Te Pipiwharauroa
HE KUPU WHAKAMARAMA.
NAMA 154.
GISBORNE.
He ao te rangi ka uhia, He huruhuru te manu ka rere."
PEPUERE 1911.
"Kui! Kui! Whitiwhitiora."
TE HUI KI WAIOMATATINI.
ITE ahua o te haere o nga korero a te tanata
i roto i nga whare nunui i na rori noa hoki
tera i nui te tangata mo te hui topu o te Pihopa -
tanga o Waiapu ka tu nei ki waenganui i a Ngati-
porou. Ko te wawata ra tenei a Ngatiporou he
taonga hou hoki, kia kohia atu ai ano a muri
atu. Ko te hau o nga mahi koea ki roto i te
rohe o Ngatiporou nana i whakamanamanahau
tai o tamariki me tai o te koroua ano hoki kia
tae ki te hui. Ko te whakaaro hoki hei te hui
kitea ai te koea ro reka ki te hapai! himene.
Kei te whakahauhau nga kaumatua o ia kainga o
ia kainga whai koea kia kaha. Penei ai te ahua
o na kupu na, " Tena e hika ma kia kaha. kia
tamatane te tu kei pokia koutou ki raro ki te
whenua e te koea o mea, a mea ranei." Ko te
ahua rawa tenei o te tohutohu a nga kaumatua
o mua ki na taitamariki mo te tu ki te whawhai.
He tauwhawhainga ra tenei a he pai tonu hei
hiki i te waewae o te tanata kia haere i te ara,
kia kawea ai e ia ona taringa ki te wharongo i te
• ahua o nga mahi e piki ai te whakapono. Ka
nui na take nunui hei whakahaerenga ma tenei
hui hei paina mo te hahi. Apiti atu ki enei
ko na take mo te whare-karakia o Manutuke
me te whare-kura o Hukarere. E rua enei he
mea nunui anake hei whakaarotanga ma te iwi.
Ko ta matou tumanako kia oti pai katoa na
take e whakahaerea e te hui, kia tutuki na
wawata a Ngatiporou i karanga ai i tana taonga
kia tae atu ki a ia i tenei tau.
A TATOU TAONGA-OHA I ROTO I
TE HAHI.
UPOKO IV—TE KARAKIA.
" He Whare Wairua mo te Tohunga Tapu."—1 Pita 1 1-5.
ITE tahi o nga upoko i wakaaturia ko tetahi
mahi a te Hahi he Karakia ki te Atua, i
te karakia tika o te ngakau, i runga i te ingoa o
Ihu Karaiti. He whakanui haere hoki i te
tapu me te pai o nga tangata katoa o te Hahi.
Ko tenei karakia te mea hei korerotanga ake
ma tatou i tenei upoko.
He mahi tuturu na te tangata tenei mea a te
karakia. E kiia ana ko te mea tenei i rereke
ai te tanata i era atu kararehe—he kararehe
karakia te tanata. Kaore ano i kitea noatia he
iwi, ahakoa pewhea te mohoao, kaore ona ka-
rakia, whakaaro ranei ki tetahi atua maori.
E rua na tino tikanga o tenei mea o te ka-
rakia. ara o te karakia ki te Atua nui, ki a
Ihowa. He tikanga whanaui, he tikanga waiti.
Ko te tikanga whanui he hoatu whakahere,
whakawhetai, he whaki hara, he inoi manaaki-
tanga ranei, ki te Atua. Te tikanga whaiti he
hoatu whakahere anake ki te Atua. Ko te tika-
nga tena o te karakia. Kia mahara tatou kaore
e kiia tetahi karakia he karakia mehemea kaore
te tanata e tapae atu i te whakawhetai pono o
tona ngakau ki te Atua. He mea tenei e
pohehetia ana e te tangata ki tana whakaaro ko
te tino mahi o te karakia he tono ki te Atua i
te mea e matea ana e ia.
Kia mohio ano hoki tatou i pai ai te inoi a
te tangata karaitiana ki te Atua na tona mohio
ki te ahua me na whakaaro pai o te Atua kua
whakaaturia nei ki a ia e Ihu Karaiti. Ko

TE PIPIWHARAUROA.
tana inoi e ra runga atu ana i te ingoa o Ihu
Karaiti, he mea whakakaha na te Wairua Tapu
i roto i tona ngakau. Ko te ahua o te inoi
a te tangata Karaitiana kei nga kupu e mea ra,
" Nana hoki tatou i whaitatanga atu ai i roto i
te Wairua kotahi ki te Matua." Ko te ahua
tenei o te Karakia pono. Ehara i te karakia
pono te karakia i runga i te ingoa o Meri. Na
Roma anake tena tikanga i tautoko, ehara i te
Hahi onamata. Ehara ano i te mea tika kia
karakiatia te Taro kua oti te whakatapu. Na
Roma anake ano tena tikanga. Te Karakia a nga
Hurai, e whakaaturia mai ra i a Tiuteronomi iv.
he karakia anake ki a Ihowa o nga mano. He
nui atu to ratou tupato kei karakia etahi ki
nga atua ke. Kei te mau ano taua tikanga i
roto i te Hahi a te Karaiti, ara ko te Tokotoru
Tapu anake e karakiatia ana.
Kia mahara ano tatou ehara i te mea ki te
Matua anake te karakia a te tangata karaitiana,
engari ki te Tama ano hoki. Ko te tikanga
tenei a te Hahi mai ano o te timatanga tae mai
ki naianei. E kitea ana te tika o tenei korero
ki te nui o nga himene tawhito a te Hahi e ahu
ana ki te Tama—" E te wairua kai hanga o te
ngakau tangata"—karakia motuhanga minita.
Ko te ahua tenei o te karakia a te tangata
karaitiana. He wahi ta tenei tangata ta tenei
tangata i roto i tenei karakia. I te mea kua
iriiria te tangata, kua tu ia hei tohunga ki te
aroaro o te Atua, kaore e taea e ia te hoatu i
tetahi atu mo tona turanga. E whakaaro ana
te tangata i naianei kua watea ratou i tenei
turanga i te mea e whai minita ana. Ehara
tera i te tikanga o te karakia. Ma tena tangata
ano ona hara ake e whaki atu ki te Atua, a
mana ano hoki e tono atu ta tona wairua i
hiahia ai. Me uru tahi ia me era atu ki te
karakia tango Hapa, me te tapae atu ano ki te
Atua i tona whakawhetai i roto i taua karakia.
E kore te tangata e watea i tenei tikanga.
 Ko tetahi mea kia mau i a tatou ko te kore
e ahei i te tangata kotahi te whakarite nga ritenga
katoa o te karakia, engari me uru ano ia ki nga
karakia nunui a te katoa. I akona tenei tika-
nga ki te whanau o Iharaira. E toru nga wa o
te tau e haere ai nga tane katoa o te iwi ki te
aroaro o Ihowa—Tiu. 16 16 I whakaritea ano
he ritenga mo a ratou karakia ata, karakia
ahiahi—Eko. 29  Ko te Pukapuka o nga
Waiata he pukapuka karakia na nga Hurai.
I muri mai i te whakaraunga ki Papurona ka
anga nui te iwi ki te hanga whare karakia mo
ratou hei karakiatanga mo ratou ki te Atua.
I mau ano hoki te Hahi a te Karaiti ki tenei
ritenga. Mo tenei ritenga tana i mea ra, " Ko
te wahi e huihui ai te hunga tokorua, tokotoru,
he whakaaro ki toku ingoa kei reira ahau kei
waenganui i a ratou."—Matt. 18 20 Kei te tima-
tanga tonu o nga Mahi e whakaaturia mai ana te
mau o nga akonga ki te " Ako a nga Apotoro, ki
te whakahoatanga, ki te whatianga taro, ki te inoi."
I mau tonu tenei tikanga i nga Karaitiana o nga
ra i muri mai i nga Apotoro. I tuhi atu hoki
a Pirini ki te kingi i mea atu ko te mahi a nga
Karaitiana he huihui ki tetahi wahi karakia
ai. He tino wahi tenei no te karakia a te
tangata Karaitiana, ara te huihui ki te karakia
i te wahi kotahi, ki te kore e whakaritea e ia e
takahi ana ia i tetahi o nga tino mea e whai
painga ai tona wairua me nga wairua hoki ona
hoa. Ki te rite tonu i te tangata te mahi
tenei tikanga he nui nga painga e riro mai i tona
wairua.
Engari ehara tenei i te mahi ngawari. He
nui nga uauatanga, kei waho etahi kei roto etahi.
Ka matao haere te whakapono o te tangata ka
uaua tona haere ki te karakia. Ka whaka-
warea ia e nga raruraru huhua o te ao, e ana
mahi me era atu mea, ka kore ano ia e tae ki
te karakia. Ko etahi ano e tae mai ana ki te
karakaia e karakia he ana. Ko nga mea enei
e whakauaua ana i te karakia tika. Na enei
raruraru ka tahuri te hahi ki te hanga i etahi
mea hei awhina i te karakia a te tangata kia pai
ai. Ko nga tino mea i hanga e te Hahi hei
awhina i te karakia a te tangata ko enei:—
1. Te ahua o te karakia. Oa inoi me era atu
mea oti rawa te whakatakoto. He tikanga tenei
no mua na nga Hurai. I tauwiratia mai e te
Karaiti taua tikanga ma tana Hahi. He inoi
ano a nga Hurai, he manaakitanga e whakahua
ai ratou i roto i o Ratou whakare karakia. Ko
aua mea he mea tuhituhi rawa. I muri tata
mai i te wa o nga Apotoro ka whakatakotoria
etahi tikanga karakia, e rima aua ritenga e tino
mohiotia ana, a ko te ahua o nga karakia o nai-
nei he mea tauwira mai i aua ritenga. Ko te
ma iia wahanga o te Hahi he whakatakoto i mahi
tetahi ritenga karakia e pai ana mo tona takiwa,
engari me waiho ko ta te Kawenata Hou me
ta nga pukapuka karakia a te Hahi Onamata
he tauira.
2. Ko nga Whare-karakia. I hanga enei hei
awhina i te karakia, te ahua o ona whakapaipai
me era atu mea i meinga katoatia hei awhina i
te karakia.
3. He Maramataka, hei tohutohu i te karakia.
4. He ahua mo te tangata i te wa o te karakia
he tuturi i te wa o te inoi, he tu i te wa o te
whakawhetai me te piko ano te matenga i te
whakahuatanga i te ingoa o Ihu Karaiti.
Kei runga ake i enei katoa ko te whakaaro o
te ngakau. Engari e whakaatu mai ana nga mea
kua mau tonu ki enei mea, he rnanaakitanga
ano o ratou na.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Tirohia e tatou te Rawiri mehemea kei te
rite i a ia enei ritenga o te Karakia kua korero-
tia nei, Ko tenei pukapuka no mua iho i
whakatakotoria ai. Kei roto nga inoi me etahi
atu mea mai ano o te wa i a mahi a tae noa
mai ki to tatou nei. Engari kaore he inoi i
roto i tenei pukapuka e inoia ana ki tetahi i
tua atu o te Atua kaha rawa—Matua, Tama,
Wairua. Ko te nuinga o nga inoi e ahu atu ana
ki te Matua i runga i te ingoa o te Karaiti. Ko
te nuinga o nga tono i roto i te Ritani, e toru o
nga inoi e ahu ana ki a Ihu Karaiti (Karihoto-
ma, ratapu 3 o te Haerengamai, ratapu 1 o
Reneti). I te himene e waiatatia ra i te ka-
rakia o te motuhanga i te tangata hei Piriti e tono
tonu atu ana te whakaminenga i te Wairua
Tapu kia haere ki roto i te hunga e motuhia
ana mo te turanga tapu. Ka rite i ta tatou
Rawiri i tino tikanga o te karakia a te tangata
karaitiana.
E mau ana ano ta tatou Rawiri ki tetahi
tikanga o te karakia a te tangata karaitiana, ara
e ahei ana ano ia tangata ki te hoatu i tana ake
inoi ki te Atua. Ehara i te mea ko nga inoi
katoa me era atu mea e mau nei i roto i ta
tatou Rawiri ma te tangata kotahi anake e
mahi, ara ma te minita, engari e hoatu ana aua
inoi me aua whakawhetai i runga i te ingoa o te
whakaminenga, a ko etahi o aua mea e whaka-
hua tahi ana te whakaminenga me te minita.
Ko nga whakatapu anake me nga muru hara nga
mea ma te minita anake. Tetahi ko nga inoi
o tenei pukapuka ehara i te mea he inoi na te
tangata mona ake, engari mo ona teina ano hoki.
Ka kitea e tatou i tenei e whakaaro tonu ana
ta tatou Rawiri ki te tohungatanga o te Rei-
mana.
Ko nga karakia katoa ano hoki e takoto nei
i roto i te Rawiri e pa ana ki nga ahuatanga
katoa o te tupu o te tangata, mai i tona whanau-
tanga ki tona matenga. I tona itinga ko te iriiri;
ka kaumatua ake ko te Katikihama me te
whakau; i muri mai ko nga karakia o te Ata o
te Ahiahi me te Hakarameta o te Hapa a te
Ariki, ko ana enei e mahi ai a tae noa ki tona
matenga.
Ko nga karakia o tenei pukapuka, e tino pai
ai e tino rite ai, me karakia ki roto i te whare i
ata motuhia mo tera mahi. Ahakoa e ahei
ana ano te karakia i aua karakia nei i etahi
atu wahi, engari he mea tika kia hanga e nga
tangata o te Hahi he whare karakiatanga. E
whakaatu mai ana ano taua Rawiri nei kia
whakatapua na Ratapu; e tohutohutia ana hoki
e nga Rupiriki te ahua mo te whakahaere i na
karakia kia rite ai te karakia a nga wahi katoa
o te Hahi.


HE AHA TATOU I KIIA AI HE MAORI.
Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.
E MAN U, tenei hoki ahau ka whakautu i
te patai a Waaka Te Ranui o Ruatoki
e mau nei i Te Pipi nama 151. Ara, mo to
tatou ingoa e kiia nei, he "Maori," a, me tana
hopu ano i taua patai ana. Kaati ko te patai
he patai nui, he patai kaha. Ko tana hopu
ia i taua patai ana, he aha ra, he kiore pea,
otira, he rahi rawa tera. Kua kite iho ano
ahau i te hopu a tetahi e mau nei i Te Pipi
nama 152, ara ta Rev. Nikora Tautau. Pai
ake a tenei, te pai ra, he tata ki te take engari
kaore i tino eke. Kaati ia, whakarongo mai e
oku hoa ki nga take marama o to tatou ingoa
ka tuhia nei e au. E rua nga take o to tatou
ingoa " Maori."
1. Tona tikanga " Mona," ara ko tena te ingoa
o tenei Moutere i mua atu o enei ingoa, na
"Te Ika-roa-a-Maui,"—Aotearoa. Ko Mona
te ingoa i panuitia e Kupe i tona hokinga atu ki
tawahi, ara ko Moria-a-nuku, a i te haerenga
mai nei o nga tangata ki tenei moutere, ko to
ratou wawata ko te ingoa nei ko Moria-a-nuku.
Te taenga mai nei ka noho i tenei moutere, ka
tau te ingoa o te motu nei ki runga ki a ratou, e
kiia nei Maori, ara he whakapoto i te ingoa nei
Moria-a-nuku, pera me Hawaiki, me Raro-
tonga, me Tahiti, me Inia, &c., ko aua whenua
katoa kua tapaina ki nga tangata o reira. Wai
Maori tikanga nga wai o Mona. He tangata
tuturu no Mona.
2. Te take tuarua o to tatou ingoa Maori,
tona tikanga " Ma uri," ara ko te ahua o to tatou
kiri, ehara i te tino pango, ehara i te tino ma;
engari he ma, i roto i te uri. No te mea ko te
whakahua a nga iwi e noho mai nei i nga Mou-
tere, mo tenei mea mo te pango o te tangata he
"uri." Kaati na Ngapuhi i ki mo te uri, he
kin parauri; na Taranaki, he manauri. Ko
te " Uri" i meatia hei " Ori," no reira i takoto
penei ai " Ma ori, ko te tuturu ia o te kupu
" Mauri." Ko na Karitehe, he iwi ma ake i
te Mauri no reira i kiia ai te iwi Maori he
" Ma uri."
" Wai Maori."—Ko ia nei ano te tikanga o te
wai maori  ara wai ma uri. Ko te wai maori
kaore i rite ki te wai tai, te marama. He
pouri ke te wai maori i te wai tai. Ki te ata
titiro tatou, ki na wai maori katoa e puta ana
ki te moana, ka kitea te ahua pouri o te wai

4
TE PIPIWHARAUROA.
maori i roto i te wai tai, na kona i kiia ai, wai
ma uri. I. timata ki tenei moutere enei ingoa
Maori, kaore ki era atu iwi, engari ehara i a
Kapene Kuki no mua ke. Kaati nei ra aku
kupu whakamarama tika i tenei patai ta te
pakeke.
Na H. W. KAIPO.
Rahotu.
  
Ki Te Pipiwharauroa.
TENA korua ko te rangatira whakahaere i a
I koe ki nga marae o nga motu e rua nei,
kia ora, heoi te mihi. E hoa utaina atu e koe,
aku kupu ruarua nei ki te pepa o te Pipi, hei
mihi atu maku ki taku hoa rangatira o Uawa,
ki a Nikora Tautau.
E hoa, e koro ranei tena koe i roto i te tau
hou, i te awhai hoki a te Ariki o te rangi me nga
tangata e ora nei i tenei ao. Kia ora e te hoa.
I tenei ra kua kite iho au i nga hopu me nga
whakamarama mo taku patai i te pumautanga
o tenei ingoa Maori. E hoa e Nikora Tautau
kaore ahau e pa pouri mo nga hopu i hopukia
e au i whakahetia e koe, na te mea i pena tonu
me te kupu i oti maina i a koe he pakiwaitara
he pu rakau ranei. Na te mea e te hoa ehara
i te taonga mirimiri engari he taonga hora atu
kia whakahetia, a kua tae mai nei ano hoki
ko tona hoa o enei kupu e penei ana ina rawa
te tangata kuare ko te Waaka Te Ranui o
Ruatoki. Kaati e kore to hoa e whakama mo
tena he. E hoa koia nei te taewa tuatahi ki
a au ki a Tuhoe nei engari na taku waha noa i
ki no mua no nga ra i a Kapene Kuki. Tuarua
mo taua ingoa taewa Maori no mua iho ano.
Na mo te pake, na taku mohio noa ki te ma
me te ingoa pakee, no te mea he rakeke hoki ia.
Heoi ake nga wha marama e hoa e Nikora
Tautau., Kei te rongo ano au ki nga matua i nga
ingoa e whakaatu mai nei koe, ana atu etahi.
I nga ra i a Parao i puta i kona nga tohunga
Maori. Na kaore aku whakahe mo nga hopu i
hopukia ai e koe te ahua o te ingoa nei o te
Maori me te Pakeha, e tautoko ana ahau i
aua hopu au. Na e hoa e whakatikatika ana
ahau i tetahi reta e rereke ana te takoto i roto
i te rarangi. E ki ana taua reta, " He mea
titiro naaku koroua o runga i a Matatua nei ki
te ma o nga kanohi i rite ki o ratou kakahu."
E penei ke ana taua reta ko aku koroua o
runga i a Matatua nei te iwi mau i aua ta
kakahu i te pake i te kahu e rite ana ki te ma
ki te kanohi o te Pakeha. Heoi tena.
Na to teina,
WAAKA TE; RANU.
TE ORA O TE TOMINIONA.
ITE whai-korero a Te Waari i Tarawhata i
whakaatu ia i te nui o te ora o te Tomini-
ana o Niu Tireni. I ki ia e kore rawa e mutu
te nama moni a Niu Tireni nei, ka peke ra
tonu hoki te huarahi moni mai e oti ai ana
mahi. Engari ko te mea uaua ko te ahua o te
utu i nga nama. Ko te tikanga tika e ai ki tana
ko te toha atu ma nga whakatipuranga e toru e
utu te nama. Ehara i te mea pai ma tenei
whakatipuranga anake e utu nga mahi nunui o te
Tominiana, a hei te aranga ake o tetahi whaka-
tipuranga e haere mai nei ka whiwhi ratou ki nga
painga engari kaore e utu. Kaore ano hoki e
tika kia tapaea atu e tenei whakatipuranga ma
te mea e piki ake ana e utu nga nama, engari
me utu tena whakatipuranga, tena whakatipuranga
i te moni e tika ana ki te wariu o na painga i
riro i a ia.
Oa moni i homai e te Kawanatanga ki nga
tangata whakanoho whenua i te tau ka taha
nei £1, 329, 000, i homai ki nga tangata mahi
£408, 000. Mai ano o te timatanga o tenei
tikanga tae mai ki naianei ka £10, 254, 000 te
moni kua tukua mai ki nga tangata whakanoho
whenua, ka £1, 152, 000 ki nga tangata mahi.
I roto i nga tau tekau ka hori ake nei ka piki
te wariu o nga taonga tuku me nga taonga i tukua
mai ki roto i te Tominiana i te £23, 800, 000
ki te £39.20, 0000. I nui rawa atu te pikinga
o te wariu o te whenua i roto i aua tau tekau,
ara nuku paku atu i te 100 pai heneti, inahoki
i piki ake i te £138,591,000  ki £277,630, 000.
Kei runga ake i te 199 miriona te pikinga o te
wariu o te whenua i roto i aua tau kotahi
tekau.
I nui te pikinga o nga wariu o nga taonga o te
Tominiana i nui ano hoki nga moni i whakapaua
ma nga mahi nunui. I roto i nga tau e rima ka
taha nei, ko nga tau enei i tu ai ia hei Pirimia,
£11, 572, 846 na moni i whakapaua e te Kawana-
tanga mo nga reriwe, rori, piriti, whare mo te iwi,
me era atu tu ahua mahi nunui. O tenei
moni e £7, 271, 810 i pau ki Aotearoa, e te
£4,301,033 ki te Waipounamu. Ko na wa-
wahanga enei o tenei moni:-—
I na Reriwe  ...  £7, 208, 866
I na Rori me na Piriti ... 2.011, 182
I nga Whare o te Iwi ... 1, 171, 009
I era atu mahi:  ... ... 1, 109) 786

HE KUPU WHAKAMARAMA.
TE TURUPA MAORI O TE ARAWA.
Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.
EHOA tena koe te noho mai na i runga o
Te Raukahikatea, te tiaki na i ta tatou
manu tangi pai. E panui haere nei i na korero
korero o tena wahi o tena wahi ki nga marae o
o tatou iwi e noho mai na i runga o Aotearoa.
He hiahia hoki no matou kia tukua atu nga
korero o tenei haere mana e hari atu ki nga iwi
katoa, kia mohio ai ratou ka nui te ora, te pai,
o matou e haere nei i te nuku o te whenua.
Ko nga korero nei ka timata mai i te Kirihi-
mete, ko te wa hoki tera i tae mai ai matou
ki konei, ara. ki Koronatawha (Clontarf) Hirini.
Ko tenei kainga he kainga e tawhiti atu ana i
Hirini, kei tetahi koko o te wahapu, a ko to
matou pa kei roto i te ngaherehere e tu ana, e
tata tonu ana ano hoki ki te waitai. Ko o
matou whare ko nga whare ano o te ope i haere
mai i a Makereti i tera tau, i te tau 1909-10.
A heoi ano ta matou he haere atu he noho.
Ko te ahua o ta matou noho tino rite ki ta te
Maori, he haere kau noaiho te tangata i nga rangi
ra. He kaukau hoki nga mahi nui. Engari ko
tenei pa o matou kaore i tata atu ki te pa i
Merepane te pai me te manaaki a te iwi nui
tonu. Kaore i rite te haere mai a te pakeha
kia kite i a matou mahi, i te wa ia matou i
Merepane. He nui ano hoki nga take i kore ai
e nui te pakeha. Te mea nui i konei he ra i
nga ra o Hanuere nei. I puke te wai i tetahi ra
nui i konei, i te takiwa ki mua tonu i o matou
whare, he koawa nei taua wahi, a rite tonu
hoki ki te awa-puna te hohonu, me te rere o te
wai. He kaukau te mahi, he horoi kakahu i
roto i taua awa, a huaina iho ko te Paramata.
Tetahi mea whakamiharo o ta matou haere
ko te pene (brass band). Ka whitu wiki to
matou timatatanga, a inaianei tino whakapai atu
na pakeha. I runa i nga whakamarama ko etahi
o matou kaore e mohio kite titiro reta pene
(music notes). I to ratou timatatanga he mea
whika ke a ratau reta e to ratou kapene whaka-
ako e Tiki Papakura. Tino nui atu te kaha
o tenei tanata ki te whakaako, me te aha ano
hoki; tino nui na whakatangi kua oti i a ratou.
Oa tanata enei o te pene—Paora Tamati,
Ngatapiri Tonihi, Aporo Taiawhio, Aperahama
Wiari, Erekana Hini. Rua Tawhai, Tamihana
Paora, Wharepapa Wiremu, Miro Te Amo-
hau, Te Meneti Ahipene.
Tetahi ahuareka nui i tu ki konei; taua
ahuareka he hoe poti, i te 28 o Hanuere na
na Maori ki nga Pakeha. Kotahi tangata-o
roto i te ropu Pakeha e kiia ana he toa no
Ahitereiria, ko Hare Piaha (Harry Pearce)
tona ingoa. Nana i whakahau me ka whakaae nga
Mari ki te hoe i to ratou mapu tokowha. Kia
wha, kia wha ki runga i te poti, e ono nga hoe:- nga
tane ano ki nga tane, nga wahine ki nga wahine.
I te ra i mua atu o te ra nui, i reihi te hewi-
weeti o matou ano ki na raiti-weeti—Whare-
papa, Hini, Matina, Te Ngaru, wini ana i te
raiti-weeti . Miro, Tamihana Paora. Ngatapiri.
Tamihana Pauro. I te ra tonu o te reihi nui.
i reihi ano te hewi-weeti, wini ana ano i te
raiti weeti. Ko te rua tenei o na wini i taua
tiima tokowha. Ka nui te toa, te maia. me te
kaha o enei tamariki. I te toru o nga haora i
te awatea o te ra reihi ka whakareri nga wahine
Maori, me nga wahine pakeha, tokowha tetahi
taha, tokowha tetahi hunga. Nga wahine Maori,
Pera Papakura, Te Anu Hooro, Hera Te
Kamu, Akenehi Pani. I wini pai noaiho i na
Pakeha. Te tawhiti o te hoenga e toru katoa
maero ko te purei waka i wini i a Rua Tawhai
mua ko Hohepa Te Pokaihau. Tokowha na
Pakeha i runga i te waka nui. Ko te tino reihi
nui tenei ko te hoe ki a Hare Piaha me tana
taina, me o raua hoa tokorua atu. He tino
tangata enei no konei mo tenei mahi. Ko te
tima tenei o nga Maori:—Rua Tawhai, 25 tau.
12 tone; Tiki Papakura, 36 tau, 13 tone 6
pauna; Hohepa Pokaihau, 22 tau, 12 tone;
Te Meneti Ahipene, 18 tau, 12 tone. Ko te
miharo a nga Pakeha mo te pakari o enei Maori
ki te whakataetae ki a H. Piaha me tona mapu,
a kaore hoki i mate mai te whakaaro o na
Maori nei i te ingoa rongonui o tera tanata. I
te wha o na haora ka haere ki te tatitango mai.
te tawhiti kotahi maero. Paku kau te pu, tahi
ka rere mai, tino pai te haere mai a nga poti e
rua kore tetahi i neke atu ki mua. Ka tata
haere mai ki te pahi e pea haere tonu ana.
Kua umere te Pakeha, kua pohehe ka wini
i na Maori, na te mea e kokiri kaha ana tetahi
me tetahi. Kotahi tini te tawhito atu o te
paahi, ka kokiri to te Pakeha, a wini tonu atu
i a ratou  he hawhe te roa o te poti. Tino nui
te whakamihi o nga Pakeha ki na Maori. Kua
timata te peti a nga Pakeha kia rehitia ano e
na Maori: engari me tiini na poti ko te ki hoki
a na Pakeha, ko te poti o Piaha he mea hana
mo nga reihi, ko to na Maori he poti parakitihi,
kaore i whakaae na Maori.
Heoi ko tena reihi te korero nui o tena ra
katoa a po noa. Kati ahakoa kaore tera
tanata i mate i a matau, nui atu to matou koa
mo to matou kaha ki te whakapiri haere a

TE PIPIWHARAUROA.
paahi noa. Ko matou e noho atu nei ko
matou ano hei tahu kai-ma matou. I roto i
to matou ope e 40 e ono nga mapu tahu kai, e
toru nga ra e mahi ana te mapu kotahi ka
tiini. E rima tangata o te mapu kotahi, toko-
toru tane tokorua wahine ka wira haere tonu
i tenei ahua a mutu noa te noho i tena wahi.
I tenei kainga tonu e noho atu nei matau ko
matou ano ki te mahi wahie, ki te mahi ano
hoki i etahi mahi atu. Te rangatira whaka-
haere o nga kai ma tenei ope ko Te Whare-
nui Hori. He nui tona raru ki te whakarite i
nga kai e tika ana ma tenei turupa e whatekau.
Te tangata mahi i nga whakairo o te pa ko Kere-
opa Hori. O matou rangatira ko Ihenga raua
ko Hehira Rorena. Ka nui to raua manaaki
i a matou e noho atu nei.
Oa tanga me nga wahine rongonui o ta matou
haere i runga i te ahua o nga mahi o runga i te
teiti me te whakahaere i era atu tikanga. Ko
Makareti Papakura (rangatira whakahaere); Iwa
Kereti (soloist and singer o sacred songs and
hymns); Rina Papakura (belle o f the village);
Pera Papakura (leader of poi games and pia-
nist); Mita Taupopoki (chief and father of
the troupe); Paora Tamati (Star of the Maori
war dances); Tiki Papakura (band master).
No te 28 o nga ra o Hanuere nei ka tae mai
te rongo o Te Kamu kua mate, a i penei nga
korero o te waea, " Kia pai te whakaputa atu
ki a Hera Te Kamu—kua mate a Te Kamu."
A tetahi uhunga nui tena i roto o to matou pa
i te po, ao ake he Ratapu, he tangi tonu te
mahi i tena ra po noa, a he aroha te mea nui
ki to matou pouaru ki a Hera tae atu ki ona
whanaunga i roto i ta matou haere. No muri
mai ka whakaaro a Te Arawa ki tetaha koha,
hei aroha ma matou ki nga tamariki, a Hera
Te Kamu, e haere nei i a matou; kua noho
pani mai aua tamariki i te kainga. Te koha
tekau pauna. No te 3 o nga ra o Pepuere ka
tae mai a "Te Rimu Pae Kereopa i Rotorua ki
to matou pa Maori i Koronotawhe he wahine
whakauru hou mai tenei, a nana i hari mai nga
mate me te ahuatanga o te iwi o te kainga ki a
Te Arawa e noho atu nei i tenei wahi o te ao.-
Tetahi tangihanga nui hoki tena, nga ahuatanga
Maori i puta katoa i taua po. I puta ai nga
korero nunui i o matou kaumatua—i a Tau-
popoki, Paora Tamati, Aperahama Wiari.
He nui te mihi me te tangi o te wahine tane
bold ki ona aitua. He nui ano hoki te koakoa
me te whakarongo i na korero u te wa kainga.
Tino pai a Te Rimu Pae Kereopa. rau ko tana
tama tane, e ono na tau, i to raua rerenga mai
i runa i a te Maheno.
No te 4 o nga ra o tenei marama i haere ai
maua ko Aporo Taiawhio kia kite i te kainga o
na mangumangu nona tenei motu a Ahitereiria
ki La Perouse. Te kainga nei tekau-ma-wha
maero te tawhiti atu i Poihakena kei tetahi
koko o te moana nui e tu ana. Ko taua
iwi he kaha ke te pango, a ko etahi kua ahua
ma i te marenatanga ki nga tangata ke. Kaore
a ratou na mahinga kai, ko te nui o to ratou
puhi e rima eka mo ratou e rua tekau tae atu
ki nga uri. Ka mutu nga tangata o taua iwi e
noho atu nei i konei, ko te nuinga kua mate-
mate, a kua marara hoki. Ko te Kawanatanga
kei te awhina i enei e noho atu nei. Kaore e
taea e ahau te whakarite tenei iwi ki te Maori,
na te mea ko etahi he mangu motuhake, ko
etahi he ahua ma, ko etahi he hawhe-kaihe, a
tino papai ano hoki. Mehemea ano pea hoki
te Maori o mua ka ata whakamohio raua, ka
ahua kitea ana te Maori. ahua ma ake, pai te
ahua, nunui, mai te tangata. Ko te iwi nei he
nunui tonu etahi, tane tonu wahine tonu. Te
ingoa nei a La Perouse, he ingoa no te kaipuke
o te Wiwi i u tuatahi ki taua wahi a patu-
patua iho nga tangata e noho ana i reira. Ta-
paina ana taua wahi ko La Perouse. He nui
noa atu nga korero o taua iwi, kaati kaore e
pau te korero. Na reira me mutu noaiho i
konei mo tera taha.
Kua kitea e matou ae he pono ka mutu te-
tahi wahapu pai, he hohonu, he kore toka, he
nui no ona kokonga, a ko nga whare o tenei
whenua e tata ana ki te wahapu kei nga taha-
taha e tu ana. Ko runga anake o nga whare e
puta ake ana ki runga o nga rakau purukamu.
Te oneone matua o konei he kohatu, he one-
pu hoki. Kati ko nga paamu pea kei tawhiti
noatu. Kati te moni ake o konei kei nga mahi
kohatu mo nga whare me era atu mahi o te
taone.
No te 6 o nga ra o Pepuere nei ka timata
matau ki te whakarite i nga mahi a Hinemoa
raua ko Tutanekai, i te mea kua mahi ke ma-
tou ki roto i te hooro ki Manere, kua kore ki
to matou pa, engari kei konei tonu matou e
noho ana. A Hinemoa ko Nere Wiari; a
Tutanekai ko Aporo Taiawhio; Tiki. ko Ro-
pata Kerei; Umukaria, ko Tiki Papakura.
Tino pai i ta matou mahinga tuatahi, a matou
mea katoa. Te kai-tohutohu ko Rua Tawhai.
I a matou e noho nei i to matou pa i nga Ra-
tapu ka purei ta matou peene i te 3 o na haora
i te awatea, me te waiata i etahi himene, ara
i na waiata e tika ana mo nga Ratapu a tino
nui te haere mai a te pakeha kia kite.
I na ra noaiho e rua nga tuna ki te; nahi i te
awatea, i te po.
Kati e te wii kua tukua atu nei na korero
o tenei kainga, ka tumanako tonu atu te ngakau
kia penei tonu koutou me matou, i na ra ka

HE KUPU WHAKAMARAMA.
7
nui te ora, me te mahara atu ano kia koutou,
ara ki te iwi katoa e noho mai na runa o
Aotearoa.
He koakoa no matou, me te mohio ano hoki
i runa i nga vhakamaharahara mai a to matou
rangatira wahine, ka tutuki tenei haere ki Inga-
rangi, na reira ka hari tonu te ngakau. E te
iwi nui tonu, tena koutou, tena koutou, tenei
koutou e nga tupuna, e nga rangatira, me era atu
karangatanga te haria nei e matou ki mua i nga
iwi o te ao katoa.
Ka tumanako tonu ano hoki matou kia pai
ta matou whakatere i to tatou waka i a Te
Arawa. Tenei matou te karanga nei," E Tau!
E Tau! Kia kaha, kia maia!" Kia tutuki
pai ai to waka ki tera taha o te Moana-nui-a-
Kiwa, kia eketia ai nga ngaru nunui e pakipaki
nei i to matou wiki. Heoi e te iwi, kia ora,
kia ora! Heoi ano.
Na HONE MOREHU NUKU.
Maori Village, Clontarf,
Sydney, 6 Pepuere, 1910.
  
TE WHANAUTANGA O IHU.
RUKA II, 8-20.
E KOREROTIA ana e tatou i roto i enei
rarangi te haerenga mai o nga karere ki te
whakaatu i te whanautanga o te Karaiti. He wa
hari nui ki te iwi te wa whanautanga o te tama
a te kingi, ko te whanautanga ia o te Piriniha o
te Rangimarie kaore i whakaaturia nuitia.
He maha nga whakaakoranga kei konei hei
titiro ma tatou. I te tuatahi titiro ki nga
tangata i whakaaturia ai kua whanau a te Karaiti.
" He Hepara e noho koraha ana e tiaki ana
i a ratou kahui i te po." He hepara ehara i
nga tohunga, i nga rangatira o te iwi; he hepara
ehara i nga karaipi i nga parihi. Ka rite ki nga
kupu a Hemi e mea ra, " Kahore koia te
Atua i whiriwhiri i nga rawakore o tenei ao kia
whiwhi ki te taonga, kia riro mai hoki i a ratou
te rangatiratanga kua whakaaria mai e ia mo te
hunga e aroha ana ki a ia?—Hemi 2'. E araia
ana ano na mea o te rangatiratanga o te Atua i
na rangatira, e whakaaturia ana ki nga rawakore.
Kaore nga mahi a te tanata e arai ana i a ia i
te Atua. I te tiaki hipi a Mohi me Rawiri, i
te patu witi a Kireono, i te parau a Eriha,
tae tonu atu te tonu a te Atua ki a ratou.
Kauparea atu te whakawai a Hatana e mea
mai nei ki a tatou kaore te karakia i homai
mo na tangata mahi engari mo na rangatira.
Te mea tuarua hei tirohanga ma tatou ko te
kupu i korero ai te anahera ki na hepara, " He
kai kauwhau tenei ahau ki a koutou mo te
hari nui meake puta mai ki te iwi katoa." Ka
tika tonu enei kupu kia puta i te mangai o te
Anahera. Kua roa te wa i tako ai te ao i
roto i te pouritanga, a inaianei kua tuhera i te
Atua te huarahi o te Rangimarie o te Maunga-
rongo ki na iwi katoa. Kua whakatakotoria e
te Atua te kaupapa o tona rangatiratanga. Me-
hemea ehara tenei i te hari nui kaore ano he
rongo i tika kia huaina ki taua ingoa.
Titiro tatou ki te mea tuatoru—ara ki te
hunga na ratou te whakawhetai tuatahi ki te
Atua mo te whanautanga o te Karaiti. He
Anahera te hunga na ratou te waiata nei, he
hunga kaore i hara, kaore ano hoki i te mahia
ki te kai whakaora. Te himene tuatahi i wai-
atatia hei whakahonore ki te whakatangatatanga 
o te Atua he mea waiata na nga mano o te rangi.
He nui rawa atu nga mea o tenei wahanga hei
tohutohu i a tatou. Ka kitea e tatou katahi
nga pononga pai ko nga anahera, inhoki he pai
katoa ki a ratou nga mahi a te Atua. Nui atu
ano hoki to ratou mohio ki te kino o te hara,
ki te pai o nga nohoanga i te rangi. E whakaatu
mai ana ano i te nui o te aroha o nga anahera
ki a tatou ki te tangata. He nui atu to ratou
hari i te mohiotanga kua whai putanga ake te
tangata i roto i nga he e pehi nei i a ratou. Kia
whai tatou i muri i te tauwira a nga anahera,
kia hari mo tenei take, kia pouri hoki mo te he.
Te mea tuawha kia whakaaroa e tatou ko te
waiata a na anahera. E ki ana ratou, " Kia
whai kororia te Atua i runga rawa." Katahi ano
te tino kororia o te Atua ka whakakitea ki te
ao no te taenga mai nei o tana Tama ki te Ao.
I whakakitea hoki e ia i tona oranga tae noa ki
tona matenga i runga i te ripeka te tika, te tapu,
te aroha noa me te mohio o te Atua. E whaka-
kitea ana te kororia o te Atua i te hanganga o te
ao, engari i nui ke atu te whakaaturanga mai i
tana kokonga i te ao.
E mea ana te wahi tuarua, " Kia mau te
rongo ki runa ki te whenua." Katahi ano ka
tae mai te mane a te Atua e kore nei e taea
te whakaaro, te mane i waenganui i te Atua
tapu raua ko te tanata hara; he marie e tuhera
ana ki na tanata katoa, kahore he moni kahore
he utu.
Te wahi whakamutunga o te waiata e mea
ana " Kia mau te whakaaro pai ki nga tangata."
Katahi ano te wa e mau tuturu ai te whakaaro
pai o te Atua ki te tangata.  I kitea te kaha o
te Atua i tana hangara i te ao, tona tika i te
waipuke, tena ko tona aroha noa no te hokona
rawa o te ao katahi ano ka kitea nuitia
Ko te ahua tenei o te waiata o na anahera,
a he pai te tukunga iho ki te tangata e whakaaro

TE PIPIWHARAUROA.
ana e puri ana hoki i Iaua tikanga i roto i tona
ngakau.
Te mea whakamutunga hei tirohanga ma tatou
ko te hohoru tonu o nga Hepara nei ki te whaka-
pono ki te whakaaturanga a nga anahera. Kaore
ratou i ruarua, i uwiuwi, he tika ranei he
moemoea noa ranei te mea i kitea nei e ratou.
I whakatika tonu ake matou haere ana ki Pete-
rehema kia kite i te mea i whakapuakina nei
e te Ariki ki a ratou. Whiwhi ana ratou ki te
utu nui o to ratou whakapono, no te mea ko
ratou nga tangata tuatahi i waho atu i a Meri
raua ko Hohepa ki te kite i te Mihaia kua
whanau nei ki te ao. " A hoki ana ratou me
te whakakororia me te whakamoemiti ki te Atua
mo nga mea katoa i rongo nei i kite nei ratou, i
rite nei ki nga mea i korerotia mai ki a ratou."
Kia penei hoki tatou me ratou, kia hohoro ki
te mahi i te mea e marama ana te huarahi he
wainga.
  
HAMUERA MATENGA.
A NA kupu mo te ahua o nga tanata me a
 ratou mahi.
I te Mane te 26 o nga ra o Tihema 1814 ka
whakahaua e au kia taria mai nga toki me era
atu o nga taonga o runga tima. Ko taku whaka-
aro he tope rakau hei hanga whare mo nga mihi-
nare. Te taenga mai o na toki ka kitea e au
kua iti rawa i te nui o taku mahi ki te tuha
atu ki na Maori. I te kore waro hoki hei
tahu i nga maiti mo te whare parakimete ka
whakahaua e au kia whakaturia te whare paraki-
mete hei hanga toki ma matou  me tahu noa ki
te ngarehu. Kaore tahi he rakau o Rangihoua,
ko te wahi rakau e 20 maero pea te tawhiti kei
tetahi taha o te kokoru o taua moana. I te
Tutei ka rere matou ki taua wahi. Ko te
rangatira o taua whenua ko Terra (ko te ingoa
tenei ki a te Matenga). Te una atu o to matou
poti i tatahi tonu a Terra e noho ana. He
haere tonu atu taku ki a ia he tonu atu kia
tukua matou kia tapahi rakau i reira. I haere
i au tetahi taitamaiti, hei tamaiti ma Terra,
engari he maha ona tau i noho ai au i Paramata,
katahi ano ka tae mai ki te kainga. He nui te
tangi o Terra me tona iwi mo taua tamaiti i
tae pai atu ki a ratou. He nui te koa o Tena
i te kitenga i au he nui atu hoki te tae atu o
aku rongo ki a ia. I taku tononga atu kia tukua
matou ki te tapahi rakau ka mea mai ia me
haere noa atu ki te tapahi mai i na mea e
hiahiatia ana e matou. E mea ana matou
ki te haere ka puritia e ia kia maoa rawa he
kai. Ka whakahaua e ia kia taka he kai. I
muri o te kai ka haere matou, tae rawa atu ki
te poti kua eke i a ia etahi kete kai hei mau
ma matou. Haere pai atu matou i runga i nga
manaaki a tenei tangata i a matou. He pa ano
i te wahi e tapahi rakau nei matou ko te ingoa
ko Cowacowa (Kawakawa). I nga tangata e
tapahi rakau ana ko taku mahi he haere ki nga
pa e tata ana. I tetahi po ka noho maua ko
Nikora i te kainga o tetahi kaumatua. I ko-
rero ia ki a maua i kite rawa ia i te taenga mai
o Kapene Kuki e tamariki ana ia i taua wa.
I whakaatu mai ano ia i te wahi i u mai ai te
Kaipuke o Kapene Kuki, te wahi i tu ai tona
teneti me te wahi i tapahi rakau ai ratou ko
ana tangata. Ka motu a matou rakau ka hoki
ki Rangee-hoo (Ringihoua). I te Mane te 9 o
nga ra o Hanuere ka haere au kia kite i tetahi
o nga pa o Shunghee (Hongi) ko (Wymattee) te
ingoa. I haere atu matou ma runga waka. Te
mea i haere au ma runga e 32 nga tangata ki te
hoe, he tere atu ki te rere, he mea atahua
rawa hoki hei mau tangata. I u atu matou ki
te mahinga parareka a Kangorooa he taina no
Hongi. E taka ana he kai ma matou i reira
ka haere au ki te whakataki i te rere wai i
rangona atu e au e haruru ana mai. He pai
taua rere ki taku titiro, kei te iwa pea putu te
tiketike o te rere. Ki taku whakaaro he kaha
noa atu hei whakahaere i nga tu ahua mira
katoa. Ka mutu ta matou kai ka haere ma
raro ki Waimate. Ka tekau maero to matou
haerenga ka tutaki ki a matou te wahine a
tetahi tangata rangatira no taua wahi, ko Tarria
te ingoa o taua tangata. Ka tohea matou kia
noho i reira kai ai. He iwi ngahau atu te
Maori, i a matou e kai ana ka tu te kapa tane
wahine hoki ki te haka ki a matou. Tenei
whenua katoa i haerea mai nei e matou he pai
etahi wahi he kino etahi, he raorao. he puke-
puke, he harotoroto, engari ki taku titiro he
pai katoa hei tipuna witi, kaanga me era atu
ahua kai. Ka tata te to te ra ka haere matou,
kaunenehu rawa ake ka tae ki Waimate. He
pa atahua rawa te pa o Hongi, kei runga i te
puke e tu ana. Kei te 200 pea nga whare o
roto i taua pa. He tino kaha atu ki taku
titiro. Kei runa tonu i te puke te whare e
noho ai a Hongi i na wa whawhai i na wa ranei
e whaikorero ai ia ki te iwi. He paku noa
taua whare, kei te ono putu pea te roa kei te
toru te whanui. He whata taua whare, kei runa
i te pou kotahi e tu ana. Kei tahaki tata atu
ko tetahi atu whare paku, me te tekoteko ano i
te kuaha  e tu ana. He whare kai tenei no te
wahine a Honi. Mauria mai ai nga kai ki roto,
ko te wahi kainga o taua wahine kei te kuaha
kei mua atu o te tekoteko. He hanga papai na
whare, ko na taha me runa he mea mahi ki te
rau po ki te Wiwi. Maru atu kaore te wai e

HE KUPU WHAKAMARAMA.
tuturu iho ki roto. I te iwa o te po ka tae
mai a Hongi ki te ki mai kua pai to maua
whare ko Nikora. Tae atu maua kua pai katoa
te whariki ki nga whariki papai tonu o Hongi, i te
ruha i te haerenga kaore maua i roa e takoto
atu ana ka rotua e te moe.
HE WERA I TE AHI.
TETAHI korero whakaaroha ko te weranga
  o nga tamariki pakupaku tokorua a te-
tahi Pakeha ko Potia te ingoa. I te po o te
Taite te 16 o nga ra o Pepuere nei ka wera
tetahi whare i Akarana. Ko nga ruma o raro
o taua whare he toa ika na Potia, ko runga he
nohoanga nona me tona taokete wahine raua ko
tana tane. Ko nga tangata i roto i taua whare
ko Potia me tana wahine me nga tamariki toko-
toru, me tetahi tamaiti tane ano pakeke tonu
hei tungane ki te wahine a Potia. Ko Mauti-
whira raua ko tana wahine, ara ko nga taokete
o Potia. Ko Mautiwhira raua ko tona hoa
wahine kua rongo wawe ki te ahi, katahi ka
oma ki te whakaoho i a Potia ma. Tae rawa
atu te tane ki te heketanga atu ki raro kua
kangia e te ahi, ka mohio kaore he putanga atu
mo ratou ma reira. Ka hoki mai ia ki te
whakaara i nga tamariki pakeke. Kotahi ano
te huarahi hei omanga mo ratou ma runga i te
parani. Ko te parani nei kei te kangia e te
ahi, kua wera nga tini. Ka heke iho a Mauti-
whira ma te wini ki runga i te parani ka mauria
atu e i nga tamariki ki te wahi pai. Ka heke
iho a Potia raua ko te wahine me nga tamariki
pakupaku ka whitu nga tau mea wahine ka rima
o te mea tane. Ko te wahine kua heke mai i
te tuatahi te taenga mai ki te parani ka hinga ki
raro, kaore hoki i mohio kei te wera nga haeana.
Ka tae iho a Potia me nga tamariki ka koiri
era kia heke ki raro. I te kaha o te koiri-
tanga ka taka i roto i ona ringa, kaore hoki i te
pai tona tu i te wera o ona waewae i nga hae-
ana. Ka hopukia mai ano e ia ona tamariki
kaore ka koiri ano. Te takanga atu ano ka
takahuri atu ki te wahi wera rawa o nga hae-
ana, hemo tonu atu raua tahi. Ka hutia ake
e Potia raua ko Mautiwhira te koka o nga tama-
riki ki ro whare, wera katoa ona waewae me
tona tinana i te tahunga a nga haeana. Ko
Potia raua ko Mautiwhira kua wera katoa a
raro o nga waewae tae aua ki na iwi. Na te
taenga atu o nga tanata tinei ahi i ora ai ratou.
Ko te wahine a Mautiwhira te wahine toa i
taua ahi. Ka oti te whakaara e ia a Potia ma
ka mahara ia ki tetahi hoa o ratou kei te ruma
o te whare e pin ana mai ki to ratou. Ka
heke iho ia ma te parani ka haere atu ki te
wini o taua wahine. E wera ana nga tini o te
parani ia ia e haere ra. Tona taenga atu ki te
wini ka wahia atu e ia ka tomo atu ki roto ka
ara mai te wahine ra. Ka haere atu raua ma
roto i tera whare katae ki raro. Tae rawa atu
ki raro kua kore taua wahine e kaha ki te
haere i te wera o raro o ona waewae. Kei te
hohipera katoa ratou e takoto ana inaianei.
E kiia ana i te takahuritanga atu o nga tamariki
ki te wahi wera kua kore e taea ake e Potia
te hiki ake ona waewae te whai atu i ena tama-
riki kua piri tonu atu ki na rino. Ko ana
moni i taka iho ki runga i aua tini i rewa katoa.
He hanga aroha rawa tenei aitua.
HE AITUA.
ITE ata o te Mane te 20 o nga ra o Pepuere
nei ka tupono tetahi aitua ki tetahi ko-
tiro i runga tereina. I haere mai te tereina i
Poneke e rere ana mai ki Pamutana. Te
taenga mai o taua tereina ki Paekakariki, ara
ki ko tata atu, ka takahuri mai tetahi kohatu
nui i te taha o te maunga. Hangai tonu mai te
kohatu ra ki tetahi o nga kareti o te tereina,
hangai tonu mai hoki ki te wahi e noho ana
taua kotiro, ara wahine tonu. I wahia tangatia
mai te kareti, akina atu ai taua wahine ki te
puroa, hemo tonu atu. I honea noa iho nga
mea e noho ana i tona taha. Tokorua nga
mea i kahore nga mahunga me nga pakihiwi
tokorua hoki etahi atu i mate nga waewae, i
tetahi tarawahi pea enei tokorua o te kareti e
noho ana. Ko te taumaha o te kohatu nei e
toru koata tana. He hanga aroha te matenga o
tenei wahine. Ki te whakaaro na te ahi i nga
ra o mua atu, na te awha hoki o te Ratapu i
whakatanga mai taua kohatu.
He tau tenei mo te hana manuao nunui
ahakoa te £2, 000, 000 a Kaniki kua pau hei
tautoko i te tikanga peehi i tenei mahi i te
whawhai. Timata mai i te 1 o nga ra o Pepuere
nei ka rite tonu te oti o te manuao i nga iwa ra
katoa. Pau rawa ake tenei tau ka tae ki te
tekau ma-tahi na manuao nunui ma Ingarani,
ka whitu ma Tiamani, ka wha ma te mea kotahi
o Amerika raua ko Ruhia, ka rua ma te mea
kotahi o te Wiwi, o Tin me Tiapani, ka kotahi
ma te mea kotahi o Ahitiria, o Paratira me te
Paniora. Hui katoa te atu o enei manuao
hou £140, 000, 000.

10
TE PIPIWHARAUROA.
HE PANUI.
PIHOPATANGA O WAIAPU.
HUI TOPU.
TERA e tu te Hui Topu o te Pihopatanga
 o Waiapu ki Waiomatatini a te 19 o
na ra o Maehe, 1911
A W. WAIAPU.
Pihopa.
PANUI.
HUI KI WAI-0-MATATINI, WAIAPU.
Te Ratapu te 19 o nga ra o Maehe, 1911.
Te Hui Topu o te Hahi Maori o te Pihopa-
tanga o Waiapu.
I RUNGA i te tono a na Kaumatua o Ngati-
porou i tona taenga tuatahi mai ki to
ratou takiwa, ka whakaaetia e te Pihopa hou
o Waiapu kia tu te Hui Topu o te Hahi
Maori o tona Pihopatanga ki te takiwa o Ngati-
porou.
I kiia ko na ohaoha o taua Hui mo te
Wharekarakia Whakairo i Manutuke i wera nei
i te ahi. Kei te takoto pena tonu tena kupu.
No muri nei ko te whare wera o Hukarere.
Heoi ka rua enei aitua ka takoto i runa i enei
wahanga o te iwi Maori. No reira i marama
ai na take o tenei hui, ara:—
1. Ko te Hui Topu.
2. He kohi moni mo te Whakaoranga i te
whare wera o Manutuke.
3. He kohi moni hei awhina i te Whaka
houtanga o Hukarere.
Na reira ano hoki i tika ai kia kiia he karanga
whanui tenei ki nga iwi, ki nga marae katoa.
Awhinatia na take nei!
Me hui mai i te Hatarei te 18 o Maehe.
Hei te Mane te 20 o na ra ko te pereti.
Na NGATIPOROU Katoa.
NGA MOTU TITI.
Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.
EHOA tena koe. Tenei taku korero mau
e ta ki roto i te Pipi. Ko taku hiahia
kia kite katoa na tanata e tango ana i te manu
i tenei korero.
" Kei te rongo ahau he tokomaha na tanata
kaore i te pai mo te roherohenga i nga Motu
Titi. E mea au mehemea e pa ana enei korero
ki tetahi tangata kia kaua ia e wehi ki te whaka-
atu i ona tipuna i whai panga ai ia ki enei mou-
tere, ara ki Otakou, Murihiku, Rakiura me nga
Motu Titi, kia mohio atu ai ahau ki te tika o
ona paanga, i te mea kua tata oku ra. Kaore
hoki ahau e wehi ki te whakaatu i oku tipuna
kia korerotia mai e te tangata. Kaore hoki e
taea e tetahi te whakahe ko Tauteori, Ngati-
hawea, Matumamoe, me Hikaororoa nga tangata
tuatahi na ratou i haere enei wahi. Ka taea
e au te whakataki mai taku whakapapa i nga
hapu o Ngaitahu, Ngatiwarirua, me Ngatikuri, me
taku ara mai i a Aparangi raua ku Maru me ta
raua tamaiti me Tarewai. Ko nga tangata enei
na ratou i takahi tuatahi enei wahi, mai i Ota-
kou ki Murihiku me Rakiura tae atu ki nga
Motu Titi. Ko nga tangata enei i a ratou enei
wahi. Na konei ko matou ko aku tungane me
a matou tamariki na uri hangai o enei tipuna.
Heoi ano na Riria Potiki."
RANIERA ERIHANA.
Otakou, Dunedin.
Kaore pea i te hangai te ingoa e kiia nei ko
na Motu Titi. Na matou noa tena ingoa i
hoatu mo Muttonbird Islands kaore hoki i
homai e te kai tuhi te ingoa Maori.—ETITA.
NGA MERI O TE KINGITANGA.
KUA whakaritea tetahi tikanga i Ingarani  kia
kohia e na Meri katoa o te kingitanga o
Ingarani tetahi moni hei aroha ma ratou ki to
ratou tuakana i runga i te ingoa kotahi, ki a
Kuini Meri. Ko tenei moni he whakanui na
nga Meri i te karaunatanga o tetahi o ratou ki
te turanga Kuini. Kaua te kohi hei iti iho i te
kapa, kaua hoki hei rahi ake i te pauna. I te
tuatahi i whakaaro ma na Meri anake tenei
tikanga, no muri mai ka whakaritea e te komiti
kia whakaurua mai ano hoki etahi atu o na
pekapekanga o taua ingoa . I runa i tenei whaka-
ritenga ka uru na wahine katoa e mau ana i
enei ingoa na:—Meri, Mei,! Maria, Mereana,
Manana me Mane.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
11
PITOPITO KORERO.
E korerotia ana e na nupepa i whakaekea
a Waimana te pa o te Poropiti o Rua e na
pirihimana. Tokotoru nga pirihimana i tae ki
Waimana, tokorua no Whakatane kotahi no
Rotorua. No te ata tonu o te Turei te 16 o
ra ka tae nga Pirihimana. Ko ta ratou haere
he titiro mehemea he tika nga rongo kei te hoko
waipiro te Poropiti i roto i te Rohe Potae.
He nui te waipiro i kitea e ratou i roto i te
toa o Rua. Kua rongo noa atu nga Pirihimana
kei te hoko tahae a Rua i te waipiro ki tona
iwi i te wa o te Kirihimete.
I te whakawatanga whainatia ana a Rua mo
na moni £100. Kare ano i mutu te whakawa
i a ia. I te patainga ki a ia mo te take i hoko
waipiro ai ka ki e whakamatau ana ia i te ture.
I tata ki te £1000 nga moni i a Rua hei utu i
tona hara. Kua rite te waina tuatahi kei te
whanga atu mo te mea tuarua.
I roto i te whai korero a te Pirimia i Tara-
whata i puta etahi kupu ana mo etahi Pouta-
peta mo te waea hiko kaore nei ona rama. E
whitu nga whare pera e whakaturia ana e te Ka-
wanatanga ki Niu Tireni nei. E rua e ahei
ana ki tuku korero ki nga wahi tawhiti, e runa
kaore e tino kaha. Ko tetahi o nga mea iti ka
whakaturia ki Turanga. E kore pea e hangaia
rawatia he whare mo enei, ko te mea hoki mo
Turanga ka uru noa atu ki te Poutapeta.
I te Tairawhiti nei e akina ana e te hau me
te marangai e kangia ana mai era atu wahi e te
ahi. I te kaha o te maroke o tenei raumati i
nui atu nga wahi i kangia e te ahi. A te Wai-
roa ki Akarana, a Waikato, a Taupo nga takiwa
o Taihape tae atu ki Poneke kei te karapotia
e te ahi. Ko te ngahere totara o Taupo kei te
kangaia. Ko te tino parekura o Taupo ko nga
mahinga kai i pau katoa i te ahi, ko nga para-
reka rawa ano ia nga tino mea i mate. E patua
ana mai era atu wahi e te maroke, e patua
ana te Tairawhiti nei e te awha. Mehemea
kaore te pakapaka o te whenua i mua atu o te
putanga mai o tenei marangai kua puta ano he
waipuke nui pera me to tera makariri. He
maha nga tima nunui me nga tima ririki i katia ki
Wharekahika e te hautonga. Haere tonu mai
na tima i Akarana noho tonu mai i Whare-
kahika, no te mariritanga rawa o te hau katahi
ano ka puta mai.
I whakaatu ano te Pirimia kua oti i te Kawa-
tanga te hana etahi tauwira whare mo na tanata
mahi. Tekau ma waru na tu ahua tauwira
kua oti, a mea ake nei tukua ki na wahi katoa
o te Tominiana hei matakitaki ma te tanata.
Ko te ahua o na utu o aua whare kei te £100
ka ahu atu ki te £750 He tikanga tenei i ata
whakaritea e te Kawanatanga kia mohio mai ai
ia ki te paunga tikatanga o ana moni. He mea
pai rawa tenei.
PIHOPATANGA O WAIAPU.
ETAHI O NGA PATAI I PATAIA I TE HUI I TU
KI TE PAHOU, WAHI O WHAKATANE, I TE
TAU 1910.
He patai na Rev. R. Haumia:
" Nga tamariki o te Pariha ma te Minita ranei o
te Pariha e iriiri ma tetahi; atu Minita ranei?"
Te utu a Te Pihopa:
" Ma te Minita ano o te Pariha e iriiri  ana tama-
riki, engari ki te ngaro ia ka ahei noa atu tetahi atu
Minita ki te iriiri. Ki te kore rawa he Minita ka
ahei noa atu te mangai reimana ki te iriiri i te tangata
i te tamaiti ranei e tata pu ana ki te hemo. Ka
ahei ano te Matua ki te iriiri i tana tamaiti ki te
kore ano he minita e pa tata ana." (Tirohia  Ru-
piriki Iriiri i roto i te whare).
He patai na Wiremu Kingi Te Wharepurangi:
" He mea tika ranei kia tu te Minita Maori ki te
aroaro o te Kooti Whenua Maori?"
Te utu a Te Pihopa;
" He patai nui tenei, he patai hoki e tika ana ki
a ata whakaarohia e tatou. Ki taku whakaaro kaua
na minita e uru Id te Kooti Whenua Maori ko o
ratou raruraru e pa ana ki o ratou Whenua ma o
ratou mangai reimana e whakahaere. Ko te mahi
hoki tenei ma nga, mangai reimana he hapai, he
awhina, he whangai i o ratou minita. Ki te kitea te
minita i reira he tohu tera kei te ngoikore ona
mangai reimana.
"Kua rongo ahau i te raruraru i pa ki etahi
minita i runa i tenei mahi, na te whawhai i roto i
te Kooti o nga minita ka matoke te whakaaro o te
tanata ki na mahi a te Atua. Na tenei ano hoki i
heke haere ai te mana o na minita, me te hopo-
hopo ki a ratou.
" E mohio ana ahau i tae ai te minita mo ana
tamariki, otira ki te pai nga whakaaro i waenganui i
a rana ko tana reimana ka taea noa atu e taua
reimana te whakahaere ana take i roto i te Kooti.
" Ko enei oku whakaaro mo tenei patai. Ki te
taea e te minita te tu ki waho  he painga tena. ki te
kore hoki kei a ia. No reira, hei te taha o tatou
rawa.  Matenuitia nga mea wairua.'"
I whakaaria e Tiaki Rewiri i tautokona e Atirikona Wiremu:
" Kia perehitia te kaute o nga moni o te wero a te
Atirikona Hamiora me nga moni o nga  Pariha  o te
Pihopatanga o Waiapu. kei te ringaringa o nga Kai-
tiaki o aua  moni."
(I kohia  £1036/15/6 i te Hui o Waiomatatini: e
£318/1/5 i tukua ki te Atirikona  e nga Kaiwhaka-
haere o tana Hui).

TE  PIPIWHARAUROA.
HE TURE TUTURU.
1. Kotahi putanga o TE PIPIWHARAUROA i te ma-
rama.
2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te
tau, me nooti o te Poutapeta me pane ranei, auaka i te
tiaki he pane kingi hepene nga pane e tino hiahiatia
ana.
3. Ki te pau nga hereni a tetahi tangata i tuku
mai ai ka tukua atu he kaute. Ki te tae atu te
kaute kia hohoro te tuku mai i te moni, na te moni
hoki i puta atu ai te pepa ehara i te mea tupu noa.
4. E pai ana kia tukua mai nga korero o ia wahi o
ia wahi o te Motu, engari kei te Etita te tikanga mo te
ta i aua korero : kia marama te tuhituhi.
5. Me penei te tuhi i waho o nga reta katoa: —
Ki TE PIPIWHARAUROA,
Te Rau, Gisborne.

HE PANUI
Ki te tangata e hiahia ana ki te Rawiri
ki te Himene : he nui noa atu nga pukapuka
kei a au inaianei : ko te utu : —
He mea nui, kin noa ... 2/6
He mea nui, kiri wher ... 3/-
He mea nui, kiri pai ... 4/—
He mea nui kiri pai rawa ...  5/6
H e mea paku, kiri whero ... 1/6
H e mea paku, kiri pai . . . 2/6
He mea paku, kiri noa ... 1/-
He mea paku, kiri pai rawa 3/6
Rawiri & Himene, kiri noa 1/6
Rawiri & Himene, whero ... 2/-
Rawiri & Himene, pai ... 3/-
Rawiri & Himene, pai rawa 4/-
He Himene ... ... -/6
Maku e utu te Pane Kingi hei tuku atu i
nga pukapuka ki a koe.
Na H. W. WILLIAMS,
Te Rau, Gisborne.
Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te,
Kawenata, me tono ki te BIBLE DEPOSITORY
SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.
Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi //-
Kawenata me nga upoko whakamarama 2/6 3/-
4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga waiata 2/-, 2/6, 3/-,
3/6, 4/-, me te pane kingi, 3d.
Printed and Published by H. W. WILLIAMS, at Te Rau
Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand.