Te Pipiwharauroa
HE KUPU WHAKAMARAMA.
NAMA 150. GISBORNE. OKETOPA 1910.
" He ao te rangi ka uhia. He huruhuru te manu ka rere."
TE MIHANA I NEPIA.
He Minita Pakeha.
ITE karakia whakamutunga o te Mihana i te
Cathedral i Nepia ka whakatika mai a
Canon Mayne, Minita o te Whare-karakia nui
o Nepia i roto i te whakaminenga, ka tu mai i
te taha o te Ata, ka whai kupu mai ki te whaka-
minene:—
" E whakamihi ana ahau ki nga minita e whaka-
haere nei i te Mihana. Kotahi te mea kei te
mohiotia e tatou katoa ara ko nga mate e puta
ake ana i roto i tenei mea i te waipiro. Ka
16 aku tau ki konei, a he tangata ahau kua kai
i tenei mea i te waipiro i roto i enei tau katoa.
Na kua rongo ahau he nui te pouri o etahi onga
tangata o taku pariha mo taku inu waipiro.
Kaati i te mea he Karaitiana ahau, kaore he
huarahi ke atu moku, heoi me whai i te kupu
a Paora e ki nei kia kaua te tangata e kai nga
mea e tutuki ai te waewae o ana taina. Kaati
he whakaatu tenei kia koutou katoa, ma te
Atua ahau e whakakaha ka tino mutu rawa i
ahau tenei mea te kai waipiro a muri ake nei.
A ka whakapaua hoki e ahau toku kaha katoa
ki te turaki i tenei mea i te waipiro kia mutu
ai te kai waipiro a nga tangata katoa o toku
pariha. 
Me whakamihi tatou ki nga minita e kauwhau
nei kia tatou. Kua tata rawa mai a Te Karaiti
kia tatou i runga i a ratou kauwhautanga ki a
tatou. Kua tino kite ahau i oku he. Kua tau
te Wairua o te Atua ki a tatou ki tenei kainga
katoa. Katahi ano ahau nei ka tino kite ma-
rama i toku ahuatanga i te aroaro o te Atua.
Me inoi tonu tatou kia manaaki nuitia nga
Kai-kauwhau a nga ra e takoto mai nei."
I te hokinga atu o taua Minita ki tana noha-
nga i roto i te whakaminenga, ka haere atu te
Pihopa o Waiapu ka ru ki a ia, ka karanga atu,
" Kia tau te manaakitanga a te Atua ki a koe."
He nui te whakamiharo o nga tangata katoa o
tana Pariha mo te kaha o tenei minita ki te
whakahua i tana kupu oati i te aroaro o te
whakaminenga. Kei pohehe tatou nga Maori he
haurangi te hara o te tangata nei. Kaore. Engari
e inu ana i tetahi karaihe wai-kaha i nga haora
kai. Kaati ko tana tikanga kua tino mutu i a
ia, ara kua tino kore ia e pa ki nga wai-kaha
katoa a muri ake nei, he whakaaro nui nona ki
nga tangata o tana pariha, kia waiho tera tikanga
ana hei tutukitanga waewae mo etahi o ana
taina.
He Minita Maori.
He tauira pai rawa tenei hei tirohanga atu
ma tatou ma nga Minita Maori. Me patai ta-
tou kia tatou ano. Kaore ranei aku mahi e
kawe atu ana i te ngakau mamae ki etahi o nga
tangata o toku Pariha? Kaore ranei he tangata
e whai-kupu mai ana ki a tatou mo etahi ahua-
tanga mahi e mahia ana e tatou?
1. E pehea ana te purei kaari me te mou-
mou o to taima ki era ahuatanga mahi. He aha
te hua e puta ana ki to Pariha. He Tauira
pai ranei tera hei whainga mai ma nga tangata o
to kahui?
2. E pehea ana to ahua mo te purei piriote
me to haere nui ki era ahuatanga mahi?
3. E tika ana ranei to haereere ki nga papa
purei hoiho. He Tauira pehea tena hei whainga
mai ma nga tangata o to Pariha?
4. E ki ana a Paora " Hokona te Taima."
" Hei runga i te aroha noa ta koutou korero, he

TE PIPIWHARAUROA.
mea kinaki ki te tote." (Korohe 4: 5-) Kaore
ranei tatou i te maumau noaiho i te Taima a
te Atua i homai ai ki a tatou hei mahina ma
tatou i ana tikanga e tupu ai tona kingitanga?
He tuari tatou. Kinakitia a tatou whakahaere
katoa ki te " tote" a te Atua.
5. Kei te pehea tatou ki a tatou kupu oati
i te aroaro o te Hahi te wa i motuhia ai tatou
hei Rikona. Ina te patai a te Pihopa i taua
wa:—" E puta ranei to koutou uaua ki te mea
i a koutou mahi, i a nga tangata ano hoki o o
koutou whare, kia rite ki ta te Karaiti i ako ai;
kia waiho ai koutou me ratou hei Tauira mo
te pai ki te kahui katoa a te Karaiti?"
Ko ta tatou whakahoki tenei i taua wa:—
" Ka pena ano ahau, ma te Atua hoki ahau e
whakakaha." E nga hoa pononga i roto i te mara
a te Ariki, mehemea ka kite iho tatou i tetahi
wahi e hapa ana o a tatou whakahaere kia penei
to tatou manawa kaha me to te minita pakeha
kua whakaturia i runga ake nei. Ma te pono o
a tatou mahi ki te Ariki ka manaakitia ai a
tatou whakahaere ki nga hua papai o te Wairua
Tapu. Kia pono te mahi, kia tapatahi te nga-
kau, ka tau ai nga manaakitanga a te Atua ki a
tatou ki ana pononga e whakapono nei na te
Wairua Tapu tatou i whakahiahia ki tenei mahi
Minita, hei mahi ki te Atua, e whai kororia ai
ia, e whai pai ai hoki ana tangata.—F.A.B.
HE TANGATA TOA.
TETAHI takuta kaha ki te mahi i ana
I mahi ko Takuta Kerenewhera. Ko tenei
tangata kei te whenua huka o Kanata e kauwhau
ana i te rongopai o Ihu Karaiti, he mihinare.
E rua ona mahi he takuta i nga wairua, i nga
tinana hoki o nga tangata o tona takiwa. Ko te
mahi a nga tangata o tera whenua he hi ika. Ko
nga hoiho haere he kuri, he kuri ki te to i nga
terei i runga huka. I tetahi ra ka tae mai te
whakaatu ki te takuta kua whati te waewae o
tetahi tangata kei tetahi wahi e 60 maero te
tawhiti. Ko te tawhiti tera o te ara tata ki taua
kainga, tera atu ana te roa ki te haere ma te
ara tuturu. Ko tona ara pokatata ma te
moana tonu, kua marotia i te huka; ko te ara
roa ma uta. Katahi tonu ia ka tae mai i te-
tahi atu wahi ka tae mai tenei rongo ki a ia, ka
whakamaua e ia tona tima kuri ka haere ia ma
te ara tata. I mua o tona haerenga i ua te
marangai. He mea kino tera ki tera whenua no
te mea ma reira e pakaru te huka, i whiriwhiri
ano ia i roto i tona ngakau ma uta ranei ma te
moana. I pai katoa tana haere tata noa ia ki
te mutunga mai o te moana. No tona tatanga
atu ki uta ka kite kua pakaru te huka o reira,
kei te tere haere te huka ki te moana. E heke
ana ano te huka hou i taua wa. Ka whiua atu
e ia ona kuri kia haere i roto i te huka hou.
Kaore i roa e haere ana ka poharu, ka timata
te oke i roto i te huka. Kua poharu katoa
ratou ko ona kuri, me tona terei. Katahi ia
ka rere atu ka tapahia nga taura to o te terei
kia watea nga kuri ki te kau i ro huka. Ka
roa e mahi ana ka eke atu tetahi o nga kuri ki
runga i tetahi huka e tere haere ana. Kei tona
ringa te taura o taua kuri. Na taua taura ia i
awhina haere a ka tae atu ki tona kuri. Ka
eke atu ia ki runga ka kumea mai e ia etahi o
nga kuri, kei roto tonu i te huka hou e oke ana.
He pena tonu ta ratou mahi he kau atu i te-
tahi huka ki tetahi. No tona taenga ki te mea
rahi ka noho ia i reira, ka titiro atu ki tahaki,
kaore e whiti. Kua po i taua wa. Ko ana kaka
kua maku katoa, kei te heke tonu hoki te huka.
I tera wa ka patua e ia e toru o ona kuri, ti-
horea ai nga kiri hei kaka mona. Na reira ia i
ora ai i taua po. I te ata ka whakatarea e ia
nga waewae o nga kuri me tona hate hei whaka-
atu ki nga tangata i uta. Kaore i roa ka kitea
mai, ka tikina mai hoki i runga poti. Ko tona
oranga tenei i taua haere. Rokohanga atu e ora
ana tona turoro. I oti pai i a ia tana haere, a
kei te ora tonu taua tangata inaianei. He maha
nga haere penei i tupono ki taua takuta. Ko
tona ingoa ki nga tangata o taua whenua he ingoa
tapu, he tangata hoki e tino whakahonoretia ana
e ratou.
PITOPITO KORERO.
Kua tae mai he whakaatu ma te Kawanatanga
o Ingarani ki te Kawanatanga o Niu Tireni nei
kia nukuhia mai ki Akarana he tuunga mo nga
manuao tieki i Ahitereiria me Niu Tireni.
Ko te turanga o nga manuao ko te wahapu o
Poihakena i Ahitereiria, inaianei ka nukuhia
mai ki Akarana. Kaore ano i tino mohiotia
te take i penei ai te Kawanatanga matua i Inga-
rani. Ki te whakaaro na te mea kua whakaae
a Ahitereiria ki te hanga manuao hei tiaki i ona
ake wai, mana anake e utu te hanganga o aua
manuao. Ko Niu Tireni i mea kaore e taea
e ia tenei, engari mana e hanga tetahi manuao
ma Ingarani, a me tuku mai e Ingarangi he ma-
nuao ki tenei moana hei tieki i Niu Tireni.
Na tenei ahua te take, ki te whakaaro, i nuku-
hia mai ai ki Akarana he tuunga mo nga manuao.
Hei te tau 1912 tenei mea rite ai.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
HE KORERO TAWHITO.
Na MOHI TUREI.
KA whakatika te 400. Ka tae ki te pito o
te one o Hariki ki Waikanae. Te
whitinga atu ka whakatakototia te ope. Ka tohu
a Taumataakura ki te ope. Kia manawanui
tera pea ka homai e te Atua nui o te ao katoa
tou hoariri ki tou ringa i tenei ra, e mau ai te
rongo o tenei pakanga o mua iho. Ahakoa pu-
hia koe kana hei oho, maku koe e tohu kia tu
ki runga ka pupuhi ai i to pu. Ka tu na Matua
a tera ki te one. E toru nga Matua. Ko to
uta i kokiri, ko to waenganui i hoki, ko te Ma-
tua ki te moana i hoki rawa. Ka rawe te
haramai o nga Matua, he wahine ki mua o nga
Matua manihi haere ai. Ka oti te rakai rawa
he mere Paraoa ki te ringa. Ko Whakahatapu
te ingoa. He wahine rangatira. Ka tae ki
waenganui o te one ka whakatika a Taumata-
akura ka haere ki te whakatau i na Matua ra.
Haere atu ana tona kotahi. Ka tata atu ka
haea e ia te one, i uta puta noa ki te moana.
Ka huri tona aroaro ka haere ki taua ope.
Ka puhia e nga Matua e toru ra, kua takahia
mai tona haenga i te one ra. Ka tu etahi o
tona ope i te mata, ki te poho, ki te waewae,
ki te pakihiwi, engari kaore i ngoto ki roto o te
tangata. Kei te mau tenei ki tona mate kei te
kohi ki roto ki a ia. Katahi ka tahuri a Tau-
mataakura ka tangi tona pu. Kotahi tangohanga
ki raro, kotahi ki runga. Katahi ka puhia e ia ki
te tangata o te Matua ki te moana. Ka hinga te
tangata mate rawa. Kua kitea mai e waenganui
te hinganga. Kua whati a muri a waenganui. Kua
tohu iho a ia ki tona ope kua tu ki runga. Kua
ki te waha o te pu me te umere. Ka hinga a
te Whanau-a-Apanui ki te one i Hariki. Ko
muri o nga Matua ra kua aua noa atu e whati
ana. Ka whaia haeretia ka mate a Rangipatu-
riri. Ka hopukia oratia ko Tuteranginoti. Ko
na rangatira whakamutunga enei o te Parekura.
Ka kiia e Taumataakura kia mutu te whai,
mei mate a Tuteranginoti  e kore e mutu te whai.
He heipu ano ki ona matua kia Te Hokopu-
orongo kia Iromahora kia Kainamu. Ka mahi
te ope ki te hari mai i tona parekura ki te pa.
Te korero tuturu nuku ake i te rua rau ma
rima te parekura nei. Ka haria katoatia mai
ki te pa Ka hanga te tarewata ana tona roa.
Ka whakawhataina ki runga o nga huahua Ka
purangatia nga taonga, nga pu nga kakahu na mea
katoa o te parekura. Ka kana te rua, rite
tonu te roa ki te whata e tarewa ra nga tupa-
paku. Kei te matakitaki a Tokakuku e tarewa
atu ana. Tera a Tuteranginoti kei te mohio a
kore ia e ora. Ka whakatika ka haere ki runga
ia  Te Kaniatakirau kia ora ai ia. Ka pana e
te Kani ka ki atu. " E kore koe e ora i a au.
Kaore o koha ki to taua hoa kia Te Waipauhu
nau i mate ai. Haere ki to taua papa ki a
Kakatarau. Ko au kaore." Ka whakatika ia
ka haere atu. Te kitenga mai ka whakatika a
Kakatarau ka haere kua mohio ia ka mate ia.
Ka tu ka timata i tona waiata tangi. Tenei ake
tona waiata. Te tino omanga i roto i na mano
e takoto nei. Kua tangi nga pu. Ka riria e
Piripi. Ka kiia kia whaia. Ka mau ka whaka-
turia ki te taha o te Hutukawa ka puhia e na
pu katoa. Ka maka ia ki roto o te rua, ka
tukua katoatia na tupapaku ki roto o te rua
me nga taonga ka tapukea. Ka huri katoa te
ope ki te moana ki te ruku. Muri iho ka
karakia ka mutu, ka kai hoki, o te ata mai ra
ano. Ka mutu na mahi o tena ra. Oho ake
i te ata, ka mutu na raruraru ka whakatu ia
tangata, ia tangata i o ratou mata. i te korenga
ano hoki o tetahi o te ope i hina i te parekura 
i nga kokiri. Heoi ano na mea i hinga, ko te
Parata, ko Tamakihikurangi me Marino. E
mau nei ano te ingoa. " Ko te tunga o Marino" i
te pu a te Koha.
  
PITOPITO KORERO.
I te whai-korero a Te Rangihiroa i te Pare-
mata i whakaritea e ia a te Mahi ki na kuia
whaiwhaia o Koterangi i na wa o mua.  Ko te
mahi a enei kuia, e ki ana a Te Rangihiroa he
whaiwhaia kia tahuri na kaipuke e haere ana i
te moana kia whiwhi ai ratou i nga taonga. Ko ta
ratou whaiwhaia tenei: Whakaki ai i te kohua ki
te wai, katahi ka tuku i etahi nga pupu ki roto
manu ai. I na pupu e manu ana ka anga ratou
ki te karakia ki a totohu, ki te totohu aua pupu
ka mohio ratou ka tahuri i a ratou he kaipuke
ki te moana. Ko te mahi tenei a te Mahi he
whaiwhaia i te Kawanatanga. Ko tona kohua
ko te whare o raro, ko aua ana pupu ku nga take
huhua e titoa nei e ia. He karakia tonu tona
mahi kia totohu tahi te Kawanatanga me ona
pupu, kati ko nga pupu anake kua totohu, ko
te Kawanatanga kei te haere tonu.
Kua whakaturia he tanata hou hei meia mo
Ranana. Kaore tenei tangata e unu waipiro.
He tanata kaha hoki ki te tautoko i te tikanga
peehi i taua kai.

TE PIPIWHARAUROA.
C.E.M.S.
PEKA KI ROTORUA.
1. Ko te ingoa mo tenei Ropu ko "Te Peka
Maori o Rotorua o te Ropu Tane o te Hahi o
Ingarani e kiia nei ko te C.E.M.S.
2. Ko te Perehitini mo tenei Peka ko te
Minita Tumuaki o te Hahi Maori o Rotorua.
3. Me whakatu he Komiti Tumuaki, a ko nga
tangata mo taua Komiti ko te Perehitini, ko te
Hekeretari, ko te Kai-tiaki moni, me nga mema
tokotoru e auau ana te tango i te Hapa a te
Ariki.
4. Hei te huihui-tau ka pootitia ai te Heke-
tari, ko te Kai-tiaki moni, me nga mema mote
Komiti. Ko nga turanga e tupono te watea i
roto i te tau, mo nga mema o te Komiti e
whiriwhiri i roto i te Ropu hei whakakapi i aua
turanga.
5. Ko nga tangata e tika ana mo tenei Ropu,
ko nga tangata kua oti te whakau e te Pihopa
mo te Kai-hapa, a, e whakaae ana hoki ki nga
ture a te Ropu, ara:—
Kia puta he kupu inoi ki te Atua i nga ra
katoa.
Kia whakaae ki te whakahaere i tetahi tikanga
awhina i te Hahi, kia tupu ai te Whakapono.
Kia kaua e pa ki nga wai whakahaurangi.
Kia kaua e tapoko ki te wahi hohoko wai-
piro o te hotera, ara ki te pa (bar).
6. Kia tae nga tau o te tangata ki te 18, ka
ahei ai kia uru mai hei mema mo tenei Ropu.
7. Ko nga tangata e hiahia ana kia whakaurua
ratou hei mema mo tenei Ropu, me matua
whakaingotia e tetahi o nga mema o te Ropu, ka
tautoko ai e tetahi o nga mema, ka tuku ai ma
te Komiti Tumuaki e whiriwhiri e whakaae, a ma
te Ropu nui tonu e whakamana a te wa e hui ai.
8. Ko te karakia whakauru mo nga mema me
whakahaere i roto i te whare-karakia, a hei te
tauira ano o te karakia whakauru kua whaka-
ritea mai e te Ropu Matua o te Ao katoa.
 9 Ko te tokomaha o nga tangata mo nga hui-
huinga pootitanga me kaua e hoki iho i te hawhe
o nga mema o te Ropu.
10. Me whakapuare me whakamutu nga hui-
huinga katoa ki te kupu inoi.
11. Ko tetahi o nga mahi ma te Komiti
Tumuaki he whakariterite i nga whakahaere ma
ia mema ma ia mema o te Ropu katoa, i runga
ano i te Kaupapa o te Ture inoi o te Ture
mahi.
12. Kia kotahi te Hui tuturu o te Ropu i
roto i te marama, ara i te Mane whakamutunga
o ia marama o ia marama. Hei te Hui o
Hurae, Oketopa, Hanuere, Aperira, me whaka-
takoto nga Ripoata a tena Komiti a tena Komiti
mo nga take katoa e pa ana ki a ratou whaka-
haere, ka tuku ai ma te hui o te Ropu katoa e
whakariterite. Ko te Hui-a-tau a tenei Ropu
me whakarite mo te marama o Hurae. Me
takoto he ripoata me te Kaute hoki o nga moni
ma te Komiti Tumuaki i te Hui-a-tau.
13 Me hui katoa nga mema o te Ropu ki te
Karakia tango i te Hapa a te Ariki, i te Ratapu
tuawha o Hurae. Ma te Komiti Tumuaki e
whakariterite etahi atu Ratapu hei huinga mai
mo te Ropu katoa ki te tango i te Hapa a te
Ariki.
14 Ko te kohi ma ia mema ki te Ropu e
2/6 i te tau. Me matua utu te 2/6 ka riro atu
ai nga tohu o te Ropu, ara te Ripeka, me nga
Tiwhikete. Ko aua tohu me ki he taonga na te
Ropu, a, me whakahoki mai ki te Hekeretari
mehemea ka tupono te whakakorea, te whaka-
mutu ranei i te turanga o tetahi mema.
15 Hei te ra tuatahi o Hurae ka whakauru
hou ai ano nga mema katoa o te Ropu, a ma te
Hekeretari e tukutuku atu nga pukapuka hei
haina manga mema e hiahia ana kia whakahoutia
to ratou turanga.
16. Ka whai mana te Komiti Tumuaki ki te
whakahore i te turanga o tetahi mema o tenei
Ropu, mehemea ka kitea e te Komiti he take
tika hei whakakorenga i te turanga o taua mema.
Engari me matua tuku atu he panui ki taua
tangata kia tae a tinana mai ki te aroaro o te
Komiti Tumuaki, a hei reira whakahaere ai tana
raruraru. Me tuku taua take ma te Komiti
Tumuaki e whakahaere, a ma te pooti e whaka-
tau.
17 Ka ahei nga mema ki te hari tangata mai
ki nga hui a tenei Ropu, engari me matua whakaae
e te Hekeretari.
18. Ka whai mana tenei Ropu ki te hanga
Ture hei apiti ki enei e mau ake nei, a nga wa
e hiahiatia ai he Ture hou.
Ko te Hekeretari mo te Pihopatanga o Wai-
apu ko Rev. G. Coates, Napier. Ko nga
Minita e hiahia ana ki etahi atu whakamahara-
tanga, tae noa hoki ki nga Tohu me nga Tiwhikete
o te Ropu me tuhituhi atu ki te Hekeretari o
tenei Pihopatanga.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
NGA RONGO O TAWHITI.
ME PAREKURA NA TE AHI.
TETAHI parekura nui na te ahi i tupono
 ki tetahi takiwa nui o Amerika. I ti-
mata tenei ahi ki na takiwa o Itaho me Mono-
tana. Kaore i tino mohiotia te timatanga mai
o tenei ahi, na te  tangata ranei i tahu, i ka noa
ranei, Ka nuku atu i te 10,000  koea maero
tona tohanga, kua kapi tetahi whenua nui i te
ahi. Kua karangatia te nuinga o nga hoia me nga
heramana kia haere ki te awhina. Kua pau
tenei te wiki e riri ana te tanata ki te ahi. He
maha nga tangata kua mate. Ko etahi tangata e
50 i tetahi wahi kotahi e riri ana ki te ahi, ka
roa ratou e tinei ana i taua wahi ka kite ratou
kua karapotia ratou e te ahi. Katahi ratou
ka oma ki ro ana noho ai. Taea rawatea ake
e nga kai awhina tokorima kua hema, e rua
tekau kua kore e mohio ki te tangata, ko te
toenga e ahua pai ana ano. I tetahi wahi o
Itaho e 50 maero te roa o te ahi. I tenei wahi
etahi taone ririki e wha kei te kangia e te ahi.
I tetahi atu wahi ano e pa tata ana ki Itaho e
wha atu ano hoki taone i wera, e 45 nga tanata
kua kitea i wera. Ko nga tangata o aua taone i
eke ki runga tereina rere ana kei mate. He
tokomaha o ratou i rere atu i roto tunu i na
kaka moe, me te waha ano i nga tamariki. Nga
whakaatu mai kei te nuku haere tonu te kaha
o te ahi, kei te piki haere tonu hoki te kaute o
nga tangata kua mate. I te taone o Ereke e
korerotia ana te toa o nga wahine ki te riri ki
te ahi. Ko nga tane katoa o te taone kua haere
katoa ki ro ngahere ki te tinei i te ahi kei taea
mai te taone. I a ratou e riri atu ana i ro
ngahere ka puhia mai e te hau te kora, ara te
ngarehu tonu ki te taone, ka timata te ka o te
ahi i taua taone. Katahi nga wahine ka huihui
i a ratou ano hei ropu tenei ahi. E 24 nga
haora i riri ai ratou ki te ahi, kore rawa i
whakanga; na to ratou kaha ka poko te ahi, ka
ora to ratou pa. He nui rawa te mihi a te
iwi nui ki te toa o enei wahine. No te taenga
mai o te ahi ki te 1000 puta i waho atu o te
taone ka mutu te hau, na konei i taea ai e nga
tangata te tinei te ahi, i ora ai hoki taua pa.
Ki nga whakaatu mai kua nuku atu i Ł20, 000, 000
te mihi o te iwi i tenei ahi. Ko nga whenua e
kaia nei e te ahi ko nga wahi ngahere o Amerika,
ko nga taone e whakahuatia nei kei roto tonu i
ngaherehere.
HAMUERA MATENE.
HE mea tango mai enei korero no na reta
a Matene i tuhi ai ki te Ropu Kauwhau
i te Rongopai—ara ki te C.M.S. I tuhia ai
nei korero hei whakaatu ki a tatou i te ahua o
te Maori i te wa i tae mai ai ia: i ona whaka-
aro ki te Maori; i ana mahi hoki i mahi  ai i
ona taenga mai ki konei.
Ki te Ropu Kauwhau i te Rongo-pai 
Ka nui te hari o toku ngakau ki te whakaatu
kia koutou  i taku taenga pai mai i nga moutere
o Niu Tireni. E wha aku marama e ngaro
ana ka ki reira, a tino tutuki pai te mahi i
haere ai ahau. He whakaatu tenei naku ki a
koutou i mua ra he nui taku hiahia ki te haere
tahi me na mihinare ki Niu Tireni, kia riro ai
maku tonu ratou e ata kawe atu ki reira. I
tino kaha ai tenei whakaaro oku no te mea kua
maha nga tau e ata titiro ana   ahau ki te ahua 
o nga Maori, he maha hoki o ratou e noho tonu
ana i au i na wa katoa, a kaore ahau i kite i
tetahi mea e wehi; ai ahau  i a ratou. He toko-
maha nga tangata i Poihakena i ki e kore au e
hoki mai, no te mea he nui nga  rongo nga mahi
kohuru, kai tangata a nga  Maori e tae mai ana
ki konei. Kaore aua tangata korero pera i
whakaaro ku te take i patu ai nga Maori na nga
mahi kino a na kapene o nga kaipuke pautu
weera. I taku kitenga tuatahi ano i tenei iwi
ka whakaaro au ko te iwi rangatira atu tenei o
na iwi mohoao katoa kei te ao nei, me taku
whakaaro ano mehemea ratou ka akona ana ki
nga mahi pai o te matauranga u te Pakeha, kia
mau hoki ki te whakapono Karaitiana, ka tipu
ratou hei iwi nui. I te mea kua hoki mai nei
au i to ratou whenua ka kite au he tino tika
rawa taku whakaaro i whakaaro ai ahau he iwi
tino rangatira tenei.
No Nowema 19, 1814, ka rere atu to matou
kaipuke i Poihakena, engari na te hau mau
ana matou ki te moana mo nga ra e iwa. Ko
nga tangata enei o runga i to matou tima, me na
utanga:—Ko Hanahene te kapene me tona
wahine me tana tamaiti, ko Kenara, ko Hooro,
me Kingi me a ratou wahine me nga tamariki
tokorima. Tokowaru nga Maori, tokorua nga
Maori o Tahiti, ko nga heramana tokowha, ko
Nikora, ko au, tokorua nga tangata kani rakau,
kotahi te parakimete, kotahi te herehere. I
tua atu i a matou e toru nga hoiho, e toru na
kau, me nga hipi me nga pikaokao. Ko nga uta-
nga ora enei o to matou kaipuke. No te 150
Tihema ka tae matou ki Tiri Kingi. Te taenga
o te tima ki te Rerenga Wairua ka tu ko taku
hiahia hoki he korero ki nga rangatira o reira,
he whakaatu i te take o ta matou haere. I te

6
TE PIPIWHARAUROA.
ata, i muri i te parakuihi ka tonoa e au a Rua-
tara, a Hongi, a Korokoro, a Toi me Tirara,
nga rangatira i haere tahi mai me au, kia haere
ki uta ki te korero ki nga Maori i te take o ta
matou haere mai ki a ratou, ki te tiki kai hoki
ma matou. Kaore i roa te ngaronga atu o te
poti o Ruatara ma ka tae mai tetahi waka ki
te taha o to matou tima, he ika nga kai o runga
hei hoko ki a matou. I muri tata i tenei ko
te waka o tetahi rangatira raua ko tona tama.
He tokomaha nga tangata hoe o runga i to raua
waka. I patai atu ahau ki a ia mehemea ia i
i kite i a Ruatara, ka whakahokia mai e ia
kaore. I whakaatu mai ano ia ki au he
mohio ia ki a Ruatara, i whakaaturia mai
hoki e ia ki au te naihi a Ruatara i hoatu
ai mana. Nui atu taku koa i taku mohiotanga
he mohio tenei tangata ki a Ruatara. No tenei
wa ka whakaatu ahau ki a ratou i taku ingoa.
I to ratou rongonga nui atu to ratou hari, no te
mea ko taku ingoa e tino mohio ana i a ratou.
I runga i taua waka te tuakana o tetahi tamaiti
kei au e noho ana, i mahue tonu atu i au ki te
kainga. He tino nui tona hari i te kitenga i au,
he patai tonu mai tana mahi mo tona teina.
I taku kitenga kaore he mea e wehi ai matou i
a ratou, ka kiia atu e au ki te rangatira kia
mauria mai he poaka hei kai ma matou. Ka
tonoa e ia tona waka kia hoki ki uta, ko ia i
noho iho i runga tima. I whakamarama atu au
ki a ia i te take o ta matou haere mai, me taku
ki atu ano tera ratou e tirotirohia mai ano e
au. I hoatu ano hoki e au ki a ia etahi panui
na Kawana Makoare ki nga kapene o nga kai-
puke e haere mai ana ki Niu Tireni nei. E
mea ana aua panui kia pai te hanga a nga kapene
ki nga Maori. Nui rawa tona koa mo enei
panui. I muri mai he nui atu nga waka i tae
mai ki te taha o te tima, me te kawe mai ano
i te ika, katahi ano au ka kite i nga ika atahua.
He aho te nuinga o nga mea e hoatu ana e ma-
tou hei utu mo a ratou ika. I tae mai ano
hoki tetahi waka whawhai, ina te roa me te ata-
hua o tena waka. I haere mai ano i runga i
taua waka te rangatira nui o taua wahi. I
runga ano hoki i taua waka tetahi Maori no
Tahiti, he tangata e tino mohiotia ana e au,
he roa hoki te wa i noho ai ia ki au i Para-
mata. Kei a ia e moe ana, te tamahine a te
rangatira o te waka, ki taku titiro atu nui atu
te pai o taua tangata ki tona hunonga. Ko taua
tangata ki te whakamaori i aku korero ki tona
hungawai i te take o to matou haere mai. "I
hoatu ano e au etahi taonga iti nei hei aroha
maku kia raua. I ki atu ano ahau ki a raua i
te nui o taku pouri mo nga mahi kohuru a nga
Maori e tae ake nei nga rongo, ara mo te kohuru-
tanga i a te Poito. Ka whakakohia mai e raua
ki au na te Kapene o te Poito i timata te he
whiu pakanoa nona i etahi o nga rangatira o te
iwi. I korero atu ano ahau ki a raua i te
korero a tetahi kapene he kino rawa te mahi
a nga Maori ki te kohuru i nga tangata o ana poti
e rua i tuku ai ki uta. Ka whakahokia mai e
raua, no taua kapene ano te kino tuatahi. I
hiahia nga Maori ki te hoko i tetahi pu i taua
kapene, whakaritea ana e ia kia 150 nga kete
parareka, kia 8 nga poaka, whakaae ano hoki nga
Maori ki tenei utu. Ka tae nga taonga a nga
Maori ka haere mai tetahi o nga rangatira, te
teina tonu o te rangatira nui o reira, raua ko te
Tahitiana ki te tiki mai i te pu. To raua taenga
ki te kaipuke ka kiia atu e taua kapene kia
mauria atu ano he parareka he poaka hei utu.
Ka hereherea te rangatira, ka tonoa te Tahiti-
ana ki uta ki te tiki parareka ano. Tona taenga
atu ka whakahokia mai ano ia e te rangatira nui
ki te ki mai kaore e homai he parareka, kua
rite ke hoki te utu i whakaritea mo te pu, me
te ki mai ano hoki kia tukua atu tona teina.
Te taenga mai o te Tahitiana ka hereherea hoki
ia. He maha nga ra i hereherea ai raua i runga
kaipuke. No muri mai ka tukua raua he mea
utu ki nga poaka e 5 ki nga kete parareka 170.
Te haerenga atu o nga poti e rua o te kaipuke ki
te kawe atu i a raua ki uta ka patua nei e nga
Maori etahi o nga tangata kawe atu i a raua, he
kawenga na te riri ki te mahi kino o taua ka-
pene.
TE AO KATOA.
I pa tetahi mate nui ki te moutere o Hawana
i Amerika. I puta he waipuke nui ki taua
wahi, i puta tahi mai ano hoki te hau nui me
te tai. Ngaro ana tetahi wahi nui o te taone i
te tai, ko te nuinga o nga whare i hingahinga i te hau.
Ki nga whakaatu mai 100 nga tangata i matemate,
ko te ruihi o taua whenua i taua mate kei te
miriona pauna.
I whakamatau etahi tangata o Amerika ki te
rere mai i reira ma runga paruna ki Ingarani.
Tokoono nga tangata o runga i taua paruna. E
480 maero e rere ana ka tau ki te moana.
Rokohanga atu e te tima whakataki e manu ana.
Kaore nga tangata i mate.
I te po o Mane te 17 o nga ra o Oketopa ka
puta tetahi huka nui ki Heretaunga. Mate
katoa nga rakau a nga tangata whakatipu rakau.
I tera tau i puta i roto i te pepa te nui o nga
moni o nga paamu rakau o Heretaunga. I tenei
tau kore rawa tetahi o aua paamu e whai hua,
mate katoa hoki nga rakau i te huka o taua po.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
TE HAHI I NIU TIRENI.
UPOKO IV.
NO te 14 o nga ra o Mei, 1874; ka tu te
tuunga tuaono o te Hui Topu. I tu ki
Poneke. Ko te Hui whakamutunga tenei i tae
ai te Pihopa o Waiapu. Ko te tino take i
whakahaerea i tenei hui ko te Kaupapa ano o
te Hahi. I nga ra o mua, ara i te hanganga o te
Kaupapa tuatahi, e karangatia ana te Hahi o
Ingarani, " Ko te Hahi kotahi o Ingarani raua
ko Airana." No tenei wa ka tae mai nga rongo
kua wehe a Ingarani raua ko Airana. Ka takoto
he i runga i tenei ahua te Kaupapa o tenei
Hahi, no te mea i hanga i runga, mo te mea i
hanga te kaupapa i te wa e kotahi ana nga Hahi
i Ingarani, a e karangatia ana tenei ko te Peka
ki Niu Tireni o te Hahi kotahi o Ingarani raua
ko Airana.
Ko tetahi take i kiia ai kia whakakoretia te
kaupapa kei te kitenga kaore tahi he mana o te
Kuini ki tenei Hahi pera me tera i Ingarani,
ara kua kore e taea e te Kuini te tuku mai
he reta whakamana ki nga Pihopa e motuhia ana
mo tenei Hahi.
Na enei, na era atu take ririki iho ka whaka-
takotoria e tenei Hui enei tikanga:—
1. Ko nga kupu, i nga karakia, e whakahua
ana ki te mana o te Kuini, me tango atu ki
waho o aua karakia.
2. Ko nga kupu, i roto i nga karakia momotu
pihopa, piriti, rikona, e whakahua ana ki te
Hahi matua ki te kingitanga hoki u Ingarani, me
whakarere atu; me whakauru atu ko nga mea e
tika ana ki te ahua o te Hahi i tenei koroni.
3 I nga wa e whakahuatia ai te ingoa o tenei
Hahi, me hua tona ingoa ko te Hahi i te Koroni
o Niu Tireni e karangatia nei ko te Hahi o
Ingarani. Tera atu ano etahi mea ririki i wha-
karerea e te hui.
Tenei ano hoki etahi Ture i whakatakotoria
e tenei hui:—
1 Te Ture mo te Whiu i nga He i roto i te
Hahi Kua takoto noa atu tenei ture, engari
no tenei Hui ka ata whakamaramatia tona
ahua.
2.Te Poari whakaako Minita mo te Hahi.
I whakahaerea ano tenei take i tera tuunga o te
Hui (1871), te korenga i ata tau ka whakaturia
e taua Hu he Komiti hei Ripoata ki tenei
Hui mo tenei take. I whakatakotoria e taua
Komiti tana ripoata, a whakataua ana e te Hui
ko nga tikanga mo taua Poari ko enei—
(a) Ko nga mema mo te Poari ko nga Pihopa
katoa o Niu Tireni, kia tokotoru nga Minita,
kia tokotoru nga Reimana, ma te Hui Topu
ratou e whiriwhiri. Ko te Paraimete hei upoko.
(b) E ahei ano te Poari ki te whiriwhiri i etahi
ona mema kia tokotoru te Komiti whakahaere
i nga mahi a te Poari.
(c) Ki te kore e tae mai te nuinga o nga mema
ki te Hui a te Poari me tuku atu te take hei
whiriwhiringa ki a ratou a ki te nuku atu i te rua
toru (2/3 ) o ratou e whakaae ana ki taua take, ka
kiia taua take kua whakaaetia e te Poari.
(a) Ma te Poari e whakatu etahi tangata tika
hei kai whakamatautau mo te hunga e whaka-
matautauria ana e te Poari.
(c) Me tuwhera enei whakamatautau ki na
tangata o waho, engari ma te Poari ano e whaka-
rite te tikanga o te uru mai a era.
(f) Ma te Poari e tuku atu he tiwhikete ki
nga tanata kua pahi i nga whakamatautau.
Ko te tangata i kaha ki te whakahaere i tenei
Poari ko te Pihopa o Whakatu.
3. Te Kareti o St. John i Akarana. I pahi-
tia he ture i tenei tuunga o te Hui e ahei ai kia
whakaturia tetahi Komiti hei whakahaere mo
tenei Kareti. Ko te Komiti whakahaere i whiri-
whiringai e te Hui ko te Pihopa me etahi toko-
ono ma era atu o nga Pihopa e whiriwhiri.
4. Te Pihopatanga o Meranihia. Ko te
tangata hei tu mo te Pihopatanga, ta te mihana
o Meranihia i whiriwhiri ai, ko H. R. Herewini
te tama tuarua a Pihopa Herewini. Te taenga
mai o tenei whiriwhiringa ki te Hui whakaaetia
ana, engari i te mea kaore ano i rite una tau,
meinga ana kia nukuhia te motuhanga i a ia hei
Pihopa.
TE TONGA KI TAWHITI.
Hei te 15 o nga ra o Nowema a Kapene
Kooti me tona nuinga haere ai ki te whenua
huka i haerea nei e Hakeretana i tera tau.
Ko na kai e mauria ana e Kooti e rawaka ana
hei oranga mo ratou mo nga tau e toru. Hei te
Oketopa o tera tau katahi ka whakamau tona
haere ki te pito o te ao. Tekaumaono o ona
tanata e mauria ana e ia, ko nga toa, kia roa e
haere ana ka whakarere ihu i na tokowha ngoi-
kore. Ko tana tikanga e tae ai ia ki te pito o
te ao he whakarere haere i nga tokowha e kitea
ana kua mate haere. Kia toe iho tokowha o
taua teka-ma-ono hei whakatutuki i te tira.

TE PIPIWHARAUROA.
TE KINGITANGA O POTIKARA.
ITE Turei i te 4 o nga ra o Oketopa ka ti-
mata tetahi wahanga o te iwi ki te whawhai
ki te kingi me te Kawanatanga. Kua timata te
noho kino o te iwi i te Paraire me te Hatarei.
I te mane ka whakamatea tetahi tangata ingoa
nui e te Kawanatanga. Ko te take tenei nana
i whakaoho te iwi ki a whawhai. I taua ra ano
ka tae mai e 7000 o te iwi, i haere mai i nga
whenua o uta ki te whawhai ki te Kawanatanga.
I te po o te Mane ka timata te haparangi a nga
tangata mahi kia turakina te kingitanga, he kawe-
nga na te aroha ki te matenga o Takuta Pomo-
patoro, te tangata i whakaaturia i runga ake nei.
I tahuri nga Pirihimana ki te herehere i a
ratou. Te whakatikanga mai o nga kai whaka-
haere o te riri patua ake nga kai tiaki o nga
herehere, tukua ana nga tangata kia haere me te
tuha atu ano he pu ki a ratou. I te 2 karaka
i te po o te Turei ka timata te tangi o te pu o
te piukara, na reira tonu te tini o te tangata i
whakaoho. I taua wa kei te pangia e te piwa
te tangata whakahaere a te Kawanatanga i nga
whawhai, ko te tianara nui hoki o te pa kaore i
reira. I te tuatahi tonu ka tukitukia e te iwi
nga ara reiriwe me nga mina waea. I timata
tonu te whawhai ki Rihipona ki te pa nui o te
kingitanga. Ko nga hoia i hawhe tonu te wehenga
ki te taha Kawanatanga, ki te taha turaki; ko
te nuinga ia o nga manuao i huri ki te taha tu-
raki. Kaore noa i nui te whawhai. I te Wenerei
ka riro te mana o te pa i te taha turaki. Ko
te whare o te kingi me te whare-karakia nui he
mea pupuhi mai e nga manuao i te moana. I
te timatanga o tenei whawhai kaore te kingi i wehi.
Te haerenga atu o nga tangata ki te whakaatu
ki a ia, rokohanga atu e kai hikareti ana, ka
mea mai ki nga kai korero kia waiho ia kia ata
noho ana. I mea ia e kore ia e rere engari ka
noho tonu i te pa kia kite rano ia i te tutuki-
tanga o taua mahi. He mea tino tohe na tona
koka na ona hoa hoki katahi ia ka rere ki runga
manuao. I a raua ko tona koka e haere ana
ki te manuao kaore ia i pai kia kitea e ona hoa
e pouri ana, he whakamarie tonu tona mahi i
tona koka. I tae pai atu raua ki runga manuao,
a rere atu ana ki Ingarani.
Ko te Manuera II. te kingi o Potikara, he
tamariki tonu, hei a Noema nei kapi ai te 21
o ona tau. Ko te hua o te kingitanga o Potikara
nui atu te kino. E kiia ana e 80 pai heneti o
te iwi kaore e mohio ki te korero pukapuka ki
te tuhituhi hoki. Kua noho noa atu te whaka-
aro i tetahi wahanga o te iwi kia turakina atu
te mana o te kingi. I te tau 1908 ka patua e
etahi tangata e hapai ana i taua tikanga te papa
me te tuakana o te kingi. I hoki mai taua kingi
i tetahi waki me te kuini me a raua tama
tokorua. I taonga mai ki te pa ka puhia ratou
e etahi tanata, ko te kini me tona ia ma mata-
mua i mate, i honea te kuini me Manuera.
Kaore ano te iwi i aro nui ki te turaki i te mana
o te kingi i taua wa. I huri katoa nga whakaaro
o te iwi ki a Manuera raua ko tona koka.
Ahakoa he tamariki tonu ia whakaturia ana ia
e te iwi hei kingi. Engari ko te ingoa noa, ko te
tino mana kaore i hoatu. He pena te ahua o
te turanga o te kingi ka puta ake nei tenei wha-
whai. Ki nga korero na te whainga o Manuera ki
tetahi wahine rongo nui ki te kanikani hei
wahine mana i whakakino te ngakau o tona iwi
ki a ia. Kei te mau tonu te whakaaro o te kingi
ki taua wahine.
Te taenga atu o kingi Manuera raua ko tona
koka ki Gibralta ka haere kia kite i tetahi
whakakitekite. Tata tonu ia ka mate i tetahi
mihini rere. Ko te rangatira o taua mihini e
whakarere ana i tona mihini, kaore i mohio kei
mua atu i a ia te kingi e tu ana. No te rerenga
o te mihini hangai tonu atu ki a Manuera, na
etahi ke i karanga mai. Na te tapapatanga o te
kingi ki raro i honea ai, rere ana hoki te mihini
i runga i a ia.
Te waina kei te whare o te kingi i Winihoro
ka 150 nga tau. I nga tau katoa e tae ana ki
te 600 nga tautau karepe o taua waina, ko te
taumaha o te tautau kotahi e 4 ki te 5 pauna.
E 4500 koea putu te tohanga o taua waina.
Ko Hori III., Hori IV., Wiremu IV., Wiki-
toria, Eruera II., Hori V. nga kingi kua whangaia
e tenei waina ki ona hua.
E ki ana tetahi takuta matau o Ingarani, kua
mate ia inaianei, nui ke atu tona pouri ki te
tapahi i te ringa o te tangata i tona tapahi i era
atu wahi ona. Ko te ringa, e ki ana ia, te kai
whakaputa i te whakaaro o te ngakau, i te mana
hoki o te tangata matau, o te kai whakahaere i
nga mahi nunui, o te tangata kaimahi hoki. Nui
ke te mate o te tangata ki te tapahia tenei wahi
i era atu wahi he katoa o tona tinana.
Tetahi o nga tino mema rongonui o Ingarani
ko Roiri-Hori, he minita no te Kawanatanga.
I a ia e kauwhau haere ana i roto i tona rohe
pooti, ka tu tona tamahine ki te whai-korero,
he tono ki te iwi kia pooti ki tona papa. Ko
nga tau o taua tamaiti ka whitu ano.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
TE HUI O TE HAHI MAORI O TE ATIRI-
KONATANGA O WAIAPU I TU KI KA-
WAKAWA, MAEHE 1910.
OA MOTINI.
1, I whakaritea a Rev. R. T. M. Kohere hei
kai-tuhituhi i nga mahi a te Hui.
I whakaurua enei tangata ki te Hui kia puta ai a ratou
korero:—
Wi Takeke, Horomona Paipa, Pita Pokia,
Hare Haupapa, Horomona Te Hui, Hohepa
Waiheke, Hori Mahue, Wi Houkamau, Rev.
F. C. Long.
1. Na Hori Tohungia raua ko Rev. Nikora Tautau:
" He mihi tenei na tenei Hui mo te whai-
korero a te Pihopa, he mea atu hoki kia tukua
tenei whai-korero ki roto ki nga mahi a te Hui o
te Hahi."
Whakaaetia ana.
3. Na Wiremu R. . Kerehi raua ko Hakopa Haerewa:
" Kia puta te kupu a tenei hui ki te Komiti
ki Tuparoa, kia whakaputa i nga moni a Apera-
hama Tamihere i runga i nga mahi o te whare
minita me nga taiepa o te kainga o te hahi i
Tuparoa."
Whakaaetia ana.
4. Na Rev. Nikora Tautau raua ko Rev. Ahipene Rangi:
" He mihi na tenei Hui kia Pihopa Renata
Wiremu, ka oti nei te wehe atu e tena koroua-
tanga. He whakawhetai hoki ki te Atua, mo
tana whakaritenga ia Aweriri hei pihopa tuawha
mo Waiapu."
Whakaaetia ana.
5. Na Rev. Nikora Tautau raua ko Paratene Ngata:
" He tono tenei na te Hui ki te Minita Maori
kia whakamaoritia te ture marena me nga take
hoki o te Rehita Maori kia marama ai."
Whakaaetia ana.
6. He patai na Rev. Nikora Tautau:
"E taea ranei te whakamaori i nga raihana
marena a te Pihopa ka tukutuku ai kia minita
kia Minita Maori?"
I utua e te Tumuaki:
" E taea ano. Maku e whakarite."
7. He patai ki te Upoko o te Hu; na Rev. Nikora Tautau:
"He pewhea te rereketanga o te raihana ma-
rena a te Kawanatanga i ta te Pihopa?"
I utua e te Tumuaki:
" Ko ta te Hahi tikanga kia matua karangatia
i nga Ratapu e toru katahi ka marenatia. Ko
te Raihana a te Pihopa, he tikanga e watea ai
te tangata i te karanga-marena. He mea mau
tonu ta te Hahi Marena. Ko te Raihana a
te Kawanatanga he mea whakarite e te paremata
mo te pakeha kia kaua ia e marenatia i te mea
kahore ano kia tukua te Raihana e te Kai
Rehita."
8. He patai na Rev. Nikora Tautau:
" He aha te take i kia ai ta te pakeha hui
he Hinota, ko ta te Maori he hui, he poari
hoki no te Hahi?"
I utua e te tumuaki:
" Ko te Hinota te hui hei whakahaere i na
mea o te Hahi puta noa te Pihopatanga katoa.
Kota te Hui 11 te Hahi Maori he whakahaere
i na mea mo te taha  Maori tona takiwa
anake."
9. Na Rev. Nikora Tautau raua ko Rev. Ahipene Rangi 
" He whakaatu tenei na tenei Hui i te nui o te
pouri o te aroha i te weranga o te whare-karakia
nui i Manutuke; a he whakaatu hoki i te koa
mo te rongo , e whakaorangia  ana taua whare."
Whakaaetia ana.
10. Na Hirai Ngahue raua ko Wiremu R. Kerehi:
" Kia whakaurua te tikanga ate Hahi Pakeha
e hoatu nei i na ohaoha o te Ra Aranga hei
whakaaro ki te minita o te Pariha, ki rotu i te
Hahi Maori, i te mea he tikanga pai tenei hei
whakamahara i te pariha kei a ratou ano te
oranga mo to ratou minita, hei huarahi hoki
hei whakaputanga i te aroha."
Whakaaetia ana.
11. He patai na Rev. R. T. Kohere:
" He patai ki te Tumuaki ki tona whakaaro
mo te whakawhetai i na wahine he mea marena
raihana nei ki te tuku hoki i na tangata pera ki
te Hapa a te Ariki."
1 utua e te Pihopa:
" I te mea kua pa te manaaki a te Hahi ki
marena, e tau ana te wahine kia pa ki te Hapa
a te Ariki, kia whakaputaina tona whakawhetai

TE PIPIWHARAUROA.
ki te whare karakia. Ki te kore te wahine e
whakaae ki te Hahi marena e kore e tau ki aua
mea."
Whakaaetia ana.
12. He patai na Peta Potini:
" E taea ranei e te Tumuaki he huarahi mo te
wahine i moe i te tangata he marena tona, ara
he huarahi e tango ai ia i te Hapa a Te Ariki?"
I utua e te Pihopa:
" Kahore he huarahi e tango ai te tangata, wa-
hine ranei i te Hapa a te Ariki i te mea e. ta-
kahi ana i nga tikanga i whakaritea e te Ariki."
13. He patai na Hori Korohina:
" Kei te pehea te ahua o te moni i kohia i te
Hui i tu ki Waiomatatatini i whakaritea nei hei
whangai minita?"
I utua e te Atirikona:
" Ko te kohi i taua Hui ki Waiomatatini i
kiia £1037/15/6 Kahore aku paunga ki taua
moni. Engari i pau pea te nuinga o taua moni
ki nga raruraru o te Hui. Heoi ano te mea i
tukua ki te Atirikona e £318/1/5. Kei nga
kaipupuri tera ki Nepia."
14. Na Paratene Ngata raua ko Wiremu R. Kerehi:
" Kia whakapumautia e te Tumuaki me tenei
Hui nga moni awhina i nga oranga minita o nga
pariha o Waiapu."
Whakaaetia ana.
15. Na Rev. R. T. Kohere raua ko Atirikona Wiremu
" He whakaaro tenei no tenei Hui ko nga moni
aroha katoa ki te Hahi Maori a te pakeha ma
nga Pihopa e whakaaro te tukuhenga."
Whakaaetia ana.

16. Na Hori Korohina raua ko Rev. Nikora Tautau;
" Kia panuitia te kaute o nga moni katoa e
kohia ana hei whangai minita mai o mua a tae
mai ki naianei hei maramatanga hoki ki te iwi.."
Whakaaetia ana.
17. He patai na Horomona te Hui:
" Kei te pewheatia nga oranga o nga minita o
Tuparoa. o te Horo, kaore nei aua pariha e
pouaru ana?"
I utua e te Atirikona:
" Ko te hua o aua oranga i hoatu ki te minita
nana te mahi ki aua pariha pouaru."
18. Na Rev. N. Tautau raua ko Rev. Timutimu Tawhai:
" He mihi na te Hui katoa mo te pai me te
kaha me te matareka o te atawhai o te pariha
o te Kawakawa i te hui. Auahi ana te nui o
te manaaki."
TAHUA ORANGA MINITA.
Mohaka ... ... ... £200 o o
Wairoa ... ... ... 200 o o
Nukutaurua ... ... ... 200 o o
Turanga ... ... ... 400 0 0
Whangara ... ... ... 429 1 6
Tokomaru ... ... ... 368 13 9
Whareponga1 ... ... ... 326 o 2
Tuparoa1 ... ... ... 400 0 0
Te Horo 2 ... ... ... 400 o o
Rangitukia2 ... ... ... 216 o o
Kawakawa ... ... ... 400 0 0
Te Kaha ... ... ... 468 14 °
No waho ... ... ... 2, 692 10 7
£6, 701 o o
•Kua whakakotahitia ena e te Pihopa ki te Pariha o Hikurangi.
; Kua whakakotahitia ena e te Pihopa ki te Pariha o Waiapu.
KAUTE MO TE TAU KI HUNE 30, 1910.
•£ s. d. £, s. d.
Toenga o tera tau 123 13 6 Takoha .. .. 20 15 9
Itareti .. .. 388 2 8 Minita .. .. 350 o o
Toenga .. .. 141 o 5
£511 16 2 £511 16 2
 ( (
HE KUPU WHAKAOHITI.
TENA koe. Tenei tetahi mea miharo i
i mahia ki konei e etahi tanga nunui e
huaina ana ko Mahuta, ko Kaihau. I mahia
e raua tetahi tikanga e puta ai he ora ki o raua
iwi. ara, ko nga whenua o nga iwi e piri ana ki a
raua kua mahia he ture e penei ana:—
1. Wahia mo te mana kingi o Mahuta. Ko
taua wahanga hei hoko ma Mahuta.
2. Wahanga hei hoko. Ko taua hoko e kore
e kite te tangata nana te hoko i nga moni.
3. Hei nihi.
4. Hei papa kainga.
5. Hei mokete.
Ahakoa e ri ma eka o te tangata, koi ana nga
wahanga o roto i tana whenua. Ko te tumuaki
o nga mahi ko Kaihau. Otiia kua puta ano
roto i nga pepa Pakeha. No reira ka tino
mohio mai koutou kua tino nui te ora kia

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Waikato i te mahi a ona tangata nunui. Tenei
hoki tetahi whenua e kiia ana ko Moerangi. I
whakatu keehi aua tangata ma raua hei tango i
taua whenua, a hinga ana ta raua kehi i runa i
te kore take o raua ki tana whenua. I tonoa
atu e raua tetahi roia noa nui ia Te Pere i
Poneke, a i runga i te tirohanga a taua roia ki te
take kore o taua keehi, hoki atu ana ki Poneke.
I te hinganga o te keehi i arohaina te Whanau-a-
Tawhiao e nga iwi nona te whenua. Hoatu ana
ma taua Whanau e rima mano eka. Heoi tango-
hia ana e Kaihau maua e wehewehe i te whanau
tokorima a Tawhiao. Kotahi mano i a Kai-
hau, kotahi mano i te wahine a Mahuta, ko-
tahi mano i a Mahuta, e rua mano a Kanga,
iwi nana i aroha tenei whanau. Nui atu te
pouri mo tenei mahi i pa nei ki te Whanau-a-
Tawhiao, a me nga mahi huhua hoki a Kaihau
mahi nei i roto o Waikato.
  
NGA TAONGA TUKU.
KO te kaute tenei o nga moni mo na taonga
i tukua atu e te Tominiona ki nga whenua
o waho. Ko tenei kaute i timata mai i te tahi
ki te teka-ma rima o Akuhata nei. Ko te kaute
katoa e £468, 312. To nga wiki e wha o te
Akuhata o tera tau e £950, 649 Ko nga wawa-
hanga o tenei moni ko enei:—
Pata ... ... ... ... £20.164
Tiihi ... ... ... ... 20.368
Miiti Whakamatau (kau) ... 36.026
Miiti Whakamatau (hipi) ... 52.988
Miiti „ (waewae. &c.) 2, 12 6
Miiti „ (Reme) ... 57-282
Wiiti ... ... ... ••• 10,330
Oti ... ... ... •-• 824
Parareka ... ... •.. 169
Muka ... ... ... ••• 17.817
Harakeke ... ... ••• 625
Kapia ... ... ••• ••• 39-779
Rapeti ... ... ••• ••• •2,577
Kana me era atu kai ... 115 
Hapi ... ... ••• ••• 485
Kin kau... ... ••• ••• 15-977
Kiri hipi... ... .•• ••• 44.421
Hinu ... ... ... - 28.700
Papa ... ••• ••• - 16,667 
Wuuru ... ... ..• ••• 96,428
Koura ... ... ... ••• 40.441
Hui katoa, £ 468: 312
Ki te ata tirohia e tatou na whika nei ka
kitea e tatou ko nga moni i puta mai i te hipi i
nui atu ki runga noa ake i era atu katoa.
Ina hoki:—
Mo nga wuuru e ... £96.428
Mo nga a tinana, e ...  52,988
Mo nga waewae. &c., e 2.129
Mo nga reme, e ... 57.282
Mo nga kiri ... ... 44-421
Mo nga Hinu (kei te)  20.000
Hui katoa £273, 248
Ka kitea e tatou ki enei whika i nui atu 1 te
hawhe o na moni o tenei rua wiki i hua mai ki
te Tominiona i puta mai i runa i te whakatipu
hipi.
 
HE POWHIRI.
HE Panuitanga tenei ki na Pariha o roto o
te Rohe Pooti mema o Horouta  ki
Tawhiti Maunga ki Te Kahanuiatiki.   Na he
powhiri tena i a koutou i na Maori. me nga Pa-
keha kia  tae a tinana mai koutou a te 24. 2505 
na ra o Tihema, 1910 ki te Horo. Kei konei
te Kirihimete. Ko te take o tenei Kirihimete
mo te whakahoutanga o nga Mahi o Rakaite-
mania, o Paora a whare-karakia. Ko te take-
tenei o tenei powhiri i a koutou ko a tatou mahi.
Kei kona na mahi nui ka powhiri mai koutou i
a Kahukura kia haere atu ki ena mahia tatou
o roto o te Roohi Pooti Mema o Ngatiporou o
Horouta, a, tera koutou e tae mai a taua ra ka
kite i nga mahi tohunga a Timi—teera humeke,
o Rakaitemania i runga ona mana  i o Kahu-
kura. Ko nga tangata mamao   kia tae mai i te
24 o nga ra i te 25 o nga ra o Tihema  1910
Kei au nga patiki mo nga hoiho o te Hui.
Nga ingoa  o na tangata powhiri i te Hui:-
Henare Te Poananga Reihana Patene    
Te Rangi Matameka Te Rauhuia Tawhiwhi   
Henare Peti. Paora Haenga  
Wiremu Peperene Rua Huihui
Turei Tuhaka   Pineaha Koia     
Renata Pohatu     Hakaraia Mauheni      
Paratene Tuhaka     Henare Kohere  
Nepia Mahuika    Wi Tupaea   
Hirini Te Aruhe Tihema  Pakura  
Tamati Purangi  Peta Raroa    
Ratimira Puni    Enoka Rukuata;    
Paratene Ngata      Piripi Rairi  
Tuta   Oneone Horoai Kemara    
Maika Taihaki     Hemi Te Hako  
 Hori Te Manana    Te  Rama  
Akuhata Kana  Tamati Topi
Horomona Paipa    Ngatoto Patiki   
Eru Kawhena    Poihipi Kohere.
Neho Kopuka   Minita o te pariha

TE  PIPIWHARAUROA.
HE TURE TUTURU.
1. Kotahi putanga o TE PIPIWHARAUROA i te ma-
rama.
2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te
tau, me nooti o te Poutapeta me pane ranei, auaka i te
tiaki he pane kingi hepene nga pane e tino hiahiatia
ana.
3. Ki te pau nga hereni a tetahi tangata i tuku
mai ai ka tukua atu he kaute. Ki te tae atu te
kaute kia hohoro te tuku mai i te moni, na te moni
hoki i puta atu ai te pepa ehara i te mea tupu noa.
4. E pai ana kia tukua mai nga korero o ia wahi o
ia wahi o te Motu, engari kei te Etita te tikanga mo te
ta i aua korero : kia marama te tuhituhi.
5. Me penei te tuhi i waho o nga reta katoa: —
Ki TE PIPIWHARAUROA,
Te Rau, Gisborne.

HE PANUI
Ki te tangata e hiahia ana ki te Rawiri
ki te Himene : he nui noa atu nga pukapuka
kei a au inaianei : ko te utu : —
He mea nui, kin noa ... 2/6
He mea nui, kiri wher ... 3/-
He mea nui, kiri pai ... 4/—
He mea nui kiri pai rawa ...  5/6
H e mea paku, kiri whero ... 1/6
H e mea paku, kiri pai . . . 2/6
He mea paku, kiri noa ... 1/-
He mea paku, kiri pai rawa 3/6
Rawiri & Himene, kiri noa 1/6
Rawiri & Himene, whero ... 2/-
Rawiri & Himene, pai ... 3/-
Rawiri & Himene, pai rawa 4/-
He Himene ... ... -/6
Maku e utu te Pane Kingi hei tuku atu i
nga pukapuka ki a koe.
Na H. W. WILLIAMS,
Te Rau, Gisborne.
Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te,
Kawenata, me tono ki te BIBLE DEPOSITORY
SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.
Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi //-
Kawenata me nga upoko whakamarama 2/6 3/-
4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga waiata 2/-, 2/6, 3/-,
3/6, 4/-, me te pane kingi, 3d.
Printed and Published by H. W. WILLIAMS, at Te Rau
Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand.