Te Pipiwharauroa
i. * ^HB f
/
HE KUPU WHAKAMARAMA.
NAMA 152. GISBORNE. TIHEMA 1910.
" He ao te rangi ka «hia, He hitruhHru te waiiti ka rcre."
hui! Unit! Ibtthfotttova^
TE WHANAUTANGA O IHU.
RUKA II, 1-7.
1 I aua ra ka whakatakotoria mea no te whare ia. no te k;iwai
- he-tikangT«IHha'Akuhata, kia o Rawiri:)
tuhituhia te ao katoa. 5 Kia tuhituhia ai raua ko
2 No te kawanatanga o Hai- Meri tana wahine taumau, ko
rinia t Hiria i meatia ai tenei ia ano e hapu ana.
tuhituhinga tuatahi. 6 A. i a raua i reira, ka rite
3 A ka hiere nga tangata ka- nga ra e whanau ai ia.
toa kia tuhituhia, ia tangata, ia 7 Na ka whanau tana mata-
tangata, ki tona pa ake ano. mua, a takaia an;i e ia ki nga
4 A i haere atu ano a Hohe- kakahu, ka whakatakotoria ki
pa i Kariri,.i te pa o Nahareta, te takotoranga kai ma nga ka-
ki Huria, ki te pa o R;fwiri, ko rarehe; no te mea kahorc he
Peterehema te ingoa; (no te wahi mo ratou i te whare.
E WHAKAATURIA mai ana i roto i enei
rarangi nga korero o te WHanautanga o te
Tama WHakatipu kotahi a te Atua, te Ariki a
Ihu Karaiti. He mea whakamiharo nga whanau-
tanga katoa, he putanga mai hoki no tetahi wai-
rua ki te ao nei a kaore ona matenga. Engari
mai o te ti matana o te ao kaore he whanautanga
whakamiharo i tua atu'i to te KaraUi. He
merekara hoki tenei—" Te Atua i whakaritea
mai i roto i te kikokiko." (i Tim. -1,6.) Kaore
- e taea te korero nga manaakitanga i homai e ia
ki te ao, nana hoki i whakatuwhera ki te tangata
te tatau o te orangatonutanga.
I a tatou e korero ana i enenei rarangi titiro
i te tuatahi," Ki te wa i whanau ai a te Karaiti."
No te wa i whakahaua ai e Akuhata Hiha, e te
Emepara tuatahi o Roma, kia taketia te ao
katoa.
Ka kitea e tatou i tenei mea iti te whakaaro
nui o te Atua. Kua maunu tonu te Hopeta i
a Hura (Ken. 4910)- Kua rir0 0^ Hurai ki
raro i te mana o nga tauiwi, kaore o ratou na
mana motuhake. Kua tae mai ki te wa hei
whanautanga mo te Mihaia. Kua puta te whaka-
hau a Akuhata kia taketia te ao, i taua wa
ano ka puta a te Karaiti.
He tino wa tika rawa tenei mo te Rongopai o
Ihu Karaiti. Katahi ano, mai o mua iho, ka
riro te ao ki raro i te mana o te kingi katahi.
(Ran. 240). Kaore he mea hei arai i te kai
kauwhau o te Rongopai i nga pa katoa, i nga whenua
katoa. Kua oti nga rangatira me nga tohunga o
nga tauiwi te pauna a kua kitea to ratou koha.
Kua kitea i nga korero mo Ihipa, mo Ahiria,
mo Papurona, rno Kariki me Roma, " kihai
nga whakaaro nui o te ao i matou ki te Atua."
(i Kori. i21). Ki tonu te ao i te pouri, ahakoa
he maha ano nga tangata matau i aua ra. No
te wa i rite ai ka heke iho te Atua i te rangi ki
te homai i te Kai-WHakaora kaha. No te wai i
rite ai ka whanau a te Karaiti (Rom. 5").
Kia mau tatou ki tenei whakaaro kei roto i
nga ringa o te Atua nga wa katoa (Wai. ai"):
Kei a ia e mohio ana te wa e rite ana hei
awhinatanga i tana hahi. Kia tupato hei whaka-
warea tatou e te manukanuka ki te ahua o nga
wa, me te mea nei he mohio ake tatou i te kingi
o nga kingi i te wa e rite ana mo te awhina.
" Kati noa Piripi te whakamatau ki te whaka-
haere i te ao," nga kupu e puta tonu ana i te
mangai o Matene Ruka ki ona hoa.
Ko te mea tuarua hei tirohanga ma tatou ko
" te wahi i whanau ai a te Karaiti." Kaore i
whanau ki Nahareta o Kariri ki te kainga o
Meri. Kua korerotia e te poropiti e Mika hei
Peterehema he whanautanga mo te Mihaia.
(Mik. 5'2)» a i Peterehema ano te whanautanga.
E kiteaana ano i tenei ta te Atua whakahawrenga.
E whakahaerea ana e ia nga mea i te rangi i te

2
TE PIPIWHARAUROA.
whenua. E whakaanga ana e ia nga ngakau o nga
kingi ki te mea i tana i pai ai. Nana i whakaoho
te ngakau o Akuhata kia taketia te ao, a nana
ano i whakaanga a Hohepa raua ko Meri kia
haere ki Peterehema. Kihai a Akuhata raua
ko tona kai whakahaere ko Hairinia i whakaaro
he kai whakarite kau raua i nga whakahau a te
kingi o nga kingi. Kihai raua i matou e whaka-
takoto ana raua i te turanga o te kingitanga nui o
te Karaiti e tau ai ki raro i a ia nga kingitanga
katoa o te ao a te ra e rite ai. Ka rite ki ta
Ihaia i mea ai, " Kahore ia ana whakaaro penei,
kihai hoki tona ngakau i mea ki te penei."
(Iha. 107).
HE AHA TATOU I KIIA AI ME MAORI.
Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.
EHOA e Te Waaka Te Ranui o Ruatoki.
Tena koe. Tenei kua kite iho i to patai
i roto i te Pipi nama 151, wharangi 7 me to hopu
ano i taua patai pai tika hoki, engari kai to hopu,
ahua haua ana tera. Kaati au atu pea ua taua
nei i te mea tonu e hopu ana. Inahoki au ka
hopu ano i to patai, ana haua taku utu auatu,
tenei pea kai tetahi atu te hopu pai, tika, ma-
rama. Ko to patai tenei;
He aha tatau i kiia ai he Maori? ko te hopu
tenei. I te wa i tae mai ai a Kapene Kuki
ki Turanga kua pau ana taewa, e wha nei e toe
ana. Ka ui ia ki nga tangata o reira, kaore ranei
he puteito? Ka ki atu nga tangata he pena ano
kei konei. Ka ui a Kapene Kuki he aha te
ingoa? Ka ki atu nga tangata ra ko te ingoa o ena
mea he maori. Katahi a Kapene Kuki ka ki
ki ona hoa, ko enei tangata he Maori!
A e ki nei koe kaore ou pouri ki te tapanga a
te pakeha nei i o tatau ingoa ki te taewa maori.
Engari e te hoa me te mea nei e rua o hopu i te
patai i pataia nei e koe. Inahoki e ki ana koe
i raro iho nei, he mea titiro na aku koroua o
runga ia Matatua nei, ki te ma o te kanohi o te
pakeha, he rite hoki no te ma ki aku kakahu,
na reira ka kiia atu e au he Pakeha ko taua
mea hoki he harakeke, koia nei i tapaia ai e
tetahi taua mea ma, he Pakeha.
E hoa, ano ia ki au o hopu he korero pura-
kau (he paki waitara). Ki taku mahara noa
i roto i toku kuaretanga kaore a te Maori taewa,
engari na Kapene Kuki me nga mea i muri mai
i a ia, i mau mai tenei kai. Tetahi kaore ano
au i rongo he " Maori" te ingoa o tetahi taewa,
a me te mea nei he porangi a Kapene Kuki;
inahoki i tona patai e ai ki a koe, he aha te
ingoa o enei mea, ha kiia atu e nga tangata ra he
Maori, katahi a Kapene Kuki ka ki atu ki ona
hoa he Maori. I rite ki te tangata e patai ana
ki te hoiho, ka kiia mai he hoiho, katahi te kai
patai ka ki e! He kau te mea nei: i pena ra te
ahua. Tetahi o hopu he ma no kakahu i rite
te kanohi pakeha ki o kakahu te ma i tapaia
ai Pakeha. Mei kiia pea Pake, Pora, Tarahau,
Paepaeroa, Mahiti ranei te ingoa mo te pakeha
katahi ka rite ki to hopu. Kaati mo au e te
hoa rangatira Kauaka hei pa pouri mai mo aku
kupu whakahe i tau hopu; akuanei hoki koe
whiwhi ai i te kupu whakahe mo taku hopu, a e
koe hoki au e pouri ki te kitea mai te he ka
whakahe a ka homai he kupu marama, kia oti
pai ai. Ka timata nei au te utu i te patai.
MAORI.
No mua iho tenei ingoa Maori, no mua noa atu
i a Kapene Kuki tenei kupu, wai maori. Na
te kore tote i roto i te wai i kiia ai he wai
maori. Na te toto i roto i tetahi wai i kiia ai
he waitai. I o matou tipuna ia Wakarara raua
ko Pakira ka tekau whakatipuranga) no aua noa
a atu i a Kapene Kuki) ka ki atu tehahi, "Kaore
koe e kaha i au i tuatia hoki koe ki te waitai."
Ka ki atu tetahi, " Kaore koe e ora i au i tua-
tia hoki koe ki te wai maori." E whakatau-
kitia ana e konei te marino o te moana tote,
" Taukuri he marino me te mea tonu tera he
wai maori." E kiia ana te ingoa Maori ki nga
mea ngawari noaiho e kiia ana, " Ehara he mea
maori noaiho; ehara he tohunga maori noa."
Te Maori he mea no uta nei. E kiia ana te
koau o te mona he koau waitai; to uta he
koau wai maori. Ki au no mua noa atu tenei
ingoa te Maori. Ko o Wharekauri nga Moriori
(Maoriori). Kaati e rite ana tenei ingoa te
Maori, ki te kupu Pakeha nei " Native," ara
tangata whenua. E kiia ana nga taro tawhito,
he taro Maori, na te Pakeha, na nga hoia, etahi
taro i mau mai, na kona i kiia ai he taro hoia.
Pena ano o mua kumara, ka kiia he kumara
Maori. Pena ano nga kiore o mua, kiore Maori.
Pena ano nga kuri tahito, kuri Mori, ara Maori.
I te taenga mai o te pakeha ki te Motu nei
kaore a te Maori taewa, ko te kai he parata-
whiti te taenga mai nei o te pakeha, ka tae mai
te taewa; ka whakamatau a Ngatiporou ki te kai
i te taewa; ka rongo he rite tonu te reka o te
taewa ki te para, ka ki nga tangata, katahi nei te
para reka. Na kona i noho ai te ingoa o tena
kai ki a Ngatiporou nei he parareka. Na kiia
taua kai kotahi ano e koutou he taewa; ki
Waikato me era atu wahi mo taua kai kotahi
ano he riwai; ki a Ngapuhi he parete; ki a matau
he parareka. Kaati me whakamatau au ki te
utu i te patai.
PAKEHA.
Te Turehu he iwi ma e kiia ana e nga kaumatua,

HE KUPU WHAKAMARAMA.
he urukehu hoki. Kaati ko nga ingoa Turehu,
he Patupaiarehe, Pakepakeha. Me ki au ko te
take tenei i kiia ai nga iwi kin ma he pakeha.
Tetahi korau pohata (tonapi) he ma. Ko te
ingoa ki a Ngapuhi he keha. Kia tipu te keha
ka hanga he pa kia ruru ai, ka tapaia te ingoa o
tena pa he " pa keha." Ko te puruhi e kiia
ana e Ngapuhi he " keha" te ingoa.
Kaati ake aku hopu. Tena kai nga tangata o
Motu nga hopu tika. I oti taku i konei mo te
Maori: no mua noa atu, mo nga mea noaiho,
me nga  mea o uta, me nga tangata whenua hoki.
Ko te Pakeha he turehu. I kite i te iwi hou
i te iwi kiri ma i te iwi turehu, ka pohehe he
turehu ara he pakepakeha. He iwi hoki i ahu
mai i te moana, i waho o te rohe o te Maori.
Heoi aku utu purakau, paki waitara. Hei
kata ma nga mea e titiro ana, kata whakahawea
ra. Kaati auatu. Heoi.
NIKORA TAUTAU
Tologa Bay,
Uwawa ki uta.
  
AOTEAROA ME TE WAIPOUNAMU.
TE mahi a nga tangata o Aotearoa he puhae-
hae ki o Te Waipounamu, me o Te
Waipounamu hoki ki o Aotearoa. Me te mea
nei tera he iwi ke tonu ano tetahi i tetahi.
Ka whakaritea e te Kawanatanga he moni hei
mahi i etahi mahi nunui mo Aotearoa ka korero
nga mema o Te Waipounamu, ka hoatu hoki
mo tera ka korero o tenei. Ko te mahi tonu
tenei. Ehara ia i te mea ka mutu ano te ahua
o tenei mate, kaore he nui noa atu i tenei, e
tika ana pea kia kiia he tino mate tenei no
Niu Tireni nei, ara te puhaehae. E ahua rite
ana ki te kupu a te Karaipiture e mea nei,
" Ka ara ake te ringa o te tuakana ki te teina,
to te teina ki te tuakana." E puhaehae ana a
a Akarana ki a Poneke, a Taranaki ki Akarana,
a Nepia ki Turanga. Tera atu ano hoki etahi
o nga taone kei te mau ki taua mea. Ko te mea
nui rawa ia ko te whakaaro a nga motu e rua
nei ki a raua, a tetahi ki tetahi. Otira ki te
tirohia te ahua o nga awhina a te Kawanatanga i
tetahi i tetahi o mua iho a tae noa mai ki nai-
anei ka kitea ko Te Waipounamu ano te tama
i nui te whakawhiwhia. He roa atu nga rama
reri we o Tera i o tenei, me ona rori atahua
atu. Ki te tirohia te wariu o raua inaianei ka
kitea ko te tikanga tika kia nui ake nga moni a
te Kawanatanga e pau mo Aotearoa i nga mea
mo Te Waipounamu. Ina koa ma nga whika e
mau ake nei e whakaatu ki a tatou. I tera tau
ko te wariu o nga taonga i puta atu i Aotearoa,
£13, 309) 000, ko te Waipounamu e £8, 612, 000.
I mua he whenua whai moni a Te Waipounamu
engari inaianei kua iti haere rawa aua huarahi
i hua mai ra te moni i nga tau o mua. Ko nga
huarahi moni mai o Aotearoa nei kei te piki
haere.
Ki te tirohia te wariu o nga whenua kei runga
ano a Aotearoa. I te tau 1891 ko te wariu
nui o nga whenua o Aotearoa e £57, 441,115,
ko o Te Waipounamu e £64,783,914   I te
tau 1909 ka piki te wariu o Aotearoa ki te
£160, 917, 161, Waipounamu ki £110, 598, 861;
ara £103, 476 046 te pikinga o te wariu o Aotea-
roa i roto i nga tau 19. ko te pikinga o Te Wai-
pounamu e £45, 814, 9+7 ano.
Ki te tirohia ki te kaute o nga tangata ka kitea
kei runga ano a Aotearoa. I te tau 1891 e
281, 726 te kaute o nga tangata o Aotearoa, ko
o Te Waipounamu e 344,32  I te kautetanga
o te tau 1906 ka noho ki te 476,939 te kaute o
Aotearoa, ko to Te Waipounamu ki 411 649
Ki te tirohia nga mahi o nga taone nunui o
enei motu ka kitea kei runga ano a Aotearoa.
Ko nga mahi o te taone o Akarana i roto i nga
tau 18 ka huri ake nei 180 pai heneti te piki-
nga, ko o Poneke 160. Ko o nga taone nunui e
rua o Te Waipounamu e 37 e 26 ano pai heneti
te pikinga.
He whika enei hei whakaatu ki a tatou i te
ahua o o tatou motu e rua nei, i te whai mana
o Aotearoa ki te awhina nui a te Kawanatanga
ko te wahi hoki tenei o Niu Tireni i nui te
oranga, te whenua, te tangata me nga mahi.
  
TE HOIHO ME TE MIHINI.
E KIIA A ana a te wa e nui ai te mihini ka
mate te hoiho, ka riro hoki, ma te
mihini anake e mahi nga mahi. Ki te whakaaro
a te hinengaro he tika tonu tenei korero, engari
ki te ata tirohia nga whenua kua mahi nui i te
mihini ka kitea kei te piki haere tonu te kaute
o te hoiho, kaore i te heke. Ko Merika te
whenua nui atu o nga whenua katoa ki te mau ki
te mihini mo nga tu ahua mahi katoa, a ko te
kaute o nga hoiho kei reira i te timatanga o
tenei tau 21, 040, 000. Ko te kaute i tera tau
13,537,500  ara e 7, 502, 500 te nuinga ake o nga
hoiho o tenei tau i o tera tau.
  
Te kau kaha ki te ngaungau i ana kai he kau
whai miraka.

4
TE PIPIWHARAUROA.
A TATOU TAONGA-OHA I ROTO I
TE HAHI.
TE HAHI ME NGA WHAKAPONO.
ITE orokotimatanga mai ano o te Hahi ka
kite tatou e noho ropu tonu ana te hunga
whakapono, ko te mea nana ratou i whakako-
tahi na te kotahi o to ratou whakapono. I te
tuatahi ko nga akonga anake a te Kariti, no muri
mai ka uru atu te hunga i iriiria i te Ra o te
Petekoha. E kiia ana ki a tatou—" I noho
tahi ano te hunga whakapono katoa, i huihui
katoa ana hoki i a ratou mea, a whawhati taro
ana ia whare ia whare, kai ana i a ratou kai i
runga i te koa i te ngakau tapatahi."—Mahi 2 44,47 
E kiia ana ano—" U tonu ratou ki te Ako a nga
Apotoro, ki te whakahoatanga, ki te whawhati
taro, ki te Inoi."—Mahi 2 42 Te whakahau
whakamutunga a te Karaiti ki ana Akonga, i mea
atu ai ia ka haere tahi tonu ia i a ratou hei
awhina, " Haere meinga hei akonga nga iwi katoa
...akona ratou kia mau ki nga mea katoa i
i whakahaua i ahau ki a koutou."—Matt. 28 20
No te mutunga o nga Ra e 40 i muri iho i tona
aranga ake i korerotia ai e ia tenei whakahau ki
ana Akonga. He maha ona putanga mai ki
waenganui i a ratou i taua wa, " I korero ai ki
a ratou i nga mea o te Rangatiratanga o te Atua."
—Mahi 1 8. Ka mohio i a tatou ko enei whaka-
hau me nga mea hoki o mua atu nga tino mea
hei ako ma ratou ki nga iwi katoa.
Ko enei whakahau a te Karaiti i tino mau
tonu i ana akonga, a i whai tonu a ratou ako i
runga i ana tohutohu: inahoki e kiia ra ki a tatou
" U tona nga akonga ki te Ako a nga Apotoro."—
Mahi 2 42 Na nga Apotoro ki nga Hurai tenei
ako, engari ki te tirohia ka kitea e penei ana
ano te tikanga a Paora ki nga tauiwi. I korero
hoki ia ki nga kaumatua o Epeha i mea, " Kihai
hoki ahau i Manawapa ki te kauwhau i te whaka-
aro katoa a te Atua ki a koutou.—Mahi 2o 27
Ki te hunga o Koriniti i mea atu ia, " I hoatu
na hoki e ahau ki a koutou i te tuatahi te mea
i riro mai i au."—1 Kori. 15 3 Ki nga tangata o
Roma," Ko tenei me whakawhetai ki te Atua, he
pononga hoki koutou i mua na te hara, heoi kua
ngohengohe o koutou ngakau ki te ahua o te ako
i whakaritea nei mo koutou."—Roma 6 17
I runga i enei korero a te Apotoro ka kitea
iho e tatou me te mea nei kotahi tonu te tika-
nga o te ako hei akonga atu ma ratou i nga iwi
katoa, a manawapa atu ratou ki te pupuri i
taua tikanga.
E ki ana etahi tangata kaore i tino marama
te ahua o te ako a nga Apotoro ki a ratou ako-
nga. E tika ana ano kaore i penei te marama
me o nga kupu o naianei, engari e marama ana
ano ki a ratou na. Ahakoa kaore ta ratou
whakapono e penei me to naianei te marama,
kei mea tatou kaore tahi a ratou whakapono.
Tera ano etahi kupu rere noa kei roto i nga reta
hei whakaatu ki a tatou he whakapono ano ta
ratou. Ko etahi enei o au kupu:—
Te Whakapono, Kara. 1 23
Te Korero o te Ripeka, 1 Kori. 1 18
Te Whakarerenga iho, 11 Teha. 3 6
Te Mea Pai i tukua ki a koe, 11 Tim. 1 14
Te Tika, ko te Hahi nei tona Pou me te
Turanga, 1 Tim. 3 15
Te Whakaakoranga a te Karaiti, 2 Hoani 9.
Te Whakapono kua oti nei te tuku mai ki te
Hunga Tapu, Hura. 3
Kaore e tino marama ki a tatou o naianei enei
kupu, engari me te mea nei no roto enei i ta
ratou whakapono, ara i ta ratou ritenga e whaka-
ako nei ki nga iwi katoa. A ka taea ano e
tatou te ki i te wa ano e ora ana etahi o nga
Apotoro kua takoto tetahi whakapono ma ratou
hei akonga ma ratou ki nga iwi, hei puritanga a
ngakautanga hoki ma a ratou akonga. Ko taua
whakapono tenei e korerotia nei i a Roma 617 e
korerotia ra i akona ratou ki tetahi Ahua Ako.
Ko taua whakapono ano pea e korerotia nei e
Paora i a 2 Timoti 1 13, " Kia mau ki te tauira
mo nga kupu tika i rongo ra koe ki au."
Ki te tikanga ko nga kupu mo te ahua o ta
ratou iriiri i whakatakotongia ra e te Karaiti—
" I runga i te ingoa o te Matua, o te Tama, o te
Wairua Tapu"—i meinga hei kaupapa mo ta
ratou whakapono. I te mea ko ta ratou tau-
wira tenei, he marama noa ta ratou tapiri atu
i etahi kupu whakamarama mo nga mahi a te
Tokotoru—he whakamarama mo te hanganga a
te Atua Matua i te ao, mo te hokonga a te
Atua Tama i nga tangata katoa, mo te whakatapu
hoki a te Wairua Tapu. I runga i tenei ahua
ka takoto he whakapono ma nga Hahi katoa i
roto i te 100 tau i muri iho i te matenga o te
Karaiti e ahua rite tonu ana ki te whakapono e
puritia nei e tatou, ara ki te whakapono a nga
Apotoro. Ka 300 tau i muri iho i te matenga
o te Karaiti ka ara etahi whakaakoranga teka i
roto i te Hahi. Hei whakahe i enei whaka-
akoranga ka whakatakotoria he whakapono wha-
nui ma te Hahi katoa. Ka takoto ko te whaka-
pono o Naihia, i hanga i te Kaunihera (Hui) i
tu ki Naihia i te tau 325, engari no te tau 451 i
te hui i tu ki Karahitono katahi ano ka tino
whakaaetia e nga Hahi katoa tenei whakapono.
Ka mutu ano ko tenei whakapono i whakaaetia

HE KUPU WHAKAMARAMA.
e nga wahanga katoa o te Hahi i roto i nga Hui
Topu. He tino pai te whakautu a tenei whaka-
pono i nga whakaakoranga teka i ara ake nei, kore
tonu atu hoki aua whakaakoranga e taea te
whakaara ake inaianei. Kore i pau katoa ki
roto ki tenei whakapono nga tikanga katoa o nga
Karaipiture, engari mo nga mea i hangai ai tenei
whakapono he tino marama tana whakautu, a
kaore hoki e taea i tua atu i tenei tetahi utu
ke atu mo aua mea.
Ka nui te marama o te whai paanga o te Hahi
o Niu Tireni ki tenei wahi o te taonga oha o te
hahi nui. No te mea e whakahutia ana tenei
whakapono e te whakaminenga i nga karakia katoa
e whakatakotoria ai te Hapa a Te Ariki. Ko
te whakapono a nga Apotoro e akona ana ki nga
tangata katoa e haere mai ana kia iriiria, ki
nga mea hoki e haere mai ana kia whakaukia.
E whakahuatia ana ano hoki i nga karakia katoa
o te ata o te ahiahi, a e whakahaua ana ano
hoki nga minita kia korerotia ki nga tangata mate
me te patai atu ano mehemea kei te mau to
ratou whakapono ki taua mea.
Nga painga o te whakapono marama, ara kua
takoto ki ro pukapuka, ki te hunga e pupuri
ana e whakahua ana hoki.
1. He whakaatu tika mai ki a tatou i te
ahuatanga o te Atua. He whakahuatanga hoki
na nga ngutu i ta te ngakau i whakapono—ka rite
nga wahanga o te mea e ora ai tatou. E korerotia .
ana hoki ki a tatou, " Ki te whakaae tou mangai
ko Ihu te Ariki, a ka whakapono tou ngakau na
te Atua ia i whakaara ake i te hunga mate, e ora
koe."—Roma. 10".
2.—He tohu no te whanui o to tatou whaka-
pono. He mea i whakaponohia e nga tangata o
mua tuku iho kia a tatou, he mea ano hoki e
whakaponohia ana e nga iwi katoa o nga wahi
katoa.
3.—He whakatupato i a tatou kia rite te pu-
puri i nga ahua katoa o te Atua e whakaaturia
mai ana ki a tatou i nga karipiture. To te
tangata ahua hoki he pupuri i nga mea pai me nga
mea marama, ko nga mea kaore i ata marama
ka whakarerea ake. Ka mate ko te wairua i
te ngaro o tera wahi. Hei arai atu i tenei mate
kei pa ki te wairua o te tangata i pai ai te whaka-
ahua tonu i te whakapono penei, ara e whakaatu
• mai ana i nga mea marama me nga mea tuahua
pouri o te Atua.
4 Hei arahi i te hunga e whakapono ana ki
te korero i nga Karaipiture. Kei te Paipera e
whakaaturia mai ana nga mea e ora ai te tangata,
na reira he mea tika kia korero te tangata i tera
Engari e whai painga ai tana korero me korero i
runga i te ngakau whakapona, kaua i runga i te
ngakau o te tangata e hiahia ana kia mohio hei
take tautohe. Kei runga i tenei ahua te take i
tika ai te ki he pai te whakapono marama hei
arahi i a tatou ki te ako i nga Karaipiture.
  
HAMUERA MATENGA.
Ki te Ropu Kauwhau i te Rongopai
I MUTU nga korero mo Te Matenga i roto i
tera putanga o te Pipi i nga korero mo te
patunga a nga Pakeha i a te Pahi mo te kohuru-
tanga i te Poito. Ka puta ano etahi kupu ma
te Matenga mo te kohurutanga o te Poito. I te
taenga o te kaipuke o te Matenga ki Pewhairangi
kaore i kaha ki te whakauru i te nui rawa o te
hau. I haere ia ki uta me etahi ano o ona
hoa. I tona hokinga ki te kaipuke ka haere i
a ia he nui o nga rangatira, a moe katoa ana
ratou i te kaipuke. Ka korero tatou inaianei
i te haerenga atu o te Matenga ki te hohou i te
rongo i waenganui i nga tangata o Pewhairangi me o
Whangaroa. I te aonga i tetahi ra kaore ano
to matou kaipuke i kaha ki te whakauru i te
mau tonu mai o te hau. I haere ano ahau i
tenei ra ki te moutere. I reira ka rongo au kua
tae mai nga ope whawhai o Whangaroa ki te tua-
whenua, i haere mai ki te tangi ki tetahi tangata
rangatira i mate. Ka whakaaro au he wa pai tera
hei haerenga moku ki roto i taua ope ki te hou-
hou i te rongo, kia mutu ai te noho kino a enei
iwi nunui. I korerotia e au taku whakaaro ki
a Ruatara, kaore ia i ngakau nui mai, no te mea
no nga whawhaitanga anake tona tutakitanga ki a
ratou, kaore ia e mohio atu pewhea ra to ratou
ahua i te wa o te mane. He whakaaro nona
ki au i kore ai e pai ki taku whakaaro. No taku
tohenga atu ka whakaae mai. I haere ano i a 
maua a Hongi raua ko Korokoro, a Nikora a
Kenara, a Kingi me Hanehana. To matou
unga atu ka oma te ope, me ta matou haere 
tonu atu, ko Ruatara tonu ki mua. Te taenga  
atu o Ruatara ka tu mai te ope ra, ka karanga
tia mai hoki matou. I taku taenga atu ka pu-
hia e Ruatara ona pitara e rua, ka puhia hoki 
e te ope ra nga kai o a ratou na pu. Ka mohio
au he tohu aio tenei. Ko tetahi o nga rangatira
o taua ope he tangata i au ano e noho ana i
Paramata, e tino mohio ana ki au, ko tona ingoa
ki nga Pakeha ko Hori. Ka ahua roa matou e
korerorero ana ka patai ahau ki a ratou mo te
take i patua ai e ratou a te Poito. Ko ta ratou 
whakahoki mai tenei. I Poihakena etahi o
ratou, me Hori. I te hokinga mai ka haere
mai ratou ma runga i a te Poito. Mahi ai
ratou i runga i te Kaipuke pera ano me nga
heramana. I waho o te moana ka mate a
Hori, katahi ia ka whiua e te kapene mo te

TE PIPIWHARAUROA.
mangere. Ki noa atu ia ki taua kapene kaua
ia e whiua, he rangatira ia .kaore hoki e rongo,
katahi ia a ia ka kangaia mai. Te taenga mai o
te kaipuke ka kite tona iwi titoretore ana tona
tuara i te ngaunga a te wepu. Ko te riringa tenei
o te iwi, patua ake nga tangata o runga i te kai-
puke. Ko te putake tena o taua mate. Ka
kite atu au i roto i enei korero kaore rawa he
wahi a te Pahi i roto i tenei raruraru, he mea
patu harakore noatia ia e te Pakeha.
Mutu rawa ake enei korero a matou kua
ahiahi rawa, kaore ano i tutuki te take o taku
haere ki taua iwi. Kua rite ke i au kia hoki
mai au ki te iwi o Hongi hapa ai. Ka mea atu
au ki nga rangatira o Whangaroa e hoki ana au
ki te hapa kia mutu ra ka hoki mai ano au ki
a ratou moe ai hei reira whakaoti ai i te nuinga
atu o a matou korero. Tae rawa atu au ki te
ope a Hongi kua oti noa mai i a ia he hapa ma
matou, he mea ata whakapai rawa nana te
wahi he kainga moku. Ka mutu te hapa ka
hoki a Ruatara ki runga kaipuke ko maua nei
ko Nikora i hoki ano ki te ope o Whangaroa.
I mua o to maua haerenga ki. te hapa ka takaro
te ope a Hori ki a maua, ka haka, ka riri, ara  
he whakaatu mai i te ahua o ta ratou na riri, i
te ahua hoki o te mau patu. I to maua taenga
mai nei ka hoki ano a matou korero ki te Poito,
ko taku hiahia hoki he hohou i te rongoa a enei
iwi. Ma tenei anake hoki e pai ai te mahi a
nga mihinare i roto i a ratou. I whakaatu mai
a Hori ki au i te ahua o te Poito, me te ki
mai ano ka homai e ia nga pu me era atu mea
katoa o te Poito kei a ratou ko tona iwi. E
ki ana ia ko tona papa me etahi atu tokorima
i mate ki runga i a te Poito, e tari ana mai i nga
pu me nga paura rokohanga ka taka he mate ki
nga paura ko te pakutanga mate katoa ratou.
Ka mutu enei korero a maua ka hurihia e
au a maua korero ki nga kino o te whawhai. Ka
ki atu au he nui atu te pai ki a ratou mehemea
ka houhia ana ta ratou rongo, ka watea ki te
ngaki i te whenua, hei tipunga witi me era atu kai.
I te mea kua timata nei te Pakeha i waenganui
i a ratou ka ngawari noa te riro mai o nga mea
ngaki whenua. I mea atu ano ahau ki a ia ka
tahuri nga Pakeha ki te awhina i a ratou ki te
ngaki i o ratou whenua mehemea ka mutu ta
ratou mahi patu tangata. Ma te penei anake
ka tipu ai ratou hei iwi nui. Ka ki mai ia
kaore noaiho ia i te hiahia ki te whawhai, kei te
pai tonu ia kia houhia te rongo mehemea e taea.
Ka huri a maua korero ki te ahua o Niu Tireni
ine ona tangata, ki te ahua hoki o Poihakena me
ona tangata, kei te mohio ano hoki ia ki te
ahua o te noho a te Pakeha i reira. Katahi
au ka ki atu ki a ia ka pera ano to ratou ahua
mehemea ratou ka tahuri ki te whakapai i o
ratou whenua, ki te ako hoki i nga tikanga pai a
te Pakeha kua tae mai nei ki a ratou.
Mohio katoa mai ia ki te ahua o aku kupu,
me te ki mai ano nui atu tona hiahia ki te whai
i aku tohutohu. Ka haere ka whakaroa te po
ka haere te tangata ki te moe, tena ki tona pu-
pahi, ki tona pupahi. Ka pahi te tekau-ma-
tahi ka takoto maua nei ko Nikora i roto i o
maua koti nunui i te taha o Hori ratou ko ona
tamariki me tona wahine. Nana ano i ki mai
kia kotahi he takotoranga mo matou. Kaore
au i moe i taua po ki tonu taku mahunga i te
whakaaronga ki te ahua oku e moe ra i roto i
tera iwi patu tangata. Titiro ake ki te rangi e
titi ana te whetu, ki te moana e takoto kau ana
me he wai whakaroto, ki o maua taha e titi ana
te mahi a te pia, e moe noa atu ana tena tena
i ro karaihe. He hanga whakamiharo to maua
ahua ko taku hoa i roto i tenei iwi kai tangata,
kua nui nei nga Pakeha kua mate i a ratou, a
ko etahi kua kainga. I te toru karaka i te ata
ka ara au, he matakitaki taku mahi i nga Maori
e moe ana i ro karaihe, ano he kahui hipi.
Marama raua aka ka tae mai a Ruatara i runga
poti ki te tiki mai i a maua. Ka poroakitia e
au nga rangatira o Whangaroa kia hae re ake ki
runga kaipuke matou parakuihi ai. Ka kiia
atu e au ki a Ruatara taku hiahia ki te hoatu
i etahi taonga ririki nei ma ratou. Katahi ia
ka ki mai kia rite tonu nga taonga hei hoatutanga
kei puhaehae ki te pai ake te mea i tetahi, me
timata atu i te tino rangatira. He toki, he pi-
huka, he kakahu aku mea i hoatu ai. I whaka-
mohiotia ano e ahau ki a ratou nga mihinare
me te whakaatu ano i a ratou mahi: ko Kenara
hei whakaako i a ratou tamariki; ko Hooro hei
hanga whare, poti, me era atu mea e hiahiatia
ana; ko Kingi hei miro aho; ko. Hanehana he
kapene no te kaipuke hei mau mai i nga mea e
hiahiatia e ratou i Poihakena. Ka mutu tenei
mahi ka ringaringa a Ruatara, a Hongi me Koro-
koro ki nga rangatira o Whangaroa, whakapa rawa
nga ihu. He nui te hari o toku ngakau i au e
matakitaki ana ki enei hoariri tuturu e ringa-
ringa ana me taku inoi ano kia pumau tonu tenei
houhanga rongo. Te mutunga ka hoki nga rangatira
o Whangaroa ki uta; tutuki pai ana tenei mahi
i runga i te whakarunga a te hau i a matou.
Ma te tangata mohio anake e whakatete nga
kau hou, kia pai ai aua kau i nga wa katoa.
He mea pai atu te mahi nui ma te tariana
puru-kaata ma nga uha ano hoki kia kaha ai te
whakawhanau.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
HE PANUI.
PIHOPATANGA O WAIAPU.
HUI TOPU.
TERA e tu te Hui Topu o te Pihopatanga
 o Waiapu ki Waiomatatini a te 19 o
nga ra o Maehe, 1911.
A. W. WAIAPU,
Pihopa.
HE PANUI.
KO te rohe mo tenei panui ka timata mai
i te awa o Uawa mutu mai ki Tara-
keha. He kawanga whare runanga kei Horoera,
wahi o te Pariha o Te Kawakawa, ko Maehe
te marama. Ko te ra hei te putanga o te Pipi
i a Hanuere e heke iho nei te panuitia ai ki
roto i nga pohiri. I peneitia ai, kia marama ai
nga karanga hui i a Pepuere tae atu ki a Maehe
he hui kei konei.

ETAHI KUPU MO TE PAMU.
HE taima (he wa) he manua nga mea e rua
kaore e ata whakaarohia ana nga wariu.
He wai pai, he ngarehu, he anga pepe kua oti
te patupatu kia pipi nga mea kia rite tonu ki te
kaanga te putuputu o te hoatu ma nga pikaokao.
He mea tino nui atu te pai o te whakatipu i
nga kawhe i te itinga a tae noa ki te pakeketanga.
Kaua hei waihonga kau riri i roto i te kahui.
Kia tae mai ki ro iari ka tuki i etahi. Kaore
he painga o ena kau, i etahi wa mate iho he kau
totika i te tukinga i ro iari.
Ki te riro ma te koka ano e whangai tana
kawhe ka moumou noa. tetahi hawhe o te painga
o te whaereere. Kaore noaiho he painga i tukua
ai te kawhe kia pera.
He mea pai atu mo te kau te kaha me te
rite tonu o te wa miraka. Ka nui te miraka
Id te pena.
He kai pai te korau (rape) ma nga kawhe,
ahakoa iti noa te patiki, mehemea he whenua
momona, he roa te wa e kai ai ratou i nga
korau o taua wahi.
Ki te whakaauautia te mahi a te purukaata
kaore e roa ka mate. Te tangata mohio ata
whakamahi noa ai, a he nui tonu te mahi e oti,
he maha hoki nga tau e mahi ai te hoiho.
Ko te nuinga o nga kau e tapatapahia ana nga
piihi i te itinga kaore e whai kawhe. Ko nga kau
e peratia ana me hoko atu ki te putia kia tango-
hia atu hoki te kiri i runga i o ratou tuara.
  
NGA TAONGA TUKU O TE TOMINIONA.
KO te wariu o nga taonga i puta atu i te
Tominiana ki te whakaatu mai a te
Katimauha £1, 041, 183 mo te marama o No-
wema. Ko o tera tau mo taua marama ano
£1, 070, 461, Ko te wariu o nga taonga katoa i
puta i roto i te Tominiana mo tenei tau katoa
mutu atu i te 30 o Nowema e £20, 223.129. ko
o tera tau £17,856.545 Ko nga taonga enei me
o ratou wariu:—
Pata ... ... ... £268.728
Tiihi ... ... ... 81.808
Kau whakamatao... ... 1.875
Hipi whakamatao ... ... 23.132
Reme whakamatao ... 2.360
Wiiti ... ... ... 26, 088
Oti... ... ... ••• 2, 606
Parareka ... ... 101 
Muka (whitau) ... ... 28.896
Rapeti ... ... ••• 13.237
Harakeke... ... ... 1,518,
Kapia ... ... .•• 30,948
Kaanga me era atu hua ... 312
Hapi ... ...:.. 2, 814
Kiri Kau ... ... ••• 10, 740
Kiri Hipi ... ... ... 31.994
Hinu ... ... -•• 18.390
Paraki (papa) ... ... 55,829
Wuuru ... ... ••• 295, 009
Koura ... ... ••• 144.708
  
I te whawhai a te Wiwi raua ko Tiamani i te
tau 1870, ka hopukia e te Wiwi etahi tangata
tokorua, he Tiamana a tukua aua ki tetahi
wahi ke noho herehere ai. No enei ra nei; mo
ka hoki mai raua i te herehere, a ka kitea huki
kaore tahi o raua he. E 40 nga tau i hereherea
ai raua. Rokohanga mai a raua wahine e ora
tonu ana, engari ko te wahine a tetahi ka 4 tau
te moenga i te tangata. Kua tonoa te Kawana-
tanga o te Wiwi kia utu i na raruraru katoa i
pa ki enei tangata.

TE  PIPIWHARAUROA.
HE TURE TUTURU.
1. Kotahi putanga o TE PIPIWHARAUROA i te ma-
rama.
2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te
tau, me nooti o te Poutapeta me pane ranei, auaka i te
tiaki he pane kingi hepene nga pane e tino hiahiatia
ana.
3. Ki te pau nga hereni a tetahi tangata i tuku
mai ai ka tukua atu he kaute. Ki te tae atu te
kaute kia hohoro te tuku mai i te moni, na te moni
hoki i puta atu ai te pepa ehara i te mea tupu noa.
4. E pai ana kia tukua mai nga korero o ia wahi o
ia wahi o te Motu, engari kei te Etita te tikanga mo te
ta i aua korero : kia marama te tuhituhi.
5. Me penei te tuhi i waho o nga reta katoa: —
Ki TE PIPIWHARAUROA,
Te Rau, Gisborne.

HE PANUI
Ki te tangata e hiahia ana ki te Rawiri
ki te Himene : he nui noa atu nga pukapuka
kei a au inaianei : ko te utu : —
He mea nui, kin noa ... 2/6
He mea nui, kiri wher ... 3/-
He mea nui, kiri pai ... 4/—
He mea nui kiri pai rawa ...  5/6
H e mea paku, kiri whero ... 1/6
H e mea paku, kiri pai . . . 2/6
He mea paku, kiri noa ... 1/-
He mea paku, kiri pai rawa 3/6
Rawiri & Himene, kiri noa 1/6
Rawiri & Himene, whero ... 2/-
Rawiri & Himene, pai ... 3/-
Rawiri & Himene, pai rawa 4/-
He Himene ... ... -/6
Maku e utu te Pane Kingi hei tuku atu i
nga pukapuka ki a koe.
Na H. W. WILLIAMS,
Te Rau, Gisborne.
Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te,
Kawenata, me tono ki te BIBLE DEPOSITORY
SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.
Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi //-
Kawenata me nga upoko whakamarama 2/6 3/-
4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga waiata 2/-, 2/6, 3/-,
3/6, 4/-, me te pane kingi, 3d.
Printed and Published by H. W. WILLIAMS, at Te Rau
Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand.