ko Wehiminita te
ingoa. Ko nga piriniha me nga kingi o nga iwi i
mua, i muri mai ko nga piriniha o te whare kingi
o Ingarani, i muri mai e era ko te whanau a te
kingi, ko ratou na anaki ki roto i to ratou na
hariata: i muri rawa ko te hariata o te Kingi
raua ko te Kuini. Ko o raua kai tiaki ko
Rore Kitina me te Tiuka o Konota raua ko
tona tama ko te priniha o Konota: he teina
tenei tangata no Eruera VII. I muri i enei ko
etahi o nga piriniha, me nga ariki o Ingarani, rite
tonu ano ki o ratou na karangatanga.

TE KARAKIA.

Te taenga ki te whare karakia ka whakauru te
hunga whiriwhiri, no te mea kaore e pau te katoa
ki roto. Ko te tokomaha o nga tangata whiri-
whiri mo taua whare e wha mano. Tae rawa
atu te kingi kua ki te whare. I tona tomokanga
atu raua ko te Kuini ka timata tonu te karakia,
na te koea i hapai te waiata—ko te 122 o nga
waiata, " I koa ahau i ta ratou meatanga mai ki
a au, tatou ka haere atu ki te whare o Ihowa."
Te mutunga o te waiata ka noho raua ki nga
tuuru i whakaritea mo raua. Ka tu te Aki-
pihopa i waenganui o te whare ka karanga, " E te
iwi he whakaatu tenei naku ki a koutou i a Hori,
te Kingi tuturu o tenei whenua, e pai ana ranei
koutou ki te whakahonore i a ia? Ka whaka-
hokia e te iwi, " Kia ora a Kingi Hori." E wha
na koreronga a te Akipihopa i tena mea, ki nga
taha e wha o te whare. I muri i tena ka waia-
tatia te Ritani, ka whakahaerea hoki te karakia
o te Hapa tae noa ki te kauwhau, ka haere
mai te Akipihopa ki te Kingi ka whakaoatitia ia
i te aroaro o te iwi, ka mea, " E pai ana ranei
koe ki te tango i te oati?" Ka whakahoki e tera,
" E pai ana ahau." Katahi te kingi ka oati kia
rite tana kawana i te iwi ki ta te ture i whaka-
rite ai, kia tiaki hoki i te Hahi o Ingarani. Ko

HE KUPU WHAKAMARAMA.

te wahi i hainatia ai taua oati ko te Tepara
Tapu.

Te hokinga mai o te kingi i te whakarite i tana
oati ka noho i runga i te tuuru o Eruera VII.
Ka haere mai te Akipihopa ki te whakawahi i
a ia ki te hinu. Tahoroa mai ai te hinu tapu
ki roto i te puunu, a ma te Akipihopa e tahoro
atu i tau puunu ki na wahi o te kini e whaka-
whahia ana—ara ki tona matenga, ki tona poho
me ona ringa. Ko nga kupu enei a te Akipihopa
i te whakawahinga, " Kia whakawahia tou mate-
nga (poho, ringaringa) ki te hinui, i peneitia nga
Kingi, nga Tohunga, me nga Poropiti i nga ra o
mua." Ka mutu enei me etahi ake kupu a te
Akipihopa ka tuturi atu te Kingi ki tona aro-
aro kia manaakitia.

Ka mutu tenei ka whakamaua nga kipa koura
ki ona waewae, ka hoatu hoki te hoari ki
tona ringa, ko te tohu o te pono taua hoari. I
te hoatutanga o tenei hoari he maha nga kupu a
te Akipihopa. Ka mutu nga kupu a te Aki-
pihopa ka unuhia e te Kingi taua hoari me tona
pukoro i runga i a ia katahi ka mauria e ia ki
runga i te Aata (Tepara Tapu). He tapae tera
nana i taua hoari ki te Atua. Ka hoki mai ai
ka haere atu tetahi o nga ariki o te iwi ka
tangohia mai e ia taua hoari mo nga moni e £5.
Katahi ano taua hoari ka mauria e tana tangata
i te aroaro i te kingi, ko te kai mau tena o te
hoari o te pono i te aroaro o te kingi.

I muri mai i tenei ka mauria mai ona ka-
kahu kingi, ka whakakakahuria ki runga ki a ia.
I waho o enei katoa ko te Kakahu Koura. I
tenei wa ka whakamana te ringi ki tona koiti
katau, ko tona tohu rangatira tenei. I muri i
tenei ka whakamaua ki tona ringa katau te
Hepeta Ripeka, te tohu o tona mana; ko te
Hepeta kukupa ki tona ringa maui, te tohu o
te tika me te mahi tohu.

Ka mutu enei mahi ka hoki atu te Akipi-
hopa ki te Aata ki te tiki atu i te Karauna
Koura. Ka mau ona ringa ki te Karauna ka
inoia tenei inoi: " E te Atua, e te karauna o te
hunga tapu; he inoi atu tenei na matou ki a
koe kia manaakitia, kia whakatapua tau po-
nonga a Hori to matou kingi: Kua karaunatia
nei e koe i tenei ra tona matenga ki te karauna
koura, kia penei ano hoki tau whakakinga i tona
ngakau ki au homaitanga maha, karaunatia ano
hoki ia ki nga whakaaro rangatira katoa, i runga i
te ingoa o te kingi mutunga kore o Ihu Keraiti o
to matou Ariki." Ka mutu tenei inoi ka
mauria mai e ia te karauna ka potaea ki te
matenga o te kingi. I taua wa ano ka ka katoa
nga raiti hiko o te whare karakia, ka tangi hoki
te karanga a te iwi, " Kia ora tonu te kingi." I
mua atu o tenei wa kaore tahi he tangata mau

karauna o roto i te whare, engari no te maunga
nei o te karauna o te kini, ka potaea hoki e
na Rore katoa i reira o ratou na karauna, tena
Rore me tona karangatanga. I muri i tenei ka
mau te Akipihopa ki te Paipera ka hoatu ki te
kingi, mete ki atu ano, "Ka mutu ano ko
tenei te tino taonga o tenei ao hei hoatunga ma-
ku ki a koe." Mutu ana hoki te manakitanga.
a te Akipihopa ka paku nga repo, i timata mai
i taua whare tae atu ana hi nga wuhi katoa. I
tenei wa ka haere mai nga Piriniha me nga Rore
katoa ki te kihi i te paparinga me te ringa o te
kingi, he tohu whakahonore. Ko te Akipihopa
tonu te mea tuatahi, i muri i a ia ko te Piri-
niha o Weri, ka heke ki na Rore: Ko te
Tuika nui e haere mai mo nga Tuika; ko te
mea nui ano hoki o nga Makuihi mo tera kara-
unatanga. pera tonu ano hoki nga karangatanga.
Rore ririki i raro iho i enei.

Ka mutu mo te kingi ka ka whakahaerea hoki
to te Kuini. Kaore i roa te whakahaerenga i
tona. No te maunga o tona karauna ka potea
hoki e nga wahine a nga Rore o ratou karauna.
Te hokinga mai o te Kuini ka tuohu whakaho-
nore mai ki te kingi, ka tuohu atu hoki ia; ka
noho tahi hoki raua i runga i o raua torona, ko
to te Kuini he papaku iho ki raro. Ka mutu
enei mahi katoa ka haere raua ki te tango i te
Hapa a te Ariki. Ko te ohaoha o te Kingi he
weeti koura, kotahi pauna te taumaha, he
piihi koura ano hoki ta te Kuini. Ka mutu
te Hapa ka haere atu raua ki tetahi ruma, i te
koaea e waiata ana i te waiata, " E whakapai
atu ana matou ki a koe e te Atua e mea ana
matou ko koe ano a Ihowa." To raua putanga
mai he karauna ke ano o raua ko nga mea era
mo te haere i nga huarahi. Ko te haerenga atu
tena kia matakitakitia e te iwi i nga huarahi.
He nui atu te koa o te iwi i te kitenga i a raua,
ahakoa te iwa me te tekau haora i pau i a
ratou e whanga ana kia puta mai. He hanga
whakamiharo te pai, te kore raruraru ahakoa
te tini o te tangata. Ko te mutunga tenei o nga
mahi o tenei ra nui, ka mahue ki muri tenei
ra kororia hei korerotanga i roto i nga pukapuka.

I tetahi rangi mai ka haere te Kingi me te
Kuini me nga rangatira katoa hoki i reira, tae
hoki ki nga mea o te iwi e ahei, kia kite i nga
manuao. He mea whakawehi rawa atu tenei.
Ka nga manuao a Ingarani i reira e 80, ko nga
topito e 89, ko nga manuao o waho 18. Ko te
wahi o te moana i kapi i enei manuao 18 maero
te roa me te whanui. Te taenga mai o te Kingi
ka tangi nga repo o nga manua katoa, he hanga
whakawehi. Pau tonu te tino ra e takamuri
haere ana nga tima maumau tangata i te taha o
enei Rewiatana o te moana, e matakitaki ana
ki o ratou waihanga me a ratou mahi.

TE PIPIWHARAUROA.

Kuini (Meri.

Ko Meri he tamahine na te Piriniha o Teke. I te taha ki tona papa he
mokopuna tuarima ia na Hori II., i te taha ki tona koka he mokopuna
tuawha na Hori III, I whanau ia ki Ingarani i te 26 o nga ra o Mei, 1867.
I tona iriiringa ko Kuini Wikitoria tona Matua-atua, ko tona ingoa tenei:

Wikitoria Meri Akuhata Roiha Oroka Porina Kororina Akenihi. I te
tau 1892 ka taumatia raua ko Hori Tiuka o Ioka, a i te tau 1893 ka
marenatia. Ka tokorima a raua tamariki.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Kingi Hori Tuarima 

No te 3 o nga ra o Hune, 1865, i whanau ai. No te 6 o Hurae, 1893, ka
marenatia ki a Meri, tamahine a te Tiuka o Teke. I a Maehe ki a
Noema, 1901, ko tona haerenga ki Ahitereiria ki Niu Tireni me Kanata;

I te taenga ki Ingarangi ka meinga hei Piriniha o Weri, i mua atu o tenei
wa e karangatia ana ia ko te Tiuka o Ioka. No te 9 o nga ra o Mei, 1910
ka tu hei kini mo Ingarangi me nga Koroni, hei Emepara mo Inia, no te
22 o Hune, 1911, ka karaunatia.

8

TE PIPIWHARAUROA.

TE WAIPIRO KIA WHAKAKOREA.

A HAKOA nga korero kua korerotia ake nei,
 he maha nga tangata e ki ana he pai tenei
kai na te Atua hoki i homai, a i kainga ano
hoki e te Karaiti. Na te Atua i homai tenei
kai ma te tangata. Ko te mate tenei o te tangata,
kite tonu iho i te kino ka awhina tonu, na te
Atua hoki i homai. Kaore ia e whakaaro iho
na te Atua ano hoki i homai ki a ia te ngakau
mahara, hei arataki i a ia ki te huarahi hei
haerenga mana; kia kino ki te mea e mohiotia
iho ana he kino, kia pai ki te mea pai. He
korero maminga tenei na te tangata, na te Atua
i homai tenei kai a te waipiro ma te tangata.
Kei te he ano hoki tenei korero, pera me tera
kua whakaaturia ake ra i te timatanga o tenei
pukapuka mo te pai o tenei kai. Titiro iana
tatou. Ko te parareka e tika ana kia kiia na
te Atua i homai, ehara hoki i te tangata i hanga.
Tena ko te waipiro na te tangata i mahi, a kaore
e tika kia kiia na te Atua i homai hei kai ma
te tangata. He tika tonu na te Atua nga mea
katoa i homai, engari tena mea, tena mea, i
homai e ia mo tana ake mahi, mo tana ake
mahi, ehara i te mea hei kai anake ma te
tangata. Na te Atua i homai te parareka me te
paitini, engari kaore raua tahi i homai hei kai
ma te tangata, he whakaora te mahi a tetahi he
whakamate ta tetahi. Otira he mahi pai ano
hoki ta te paitini kei nga takuta e mohio ana,
pera ano hoki te waipiro, kua kiia ake hoki i
runga ake nei he paitini kei roto.

Engari ahakoa kiia atu ki a ratou he paitini
kai tonu te tangata, no te mea e ai ki ta ratou
i kai ano hoki a te Karaiti. E mea ana a te
Karaiti, " I haere mai te tama a te tangata me
te kai me te inu, ka mea ratou, na, he tangata
kakai, he tangata inu waina, he hoa no nga
pupirikana no nga tangata hara."—Mat. xi, 19.
I hurihia ano hoki e ia te wai hei waina i te
marena i Kana o Kariri. He tika tonu te
inu waina o te Karaiti, engari he waina tana i
inu ai, ehara i te wehike, i te parani, i te rama,
i te pia. Ko to tatou mate tenei he mea ki te
waireka i inumia nei e te Ariki he rite tonu ki
te wehike. Kaore he tangata o naianei e ki he
rite tonu te namuneera raua ko te wehike,
waihoki ko te ahua ano tera o te waina i nga
ra o mua. Engari e ki ana te tangata kai wai-
piro, kaore ra ta te Karaiti i inu ra i kiia he

namuneera, engari he waina. He tika, engari
no muri noa nei nga ingoa huhua e mohiotia nei.
Kotahi tonu te ingoa o nga wai katoa i tua atu
o te wai maori, he waina, i na ra o mua. Me-
hemea e karangatia ana na wai e inumia nei
inaianei (haunga te wai maori) he wehike, ka
hohoro tonu tatou te ki e he ana. no te mea he
rereke tonu te wehike, he rereke tonu hoki te
namuneera. Kaore tenei ingoa e tika kia hoatu
ki a raua tahi, no te mea he paitini to te we-
hike, kaore o te namuneera. Waihoki he pera
ano te he o te karangatanga i nga wai o mua, e
mau nei i roto i nga Karaipiture, he waina.
Mehemea e taea ana e tatou te whakaaro iho
kaore i penei me. ta tatou waina e mohio nei,
katahi ka tika. He tika ano haurangi ai te
tangata i te waina e korerotia nei i roto i nga
Karaipiture, engari kaore i penei me te haurangi
o naianei e haurangi nei i te  He rereke
te mahi waina a nehera, he rereke hoki ta to
naianei. To nehera, tatau noa ai i te wai o te
karepe ki roto ki ona paepae ka waiho kia tu
ana, kua waina tonu i tena wa. Penei tonu te
ahua o te mahi me to te tutu e mahia
nei e te Maori, ko te tutu ia he paitini tona,
tena ko te waina (karepe) kaore ona paitini.
Ka roa te waina e tu ana ka kaha, a ki te nui
te kai i tena waina ka haurangi ano te tangata,
ki te kainga i muri tata iho i te tatautanga
he wai reka atu. Ko te ahua tenei o te waina
o te Karaipiture. I te korero a te kai riringi
waina a Parao ki a Hohepa mo tana moe i
mea ia, " Moe iho ahau na ko te waina i toku
aroaro; a e toru nga peka o te waina; a e
ahua pihi ake ana, a ka kohera ona puawai;

a e hua ana nga tautau, maoa tonu nga karepe:

a i toku ringa ano te kapa a Parao: na
ka mau ahau ki nga karepe, a tauia ana
e ahua ki te kapa a Parao, a hoatu ana
e ahau te kapa ki te ringa o Parao." Ko
te ahua tena o te waina e inumia ana i nga ra o
mua, ko tona mahi tena, a e kore te tangata e
mate i tena waina. Kaore e pena te mahi
waipiro o naianei. Nga waipiro e mahia ana i
naianei e whakananua ana ki nga rongoa huhua
a te Pakeha hei whakakaha. Ko aua me e
patu nei i te tangata i enei ra. Ko te ahua te-
na o te waina o naianei ki te whakaritea ki to
mua. I kiia ake ra haurangi ai te tangata i te
waina o mua, engari i te waina i waiho kia roa
e tu ana hei pera. Kei pohehe ia tatou ko-
tahi tonu te ahua o nga waina katoa o mua
he whakahaurangi anake: he waina whakahau-
rangi tetahi, he waina reka tetahi, he tino kai
na te iwi. He ahua penei ano to raua rereke
me to te wehike raua ko te namunera. Na te
huanga i a raua tahi he waina i pohehe ai
tatou.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

TE WAINA o KANAANA.

Ko te whenua o Kanaana he whenua waina.
I te manaakitanga a Hakopa i a Hura i penei
ana korero na," ka herea e ia tana kuao ki
te waina, te tama hoki a tana kaihe ki te
waina pai; ka horoia e ia ona kakahu ki te
waina, ona weruweru hold ki te toto o te ka-
repe." Te taenga o nga kai tutei a Mohi ki te
whenua ka kite ratou i te nui o te waina, ko-
tahi te tautau karepe i whakiia mai e ratou, a
tokorua rawa nga tangata nana i mau, huiana
ake taua wahi ko Ehekora. Ko te take tenei
i nui ai te korerotia o te waina i roto i nga Ka-
raipiture, he tino kai hoki na te iwi. O nga
iwi katoa kei te ao kaore he iwi hei rite ki nga
Hurai mo te haurangi kore. He mea whaka-
miharo tenei, engari be korero tika. Mehemea
he waipiro te waina e korerotia nei i roto i nga
Karaipiture he tino kai na te Hurai, tera ta-
tou e whakaaro hei iwi tino haurangi atu tenei,
no te mea nana tana kai, kua ki ona toto i te
waina, he kai hoki na ona tipuna mai o tuaki
po a tae mai nei ki tenei ra. Kaore. he iwi
haurangi kore te Hurai, no te mea ko tona
waina ehara i te waipiro: i te wehike, i te
parani, i te rama, i te pia. Kia mahara ano
hoki tatou ko te waina e meinga ana e te ta-
ngata hei whakahaurangi kaore he kupu pai a nga
Karaipiture, engari te mea hei kai e ora ai te
tangata. Ko te waina whakahaurangi ka kiia,
" he huare no nga tarakona, he huare nanakia
no nga ahipi;" ko te waina pai ia ka kiia, " he
mea whakahari i te Atua i te tangata." Kaore
te waina whakahaurangi e korerotia pakia ana
e nga Karaipiture—'Tirohia Whkt. xx, I; xxiii,,
30-31: Iha. v, 1.1.

Ko nga waina ra enei o roto i nga Karaipiture,
ahakoa kino ano te mea kino, kaore i penei
me te waipiro e kainga nei inaianei. Titiro ki
nga Hurai ki nga uri o te iwi kai i te waina o nga
Karaipiture, ka nui te ora; titiro ki nga iwi kua
pukengatia ki te waipiro e whakaritea nei ki te
waina o mua, ka nui te mate. Ka marama
pea tatou inaianei, a ka kore e tiki atu i te
waina o nga Karaipiture hei whakaritenga ki te
paitini e kainga nei i tenei ra.

Ko te whakaotinga o tenei taha o te korero
nei me whakahangai tonu ki a te Karaiti. Me
patai tika tonu e te tangata ki tona hinenaro
tenei patai na, " I runga i te nui o na mate e
pa ana mai ki te tangata i tenei kai i te wai-
piro, tera ranei a te Karaiti e pooti kia tu tonu
mehemea ia i konei i naianei?" Kaore e rere
ke atu he whakahoki mo tenei patai. Mehe-
mea ia I te ao nei ka pooti Ia kia kore. No te
mea he tikanga nana te tapahi atu i te putake
mai o te hara, e mea ra ia, " Ki te he koe i to

ringa katau poutoa maka atu &c;" me tera ano
e mea ra, "E kore e taea e te tangata te mahi
ki na rangatira tokorua, &c."

TE ORA o TE KAWANATANGA I TE WAIPIRO.

Ahakoa kua marama nei nga korero a na
Karaipiture, engari tera ano etahi kei te ki
he pai te waipiro  he moni nui hoki e hua
mai ana ma te Kawanatanga i roto, hei mahi
i na mahi nunui a te Kawanatanga e mahi
nei hei painga mo te iwi nui. Ko te ahua o
tenei korero he rapu take na te tangata hei tau-
toko i te he. Kua oti te whakaatu, a e mohio-
tia ana ano hoki e te katoa he kino tenei kai,
a ahakoa e hua mai ana he painga mo te Ka-
wanatanga i roto, ehara tera i te take tika hei
tautoko i tenei kai kino. Ko nga moni e hua
mai ana i tenei kai ki te Kawanatanga he utu
toto, a he nui ke te pai mo te Kawanatanga kia
horoia atu e ia ona ringaringa i runga i tenei mea.
Otira he tika tonu he nui te moni e riro mai
ana i te Kawatanga mo tenei kai, engari he nui te
utu mo taua moni. Ma nga whika e mau ake
nei e whakaatu ki a tatou te nui o te moni e
hua mai ana ki te iwi, me te utu hoki mo taua
moni. Ko nga whika ne; no te tau 1906, kati i
te kore whika o enei tau nei, ka waiho noa
tenei hei titiro ma tatou. Ko te ingoa o tenei
moni he Reweniu.

TE REWENIU.
I te tau 1906 ko te reweniu o te waipiro ki
te iwi e £7 74-213-

Ko nga moni a te iwi i whakapau ai mo tenei
reweniu e £3,360, 121,

ara,

Nga  moni, a te iwi i pau;  mo te waipiro .. .. £3,360,121, 
Te hua o te moni o te iwi.. .. .. .. .. 774,213, 

Te ruihi o te iwi .. .. .. .. .. .. .. £2,585,908

Te moni; a te tangata  kotahi i pau;  mo te waipiro £3  11  1
Te hua o tona moni .. .. .. .. .. .. .. o 17 o

Tona ruihi .. .. .. .. .. .. .. .. ..£2  14  1 

Ehara i te mea ko tenei anake te ruihi o te
iwi i te 

Te utu o na raruraru i hua mai i te wai-
piro, ara i na hara, i na herehere, i nga whare
porangi, me era atu mea, e £924, 208.

Ko te utu o nga  raruraru   o te waipiro .. .. 92,4, 208
Ko te reweniu a te iwi e .. .. .. .. .. £774.213

Ko te ruihi o te iwi

Nga moni e pau  mo te kainga  i te waipiro  .. £3.360, 213
Nga moni i pau mo nga raruraru o te waipiro  924.208

Te kiko ki te iwi (reweniu)
Te ruihi o te iwi ..

Hui katoa £4, 284, 329
.. .. .. 774, 213

IO

TE PIPIWHARAUROA.

Ina noa te reweniu e tangihia nei e te tangata.
Ko te ruihi moni tena o te iwi. MA WAI E

TATAU TE RUIHI TANGATA?

Ina nga kupu a Karatitone (Gladstone) mo
te rewenui. Ko te Pirimia rongonui tenei o
Ingarangi i enei tau ka taha ake nei. I tae
mai ki a ia te pitihana a etahi tangata mahi
waipiro, a puta ana a ratou kupu mo te re-
weniu. Katahi ia ka ki, " E hoa ma kaua hei
pouri mo te rewenui. E kore e waiho te
rewenui hei arai i te kino. Ki te ngaro tenei
kai e whakaporangi nei i nga whakaaro o te iwi,
ka mohio noa atu au ki te ara mai mo te
reweniu.

Tetahi mea pai hei whakaatu ki a tatou i te
kino o te waipiro he whakarite i ona kiko ki
o era atu mahi a te tangata. Whakaaroa etahi
tangata tokorua, ko to raua oranga e £3 i te wiki
ma te mea kotahi. Ko tetahi o raua i haere
ki te toa kakahu, ki te toa kai hoki, a whaka-
paua ana tana moni ki reira. Ka ora nga ta-
ngata o aua toa i rironga o a raua taonga, ka ora
ano hoki taua tangata me tona whanau i nga
taonga. E rua nga wariu o tana £3. Tena ko
tetahi o raua i haere ki te hotera, a pau atu
tana moni ki reira. Ko te tangata o te hotera
ka whiwhi i te utu o tona waipiro, tena te tangata
nana te moni, he anini te mea i riro mai i a ia,
he kore ki tona whanau. Kotahi tonu te wariu
o tena £3. Ko tewhea te mea Pai?

Titiro ano tatou. E ki ana tetahi mema
no Ingarani (Mr. Burt, M.P.): " Ki te whaka-
paua te £10 mo te kakahu e £6 e pau mo te
mahinga i aua kakahui mo nga tuuru me era atu
mea o ro whare e £5 10/- e riro mo te ma-
hinga; ki te whakapaua te £10 ki te hu, e
£4 15/- e riro i te mahinga; ki te whakapaua
te £10 ki te pia, 11/3 ano e riro mo te mahinga,
1/8 e riro mo te mahinga i te wehike."

Kei roto i te Repoata a te Poari nui o Inga-
rani mo nga mahi (Report of the British Board
of Trade) e mau ana enei korero na:—

"I roto i te £100 e whakapaua ana mo te
waro, e £55 e riro hei utu i te mahinga; ki te
pau mo te hanganga kaipuke, e £37 e pau mo
nga kai mahi; mo nga rerewe, e £30 e pau i
nga kai mahi; tena ki te whakapaua tau moni
mo te Waipiro, e £7 ano e pau i nga kai
mahi."

Katahi rawa te kai kohuru ko tenei. Mate
te tangata e kai ana, mate tona whanau, mate
hoki te iwi. E rua nga mate o te iwi, mate
moni, mate tangata. Kotahi tonu te tangata e
ora ana i te waipiro ko te tangata anake u ana.
Tena iana whakaritea ki te waro. Ka haere a
(A.) ki te hoko waro mana £100 te utu. O
taua £100 e £55 e riro atu i nga tangata mahi i
aua waro, e £45 i nga tangata na ratou nga

waro, ko (A.) me tona whanau ka ora i ona waro
mo tetahi wa roa. Ka haere a (E.) ki te hoko
pia £100 te utu, o taua £100 e £7 e pau
ma nga tangata mahi, e £93 ma te tangata nana
taua pia, he mate te mea i riro mai i a (E.)
ratou ko tona whanau. Ka haere a (H.) ki te
hoko wehike £100 te utu. O taua moni 16/8
e riro i nga kai mahi, e £99/3/4 ma te tangata
nana. he mate te mea i a (H.) ratou ko tona
whanau.

PEWHEA NGA TAAKE.

Kaua hei whakawarea e te whakaaro ki nga
taake waiho atu ma nga taake ano raua ko te
Kawanatangata tena taha e awangaawanga atu.
He maha nga wahi o Nui Tireni kua whaka-
kore i te waipiro, kaore ano i piki te taake
o aua wahi. E kore e piki, ko te tikanga ke me
heke te taake. Kua oti te whakaatu i nga ko-
rero mo te reweniu i runga ake nei, he nui ke
atu nga moni a te Kawanatanga e pau ana i nga
raruraru i hua mai i te waipiro, i te reweniu
o te waipiro. Ki te kore te waipiro ka kore
te reweniu, engari ka toe nga moni nui atu a te
Kawanatanga. I te mea ka toe mai nga moni
a te tangata i te waipiro ka nui ana mea totika
e hoko ai—hu, kakahu, kai, me era atu mea.
He taake kei runga i enei mea katoa, ka nui te
hokona e te tangata, ka nui hoki te hua mai o nga
taake o aua mea. Tena iana titiro. Me ki
mo te hereni kotahi e whakapaua ana mo te hu
1 kapa e haere ana mo te taake. Mehemea
he kai waipiro te mahi a te tangata, e £2 ona
moni e pau i te tau mo te hu, o taua moni e 40
kapa ara e 3/4 e ahu mo te taake. Ki te kore
te waipiro ka toe ona moni, ka taea e ia te
whakapau te £6 mo te hu i te tau, ko te taake
e hua mai i taua moni 10/-, ara e 6/8 te wini
o te Kawanatanga i te taake i runga hu mo te
korenga o te waipiro. Ka pena ano era atu
Taake. Ko te tikanga ke ma te Kawanatanga
e whakaitiiti haere nga taake i runga i enei mea,
no te mea kua nui te tangohia. Ko te ahua
tena o nga Taake ki te kore te waipiro.

Anei ake, anei ake nga korero o te kai nei e
paorooro ai nga taringa o te tangata, engari kati
ka ngata o tatou hiahia i enei. E te iwi ka
kite nei, i te mate o te tangata i tenei kai. me
tona hua kore ano hoki, kei whakawarea tatou
a te wa e pooti ai, engari kia kaha te pehi atu,
kei iti ana tana parekura kia tatou. Kaore
ra i te iti, ina tonu na te kore i ro pukapuka,
i kore ai e taea te whakaatu ake hei whakatoi i
o tatou taringa, penei me enei kua korerotia
ake nei. Hei whakaatu mai ki a tatou i te pai
o te turaki i te waipiro, ka tuhia ki raro iho
nei nga whika o Mahitaone i Wairarapa, he ta-
one no tera pootitanga i turaki ai i te waipiro.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Ka kite nei tatou i te kino o te mau ki te
waipiro, titiro tatou ki te tukunga mai o te
whakakore, kia mohio ai tatou ki te mea pai,
ki te mea kino.

NGA RONGO o MAHITAONE.

No Tihema i te tau 1908 ka hinga nga hotera
o Mahitaone, no Hurae 1909 ka kati te hoko i
te waipiro. Ko nga haurangi i whakawatia i te
tau 1908 e 302, i te tau 1909 e 159, i te tau
1910 e 39 Ko nga whika e mau ake nei hei
whakaatu i te ahua o nga hara katoa i tae ki te
whakawa i roto i te tau 1908 me te tau 1910, i
te tau i hokona ai te waipiro, i te tau i kati ai.

1908. 1910.

Hara  E hokona ana E kati ana
  te waipiro.            waipiro 

Haurangi ... ... 302    39

Mangere (vagrancy) ... 24 - o
Ringa pa (assault) ... 12 - o
Tutuhanga ... ... 4  °

Korero kino ... ... 21 - o

Hiahia patu ... ... 9  °

Hopu wahine mo te kino o - 1
Kohuru i a ia ake ... 2 - 1
Tahae nui (burglary) 7  °
Tuhi tieki ... ... 9  1

Tahae ririki (theft) ... 69 - 3

Kaore e taea te apiti atu etahi kupu whaka-
marama ki enei whika, no te mea nui atu te
marama o ta ratou whakaatu i te mea pai i te
mea kino. Nga wahi katoa kua whakakore i te
waipiro he penei te tukunga iho me tenei e ko-
rerotia i Mahitaone. Nui atu te whakamihi a
a nga tangata whakahaere o aua taone i te pai
whakaharahara i te korenga atu i te 
Ko etahi o aua tangata kaore i pai i te tuatahi
ki te turaki, engari no te kitenga nei i te pai,
kore rawa hoki ratou e pai kia whakahokia
mai ano.

I tuhia enei korero hei whakaatu kia tatou i
na mate o te waipiro e patu nei i te iwi Pa-
keha, kia waiho ai ratou hei whakatupato i a
tatou. I te mea kua tukua mai nei te mana
pooti ki a tatou inaianei, kia whakatika tatou
ano he tangata kotahi ki te whakakore atu i
tenei kai kiko kore i waenganui i a tatou.
Mehemea i whiwhi etahi ki te maramatanga, a
whakakore atu ana i tenei kai, kua rite te
tumanako o te ngakau i tuhia ai enei korero.
Ma te Atua e manaaki ta tatou mahi pai.

 HE PANUI KIA MOHIOTIA E TE KATOA.

I PATAIA mai matou:

(1) Mehemea i raro i te Tekiona 46 o te
Menemana mo te Ture Hoko Wai-
piro o te tau 1910, he tokomaha o nga

Maori i pooti kia kore te waipiro e
homai ki a ratou, e taea ranei na
Maori te kati mai kei uru atu ki roto
i na whare hoko wai pi ro?

(2) Mehemea ki te penei me tenei i runga
ake nei te pooti a nga Maori, e taea
ranei e te rangatira o te Hotera te kati
na Maori kei moe, kei kai, kei noho
ranei i taua Hotera?

Ki ta matou whakaaro ko te whakahoki mo
enei patai e rua, " KAORE."

Mehemea i te wa o te pootitanga he toko-
maha nga Maori whai mana ki te pooti i whakaae
"kia kaua te waipiro e hoatu ki nga Maori o
taua rohe," a whangaia ana tetahi Maori o taua
Rohe ki te waipiro he hara tera e tika ana kia
whainatia mo nga moni kaore e neke atu i te
£100. Kaore he whiu mo na Maori, kaore ano
hoki nga raruraru e pa nei ki nga tangata " Poro-
peihana" e tau ki runga ki a ratou, heoi ano ko
to Tatou kore anake e whangaia ki te 

Na runa i tenei ahua, he mana ture to na
Maori ki te tomo ki roto i na whare hoko wai-
piro i muri iho i te pootitanga kua korerotia i
runa ake nei, me homai ano hoki e nga rangatira
o na Hotera he moenga, he kai, he nohoanga
mo ratou.

DELAUTOUR, BARKER. STOCK & MATTHEWS
Oa Roia o Turanga.

Ki a Rev. F. W. Chatterton,

Te Rau Kareti, Turanga.
Turanga, 27 Hune, 1911.

Ko te korero tenei a na Roia o Turanga.
He kupu atu ki a komou ki te peneitia tetahi
tangata me ripoata ki te Licensing Bench.

TE  PIPIWHARAUROA.
HE TURE TUTURU.
1. Kotahi putanga o TE PIPIWHARAUROA i te ma-
rama.
2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te
tau, me nooti o te Poutapeta me pane ranei, auaka i te
tiaki he pane kingi hepene nga pane e tino hiahiatia
ana.
3. Ki te pau nga hereni a tetahi tangata i tuku
mai ai ka tukua atu he kaute. Ki te tae atu te
kaute kia hohoro te tuku mai i te moni, na te moni
hoki i puta atu ai te pepa ehara i te mea tupu noa.
4. E pai ana kia tukua mai nga korero o ia wahi o
ia wahi o te Motu, engari kei te Etita te tikanga mo te
ta i aua korero : kia marama te tuhituhi.
5. Me penei te tuhi i waho o nga reta katoa: —
Ki TE PIPIWHARAUROA,
Te Rau, Gisborne.

HE PANUI
Ki te tangata e hiahia ana ki te Rawiri
ki te Himene : he nui noa atu nga pukapuka
kei a au inaianei : ko te utu : —
He mea nui, kin noa ... 2/6
He mea nui, kiri wher ... 3/-
He mea nui, kiri pai ... 4/—
He mea nui kiri pai rawa ...  5/6
H e mea paku, kiri whero ... 1/6
H e mea paku, kiri pai . . . 2/6
He mea paku, kiri noa ... 1/-
He mea paku, kiri pai rawa 3/6
Rawiri & Himene, kiri noa 1/6
Rawiri & Himene, whero ... 2/-
Rawiri & Himene, pai ... 3/-
Rawiri & Himene, pai rawa 4/-
He Himene ... ... -/6
Maku e utu te Pane Kingi hei tuku atu i
nga pukapuka ki a koe.
Na H. W. WILLIAMS,
Te Rau, Gisborne.
Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te,
Kawenata, me tono ki te BIBLE DEPOSITORY
SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.
Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi //-
Kawenata me nga upoko whakamarama 2/6 3/-
4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga waiata 2/-, 2/6, 3/-,
3/6, 4/-, me te pane kingi, 3d.
Printed and Published by H. W. WILLIAMS, at Te Rau
Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand.