Pipiwharauroa

HE KUPU WHAKAMARAMA.

NAMA 126.

GISBORNE.

HEPETEMA 1908.

" He ao te rangi ka uhia, He huruhuru te manu ka rere."



kui! kui! whitiwhitiora.
——

TE KIRI MANGU.

KEI tenei rerenga o ta tatou mokai etahi
korero mo te tukinotanga a nga pakeha
o Amerika i nga mangumangu, etahi korero ano
hoki mo te Iwi Maori, he korero kino, he
korero tawai, whakahawea. I te hui i Poneke
i puta ano etahi kupu mo te whakahawea o te
pakeha ki nga iwi kiri mangu, kiri parauri ranei,
a i oti he motini whakahe mo taua whakaaro.
He mea nui tenei hei whakaarohanga ma tatou.
E tino mohiotia ana e kore rawa te Maori e
whakaaetia kia moe i roto o nga paparakauta
o Taranaki, a kua whai nga paparakauta o
Whanganui i tenei tikanga. Ki ta matou rongo
ko te take i penei ai enei paparakauta he kino
no nga Maori, he paruparu, he mau i nga taonga
o roto o nga ruma. Ki te mea he tika tenei
whakapae na nga Maori ano i hanga he ngakau
kino ki roto ki nga pakeha; no ratou te he ka
tau te he ki te iwi Maori katoa. Inakoa i
whakatu whare kai tetahi wahine pakeha o
Taranaki ki Turanga nei, no te tomonga atu o
etahi taitamariki ka peia ki waho, kua kari
ra hoki te haunga o te Maori ki tona ihu. I
peia a Apirana Ngata ratou ko ona hoa i roto
o tetahi whare kai i Heretaunga i te mea he
Maori ratou. I whakaaetia e te, kai-tirotiro o
nga Hohipera ko Tutere Wi Repa he takuta
mo te Hohipera o Turanga nei, no Ie taenga
mai ki te komiti o te Hohipera o Turanga

kaore i whakaaetia no te mea he Maori a
Tutere. He tikanga na nga tima te pei i te
Maori ma te ihu ahakoa mo te kei tona tikiti,
ko te kamupene o Hutata Paaka te kamupene
tino penei tana tikanga. Tera ano etahi kinonga
o te pakeha ki te Maori kei o matou hoa e
mohio ana, kahore ano kia taemai ki o matou
taringa. Ka hokia ano ta matou kupu he mea
nui rawa tenei e pa ana ki a taua ki te Iwi
Maori katoa, he pai kia heke tenei ngakau
whakahawea o te pakeha ki to taua kiri,
akuanei pea ka piki haere, ka kore e whakaae-
tia a tatou tamariki kia noho tahi me nga
tamariki pakeha penei me te Maori e kore
nei e whakaaetia kia uru ki nga whare-tira o
Taranaki, a ko wai ka hua ko wai ka tohu kei
te haere mai pea te ra e kore ai te Maori e
whakaaetia kia haere ma nga huarahi tangata.
Me pehea taua e taea ai te nei mate nui te
kaupare atu. E kore e taea e taua te hanga he
ngakau mo te pakeha, e pai ai anake ana kupu
mo taua, engari ko te mea nui hei whainga ma
taua kia kore he taunga mo nga kupu taunu a
te pakeha ara ki te noho taua ki te papara-
kauta kia ma kaua e paru ki te kai ki nga whare
pakeha kaua e kino te kai, e kai horo, e puku
kai ranei—ka makona ano kaati, kaua e puru
tonu tae ana ki te tangaakai. Kia pai te haere
i nga huarahi kaua e tuhatuha, e panga noa i te
anga koura i te kaingaakino, kaua e rore noa i
nga marae o nga whare waipiro, e nohonoho noa
ranei i nga marae o nga whare hokohoko, i hanga
hoki nga whare hei hokohokonga ehara i te mea

2

TE PIPIWHARAUROA.

hei okenga mo te tangata. Ko nga kupu tino
tawai mo a taua tamariki, kaati kia ma nga
tamariki hei painga mo o ratou tinana ano, kia
ma te tinana, nga kakahu. Me horoi te
mahunga me te mata i ia ata i ia ata, kia
kotahi horoinga o te tinana katoa ki te wai
mahana i te wiki, kaua e nuku atu i te wiki e
e mau ana i te haate i te paranene me nga
tokena. Kaua e moe i roto i nga kakahu mo
te awatea, na kona i haunga ai nga kakahu, i
muia ai e te kutu te tangata. Hei te tamariki-
tanga ano ka whakaako i nga tamariki kia ma, a
hei to ratou kaumatuatanga ka ma ano hoki a
ratou tikanga. Ki te paru te tamaiti ka paru
ano te kaumatua no te mea ko te tamaiti te
matua o te kaumatua. Kia kaha to tatou
whakaaro mo tenei mea, ma konei anake e
titaha ai i a taua nga kupu taunu a te pakeha

—he ngawari noa te utu o te hopi ko te wai
kahore i rite ki te waipiro he mea utu. He
mea pouri rawa ki a matou te tawaitia o te
tamariki mo te paru, no nga matua ke nei te
he. He mea pai kia kaha te titiro a nga
komiti i nga tamariki kura kia kaua e tukua
kia paru, kia korero kino. E korero ana te
tamaiti i nga korero kino i nga korero weriweri
i tona rongo ki ona matua ki etahi atu ranei e
korero kino ana. Koia nei ano tetahi mea e
whakapaea ana ki nga tamariki Maori.

Hei kupu whakamutunga ma matou ko ta
matou kupu ano kua puaki, ara, heoi ano
te mea e tu rangatira ai taua, e kore ai e
ponongatia ma te pakeha, e takahia e te
pakeha ki raro, ma to tatou mau ki o
tatou whenua, ma to tatou mahi hoki i o tatou
whenua no te mea kua hanga e te pakeha he
ritenga he iwi rangatira nga tangata mahi paamu
whakatupu kararehe a hei tapiri mo te ahu-
whenua ko te whakapono no te mea ki te

whakapono te tangata e kore ia e mangere, e
kore e paru, e kore e korero kino, e kore e
mahi i nga mahi kino e whai urunga ai te taunu
a te pakeha hei takotoranga. Waihotia ma a
tatou mahi pai e puru nga mangai o tatou hoa-
riri.

Kaua hei riri mo te wahine—wahine tanata tahi.
Kaua hei riri mo te whenua—whenua i waiho.
He ngahuru, he inoi.

TAHARAKAU.

I HAERE atu a Taharakau i Turanga nei,
raua ko Te Angiangi, ko te kainga ka haere
nei raua ko Te Reinga, kei te Wairoa. Ka
kakahu a Te Angiangi i ona kakahu pai, he
aronui, he paepaeroa; ka tuhi i tona tuhi
matakura, ka mau ki tana taiaha akura. Ka
titiro atu ki a Taharakau e pokai ana i tona
kakahu ki roto o te kaikaha tii. Ka takaia  ki
roto o nga tarahau e rua tuaririki nei, ka herea
tahi pito, tahi pito, ka takawetia. Katahi ka
ki atu a Te Angiangi, " E Taha, hei aha ena, ka
mauria na e koe i te rangi ataahua, e whiti nei
te ra?" Ka whakahokia e Taharakau, "E tata
runga."

Ka haere raua. Engari, ki te whakaaro, kei
te haere whakahawea a Te Angiangi ki a Taha-
rakau no tona ahua whakaiti i a ia.

Ka haere raua, ka tata ki te kainga, ki Te
Reinga, ka werohia tona tokotoko ki a Rangi-
popo-i-runga. Kihai i roa ka ki te waha o
Rangipopo ki te tangi iho ki a Taharakau, he
whaitiri paorangi. Ka tukua e Taharakau ona
tarahau, ka herea tetahi ki tona tarapakihiwi
katau, tetahi ki tona taha maui, ko tona kakahu,
i takaia ra ki te kaikaha tii. Tera tetahi, ko
ona pare—he kahu tetahi, he karearea tetahi.
Ka huna e ia tona kakahu me ona pare ki roto
i tona keke maui. Ko tona tokotoko ki tona
ringa matau. Katahi ka tukua iho nga roimata
o Rangipopo. Kihai i arikarika te ua, me te
whiti tonu te ra. Kihai i roa ka maku katoa a
Te Angiangi. Kua rere katoa te wai i roto i a
ia, kua whati te rau o tona pare huia, kua ma
tona tuhi mareikura, kua kino te kura o te
taiaha me te awe. Katahi ia ka ki atu, " E
Taha, e homai ki a au tetahi o ou tarahau?
Ka hauaitu au." Ka whakahokia e Taharakau,
" Ehehe! i kiia atu ra hoki, E tata runga."

Kihai i roa kua mao te ua, me te whiti tonu
te ra. Kua mohio mai a Tapuae, me tona
wahine rangatira, mana nui ke atu i a ia, me te
iwi e noho mai ra, " E, i! Tenei tata a Taha-
rakau, inahoki te whaitiri paorangi, me nga roi-
mata o tona tipuna, o Rangipopo-i-runga, e tangi
nei ki a ia." Kei te rakai a Tapuae me te iwi.
Kihai i roa ka puta a Taharakau me te hoa.

Kua whakahawea a Tapuae, ara hoki, kia
nui te tira, kia tokomaha te tangata, kia maru
ai te rangatira ki te haere. Tetahi, ko nga kakahu
o Taharakau he tarahau, he tokotoko rakau
noa i te ringa. Ko nga tohu tera i titiro whaka-
hawea mai ai a Tapuae. Ko Taharakau ia,
kei te titiro atu ki te pai o te whare, ki nga maihi,
ki te nui o te whare kaore he pa, e tu noa ana
he mahinga kai kei nga taha o te whare.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Te taenga atu ka tu raua i te taha o te ma-
taaho i waho. Ka unuhia ona tarahau, ka
kakahuria tona kakahu, ka horoia tona kanohi
ki te kaikaha tu ra, ka tiaina ona pare, ka ruia
te wai o ona tarahau, ka pokaia—me te kaikaha
tii ra ano ki roto—ka mauria ano e ia, ka tae
ki te paepae toanga o te tatau, ka tukua iho e
ia ona tarahau me tona tokotoko, ka tuturi nga
pona, ka matakitaki atu. Ka rawe te iwi
rangatira e noho ra, ka oti te whakakakahu ki nga
kakahu rangatira, he aurei katoa te here o nga
kakahu. Ko Tapuae, he paepaeroa, ko te
mahiti ki waho. Kitea te nui o te aurei, o te
kuru pounamu ki runga ki te pakihiwi o Tapuae,
te here o nga kakahu o te mahiti, me te wahine
a Tapuae, he wahine rangatira hoki, he kakahu
kiwi te kakahu, me nga kotore huia te rakai ki
tahi taha, ki tahi taha, o te mahuna, ko te tiki
ki te poho, ko nga tautau tongarerewa ki tahi
pakihiwi, ki tahi.

Ka mihi mai a Tapuae me te tokomaha, ka
pohiri mai ki a raua. Ka whakatika a Taha-
rakau, ka mau ki ona tarahau ki tona toko-
toko, ka ki ki te hoa kia tomo, no muri ia.
Ka tau raua ki te wahi i whakaritea mo raua.
Ka kite iho ia i te urunga mona, ka utaina iho
e ia ona tarahau me tona tokotoko ki runga, ka
noho ia, ka meatia e ia hei pae mona te urunga
ra me ona tarahau, kua pai tona noho. Ko
Te Angiangi, kei te noho kopiri, huiki i te maku
o ona kakahu.

Kihai i roa ka puta te kai. Ana, kihai i
arikarika. Ka mahi te iwi rangatira ki te taka
i te kai, he huahua, he manu, he kiore, he
piharau, he tuna, he manu patu hou, he taro,
he kumara, me era tu tini o te kai. Ka titiro
a Tapuae ki te nui o tana kai, ka rere tana
patai tuatahi ki a Taharakau, " E Taha, hua
atu nei kia nui te tira kia tau ai?" Ka whaka-
hokia e Taharakau,

"E nui tira e awhea mai ki aku pureke tarahau."
Me te tohu iho ano tona ringa ki ona tarahau.

Ka whakaaro a Tapuae ka raru ia i te whaka-
hoki a Taharakau. Ka pataitia ano e Tapuae
tana patai tuarua, " E Taha, he aha anake nga
kai o Turanga?" Ka whakahokia e Taharakau,

" He ahi kouka i te ao,
He — wahine i te po."

Katahi a Tapuae ka mahara kua raru ia i a
Taharakau, i te utu o ana patai. Katahi ka
kai katoa, ka mutu te kai. Ko te nuinga ia o
te kai, tu tonu. Katahi a Tapuae ka rui i nga
aurei me nga kuru pounamu whitiki i ona kakahu,
ka pataitia tana patai tuatoru," Taharakau he
aha tohu o te tanata rangatira?" Ka whakahokia

e Taharakau,

" He whare maihi tu ki roto ki te pa tuwatawata,
he tohu no te rangatira:

whare maihi tu ki te wa ki te paenga, he kai na
te ahi."

He whakahawea mo Taharakau nga patai e
toru a Tapuae. He whakanui kau mona kei
nga whakahoki a Taharakau, ka iti a Tapuae.

Na MOHI TUREI.

Na TE ETITA—

I tapiritia mai e Mohi Turei ki aua korero
mo Taharakau tana kupu awangawanga kei riri
te tangata ki te ki tonu o te pepa i ana korero,
ki ta matou whakaaro ia e hari te hunga whakaaro
nui mo enei korero, mo te marama o te whaka-
tako, mo te kaumatua o te kupu hei titiro ma
te tamariki e whai nei i nga korero toto a te pa-
keha. E whakawhetai ana te Komiti ki te kaha
o Mohi Turei ki te tuhi mai i enei korero i
runga i tona tuara, i roto i ona mauiuitanga tau-
maha, me te inoi ano kia whakamarietia tona
ngakau e te Atua o nga whakamarietanga katoa.
Me whakamutu pea nga korero o Taharakau i
konei ki te kore ano ia he kupu a Ngatikahungunu.
Tukua mai he korero hou, ka parekareka t.e
tangi o a taua korero ki te hoi o taringa. Kia

ora!

Kua tae mai te reta a Taite te Tomo o te
Mahia, he tata i te kaki o te Etita mo te
korenga o ana korero whakahe mo te Momona i
taia. E taea hoki te aha, e te tau, i te poto-
poto rawa o nga parirau o te manu nei i te
titohea o te hua kareao—he moa ianei e ki noa
te puku i te ngongonga i te hau moana. Tetahi
he maha rawa no a taua korero mo te Momona,
kei patua taua e tangata nei e Nikora. Otira
taria marietia me kore he ngaru puku ka kokiri
ai i to taua tiwai kia hongi ki nga ngaru nunui o
Nukutaurua o te kauanga i Waikawa. Kia

ora, ano!

 

HE PANUI.

KI na hoa kua tukua atu nei he reta kia awhina
mai i te mahi hokohoko (Bazaar) kei Turanga,
a tenei marama e tu mai nei. I whakaaturia i roto
i taua reta, te hawhe o na moni o tana hokohoko ka
tukua ma te Hahi Maori, inaianei kua kitea e he
ana tenei korero. He koata (¼) o te moni e tukua
ma te Hahi Maori ma nga mihinare hoki i oa mou-
tere. Ahakoa ka iti te wahi ma te Hahi Maori, me
awhina ano tatou i na mahi mihinare, kia awhinatia
ai taua e te pakeha; na konei tukua mai na mea
kua hiato. Heoi.

Na TE KOMITI WHAKAHAERE.

Te Kau Kareti;  Gisborne.
Hepetema 21. 1908

4

TE PIPIWHARAUROA.

RONGO MAORI.

ITE tunga o te Komihana Whenua ki Wai-
rarapa ka ki a Te Taute ko nga Maori
mangere atu ka kite ia ko nga Maori o Waira-
rapa me etahi o Heretaunga, kahore ratou e
mahi ana heoi ano ta ratou he kai i nga moni
reti. I hoko whenua tetahi tangata o Ngatika-

hungunu, e £900 te utu o tona whenua, pau ake
o tenei moni e £500 te motoka, ko etahi wahi
i hoatu ki ona hoa, inaianei kua ngaro katoa
tona moni puta atu ki te motoka.

I panuitia e matou i enei marama ka hori
nei e ono na motoka e tetahi Maori o Here-
taunga, kua rongo kua oti te hoko nga motoka o
taua Maori hei utu mo ana nama, kaati inai-
anei kua naro tana motoka puta atu ki te
whenua no reira nei te moni i hokona ai ona
waka pahekeheke.

I rono matou ki tetahi takuta Maori e ki
ana he rite nga Maori kai moni reti ki te kuri
nei ki te taika, ka pa ake ana te taika ki te
toto tanata ka kawa era atu kai katoa i a ia
engari ka whai tonu ki te tangata anake hei kai
mana, waihoki ko nga tangata kai moni whenua
o te reti o te hoko ranei ka kawa te ahuwhenua
me era atu mahi ki a ratou engari ka ngongo tonu
i te toto whenua.

I rono ano matou mo tetahi rangatira o te
Tai Rawhiti nei i hokona e ia tona whenua mo
na mano pauna maha, katahi ka haere mai ki
Turanga nei noho ai i roto i nga paparakauta,
haurangi, haute ai, katahi ka kiia," ko wai te
rangatira hei rite mo Mea, ano te rere o te
moni raua ko te waipiro kei te rere i Haruru."
I karangatia e ia nga iwi o Turanga ki hui ki
Turanga ki te inu i aua kaho waipiro, he mea
huri tonu ki waho. Ma te tangata noa e wha-
kaaro te mutunga o tenei rangatira. Kei te rere
tonu te waipiro engari ko te " rere i Haruru "
kua mimiti noa atu ra.

Ko matou ko na tamariki i tae nei ki nga kura
nunui o te pakeha e kiia ana e te Maori he
whakahi i to matou mohio ki te reo kihi, i te tu
a pakeha o matou kakahu o a matou tikanga,
ko te tino take ia o tenei vhakapaeteka he hae
no na tangata kuare he-wene. Ki te ata wha-
kaarohia tera e marama ko nga Maori kuare
tonu nga koiwi whakahihi atu, ara, ko etahi—
he whakai ano hoki to te kuare.

Kei te taunutia, kei te whakahaweatia tatou
e te pakeha, ko nga pakeha o Amerika te iwi
tino kino atu ki nga iwi kiri mangu, i te taenga
mai ia o nga waka taua o Amerika o taua iwi
kino nei ki nga iwi maori puranga ana te taonga a
te Maori ma aua pakeha ma to ratou ito—he
whai hoki kia kitea ai i te aroaro o te pakeha.

Mehemea he pakeha aroha nui ki te Iwi Maori
penei me Te Popi kahore e makere te tau whi-
tau no te mea he tangata kahore i te umeretia
e te mano o te tangata.

He tu tonu no te tangata te wareware ki nga
painga nui ki nga painga roa a tetahi tangata ki a
ratou, i te humane o taua tangata kahore e
panui i ana mahi pai. He tika hoki ta te
Karaipiture. Na Kireono i whakaora a Iha-
raira i tetahi mate nui whakaharahara, i te nui
o to ratou whakawhetai tohe ana ki a Kireono
kia tu hei kingi mo ratou, kahore ia i whakaae,
no te mea ko Ihowa to ratou kingi, otira " Kihai
ano hoki i puta to ratou aroha ki te whare o
Kireono: kihai i rite ki ana mahi pai katoa ki
a Iharaira." (Whakarite. 8, 35)'

I te whare-herehere i Maunga Wha ara i Mau
Tini (Mount Eden) etahi tangata o Ngapuhi, ka
whanau a raua tamariki i muri, i huaina ta
tetahi ko Mau Tini, ko ta tetahi ko hari reipa
(hard labour) ara ko Pao Kohatu. Kei te
whakamanamana ranei enei tamariki mo o raua
ingoa, kei te whakama ranei.

I te whai o Rua ki rite ia ki a te Karaiti ka
tukua e ia ona makawe kia roroa, a ka aru
etahi o tona iwi i tana tikanga. Kaore he ra-
rangi i te Paipera e mea ana he roroa nga ma-
kawe o te Karaiti, engari he rarangi e mea ana,
" E kore ranei te whakaaro maori nei ano e ako
i a koutou, ki te mea he makawe roroa o te
tane, he mea whakatutua ia mona?" Kei hea
tenei rarangi?

HE MAHI AROHA.

KO tetahi mahi Karaitiana nui atu i te ao,
ko te mahi a Te Ope Whakaora, ara,

Haraweihana. E haere ana ratou ki
nga wahi katoa ki te awhina i te pani, i te rawa-
kore, i te pouaru, i te turoro, i te kopa, i te
matapo, i te herehere, i te haurangi, i te wahine
kua taka ki te kino, i te tangata kua tapae i a
ia ki te hara. O nga tangata e puta mai ana i
nga whare herehere 1200 i noho ki o ratou whare,
e 800 ano wahine taka; e 3000 katoa nga tangata
e awhinatia ana e ratou i roto i o ratou whare
manuhiri i Ahitereiria, i Niu Tireni. Kahore
a tenei ope whiriwhiri i te tangata, kiri ma, kiri
mangu rite tonu, a kua maha hoki nga tau e mahi
ana ratou i waenganui o te iwi Maori. He mea
pai kia puta te whakaaro o te iwi Maori ki
tenei mahi nui, mahi aroha. Kua tae mai te
kupu a tenei ope kia tukua he panui ki te iwi
Maori katoa. Ki te whakaaro tetahi tangata ki
te tuku mai i tana pene kotahi nei me tuku
mai ki te Etita o Te Pipiwharauroa.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

TE AO KATOA.

AMERIKA.—E korerorero tonu ana tatou
 mo nga mahi kino a pa tanata o Amerika
ki te mangumangu ka puta mai na rongo o tetahi
ngangau kino. I taunutia tetahi wahine pakeha
e tetahi mangumangu, hopukia ana ki te herehere,
otira i whaia taua mangumangu e te mano o te
pakeha he takare ki ona toto, i wahia te whare
herehere, na te kaha o nga hoia ka ora, engari i
ringihia to ratou kino ki nga mangumangu hara-
kore, i wawahia o ratou whare, i patua etahi o
ratou, he tokomaha i mate, heoi ano i kore ai
e hinga te kotahi rau na nga hoia.

I te rongonga o te wahine tiaki i te whare waea
terepono kei te haere mai he waipuke nui e
ngaro ai te pa katoa ka timata tana patu i te
waea ki nga tatangata kia rere ratou ko a ratou
whanau ki nga wahi teitei. He tokomaha nga
tangata i ora engari ko tenei wahine i rokohanga
mai e te waipuke e patu tonu ana i te waea a
mate iho. Tekau-ma-rua maero te haringa a
te waipuke i tona tinana, whara katoa me te
mea whakarango waea ano e piri tonu ana ki
tona mahunga. Ko Sarah Rook te ingoa o tenei
wahine i tuku nei i a ia kia mate mo te toko-
maha.

Ingarangi. I runga i te tono a Rore Rapata
kia tukua atu ki Ingarangi nga tamariki toa, tika
ki te pupuhi pu o te emepaea katoa haere ana
tetahi tamaiti o Onehunga, ko Paraia (Friar)
tona ingoa, tekau ma-rima ano ona tau. I te
tauwhaingatanga riro ana i taua tamaiti te turanga
tuarua, no Ingarangi te tuatahi, a i homai e Rore
Rapata tetahi taonga nui mana hei whakama-
haratanga ki a ia. Nui atu te manaakitia o
tenei tamaiti e nga rangatira o Ingarangi.

Ko tetahi tino korero o Ingarangi o enei ra ko
te uaua o nga wahine pakeha ki te tohe ki te
Kawanatanga kia tukua mai ki a ratou te mana
pooti mema penei me nga wahine o Niu Tireni.
Nui atu to ratou kaha, a he tokomaha o ratou
kua mau ki te herehere mo te tutu, i tetahi
raruraru e 27 o ratou i mau, hei aha takoto
tonu atu. Ka kore ratou e tukua atu ki te
Paremata ki te kawe atu i ta ratou pitihana
ka karapotia e ratou te whare noho o te Pirimia,
o Akuni, a tukitukia iho nga matapihi o te whare.

Ahitereiria. He nui te powhiritanga a Poi-
hakena raua ko Merepana i nga waka taua o
Amerika. Te rerenga atu i Merepana ka u ki
Arapani, i Arapani ki Tokio te pa nui o Tia-
pana. Kua tae mai nga rongo tera e nui atu te
powhiritanga a Tiapana. Huri mai i Tokio ka
tika ma Inia, ma te Moana Whero ma e
Moana Nui, ka whakawhiti ki Nui Ioka, ki te
wahi i rere mai ai i tera tau, ka tutuki hoki te

37 ooo maero.

RONGO O TE TOMINIONA.

KUA hokona e te Kawanatanga te rerewe
o Manawatu mo te £900, 000, kaati
inaianei na te Kawanatanga anake te rerewe
tahu i Poneke ki Akarana. Ki ta matou
rono ko te rerewe o tenei motu e tirohia e te
Kawanatanga  ko to Turanga ki Rotorua.

Kei roto o te Pire a Mira e whakaaetia te
Maori kia hi tarauta mo te rima hereni, ki te
mahi tahae ia ka tangohia tana raihana. Ko te
tikanga o tenei ture mo te Arawa, no te mea
ko ta ratou na tino kai ko te koura kua ngaro i
te tarauta te kai.

ETAHI KUPU NUNUI.

I TETAHI tamaiti o Tuhakairiora e rupahu
ano mo tona toa ki te patu poaka, ki te
hopu kau, hoiho, ka puta mai whakarere he pu-
uru kau mohoao, ko te karangatanga atu o nga
hoa," Ana, e Ahu, whakaputaina to toa e tutohu
nei koe." Tere tonu te whakahoki mai a ka-

tuarehe:

" Noku hoki enei ra, no te koroua!"

Ka rite mo te nanakia nei ta tatou whaka-
tauki

"Tutohu ahiahi, whakarere hapara."

I te uinga a te Kooti Whenua ki a Tama-nui-
te-ra, o Ngatiporou mo ana pariri, ka tu tona
ringa ki runga ka hora ki runga o tona iwi e tau
aua, ka mea ia

"Ina, pakeha, aku pariri."

I te uakinga o nga motini a nga Kaunihera
Marae ki te aroaro o te hui nui i Poneke ka
whakahe a Hone Heke ki tetahi o aua motini,
a i te nui o te totohe ka kiia kia ata waiho
aua motini mo tetahi wa ka ata whiriwhiri ai,
ka tu a Hoera Katipo o Ngaitai ki runga ka ki:-

* Ki te kainga weraweratia te karaka ka rorea,
Ki te kainga kakatia te tutu ka roria,
Ki te kai horotia te aua ka rawa,
Ko te kai hoki tenei i rawa ai a Tamarereti."

  

TE MAARA.

KO te marama tenei kia kaha tonu te mahi i te
maara. Kaua e whakarerea na kai kia tipu
noa. Kia kaha tonu te naki i te taru koi kino na
kai e tipu ana. Tanumia he Kapeti, Kareparaoa,
he Retihi hoki. Ruia he parekereke Aniana hei
pounga. i a Tihema i a Hanuere hoki. Mo nga kai a
te Maori kaore he tohutohu kei te marama ena i
te katoa.

6

TE PIPIWHARAUROA.

KA MAHITI A TUKORO.

Ki U Etita o Te Pipiwharauroa

HE panui hei whakakorikori i te manu ki
ona marae tioro ai. Ngaehe ana nga
rongo hau mai o te hui a te naahi Momona ka
tu nei ki Hiruharama a nga ra e heke iho nei.
Katahi tonu katakitaki mai nga kawainga o te
ata ehara karawheta ana, he taka ruwha mo
nita Mihinare ki roto ki te hinaki a te
Momona. Ko Pakau Hokio ko te kai hautu
tenei o roto i a Mikaera whare karakia e tu
nei i Hiruharama. Taukuri e kua noho
mokemoke te pa i ki nei i te tangata ka mahiti
ia a tukoro he pae ke whakapakapa mai ai, e
nunukuhia ana pea te aronga o taua hui mo te
aro mahanatanga, he whakaaro kia pua te wai
hai kopenutanga i te ihu o nehe taane ki roto
ki te kopu o Makatote wai, ka tapa hoki pea
he ingoa hou mo tukoro he ingoa purotu, ko
tikoki ranei ko tahuri ranei mehemea hoki ko
tona ingoa tahito tonu ko ta a te Haahi matua
ingoa i tapa ai mona ko te Raanapia Pakau
nei tonu engaringari kai te mau ano te haunga-
unga o ta te Haahi matua tapa ingoa mo te
tangata.

Heoi nei,

Na HOHEPA TE PIRI.
Waipiro Bay,

HUA O TE HUI KI PONEKE.

HE mea karanga a Ngatiporou e Paratene
Data, kia rongo i nga korero katoa o te
Hui nui i tu nei ki Poneke, a ko nga aitua he
mea hui ki te marae kotahi. I te mutunga o
nga korero katoa ka mea a Paratene, e tika ana
kia nui te hari me te koa o tatau katoa no
naianei i tino marama ai to tatau ahua, ara,
kua kitea tatau," He tangata ano," i raro i te
ra, he pera ano me te pakeha, a i kitea hoki
te hoanga o nga rangatira pakeha ki te Iwi Maori
i roto i taua hui, ki te awhina i nga mahi o te
hui me ona tini raruraru, me nga manaaki,
korero, whakamanuhiri, me nga hakari ki te Iwi
Maori, kaore i rikarika kua ara mai o tatau
hoa pakeha ngakau tika, kua awhina mai i nga
mahi hapai ake i te ora mo te Iwi Maori. E
tika ana kia waiho tenei wa hei hurihanga tau,
mo te wa tahito mo te wa hou o naianei a me
huri atu nga tuara ki muri ko nga aroaro ki mua,
ka haere maro, whakamua tonu te haere ma te
huarahi kua tohungia e te whakapono, e kiia nei
ko Ahuwhenua. He nui nga korero i puta i taua
hui mo nga tikanga e ora ai te Iwi Maori, otira
i kitea ano i reira ko te waipiro te tino hoa riri

hei peehi i aua tikanga mo te Iwi Maori e ngaro
ai ki te po, no reira he take nui tenei kia tino
whakaarohia inaianei kia kaua e waiho ma te
Ture anake e arai taua kai, engari ma tatau
tonu ake, ma ia tangata, ma ia wahine, e whakaae
kia whakarerea atu taua kai, na me whakaatu
nga ropu tane, wahine, hei whakakaha haere i
te tikanga kia pakari haere ai, ma aua ropu e
kukume mai nga tangata e tino pehia ana e taua
kai, engari ehara tenei i te mahi mama, otira
me whakamatau, a me timata hou inaianei.

I tahuri te hui ki te korero, ki te whiriwhiri.
He nui nga kupu whakamihi a te hui i puta mo
nga kai-whakahaere o taua hui nui i Poneke, mo
te Minita Maori hoki nana i awhina te kotahi-
tanga o nga Tamariki o Te Aute, a tae mai ki
naianei kua nui ona whaihuatanga hei painga ki
te Iwi Maori.

Ko nga kupu i oti i tenei hui.

1. He tautoko i nga take katoa i oti i te hui
nui i Poneke.

2. Kia pehia te kaha o te waipiro ara—

(a). Me whakatu he ropu tane he ropu
wahine o roto o ia Pariha, o ia Pa-
riha, o roto o te takiwa Kaunihera o
Horouta.

(e). Me hanga he pukapuka haina ma ia
tangata ma ia tangata o tona urunga ki
te ropu, a me whakaingoa ano mo taua
ropu, (ara me ata hanga he whaka-
upoko mo taua pukapuka.)

(i). Ko nga ropu tane hei kauhau ki nga
tane hei kukume mai i te tini o te
tangata, ko nga ropu wahine ki nga wa-
hine a ki te kukume hoki i a ratou
tane.

(o). Me whakaae te tangata ki te whakarere
i te waipiro, ka tuhi ai i tona ingoa ki
te pukapuka o te ropu.

(u). Me mahi tahi enei ropu, me nga
Komiti Marae ki te peehi haere i te
Waipiro i roto i o ratou rohe.

3. Me whakaara nga tikanga e ngahau ai te
hapai i te whakapono.

Ma nga hui a muri ake e whakatikatika nga
tino tuturutanga mo enei take. Heoi.

I te kauwhau a Pihopa Nerikena i Ranana
ka mea ia ko etahi o nga pakeha o Niu Tireni
kua Atua-kore, ara, kua kore e mohio ki te
Atua. Nui atu te riri o nga pakeha o Akarana
ki enei kupu.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

HE WHAKATAUKI,
HE TITOTITO, HE PEPEHA.

Mauri mahi, mauri ora mauri noho, mauri mate-
kai.

Kamahi te taringa a muhukai, e kore e rongo ki tetahi
mana kupu.

Tatai korero i naro, tatai korero i rangona:

Taute te titoki, whero te rata i te waru.
Te amorangi ki mua, te hapai o ki muri.
Te kotinga poro, ka taka ki roto: waiho te mate mo

Hapopo: ko te Rangipuritia, nana te rena.
Tere kau te waka o Horomanga.

Te hopu a te rina iti, he aha te huanga: tena ko te
hopu a te ringa whero, e kore e tan an a.

Te toka rurer) a tai e neneke i te naru.

Te toto o te tanata, he kai: te orar) a o te tangata,
he whenua.

Mahia he wahie mo takurua, mahia he kai mo tau.

Tiwhatiwha te po, tivhatiwa te ao.

Tiketike ngahuru, hakahaka raumati.

Titike ao, papaku po.

Tini whetu ki runa, e iti te pokeao.

Tohea, ko te tohe i te kai.

He whata kei te kaki.

To kahawai ngako nui, aroaro tahuri ke.

Toro kau mai te ringa o Pataroa.

Tuatahi a Pakatauia e tata Waiotahe.

He uri ki tahi no Pakatauia, e tata Waiotahe.

Ki tahi a Pakatauia i tata Waiotahe.

E tata Waiotahe? huri ki tahi, kati ra haere.
Tungia i te ururua, kia tupu whakaritorito te tupu o
te harakeke.

Tunu huruhuru, kei wawe tu ana a Pu-whakaoho.

Huruhuru kai wavve, tuna whakaoho.

Kihai i hanahana ake te kai a Turaungatao.

Turaungatao, me nawhea tatou? Tena ano kei ona
roratanga.

Waiho i te ra raumati.

Waiho i te toka tu moana.

Waiho kia oria, he whati toki nui.

Waiho i te toi-poto.

Waiho noa iho na taonga, tena te mana o Tai-
whanake.

Whaia i muri i na waewae o Kapu.

Whangaia ta taua tuahine hei tangi i a taua.

Whakina e mate, huna e mate.

Toitu he kainga, whatungarongaro he tangata.

Heoi ano ta te tanata e haere ake ana, he harahara
wai na kanohi.

Titike po, papaku ao.

Te pu kei Hawaiki, te puna kei Rangiriri.

Haere ki raro ki Putaraira.
E nui kai i runga i Pamamaku, me he tangata pea

koe e whai mai ana i muri i a au,
Tarewa ana, ko te tau anake.

E kore te weka i motu i te mahanga e hoki ki tona
ara.

Ki te motu te mahanga i te weka e kore e hoki mai.

Katahi ano ka tukari te mara a Te Noinoi.

E tata a runga, e roa a raro.

E kore te patiki e hoki ki tona puehu.

Ko tangata patu, ko tangata wawao.

E roto parau, kei kawe noa koe i a au ki te marae.

Mau rawa te kai, ma te whare takahia, maku te
kai, ma te kauae karia ki te marae.

He whanau tama ki te wahine; he awatai, he puta

taua ki te tane.

I orea te tuatara, ka puta ki waho.
Nau te kokomo, he tumahana taku.

Kai ai he ta-kotuku ki roto o te nohoanga pahi, kia
tau ai.

Tau kai, e te rangatira, he korero, ta te ware he
muhukai.

He mara whakautuutu ki te rangatira, he mara tiria:

he mara mate ki te vvare, e kore e tina,

Kia tu te rangatira ki te tohu, ka toa te kai-rakau:

ta te ware, he whakapahunu i na toa.

Kia ata mahi, kia oti ai: kia ngawari te riri, kia
hina ai te hoariri.

Te maro o te wahine, te mana a te tamaiti.
Kia kino te taha wai, kia tu noa ai i te marae.
Pai tu, pai hinga, na wai, na oti.

E kore e mau, he kiore ka umangatia, ka pa i te

whana o te tawhiti.

E kore e rongo, he manu ka pakia pepetia.
Kia ata nenene, tena a Ngapuhi ka tata te whai

ringaringa.
Ana, mau ko te tipi-wai na, ko to kamo hoki tetahi.

E kawa ana toku ki a koe, tena te tanata mana e

whakareka.

Ka hupeke te nga, ka ora; ka toro, ka mate.
Kia ata waewae roa, kei kaingatia.
He manako te koura i kore ai.
Pa tanata, pa waiho; pa rakau, pa taku panehe.
Rori taura, pa taku panehe rori tanata, rori waiho.
Tiketike awatea, papaku po.
Matua i te karapatanga a Tahi.
Ka ko nga kopara a Rongomaitapui.
Tupore rangitahi, whakatakariri kei raurangi.
Haere ki te whare tapu i a Kamuraterangi.
Ka rite ki te kopara e ko nei i te ata.
Ngahuru kai hangai, koanga kai ana ke.
Ka hiki i te ara a whaitiri Whakapaparoa-a-kai
Ko tane pakuroa none kai.
I marama i te waha.
Ko te ringaringa e kore e he ki te waha, e kore e he

ki te kai.

Kitea he ana na te haku.
E a ra te haku.
Taku waha kai rangi) i kino ki roto o Maia-iti, taku

waka te toia, te haumatia.

8

TE PIPIWHARAUROA.

HE TAUNU KI TE IWI MAORI.

ITE korenga o te Paura, Minita mo nga kura,
i whakaae ki te tono a nga pakeha o Tau-
marunui kia wehea he kura mo a ratou tama-
riki i te kura Maori ka pukuriri, katahi ka
timata te korero kino mo nga tamariki Maori o
Taumarunui puta atu ki o ratou matua, puta
atu hoki ki te iwi Maori katoa. Ko nga korero
tawai i tukua ki te nupepa o Akarana, ki te
Niu Tireni Herara. Kia rua noa o nga reta e
tuhituhi ko nga mea tino kino, ko nga ingoa o te
hunga na ratou nga reta i hunaia.

RETA TUATAHI A TE PAKEHA KI TE ETITA O
TE N.T. HERARA.

E hoa,—Ko te toru tenei o nga tau i tono
kura ai nga pakeha o Taumarunui kia whaka-
turia he kura Poari mo a ratou tamariki i te
mea ko nga mea e whakaakona ana i te kura
Maori kahore i rite mo nga tamariki pakeha.
Ehara i te mea ko te noho tahi i te taha o te
Maori te tino take. Kua whakaaetia he kura
Poari. No taua wa ano ka tae mai he kai-wha-
kaako hou mo te kura Moori. I tono tenei
tangata kia whakanuia te kura Maori a rite tonu
tona hiahia, wareware noa iho te kupu oati
mo te kura Poari, a inaianei kua waiho tenei
mea hei pakanga i te tohe tonu o nga pakeha kia
homai he kura ke mo a ratou tamariki. E
marama ana nga take i tonoa ai kia wehea he
kura. E kore e taea te whakahua te taha ki
nga mahi hara. Ko etahi atu take, ka hoki mai
nga tamariki i te kura ki tonu i te kutu ma.
E mohio ana au i tahuna e tetahi wahine nga
kakahu o tana tamaiti kia ngaro ai te kutu. E
pangia ana ano nga tamariki pakeha e te mare
Maori, e te hakihaki o te Maori. Ko te wai
pirau e rite ana ki te puawai ina ki te ruma
kura i  te tamariki Maori i nga ra Raumati.
Otira kua ki ake au he mea tenei e taea te
titiro. Ko to matou hiahia he kura Poari e
utu reiti nei matou, he komiti pakeha a e taea
e matou te mea te whare kura me nga tamariki
kia ma.

Na " Kore-e-nukunuku."

ingoa ake. He tu tonu no te tangata e huna ana
i o ratou ingoa te whakahua i.nga kupu e kore nei
e taea e ratou me i mohiotia ana o ratou ingoa.
He pa kuhunga no te tutua te kore ingoa, te
korero teka. E marama noa iho ana te teka
o nga korero a " Kore-e-nukunuku." I whaka-
paea tekatia ano nga kura Maori o te Tai Ra-
whiti nei, engari kaore hoki i pena rawa te Atua—
koretanga o nga kupa, kaore rawa pea ia i pena
te kino o nga kupu a nga iwi Atuakore. Na runga
i tenei whakapae ka haere te Minita pukumahi
o nga Kura ki te Tai Rawhiti kia kite a kanohi ia i
aua kura, a tona putanga ki Akarana kahore i
ruarua tana kupu, mea ana ia " Ko te kura
tino paru atu o nga kura Maori ma ke atu i te
kura tino ma atu o te pakeha." I kawa enei
kupu ki nga pakeha tautoko i nga kura Poari
otira he kupu e whakaaetia e nga tangata e tino
mohio ana ki nga kura Maori me nga kura pa-
keha. No te ahua pea o te Minita ki nga
pakeha o Taumarunui i puta ai i a " Kore-e-
nukunuku" ana kupu tawai. Otira he aha i
patua kohurutia ai ko te Maori i kore ai e
patua ko te Minita? Ko te take pea he iwi
wahangu hoki te Maori, he iwi kuware, kahore
ratou e rongo ana ki nga korero kino mo ratou i
roto i nga nupepa a te pakeha. He whakatauki
matau ta te pakeha, maku e korero ki a
" Kore-e-nukunuku, koia tenei " Ko te hunga
e noho ana i roto i nga whare-karahi, kaua e
pangapanga kohatu."

Na Reweti T. Kohere.
Te Rau Kareti, Gisborne.

RETA TUATAHI A REWETI KOHERE KI TE
ETITA O TE N.T. HERARA.

E hoa,—Na tetahi hoa oku, he tangata no
Akarana, i whakaatu mai ki a au te reta a
" Kore-e-nukunuku " o te 1 o Akuhata, a i tohe
ia ki a au kia whakautu i taua reta, no te mea
kua whakautu au i etahi reta whakahe mo nga
kura Maori; engari i ruarua toku ngakau i te
mea kahore au e mohio ki Taumarunui, a he
whakaaro hoki noku ko nga korero pera me a
" Kore-e-nukunuku" kaua e arongia atu, engari
me whakahawea, i huna hoki e ia tona tino

RETA TUARUA A TE PAKEHA.

E hoa,—Ki taku whakaaro e tika ana te tono
a nga pakeha o Taumarunui kia homai he kura
mo ratou, hei painga mo a ratou tamariki.
Kahore te Minita mo nga Kura i ata whakaaro
inahoki te taikaha o tana whakahoki ki nga
pakeha o Taumarunui. Ki taku whakaaro
ehara i te mea na te kara o te Maori i tohe ai
nga pakeha o Taumarunui kia wehea he kura
mo a ratou tamariki, kaore hoki tera mea te
kara e tirohia ana i Niu Tireni. Ko te tino
take mo te ahua o te tinana. Ki te whakapiria
etahi tamariki pakeha ki te taha o te Maori ko
te mate pu aua tamariki, heoi e kore rawa e
whakaaetia e tenei whenua kia tuku te tangata i
tana tamaiti ki te mate tuturu ara ki te tukua
ki te kura Maori.

Na " Te Hoa o nga Tamariki."

I muri mai i enei reta ka tu te hui a te
Poari Kura o Akarana i puta ai nga kupu tawai
a tetahi pakeha ko Etikamu (Edgecombe) tona
ingoa, a whakaaetia ana e te Poari kia ata tiro-
hia te tono a nga pakeha o Taumarunui, kia

PIE KUPU WHAKAMARAMA.

9

tonoa te kamura ki te titiro a kia tonoa te
Kawanatanga kia wehe moni mo taua kura. I
panuitia nga kupu tawai a Etikamu ki nga nu-
pepa katoa o te Tominiona. I mea a Rewetii
Kohere:—

RETA TUARUA A REWETI KOHERE.

E hoa,—He maha nga whakapaeteka ki te
Maori a nga tu pakeha totohe, e he noa iho ana
ko te Maori, i te kore kupu karo rawa a te
Maori. Kahore ia e mohio ana ki nga korero
mona i roto i nga nupepa pakeha, a ki te whaka-
aturia atu ki a ia heoi ano tana whakautu he
kata he pakiri nona niho—he nui nga kupu o
roto o te kata. I kitea iho e au i roto i te
nupepa nga kupu a Etikamu i te hui a te Poari
Kura o Akarana, he kupu tawai, i mea ia

" He iwi paru te Maori. He tino mate no
ratou te hakihaki, a ki te tata te Maori ki te
pakeha tera te pakeha e pangia e te hakihaki."
I whakahuatia ai e ia enei kupu kia wehea ai
he kura mo nga tamariki pakeha o Taumarunui
otira ko enei kupu e pa katoa ana ki te Iwi
Maori. Ko te tutukitanga pea tenei o nga korero
a nga tangata i tuhituhi nei ki te nupepa. Ka-
hore au i te mohio mehemea i tae a Etikamu
ki Taumarunui ata titiro ai i te ahua o nga
tamariki Maori i mua atu i tana whakapuakanga
i ana kupu, heoi ano ranei ko nga kupu anake
a nga tangata noa iho nei tana i rongo ai. Kahore
i te tautokona nga kupu a Etikamu ratou ko
ana hoia e nga ripoata a Takuta Cairns raua
ko Takuta Pomare, engari rite tonu te kupu a
enei takuta kahore he mate o nga tamariki. E
penei ana ano nga kupu a nga tino tangata pakeha
o Taumarunui. E hiahia ana au kia mohio
he pehea te maramatanga ki te Poari Kura o
Akarana i tautokona ai e ratou nga kupu taunu
a nga pakeha. Ko te tohe a Etikamu ratou ko
ona hoa he tino wehe i nga tamariki Maori i
nga tamariki pakeha. Ko te mutunga o tenei
hiahia he tukituki i te ahuatanga o nga kura
katoa o te motu heoi ano hei whakarite kau i
te hiahia o etahi tangata whakahihi torutoru nei.
Kua takoto he tikanga tuturu ma te Tari o nga
Kura ara ki te tokomaha ake na tamariki
pakeha i nga tamariki Maori, ki te mea ranei
kua waenganuitia te Maori ki ruto o te pakeha-
tanga ka riro ma te Poari e whakahaere te kura
Maori. E kore au e whakariterite i nga painga
o te kura pakeha o te kura Maon ranei—he
nui na painga o te kura Maon. Me waiho ma
nga tangata mohio e titiro te pai o te kura Maon
o te kura pakeha ranei, ara, ma te i Tari o nga
Kura, no te mea, kaore ano au kia kite noa i
tetahi Poari Kura he tino matau na tanata, e
ata titiro ana ranei ratou ki te he ki te tika o
te take. Ko nga kupu whakamutunga i Etikamu

na kupu aroha-kore atu no te mea he mea
pupuhi noa aua kupu. E uru ana te kara ki
roto ki enei kopu, a ki taku whakahopu he kara
te tino putake o te raruraru ki Taumarunui.
Ko te whakaaro o etahi tangata e ahei ratou ki
te whakahua i etahi kupu, tika, teka ranei, mo
te tangata Maon. He mea whakamiharo rawa
ki a au te rironga hei to Etikamu ra rawa kitea
ai he mate ia mo te pakeha te noho i te taha
o te Maori, i kore ai e kitea i nga tau e rima
tekau ka pahure nei.—Na Reweti T. Kohere.

E toru nga reta a Reweti Kohere i tuku ai ki
te nupepa o Turanga nei, hei tera marama ra
ta ai, a kua tae mai ano he reta tangi mai ki a
Kohere mo tona maia ki te tu ki te pakeha
mo enei kupu taunu, na Te Waari tetahi,
minita pakeha o Taumarunui, he whakaatu mai
i te teka noa iho o te whakapae ki nga tamariki
Maori o Taumarunui, a na Te Waari ano i
tuku mai te whakamihi a te komiti o Tauma-
runui; kua tae mai te tangi mai a Te Wikiriwhi
Tuaahu o Te Whakarewarewa, ko tetahi o nga
reta tenei e whai ake nei—

HE REO TANGI NO TE KORAHA.

Ki a Reweti Kohere.—E hoa, tena koe.
He kupu ruarua nei ki a koe. Kia ora koe.
He hari ake no taku ngakau, i kite au i te korero
i te nupepa o te 31 o Akuhata i te Akarana
Herara Ka koa ake taku ngakau ki o korero
mo tenei iwi mo te Maori e tuhia nei nga korero
whakakinokino i roto i a ratou nupepa e te
pakeha, te paru, te tini noa iho o etahi atu
korero mo te Maori, nau rawa e tama, ka ara
ake taku ua ki runga ara te katoa noa iho o
tenei iwi o te Maori kei ki koe ko koe anake i
mamae ka nui engari ko koe i noho he matau-
ranga i taea ai e koe enei korero te tuhi ki nga
nupepa. Kei te whakamiharo katoa a konei
pakeha, Maon, ki o korero mo te kura o Tau-
marunui ahakoa kaore ano au i kite i mohio
noa ki a koe ko to ingoa kua tae noa mai ki
enei takiwa, ko matou ko nga mea i akona ki
nga kura o mua kaore e mohio ki te pana kupu
mo te Maori heoi he mamae te mea nui i roto
i te ngakau. Tenei tetahi mahita kura kei
konei ko nga korero kino katoa e homai ana ki
a matou tamariki tae noa mai ki a matou ki
nga matua ara te tati piki, te tati kuri, me etahi
atu korero whakakinokino i tenei iwi i te Maon,
te patu kino i nga tamanki kua tae a matou
korero ki te Poari Kura (Education Board) i
Poneke no hea e tirohia mai tenei iwi te Maon.
Kia ora koe, e tama hei hapai ake i tenei iwi
i te Maon. Ko nga taurekareka enei e kino
nei. Ka nui te pai u te korero, kia kaha tonu
koe ki te tuhi. Ma te Ariki koe e tiaki.

Heoi ano,—Na Te Mihinga.

10

TE PIPIWHARAUROA.

TE HUI NUI KI PONEKE.

Ki Te Manu ora ki Te Pipi.

E MANU, tena koutou ko kai arahi i a koe,
i raro i te atarangi o te Kaha Rawa,
mau enei pikaunga e kawe atu ki nga Marae e
rere ai koe, hei apiti atu mo nga take kua
panuitia o te Hui nui ki Poneke. He penei
ake, e nga iwi, e nga hapu, e nga reo korero, ko
ahau hoki tetahi i tae tinana ki taua hui, ko
tetahi hee nui, i kitea e oku mahara, ko te kore,
i noho huihui kia kotahi whare o nga tangata o
te Tai-tokerau whaka-Ngapuhi, Tai Rawhiti
whaka-Porourangi Tai Hauauru-me te Waipou-
namu, haunga ia te hunga whai tumau, mehemea
pea i rite ki taku i wawata ai, penei kua taunga
kua korerorero tahi, a kua tuturu te matau ki
tetahi ki etahi, ki katoa ranei, tena ko tenei
hoki noa mai au ki toku ahua kainga, kihai i
poto i a au te matau te nuinga o nga rangatira i
poto ki taua hui, penei me matou o Ngapuhi,
pehea hoki te pai? Etahi o nga kupu a te
Kawana i tana whai-korero, nga mea i mau i a
maua pea ko te Rawhiti o Waikato, he mea
ringa poto hoki:

Haere mai e te Iwi Maori, tenei he wairua
hou mo koutou.

E nga wahine me uru atu toku hoa wahine
ki a koutou.

Kua rongo au ki etahi o nga iwi, e mea ana e
kore e oti i tenei Kawanatanga nga hiahia o te
Iwi Maori, engari me whiti ki Ingarangi, mehemea
kei te pera o koutou mahara, tera e penei me
te kohatu taimaha, mehemea hoki kei te ma-
ngai o te Kingi te kupu ora mo koutou, he kupu
noa tena, engari unuhia enei mahara titiro atu
ki te wairua o nga tikanga o Te Tiriti o Waitangi;

ara kei a koutou nei ano te ora mo koutou.

To koutou ahua he waka e tau ana e mea
ana me rere mua me rere muri ranei.

Ko tenei hui nui e mahara ana au na te
Minita Maori hei pai mo nga iwi e rua.

Oa kupu a te Pirimia:—Haere mai ki
Poneke ki toku Marae. E mahara ana au
katahi ano te hui nui, kaore hei rite ko tera
anake pea i te hui a nga tipuna ki Waitangi.
Me titiro ki nga mahi nunui kua uru nei etahi
o nga Maori. E mahara ana au ko tenei hui
nui na te Mema nei na A. T. Ngata.

Oa Kupu a te Arena riiwhi o Maahi Apiti-
hana:—He kupu mai na Maahi ki a koutou
ko tona ngakau kei te haere tahi me koutou.
Patata enei moutere kua riro i te Wiwi i nga
ra o te timatanga. Na roto pea i a te Atua
mahi ngaro i penei ai note mea ko nga tangata
i tae mai he tangata pai anake. Tera etahi iwi
kei tawahi, to ratou hiahia he whakawhiwhi i nga

tamariki ki te ora. Me hopu e koutou nga
mahi a te pakeha.

Etahi o nga kupu a te Minita:—Kia kaha
te tohe kaua e mangere. Ka mutu ahau ina-
ianei te aroha. Whakangaua nga niho o te Ture
inaianei. Manaakitia a tatou Kaunihera Ma-
rae. Mahia o koutou whenua inaianei. Kua
whakaititia nga Mema o nga Kaunihera Marae
inaianei kia tokowhitu. Kaua hei pootitia.

Na ko ahau nei i toku taenga ki tenei hui, e
rua oku tuunga. Mo te hui a te Ropu o te Tari
o te Ora mo te hui a nga Mangai Kaunihera
Marae. I te hui o te Ora. Engari tenei hui,
i tatu pai taku noho i te tuuru, i pai te puta o
nga kupu ruarua i toku mawhera. Tena i te hui
a te Ropu a nga Mangai Kaunihera, ahakoa i tu
ano au ki te korero, hei aha, toku rite i penei
me te mea e hui karawaka ana.

Ko nga mahi a te ropu o te Ora:—I paahi
katoa a te mutunga iho i arahina matou kia
kite i nga mahi nunui o Poneke, me nga hohipera,
me nga whare whakahaupapa i nga miki me era
atu mea whakamiharo, na Dr. Meihana ano
matou i arahi haere, me o matou rangatira
Maori hoki me Dr. Rangihiroa raua ko Dr.
Pomare. I tae rawa matou ki te pito hauraro
o Poneke ki Pitoone. Te mutunga ka mana-
akitia matou e Dr. Pomare raua ko tana
tumau. Ka takoto te tina nui ka rawe ra hoki
ki to te Maori Mawhera ko a te maori kai hoki
puwha manu, kumara, me era atu mea maha
a no te ahiahi po ka hoki mai matou ki Poneke.

Tetahi take nui i oti i te Hui a te Ora:—
Kia whakatokomahatia nga kai tirotiro Maori.
E mahara ana au, tokotoru atu mo te rohe
o Te Tai-tokerau nei, ara, mo Ngatiwhatua,
Whangarei, Hokianga. E hoa ma e oku hoa ko
toku kotahi anake pea kihai nei i mohio ki te
huihui tuturu o nga take huhua i mahia nei e te
Hui ki Poneke, nga mea ra i oti engari ano pea
oku hoa tokomaha i tae nei matou. Na ka
mutu aku kupu mo te Hui. Na me whai kupu
noa ake ahau inaianei mo te wa kei te haere
mai, hei pohane noa iho mo te Pooti Mema
mo te Tai-tokerau nei, ara i Akarana ki te
Rere Wairua. E oku hoa aroha, i roto i te
Ariki, ki te kino aku kupu, kaua ahau e akina
ki te kohatu ki te pai manaakitia, kaua e
kanga. Me patai a wairua ahau ki oku hoa
aroha:—"Mehemea tenei ano koutou kei te
pupuri a wairua i ta tatou whakaaro tawhito,
kia pootitia hoki tatou a tenei pootitanga?
Taku kupu ki a koutou mo ta tatou, Ae. E te
hoa ma, e tau ki raro, unuhia ta tatou kupu,
ae. Ko ahau kua tomo au ki te whare o raro o
te Paremata. Kua tomo ki te whare o runga, ki
nga ruma katoa o ena whare e rua. E mahara
ake ana ahau kaati ano, he reo tuhimareikura

HE KUPU WHAKAMARAMA.



mo tatou inaianei, ko ta tatou tamaiti anake
ko Hone Heke. Kaati ki te kore ia; ko
ahau mo muri mai i a ia. Heoi ano te hee
i kitea e au i ta tatou tamaiti i a Heke, he
tohe nona ki te hoki tonu ki Te Whakarewa

rewa i Rotorua. Ma te Atua tatou e manaaki,
e tiaki, Mana e mea kia tiaho mai Tana mata
ki a tatou. Hariru tatou!

Naku na WAAKA TE HUIA.
Te Wharau, Dargaville.
Akuhata 20, 1908.



MEMA MO TAI HAUAURU.

KI te Etita Me nga hoa i te whare mahi,
tena koutou, nga mangai o te pepa. E
hoa ma korerotia atu nga kupu nei ki to tatau
hoa i tuku mai nei i a ana korero i Te Pipi
No 124, ka nui te pai o nga korero a to tatau
hoa, e whakamahara nei ki a Te Kahu hei
mema mo tatau i runga i nga mahi papai a tena
poai a Te Kahu, kaati he nui nga painga nei mo
koutou anake erangi tena mo matau kaore kau
ana i te mea e ki ana koe me kite i te pai o
te tangata, katahi. Tuarua na to kite i te pai
o Te Kahu koia ka tohu koe ki a ia hei mema
pena ano hoki ahau he kite i te pai o te
Heuheu ka tohu ahau ki tera pena ano a te
Keepa Puataata i kite i te pai o Hema ka
tohu ia ki tera pena ano a Tu Potahi i kite i
te pai o Kaihau ka tohu ia ki tera. E penei
katoa ana te ahua o te tangata engari ehara i te
mea taku pooti ki a te Heuheu he mea utu
pena me koutou, ko Te Kahu ki te utu i o
koutou raruraru me te mahi i o koutou
whenua kaore he utu, kaore i penei taaku
pooti ki te mema engari i pooti ahau he kaha
no te Heuheu ki te arai haere i te kawanatanga
ki nga whenua o te takiwa ki Taupo o matau
whenua i reira kaore he reiti, kaore he taake,
kaore he hoko o nga waahi i uru ahau kaore
he taake he rehi, heoi te mea kei reira he
riihi. Engari tenei mahi a te pakeha kei
Taupo-nui-a-Tia, no reira e hoa hei aha te
waka tikokikoki, engari te waka takere nui kia
kore ai koe e wehi i te ngaru, no reira e hoa
taaku hurihia te here o to tatara ki to
pakihiwi katau kia watea to ringa kaha ki te
pupuri i to patu, ara hurihia te kanohi ki te
tangata pupuru o te patu ki a te Heuheu, maana
e tohutohu ki a koe te pupuri o te whenua.
Tenei e hoa tena koe, heoi kei pouri koe.

R. GEORGE.

Kihikihi, Waikato.
Akuhata 29, 1908.

NGA MAKETE.

AKARANA (Remuera) KAU —Kau miraka e hokona ana mo
 £3 10 ki te £ 7/2 6 mo nga mea kua maroke, £1/10 Ki te £4

Mo te kawhe  2/ a raro e 2 6.1 runga He nui nga mea i hokona

He nui nga  kau momona i hokona, ka nui ano hoki te ngawari o
nga utu Mo te Okiha e £6 10 ki te £16 2 6, mo te uha u £3/10 Ki
te; £8  hui katoa 68  nga Okiha i hokona,a ko te ritenga o te utu
£11/19 Mo te mea kotahi

HIPI Kaore i nui nga hipi i te makete. engari he papai, he nui
mo hoki te utu Weta tino pai taumaha  18 - ki te 22  mea mama
17 ki te 1s  Io taumaha  , 18 - a runga, ko nga mea mama 16/- a
runga i hui k katoa 1100 Reme e 5 - ki te 25 6 Nga Io whai
reme e riro ana  mo te 18/6

POAKA —Nui atu te ka o tu hokona  o te poaka, nga tu ahua
katoa. Nga mea ririki e riro ana. mo te I2/- ki te 18;- nga mea nu-
nui mo te 38 - Hei pekana e £4/19 a runga  84 i hokona.

PIKAOKAO—Nui atu te hokona o te pikaokao i te makete.
Mo te uha e 2/4 mo te tame e 3/3 ki te 3 5

KIRI-KAU —Mo te kau  okiha e 4d ki te 6½d. mo te pauna; mo
te uha e 3d ki te ai-!., ino te kawhe e 3^. Ki te ^d., mo te hipi e
'id ki te 4\\d

PARAREKA —Kaore i te nui te parkreka ki te makete. Ko te
nuinga no KanatJpcn Kei te mau tonu te utu mo te tana ki te
£6'5

ANIANA—He nui nga kotiu i tae mai to Tiapani, kati riro
katoa K i mutu i tenei te hokon.i na.i ani.in.i o Tiapani, ka timata
a muri .ike nei ki te hoko i IIR.I mea mai o Marika. Ko te utu ki;

te imu tonu ki te ;Ti6 mo te t.in.t i roto i nga toa.

OTI.—K mui te tang.i.i o te m.ikctu, ko te take k.i nui tek.i o te
tuku ki R.in m.i i roto i LIII.I in ir 1111.1 Ko te utu in.ii,inci :/61 roto
i nga to i

KA\\NG\\—K.inin .ino te k.ih.i o t< tono k i,in;;,i o te makete.
E 659 "K.i pt-ck.i i t.u ki Ak.ir.tn.i i tira wiki no nu.i takiwa o
Opotiki. E 55 "K-1 pii^r .i te Tuwha i in,in m.il .11 t ngi moutcrc,
k,iti kitc.i .m,i he ui ite kei ruto. Ko te utu in.n inei kri tu mau
tonu ki te 4 6 i te w.i.ipn

HAKEKA.—Kua k.ih.i hacrc tr nui o tenei t.iona.i Ki te m.ikcte.
Ko te utu in.u.inci 5i<l i"" tr p m;i,l k iti ki te m.ill tonu te k.ih.i o
te h.iere m.il ter.i e heke te utu

OTAUTAHI (WD-NGTON)

HIPI —Wi.t,i me i p.ii 15 - ki te 15 9. OK.I ine.i rinki, tupuhi 13 6
ki te 14 6. Io, 1000 nn.i h.i\\\\hc-purer< Tutu i hokon.i ;uo te 16/3
mo te ine,i kotahi. Mote Hokete. 13 9^1le a" Hokete momona
14 - Ki te 19 6. Reme 12 - ki te 2o/-.

KAU.—Okiha. £6 7/6 ki te aio, mo te ine.i p.n r.iw.i, ^16. Uha,
£5'5 ki £9- K.iu iiur.ik.i. ai 15 hitc ^t> a'6, "K-1 ^ u1111-11 0 Aote.i-
ro.i, ^b/5 ki te ^9/15. K,iwhc e 4/6 ki te ^;/i3-

POAKA.—Ko te tu po,ik.t i niu ko nga me.i p( kan.i, enR.iri nui
itu te p.u o te utu o ne.i tu ,ihua k.no.t. NK.I mea nunui, £sl1-
Na.i pek.in.i nunui £2117 hi to ^S , "H,i m.i iii.iiii,i {,i io ki te
a; 13 . i"o na.i punu.i, lb/- ki te ^,1/4.

NGA HUA KAREAO MA TA TATOU MANU.

Geo. H. Davles, 5/-; Hori te Manihera, ai;

Tamati Nehu. 5/-; Apiata Teiritawai, 5/-; G. A.
Hansard, {,i; Mate Hema, 5/-; Maka Paweherua,
5/-; Wi Heihei, 2/6; Reweti Pahau, i5/-; Tauha
Nikoni,5/-; Waata Nikora, 5/-; Wikirnhi Tuaahu,
5/-; Waaka te Panui, 3/3 ; Mekameka, 5/-; Anini
Kunaiti, 5/-; Waata Kunaki, 5/-; Paraune Hata-
rana, 5/-; Hemara Moana, 5/-.

PANUI.

HE whakaatu tenei ki nga tangata e tango
ana i " Te Pipiwharauroa," ki te tae atu te
pepa he mea takai ki te takai whero he whakaatu
tena kua nuku atu i te rua tau e takoto nama ana
te tangata o tana pepa. Ki te puta he mea penei
kia hohoro taua tangata ki te whakamama mai i
taua nama i te marama i muri iho o te taenga atu
o te takai whero. Ki te kore e tukua mai etahi
hereni hei whakamama ka whakamutua te tuku atu
i te pepa.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀