Te Pipiwharauroa

HE KUPU WHAKAMARAMA.

NAMA 125.

GISBORNE.

AKUHATA 1908.

" He ao te rangi ka uhia. He huruhuru te manu ka rere."

kui! lull! Whitiwhitiora."

TE AUTE KARETI.

KO te maatakorero o a matou kupu mo te
ahuwhenua i tera marama i ahu mo Te
Aute Kareti, ara, i mea matou ko tetahi take
i kore ai i whakaarohia te ahuwhenua i o matou
nei ra i Te Aute he kore i whakatahuritia te
ngakau ki te ahuwhenua heoi ano te mea nui i
wawatangia e te ngakau ko te whiwhi ki te matau-
ranga o te pakeha kia tu ai ki nga turanga o te
pakeha. E kore matou e huna engari ka wha-
aki tonu ko te tikanga o aua kupu a matou he

whakahe mo Te Aute. Ehara i enei ra i wha-
kahe ai matou mo Te Aute, kua puta ta matou
kupu i te hui o Te Kotahitanga o Te Aute i
tu ki Manutuke i te tau 1904 a i te tunga o te
Komihana uiui mo Te Aute i te tau 1906,
ka whanui ta matou whakahe mo Te Aute, a e
puta ana ano etahi kupu ma matou i te hui i
tu ki Poneke me i kore ana matou i tamia. I
to matou whai-korerotanga ki te aroaro o te
Komihana i te tau 1906, i puta ano etahi kupu

whakamihi ma matou mo to matou kura i wha-
katupuria ai matou, otira i maia ta matou kupu
he nui ke atu nga hua pai o Te Aute ki te Iwi
Maori me i tapiritia atu te ahuwhenua ki nga
mea i whakaakona. Ko te tino tikanga o nga
mahi e whakaakona ana i Te Arte i enei tau
maha kua hipa nei a tae mai ki tenei ra, he
whakarite i te tamaiti hei roia, hei takuta, hei
minita, hei kai-whakaako. Otira tokowhia o
nga tamariki o Te Aute kua tu hei roia? To-
kotoru ano. Hei takuta? Tokotoru ano.
Hei minita? Kotahi tekau-ma-tahi ano pea,

a kaore hoki enei tangata i tae katoa ki te tu-
ranga teitei rawa o Te Aute. Ko te tokoma-
hatanga o tatou minita Maori kahore i tae ki
Te Aute, ahakoa e tata ana pea ki te 40
nga tau i tu ai a Te Aute kahore ano tetahi
tamaiti Maori o Te Aute i tu noa ki tetahi tu-
ranga teitei i roto o te Hahi, kei te rite ano
ratou ki nga koroua kahore nei i whakaakona ki
te reo kihi a ko o taua tino minita Maori ehara
i Te Aute. Kaati heoi ano nga hua nunui o
Te Aute o roto o enei tau maha, te whakaea
mo nga mano pauna i whakapaua nei heoi ano
ko nga takuta tokotoru, ko nga roia tokotoru.
Kotahi o enei roia kua mate, a kahore matou
i rongo ki ana mahi nunui, kotahi kua whaka-
rerea te mahi roia kua aru ke i nga mahi paamu,
a ko te whakamutunga kei te whakaaroaro ano ki
te mahi paamu. E haere ana pea ki te 500
katoa nga tamariki kua whakaakona ki Te Aute
a o roto o tenei 500 tokoono ano nga tino hua,
o roto o nga tau e 40 nuku atu ranei. Ka ui
matou, kei hea te 494 ? I wharikitia ranei tenei
tini hei pikitanga mo te tokoono ki te matau-
ranga? I rite rawa mo Te Aute te kupu a te
pakeha e ki nei he Arewhaha Ma, he horo kai
noa iho kahore e rite nga kai. Ko te tikanga mo
o tatou kura ko te whai i te paina mo te toko
maha, ehara i te mea ko te tami i te tokomaha
kia puta ai he painga mo te tokoruarua. Pai
ke atu me i tamia te tokoono i te ngaro noaiho
o te 494 o te 47 noa ranei. Na ki to matou
nei whakaaro me i whakaakona ana tenei ope e
500 ki nga mahi ahuwhenua penei kua matoru
noa atu taua te Iwi Maori i enei ra ki roto o
te ahuwhenua, tena koa, katahi ano taua ka
korikori, i te mea hoki kua riro nei te nuinga o
taua whenua i te pakeha, kua tokomaha hold o

12

TE PIPIWHARAUROA.

taua taitama kua anuanu ki te mahi i te korenga
o nga uaua i whakamarorotia, o te ngakau ranei
e whakaangahia ki te ahuwhenua. Na konei
matou katohe me tapiri atu ki Te Aute te wha-
kaako ki nga mahi ahuwhenua, otira me ata wha-
katepe a matou take i tika ai kia meinga te
nuinga o nga mahi o Te Aute me ahuwhenua.

Tuatahi: Kua puta ta matou kupu i tera
marama heoi ano te mahi tika, te mahi i whaka-
ritea e te Atua ma te Maori, ara ma te nuinga,
te mahi e ora ai taua, heoi ano ko nga mahi
ahuwhenua anake. Ehara i te mea no matou
anake tenei whakaaro, no nga tangata matau ano
hoki o te Maori o te pakeha. Heoi ki te mea
ma te ahuwhenua taua e ora ai, ko tenei te mea
nui hei whakaakoranga ki a tatou tama i o taua
kura-nunui.

Tuarua: Ko Te Aute to taua tino kura, e
wawata ana o taua tino tamariki kia tae ki Te
Aute, kua paku te ingoa o Te Aute ki enei motu
katoa, ahakoa hanga he kura ahuwhenua ke atu
mo taua, ka haere tonu ano ki Te Aute e 70 o
taua tamariki matau, i ia tau, i ia tau. Hei
Te Aute rawa hanga whakaaro ai te tamaiti mo
tana mahi tuturu heoi ki te kore ia e whaka-
akona ki nga painga o te ahuwhenua, e kore tona
ngakau e ahu whaka-te-whenua, engari ka kotiti
ke ki nga mahi huhua a te pakeha a ko te tu-
kunga iho he pakoreha. He mea hoki tenei e
kitea ana, ara, ki te tae te tangata ki nga kura
nunui, a hei te mutunga ka noho noa iho, hei
tangata tino kino rawa taua tangata, ka meinga
tona matauranga hei rakau ma Hatana. Ka
kino ake ana te tangata matau e kore e rikarika.
Kua penei etahi o nga tamariki i whakaakona ki
Te Aute. Ma Te Aute e tatari nga tamariki
mo te ahuwhenua mo nga mahi nunui ranei a te
pakeha, ka kakama te tamaiti tukua ki nga kura
nunui, ka porori tukua ki te ngaki whenua.

Tuatoru: I te mea na Te Aute i whakapohehe
nga whakaaro o te nuinga o a tatou tama kua
tae nei ki reira i kore ai e anga ki te whenua,
i te mea na Te Aute i whakaanini  noa nga ma-
hunga o tai o te tamariki, i porahurahu noa ai
nga mahara, a, i kawa ai ki te mahi, he mea
tika kia riro ma Te Aute e huti te kara o te
rongo pai o te ahuwhenua, me riro ano ma Te
Aute e whakaatu ki te Iwi Maori ko te ahu-
-whenua te mahi tuatahi ma ratou. Ko Te
Aute to tatou tino kura, e haere ana nga tama
rangatira ki konei kura ai. na konei ki te kore
a Te Aute e whakaako i nga mahi ahuwhenua he
whakaatu tena ehara te ahuwhenua i te mahi
ma te Iwi Maori ara, he whakaparahako.

Tuawha: Kei Te Aute nga mea katoa e rite
ana mo nga mahi paamu. E 4000 eka te nui
o te whenua, he whenua pai, hei paamu kei ru-
nga he kau, he hipi, he hoiho, e mahia ana ki

konei na mahi katoa o te paamu, kei konei
nga tangata matau ki nga huarahi katoa o te ahu-
whenua, a he tokomaha nga tama rangatira a te
pakeha i whakaakona ki te teihana o Te Aute
kua piki nga ingoa mo nga mahi paamu: kei Te
Aute ano hoki a taua tamariki e noho ana, nga
tangata mo tenei teihana—kua rite nga mea ka-
toa, heoi ano te he ko a tatou tama kaore i te
whakaakona, ko nga tama ke a nga pakeha ra-
ngatira kei te whakaakona hei minamina mai ki
nga toenga whenua o te Maori.

Tuarima: Ki te riro ma te kura e mahi ka-
toa tenei 4000 eka ka nui ke atu te oranga mo
te kura, a e whai oranga ano pea nga tamariki
rawakore e uaua nei te tae ki Te Aute i enei ra;

e kore e tonoa he moni hei hanga whare, e tonoa
ranei he utu ki nga tamariki, e rongo nei matou
mea ake tonoa: e kore ai apopo e riro mo nga
tamariki rangatira anake te kura, i enei ra hoki
ko te moni nihi anake te oranga o te kura.

Tuaono: Ko te Hahi o Ingarangi kei te wha-
kahaere i Te Aute, kati i te mea kei te whakaaro
te Hahi Kotarana, me te Hahi Momona,
ki te hanga kareti ahuwhenua mo nga tamariki
Maori, me whakaaro te Hahi Mihinare ki a ia
ano, ka tapiri ai ki Te Aute i te whakaako
ki nga mahi paamu, kei mahue ia ki muri i era
atu hahi e mahi nei i waenganui o te Iwi Maori.
Kua rongo matou, kua korero noa atu etahi
tangata ki te tuku i a ratou tamariki ki te kura
Momona, ehara i te mea he Momona ratou
engari he hiahia no ratou kia whakaakona a ra-
tou tamariki ki te ahuwhenua. Ko nga eka mo
te kura a te Momona e mea nei ki te hanga mo
nga tamariki kotahi rau 130 ano, ko o Te Aute
e 4000 rawa. He ngawari ke atu te tapiri atu
i te; nahi ahuwhenua ki Te Aute, i te hanga he
kura motuhake.

Tuawhitu: Ko te ahuatanga o te whakaako o
nga kura o te pakeha i nga wahi katoa o te ao
inaianei ko te whakaako i te mahunga me nga
ringaringa. Ko Tiamani, ko Amerika, ko Tia-
pana nga whenua kua tino kaha rawa te whakaako
a ringa a kua kaha ano hoki ki Niu Tireni nei.
Ki te mea he pai nga kura a-ringa mo nga iwi
pakeha he nui ke atu te pai mo te iwi Maori,
a ko te mahi a-ringa e tino tika ana ma te iwi
Maori ko te ahuwhenua—kahore i ko atu kahore
i ko mai.

Tuawaru: I whakaaturia he Komihana e te
Kawana, he tangata tino matau nga tangata o
taua Komihana, ko Apirana Ngata tetahi, a ko
te kupu a tenei Komihana me whakaako nga
mahi ahuwhenua ki Te Aute; a e tino whaka-
pono ana matou ki te uia te whakaaro o te
iwi Maori mo tenei putake e kore e hapa ta
ratou tautoko i te whakaaro o te Komihana.

HE KUPU WHAKAMARAMA. 3

Tuaiwa: I te tukunga ai a Ngatikahungunu i moe, ko te mate e kiia nei he " taihoa," e hua-
te whenua mo te kura, kua ta matou rono, kona inahetianei e te pakeha no taua no te Maori.
mahi a-ringa tetahi mea i whakaaiohia ai hei Pai atu me i whakaurka atu he Maori ki tora-
whakaakoranga, heoi ko te kapena i na mahi a tou komiti, hei whakanaueue i na toka o te Roto-
ringa i te ahuwhenua he takahi i tetahi o na a-Tara. Kua kawa matou ki na kaumatua o
tmo\_take i whakatuma ai tenei kura, a, ko te reo Te Aute mo a matou kupu whakaohooho i Te
Ratim, ko nga whika nunui e kore nei e riro mai Aute; he nui to matou aroha kia ratou otirakei
he maramara paraoa ma taua, he pokanoa, te tamia tena aroha e to matou aroha nui ki te
Ko nga pokanoa e hone nei i Te Aute mo ratou Iwi Maori, ko a matou kupu ehara i te mea ki
anake, a e tute nei i te iwi kaina i a ahuwhenua o ratou tinana ake engari ki nga tikanga o te kareti
ki te whanga, tangi haere ai \\ na huai-ahi, rapu —he mahuetanga no tetahi wahi nui o te whaka-
kainga ai mona, paina hoki mo te i\\vi Maori akoranga tika mo te Iwi Maori, ara, te anuvhe-
katoa, nua.

Kua whakaae te kawanatanga ki te tuku atu E te Iwi mehemea he tika tenei take ki ta
i etahi tamariki Maori ki na paamu a te Ka- koutou whakaaro, hapainga ta tatou take. No
wanatanga ako ai; he tikana pai tenei enari tatou te kura ehara i te pakeha. I whakaaetia
kahore ano e rite ki Te Aute. Ko to taua tino tenei take e te Komihana o Te Aute i te tau
mate ehara i te mea he kore kai-whakaako, 1906, e nga tangata matau o te pakeha, Kauae
engari he kore ngakau ahuwhenua. He whakaaru wehi kaua e whakaaiohia te tangata kotahi, wha-
ano to Apirana Oata ki te wehe i etahi paamu kaarohia ko te pai mo te Iwi Nui, kahore hoki
hei whakaako i a taua tainariki ki nga raweke o he orana rno taua i ko atu i te AHUWHENUA.
te paamu, a ko tenei tetahi o nga motini i wha- He motini ta matou i kokiri ai ki te aroaro
kaaetia i te hui i Poneke. Kaore a matou o te hui i tu ki Poneke, ara " He inoi tenei na
whakahe ki tenei whakaaro, ahakoa kaore ano tenei hui ki nga kai-whakahaere o Te Aute Ka-
kia ata marama Id a matou te ahuatana o enei reti kia whakaaiohia e ratou te kupu a te Ko-
paamu, engari e kore tonu e rite ki Te Aute. mihana i whakanuria i te tau 1906 hei uiui i te
Neke atu i te 70 nga tamariki e liaere tonu an;i ahuatana o Te Aute, ara. kia tapiritia atu ki
ki Te Aute i ia tau i ia tau, is kohia e haere ki na mahi o taua kura te ako ki nga mahi paamu.
nga paamu a te Kawanatanga, ^korua ano pea, i naro te motini nei kaore i takoto ki te aroaro
a ki nga paamu e korerotia nei e Apirana Oata o te hui."
ko-tahi-tekau ano pea. Hei Te Aute ano ka
whakatahur^ i te ngakau o te tamaiti ki te ahu-
whenua kaua e tukua kia anini te mahunga i te ^ ^ ^
reo Ratini kia ngohengohe ranei nga ringa i te puri-

tanga i te pene mo nga tau inaha, kia reka kino ^ ^ ^ ^ ... ^^ ^ ^ ^ ^ ^
ranei te kuhu i na rina ki reto o te paru. Ko - . ,„. .
te tino mahi ma tatou i enei ra ko te whakaoho ^P^1 0 1 ^^akau i nga korero a 1 ipiwhenua
i te ngakau ahuwhenua, muri iho ko te tohutohu i hra maraina, ara, i te meatanga i noho a
mo te tikanga o te tangotango a nga rinarina, na Hinetu i a RoT]omaiwehea. I noho ke a
konei matou i mea at"e kore u taea a Te Aute IIinetu i a Ronomaiawhia ka puta ki waho ko
te riiwhi ki te paamu i waho atu o Te Aute. Ror)omai\\vehearauako Rongomaimihiao. Kua

Kahore matou e mohio ana ki te uauatanga puaki mai ano nga kupu whaka!io mo nga korero
o tenei whakaaro, heoi ano te mea uaua ko IJB o Taharakau, kaua e wehi ki te tuku mai inga
ngakau o nga pakeha kei a ratou nei te kupu wha- apu whakahe—ma te whakahe e kitea ai te tika.
kaae; i kore ai e whakaae no te mea e whakahe
ana tenei whakaaro i a ratou tikanga o mua^ iho,
a he whakaaro hoki i ahu mai i waho. Ko to ^ ^ ^
matou tino whakaaro ehara i te whaka!io i na

mahi engari he tapiri atu, kia nui ake ai te pai ^ ^^ KAREAO MA TA TATOU MANU.

o te kura. L ono nga tau i kura ai matou ki
Te Aute, he nui to matou aruha ki tu matou J. N. Williams, 5;'-; Hemi Waiaua, io/-; Ratima
kareti i pokepokengia ai nga niahai-a, otit-anui Apt;rahama, 5/-; Etana Eructi, 5/-; Nita Kendall,
ke atu to matou aruha ki te Iwi Maori. Kite 5/-; Tame Pctani, 5/-; Tamihana Tikitere, 5/-; Te
arahina e Te Aute te Iwi Mauri ki te Iniara!ii Alircre K;uiri-'ti, 5/-; A. D. Dobson, 5/-; Kev. W. H.
O te ahuwhenua he koruricl nui tena mona, lie KcrulcuL:, 5/-; Heni M'orete, 5/-; Wi Houkamau, ai ;

tohu tena no te manawa ora, HU te ni;ui;iw;i Raniura rkreto, ra;'-; Kopu K;inui, 5/-; N. 1'. Rahu-
mataara\_mataara ki te ora ino te l\\\\i M;un-i. rahu, io/-; Mrs. Woo'.lbine-Johnstone, ai: -Mr. J
Ko te mate o na kai-tiaki o Te Aute lie mate Hullowny, iu/

4

TE PIPIWHARAUROA.

MO TATARAKAU.

Ki te Etita o Te Pipiwtia,ranroa.

TENEI kua kite iho i te korero a Eruera
te Kura mo Taharakau, rno te Angiangi,
me Tapuae. Ko tetahi wahi o taua korero a
Eruera, e rereke ana ki taku i rongo ai, kaati
ehara i te mea e whakahe ana au engari e tono
ana au kia whakaatu mai hoki etahi i te ahua
ki ta ratau na rongo kia whakakotahitia ai taua
korero. He rereke ki a Oatikahungunu ki te
Wairoa me taku mahara ko ta ratou pea e tika
ana, no te mea he tipuna no ratau a Tapuae,
me au hoki na Tapuae ano kaore matou i
hopohopo ki te korero i nga mea i he ai to
matau tipuna a Tapuae. I rongo tuatahi au
kia Te Hapimana koia tenei tana korero.

I baere atu ano a Taharakau raua ko te
Angiangi i Turana, he rongo-nui a Taharakau ki
Te Wairoa he ranatira ia. Na kona ka tae te
rono ki a Tapuae ko Taharakau tenei e haere
mai nei ka kakahu a Tapuae i ona kakahu Ma-
hiti, Paepae-roa hoki, he ope rangatira hoki
tenei ka puta atu ka mau hoki te rangatira o te
tangata whenua i nga tohu rangatira e ai ki tana
mahara. Te taenga atu nei o te manuhiri, e !
he pake ia nga kakahu. Ka patai mai nei a
Tapuae " E Taha, he aha te korero [kai.—ET.]
o Turana !" Ka utua nei e Taharakau ki tona
utu wetiweti nei tetahi wahi, kaati maku e wha-
katataha te wetiweti;—

* He ahi kouka ki te awatea,
He wahine ki te po."

Katahi ka whakaaro a Tapuae ki ona kakahu
he kakahu ranatira, ko o Taharakau ehara i te
kakahu rangatira. Ka ki atu a Tapuae, " E
Taha he aha te tohu o te tangata rangatira ?"
Utua e Taharakau:—

• Whare Maihi i tu ki roto o te pa tuwatawata he tohu

no te tangata rangatira,

Whare Maihi i tu ki te paenga he kai na te patu na
te ahi*

Ka •vhakaaro a Tapuae kua raru ia ka hua ia
i patai ai ki te tohu o te tangata rangatira kia
tuhia atu e Taharakau ko nga kakahu o Tapuae
te tohu o te tanata ranatira, kiia ketia ko te
\\hare maihi i tu ki reto ki te pa tuwatawata.
Katahi ka pokaia tonutia e Tapuae te patai

•whakaiti mo Taharakau ki ona pake ara ka mea
mai a Tapuae me te tuhi mai o tona ringa ki nga
pake o Taharakau," Hei aha tena ?" Utua ana
e Taharakau;—

" E roa raro e tata runga."

A raro ko ta whawhai rakau, a runga ko te wha-
whai a te rani, ko te ua.

E ai ki ta te Hapimana kai tenei ka tino
hane a Tapuae. Ka rua ona patai hopu i a
Taharakau raru ana ia.

Kai te ora tonu a Mohi Teatahikoia. I rongo
au ki a ia i tetahi rhreketanga. Ki a ia i penei
te patai a Tapuae, "He aha te tohu o te toa
taua ?" Ka utua e Taharakau :—
" E roa raro e tata runga."

Ko to rereke ra tenei i ta Eruera te Kura.
Ko tana na te Angiangi te patai mo te pake, ki
toku rongo na Tapuae otira me tuhi mai etahi
ki te tautokona taku koia nei te tikanga, ki te
tautokona ta Eruera koi ara ano te tikanga.

Ko te mea i tautoko ai au i tenei he rite no
nga patai ki te whakamaramatanga o te whakautu.
Heoi,

Na NIKORA TAUTAU.

Uawa Akuhata 8, 1908.

[Naku i ui ki a Eruera te Kura te roanga o
nga korero o Taharakau, a ki taku rongo na te
hoa haere ano o Taharakau te patai he kitenga
atu e ruruku ana i ona paake, a he rite hoki te
whakahoki mo te haere. " E roa raro, e tata
runga," ara he roa te huarahi he tata noa ia te
ua, a koia nei hoki te tikanga o enei kupu ki te
tokomaha o te tangata i enei ra. Ka mau i te
taporena ina haere ka pepeha ngia " he uri na
Taharakau," ehara i te mea kia mau i nga
kakahu o te ware. E marama ana he whaka-
hawea nga patai a' Tapuae, a ko nga whakautu a
Taharakau he patu i a Tapuae. Kahore rawa
i rite mo te kakahu; ki taku nei whakaaro, te
whakahoki a Taharakau, " Maihi tu ki te paenga
he kai na te ahi, Maihi tu ki te pa tuwatawata
he tohu no te rangatira." E mea ana au ko te
tikanga ke o enei kupu mo te ahua o te noho,
ara ko te tangata e noho noa ana koia anake he
kai na te patu, tena ko te tangata e noho ana i
roto o te iwi he rangatira, na konei au i whaka-
whirinaki tonu ai ki ta taku pakeke ki ta Eruera,
ko tana whakapapa anake i hiki, otira tukua
mai nga whakahe.—ETITA.]

NGA MAHI HAUHAU.

Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.

mENA koe me te komiti whakahakre i te
-\_!\_ Manu. Kia ora kouton panuitia enei
toru kupu ki te poho o Te Pipi hai kawenga
mana ki ona marae toro ai. Anei nga kupu ka
huaranga i raro nei, he tautoko i te panui a
Pine Tuhaka, o Te Horo, Waiapu, e mau nei
i te wharangi 4 o Te Pipi nama 123, mo te tere
a matua o te Hauhau Ringatu ki roto ki te ri u
o Waiapu whakatutu ai whakawhanaunau ai
hoki i etahi merekara poriro, kaore nei i paingia
e nga momo tino tangata hai hikihiki, hai poipoi,
hai manaaki ranei ma ratau marae. Aue ! Ka

HE KUPU WHAKAMARAMA.

titiro whakamuri ke na mahara o katuarehe ma
ki nga taniwha horo tanata nei ki te po, ki a
Riki raua ko Rura, ka tau nei te ake i te whare,
ka titia nei ko te neera piata o te rangimarie ki
roto ki nga taringa i akina nei ki te hama e te

he Weteriana nga tangata o Peria, o Kohumaru,
o Waiaua o nga taha akau tae noa ki Whangaroa,
1 mua. I rono ano taku papa a Renata Te
Ngahuru i taku tupuna e karakia ana i te inoi,
E te Atua hoatu tou Wairua Tapu, ki tou

Kawanatanga hai tohutohu kia mau ki te tika ki huna, e noho ana i te Horeke, i Mangungu, i

te pono ki te aroha, hai puritanga ma te ngakau
o te koroua o te taitama e whakoekoetia nei e te
Wereta kia rangarangaihi ai te aru i muri i ona
hikoinga poropiti, rewera ranei. Tahuri ki muri
e kui ma, e koro ma, ki te ao maramatanga i
purero ake ai o koutou pongaihu ki te ao tu roa
i whiti ai te ra ki o koutou tuara. Whakamutua
te rere o maki, te whakarite i a koutou ki te
purerehua e tiro tonu atu nei ki te ahi whana-
riki a te Wereta e ka rere tonu atu ki runa.
Ka inoi tenei kupu ki a te Wereta, kia huri
whakamuri ona mahara ki te maunga a ringa a
ona matua, ki te kupu a Hemi te Apotoro e
ki nei no runga nga homaitanga a papai katoa na
mea e tika ana, he mea heke iho i te Matua o
nga whakamarama, kaore nei ona putanga ketanga,
kahore hoki he atarangi o te tahuri.

Kai te Etita te tatari mo te papapa mo te
kore papapa ranei.

Kia ora a Pine Tuhaka te kau matua nana i
waere te tawaha. Ko na whati ki a koe na, e
koro ko nga mokamoka pitautau i mahue nei
i a koe na maku nei hai whakatohi  noa atu i
muri i tau. Heoi ano.

Na HOHEPA TE PIRI.

Waipiro, Waiapu.

[I te po i popoketia  ai taku kotahi e na iwi
maha i tau nei ki raro i a Wereta i ta ratou

Waihou ranei. " No nga ra i muri ne.i ka marara
na hepara, ka kotiti nga hipi, ki te Hahi Ingarangi,
ki te Pikopo. Heoi inaianei kua marama mai
pea aku hoa Momona, aku hoa Ingarangi, he
Weteriana tuturu to koutou hoa pononga no
tona tupuna mai ka whakapumautia i ona ra,
kia ora mo te kai wero, i marama ai te katoa,
pau pu te kaha, kihakiha kau ana, haere atu
ana.

Na HAPETA RENATA.
Kaeo, Hurae 30, 1908.



HE HAMARI PAI.

Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.

TENA koe, te kai hautu o te manu. Ina
pai koe ki te uta atu i enei kupu ruarua
ki runga o te Pipi mana e. hari atu ki nga marae
huhua o te Tominiona, taia atu. Ko aua kupu
he mihi he aroha, he whakawhetai ki nga painga
e takoto nei i runga o Te Uranga-ote-ra. E kore
e taea te korero whakatepe atu aua painga. I
te taenga mai ano o te kai-whakaako o te kura
o Rangitukia ka timata tana mahi tirotiro i nga
turoro tamariki pakeke. He maha nga tu mate
he piwa, he piwa taipo me era mate huhua.
hui i tu ki Pakirikiri, i kaha a te whaina a Wereta Kaore tonu i roa ka kitea e Te Uranga te kaha

ratou ko ana apotoro i taku kupu e whakahaere
ana a Wereta i te karakia Ringatu. I tino kino
ratou ki tenei kupu aku, he whakapaeteka e ai
ki a ratou, otira kua kitea ehara i te whakapae-
tika engari he whakapaetika tonu.  Na te taima
i whakaatu te tika. Ehara au i te poropiti,
engari tikatika ana taku kupu o nga tau e toru
ka hipa nei.—ETITA.]

HE WHAKAMARAMA.

Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.

WHAKAATU mo te wahi tika o te reta

roa a Paora Hopere i taia nei e te
Etita. " Ko Hapeta Renata ka rua ona hahi
e kii ta Hone Pita Tautahi, e kore e tika mana
te whakahe ki te hunga rapu hahi hou." Ka
pai kia whakahokia te tangata hara penei i a au.
Te kainga o taku tipuna o te Ngahuru Titore kei
Mangonui te minita pakeha ko te Roore na reira

o tenei tangata, haerea ana e ia te po nga rangi ua
matao, ki te tirotiriro i nga mea mate. Ka ko-
hia e Te Uranga he moni hei mea rongoa, puta
ake te moni £10. He tangata matau ki te
whakahaere rongoa. He tino takuta, he nga-
kau mahaki hoki tona. Mea ake nei ka kohia
ano he moni hei mea rongoa me era atu mea.
Tera pea e riro ma nga mana e rima o Porourangi
e hiki tenei whakaaro.

Te kati i tena he mahi mana te rongoa i te
tinana ka whakapaua ano e ia tona kaha ki te
rongoa i te wairua. Tetahi mea whakamiharo
tenei e ki tonu ana tona whare karakia i nga Ra-
tapu katoa-ina haere te minita ki etahi wahi
o aua pariha. Ehara i te mea he kupu whaka-
pehapeha enei. Tino mahita, takuta, minita.
Kia ora koe e Mita Hoopa korua ko to hoa
wahine. Ma te Atua korua e manaaki, e ti-
aki e utu hoki a korua paina kua takoto whanui
nei i runa o Te Uranga-o-te-ra.

Heoi—kia ora Te Pipi,

TE-URANGA-O-TE-RA.

6

TE PIPIWHARAUROA.

NGA KAIPUKE.

* Kei reira nga kaipuke e teretere ana." Waiata 104, 26.

* Te hunga e haere ana ki raro ki te moana ki runga ki nga kai-
puke." Waiata 107, 23.

HE kaipuke te tino korero o enei wiki ka
taha nei—ko nga waka taua o Amerika.
I popoke tona tini o te tangata ki Akarana kia
kite i to ratou unga mai. Kua haere mai kua
haere atu enei kaipuke ko te miharotanga ia i
mahue iho ki muri. E tika ana taua te Iwi
Maori kia pirangi ki te kaipuke, ki te moana,
he iwi rere moana hoki o taua tipuna, i rere
mai nei i Hawaiki i runga i o ratou waka.

He maha nga whakaakoranga a te kaipuke ki
te tangata. Ko te moana e rite ana ki te oranga.
i tenei ao, e whakawhiti katoa ana tatou ki tawahi
kei te moana katoa tatou e rere ana. Ki te
whakawhiti te kaipuke i te moana he nui nga raru-
raru e pa ki a ia: he aio ki te kaipuke heera,
he he no te hau, he marangai, he ngaru, he kohu,
e kore ai e mohiotia te huarahi. Waihoki i a
tatou e whakawhiti nei i te moana nui o te oranga,
he nui nga raruraru, nga mate, nga aitua, e pa ki
a tatou, e pouri ai o tatou ngakau, e rapurapu
noa ai te whakaaro, e mea ai te ngakau ki te totohu
ki te take o te moana, a he tokomaha e huripoki
ana. He maha nga kaipuke e tahuri ana i te
mama, i te kore utanga o runga, te putanga mai o
te hau kua tikoki, kua poroteteke; he toko-
maha ano nga tangata e tikoki ana, e poroteteke
ana i te kore utanga—ite kore whakaaro, i te kore
mohiotanga, i te kore e manawanui, i te kore
whakapono hei peehi kia u ai—heoi ano ta ratou
ko te kai, ko te moe ko te ahuareka, kahore he
whakaarotanga ki tetahi atu ao, oranga ranei.
Pupuhi tonu mai te hau o te karakia hou, o te
tohunga ranei, tikoki tonu atu. E mea ra a
Paora, " kei akina, kei kahakihakina e nga hau
o te whakaako, he maminga na te tangata, he tini-
hanga e mahia ai te whakapohehe." (Epeha 4,
14.) E pakaru ana te kaipuke, na te kuare na
te haurangi ranei o te kapene: he tokomaha nga
tangata e tahuri ana i te kuare, i to ratou kore
e haere ki te karakia, i to ratou whakahi ranei
kahore e pai kia tohutohungia ratou: he toko-
maha o taua e tahuri ana i te waipiro—tahuri
tinana, tahuri mahi, tahuri wairua. He hara
nui te haurangi, he hara e kore ai te tangata e
kite i te rangatiratanga o te rangi.

E toku hoa aroha ka maha tenei nga tau i
whai ai koe i ou whakaaro ano, i mea ai koe kei
a koe ano tou tikanga, i tutea ai e koe a Ihu ki
waho o au tikanga katoa, a kaore koe i te totika,
kei te powaiwai noa iho koe i tenei ao, kua rite
ki te kaipuke kua whati nei te urungi, kahore
koe i te matau e rere ana ranei koe ki hea,
kei te paea koe ki te akau o te whakangaromanga,
kaati ra hutia to kara karanga ki a Ihu kia eke

mai, kei te whai haere tonu ia i a koe me ia i
whakatata ra ki ana akonga i te Moana o Kariri,
a tona ekenga atu ki to ratou poti mariri tonu
iho te hau, takoto kau ana te moana. Tukua
ma Ihu e whakahaere to kaipuke inaianei, a
ahakoa pehea te kino o te moana kahore rawa
he awangawangatanga, kua whakawhiti ia i tenei
moana, kua whiti ia ki tawahi, a kua hoki mai
ano ki te arahi i a tatou ki te kokoru ataahua o
te marie, o te hari, o te ora. Tukua to punga
ki roto o te arai ara ki te rangi, e mea nei hoki
te tuhituhinga, " Hei punga ano tenei ma tatou
mo te wairua, he mea mau tonu, u tonu, tae
noa atu hoki ki roto i te arai, ki te wahi kua
tapoko atu nei a Ihu ki reira " (Hipe. 6, 19, 20).
Kei rite tatou ki a Haimeniu raua ko Areha-
nera i rite nei to raua whakapono " ki te kaipuke
pakaru," a " tukua ana raua ki a Hatana"
(1 Timoti 1.19, 20.) Ina ta taua waiata:—

Au, e Ihu, tirohia,
Arohaina iho ra;

Whakaaetia ake au
Ki to uma piri ai;

I te wa e aki ai
Enei ngaru kino nei:

I te wa e keri ai
Enei awha kaha mai.

R. T. K.

KINGI TUPAKAKA

(King Tubercle).

KEI te pohehe pea te nuinga o te tangata ko
Kingi Eruera te kingi nui atu i te ao—
ko te kingi nui atu i tenei ao ko Kingi Tupakaka.
Tona kingitanga kei te ao katoa, kaore he iwi i
puta ki waho o tona maru, iwi kiri ma kiri mangu
ranei nona katoa, iwi rarata, mohoao nona
anake, rangatira, ware ranei e pa ana tona ringa;

whai-rawa, rawa-kore ranei e koropiko katoa
ana ki a ia. E mea pea te tangata whakateka,
"He kingi hou pea tena ina i kore rawa ai e ra-
ngona tona ingoa i mua atu?" No mua iho
tenei kingi no nga wa onamata, kua utu takoha
nga iwi katoa ki a ia, kua kite i a ia, kua ma-
naaki, kua whakamanuhiri i a ia. A koe e wha-
kateka na kua kite i a ia a kua utu takoha ano
pea ki a ia. E matau ai pea i a koe e te ngakau
whakateka ma tetahi ona ingoa, ma tona ingoa
Maori, he ingoa hoki a nga iwi katoa mo tenei
nanakia. E tino marama ai pea ki te tangata
te ahua o kingi Tupakaka me whakahua e ma-
tou nga kupu a Takuta Meihana ki te hui a nga
Kaunihera Marae i tu nei ki Poneke, i mea a
Takuta Meihana " Kotahi te mea e kore rawa
e wehe ke atu i a tatou, ko te mate kohi. A-
hakoa pehea te kara o tatou kiri kotahi ano to
tatou tino kini, he kini nui he kini kaha,

HE KUPU WHAKAMARAMA.

ara ko kingi Tupakaka. Ko te mea tino nui
hei maharatanga ma tatou  ko tenei, he mate
rere tenei ma te tangata ano e titaritari haere
ka pa ki etahi atu. Kia mahara ano hoki
koutou ehara i te mea ko te pakeha anake e
ikia ana e tenei mate ki te po, kahore, he tini
ano te Maori e hina ana i a ia. Ahakoa tu-
pato noa nga mano tini tanata o Oropi e rite
ana ki nga tangata katoa o Poneke te tokomaha
o nga.tangata o era whenua e heke ana ki te po
i ia tau i ia tau, a he mate ngawari noa tenei ki
te arai atu." I whakatupato a Takuta Meihana
ki nga kaunihera, ko te huare, ko nga mea
katoa ranei e tuhaina ana e nga tangata e pangia
ana e te mate kohi me tahu katoa ki te ahi.
Ma konei anake e raru ai tenei nanakia a Tu-
pakaka me tumata ki te ahi. Kaore rawa e
kitea e ia he huarahi e mawhiti ai te Maori i
nga taua a Tupakaka ki te tohe tonu te Maori
ki te noho penei me ta ratou tikanga inaianei.
Kaua ia ratou e pohehe mo te Maori anake
ana kupu, e korero ana ano ia ki te pakeha—
kei te kuare tonu hoki te pakeha. Kia mohio
te pakeha raua ko te Maori ko te tino huarahi
whanui i marara ai te mate kohi na te tuha-
tuha. Na konei ra he mea whakamiharo rawa
tenei ara ahakoa he huarahi ngawari noa e naro
ai te mate kohi kei te tata tonu tera i te ta-
ngata i nga tau katoa. He kupu tana ki nga kai
tirotiro kia kaha rawa ta ratou kauhau kia
kaua e tuhatuha noa engari me tuha ki te ahi
a ki te peehi hoki i nga huarahi katoa e toha ai
tenei mate kino rawa.

  

HE ORA ITI NOA.

I TETAHI putanga o Te Pipiwharauroa i tu-
hia etahi kupu a Takuta Kerenewhere (Dr
Grenfell) mo na take e kore ai ia e pai ki te
kai waipiro a tenei tetahi korero mo taua ta-
ngata ano i tona oraititanga i te aitua. "E haere 
ana ahau i runga i te hukapapa e whakawhiti
ana i tetahi kokoru o te moana i runa i tetahi
koneke e toia ana e na kuri a kua tae ki waho,
e rima nga maero i waho atu o te tuawhenua na
pakaru ana te hukapapa, a e kautahoe ana
ahau me aku kuri i roto i te hukapapa; katahi
ahau ka unu i taku maripi ka tapahi i na taura
o nga kuri kei tawhiwhi a ka toremi matou, wai-
marie aua ahau ki tetahi papa alma nui o te
hukapapa ka piki atu ka hapai ake i aku kuri,
ka tae ki runa ka okaoka i na kuri e toru, ka
tango i na kin, ka hanga  hei koti, kaore hoki i
nui oku kahu, katahi ku whakapuranga i nga ti-
nana o nga  kuri hei arai hau, a takoto ana, kua
pu huki, he. kuri tera i uku waewae ae awhi ana
ahau i tetahi  kuri nui. kei te mahana pai atu na

kuri a moe ana ahau ahakoa e akina haeretia
ana e te hau kaha, a i au te moe, ngengere noa
ana te kuri i awhi ra ahau, e Rahuri ahau, kata
noa ahau ki tenei, ka tae ki te ata ka whakamaro
te kuri ra i a ia, ka kowhera ka miti i ahau ka
takoto ano ki te moe.  

Ka marama ka hanga e ahau nga waewae o nga
kuri ra hei pou, ka whakairi i toku haate hei
kara, katahi ka puru i nga kakahu o nga kuriki
oku kahu kia matotoru ai, a whanga noa i te aha
ra. I penei oku whakaaro, ki te mate ahau hei
aha, kua pai te Atua ki te tango i ahau, a i ora
toku ngakau i te whakaaro kua taea e ahau te
arahi etahi tangata ki te Karaiti engari mehemea
i tino kakama ahau kua tokomaha noatu ena.
A i whakaaro ano ki te ora, tera ano he mahi
mo te Atua. I taua rangi ano ka kitea ahua e
tahi tangata hi ika, a whakaorangia ana a heoi nga
mate ko te ngaunga a te huka i oku matihao i oku
waewae. Ahakoa i waimarie ahau ki te ora
kaore oku pouri mo taua aitua, he mea pai hoki
kia titiro rawa tatou ki te mata o te mate, kia
tae rawa ake ai ki te hemonga kua kore he ma-
harahara ma tenei hoki e kite ai tatou i te kore
noaihotanga o nga mea o tenei ao pahemohemo;

a ka mau tonu te whakaaro o tenei   whakaoranga
a te Atua i ahau hei whakapainga ma toku ngakau.

Ko te take i haere ai ahau i runga i te huka-
papa, be haere ki te tapahi i te waewae o tetahi
tahae kua pirau a kaore ia i kaha ki te haere
ki te hohipera."

  
NGA MAKETE.

AKARANA Ka nui te ahua iti o te utu onga
 makete. Hoiho.—Nga hoiho mahi e tika ana
mo te whakarata £25 ki te £50 Hoiho mo te paamu
£17 ki te £32 Hoiho ekeeke, hoiho to paki hoki
£6/10 ki te £18.

Kau—Kaore i te kaha te utu. Okiha £5 ki te £10:
Uha £3/17/6 ki te £6/15; Kau miraka £3/15/- ki te
£5/17/6. Kawhe £1/19 te utu o runga.

Hipi—Ka nui te iti o te utu. Weta. 12/6 ki te £1/1;

10 I2/- ki te 18/6.

Kanga Ka nui te mau o te utu o te kanga e 1/8 i
te Toa, e 4/6 i te Waapu.

Witi.--Ko te witi te mea kei te nui te utu, e 5/- 

Oti.—Kaore i te nui te utu o tenei, e 2/- ki te 2/11.

Parareka.—Ko te nuinga o nga parareka o te makete
no Opotiki. Ko te utu e £6 i te tana.
OTAUTAHI. Kau Okiha, £7 ki te £11/17/6; Uha.
£4/17/6 ki te £10/5 Uha kua whanau kawhe £4/10
ki te £8/15. Kawhe 4/6 ki te £3- Nga kau hei whaka-
tiputipu. Okiha rua tau £2/10; ; uha rua tau £2/2 ki
te £2/5; toru tau £3/8; Kau miraka £3/10 ki te £8 

Hipi.Kaore i te tuturu te utu, Weta tino pai 24/9
ki te 36/-; mea pai 18/6 ki te 22/6; mea ahua mama, 16/
ki te 18/-  Io tino pai 22/- a runga; mea pai, 17/- ki
te 2o/-; mea ahua mama, 14/- ki te 16/6; mea kuia;

mea mama hoki, 11/- ki te 13/6.

Poaka.—Nga mea nunui £4; nga mea ririki hei kai,
£2/8; mea hei pekana. 25/- ki te 42/-; whaereere. 14/-ki te 18/-.

8

TE PIPIWHARAU.ROA.

HE WHARE HAMARARA.

KO nga tangata i tae ki Poneke i enei tau
kua pahure nei kei te mahara tonu pea
ki tetahi pakeha i noho nei i roto i te ana mo
nga tau maha, ko tana kai he pupu, he kai ranei
na te tangata i hoatu. No tona panga e te mate
ka mauria ki te hohipera engari kahore ia i pai,
no muri ka tutakina tona ana. Kahore he
tangata i mohio ki te take i noho ai ia ki roto i
te ana, kahore hoki i mohiotia ko wai ra nei ia.

Kua tae mai tetahi korero no Ingarangi i kitea e
matou i roto i te Daily Mail, mo tetahi tangata
20 nga tau i noho ai i raro i te hamarara i tetahi
nahere e 30 maero te tawhiti ki waho o Ranana
I te taenga atu o te tangata o te Daily Mail e
mahi ti ana taua tangata mana i raro i tana ha-
marara. I ko atu ko te kaata tamariki (pram)
ki tonu i te hamarara i te kakahu, me era atu
mea. I mea ia, " Ko te 20 tenei o nga tau i noho
ai au ki te ngahere. I te putanga o te marangai
nui reka atu taku moe, i taku ohonga ake i te
ata kua ngaro katoa au i te hukarere. Kaore
ano au kia pangia e te mate. Kaore e nui oku
hiahia ki nga mea e matea ana e au, na konei
kahore oku awangawangatanga. Kahore au e
utu reiti ana, taake ranei, kahore aku wahine
hei whakararuraru i a au, engari he tokomaha
oku hoa. Kei te mohio katoa nga tangata o
tenei takiwa ki a au, ko ratou ki te homai pa
raoa, ti maku. He iti noa iho nga mea hei
oranga mo te tangata i tenei ao. Nui atu toku
koa e noho nei i raro i taku hamarara. Rite
tonu toku mohio ki te tuitui ki to te teera.
He kakahu ano oku kei roto i taku motoka
(ara kaata tamariki). He mea horoi katoa
aku kakahu, aku tokena, me aku mea katoa
ko oku puutu he mea parakena. Kei te nga-
here taku wai kau-kau, me toku wai horoi.
Kaore he tangata e haere mai ana ki te tutu ki
a au. Kaore au e tahu ahi ana, kaore rawa
au e inoi moni ana i te tangata. Hei nga po ka
whakatuwheratia e au taku hamarara, ka unu-
hia oku puutu, ka kuhua aku waewae ki roto
o te peeke, ka tapatu ai i taku tinana ki te
kakahu, ki waho ko taku taporena. Herea ai
e au taku kaata ki aku waewae ki aku ringa-
ringa ranei, ka moe au."

TE MAARA.

KI te tanu i nga mea mo te kaari pai atu te
whakararangi tonu kia pai ai mo te ngaki.
Poua he Kapiti, he Kareparaoa, Ritihi, Kareti
he Tonapi. Mehemea he wahi mahana he pai
tonu te pou i e tahi Tomato hei matamua.
Hikitia hei pounga Aniana i ruia i a Mei me
Hune.

HE KOHURU WERIWERI.

NO Whangarei tetahi rongo kohuru kino atu.
Kei te whare porangi i Akarana tetahi
kaumatua ko Hohepa te ingoa no Mangakahia,
wahi o Whangarei. Na tenei tangata i panga tana
tamaiti ki te ahi i te putanga mai o tona porangi,
a ko te tamaiti kei te hohipera o Whangarei e
takoto ana. A no muri mai ka rangona e nga
pirihi no taua wa ano ka kohurutia e te tama a
Hohepa, ko Hirira te ingoa, raua ko tana wahine
ko Ema, ta raua tamaiti, 18 nga marama, ko te
Makarini te ingoa. E kiia ana he mea panga
tamaiti nei e ona matua ki runga o te ahi, ka
ngoki mai ki tahaki ka panga atu ano ki te ahi,
e toru nga panganga ka panga ki waho o te whare
takoto ai kia hemo, no tetahi ra ake ka tanu-
mia. Kaore i mohiotia te kohuru nei e te ta-
ngata, no muri noa mai ka rangona, ka whakina
ki nga pirihi o Hokianga, na reira i patu mai te
waea ki nga pirihi o Whangarei. No te 4 o tenei
marama ka hopukia nga matua o te tamaiti mo
ta raua kohurutanga i ta raua tamaiti i te 22 o
nga rao Hurae, i to raua kainga i Tara, ka mau-
ria mai ki Whangarei me te tinana o ta raua ta-
maiti. I nukuhia te whakawakanga mo te 14 o
nga ra, no te 8 o nga ra ka uiuia te matenga o te
tamaiti I te muinga mo te matenga o te Maka-
rini kitea ana mo nga whakatipuranga e toru ko-
tahi ano te whare moe ona tipuna ona matua tae
noa mai ki tenei ra. Na te koka ano i tunu-
tunu tana tamaiti i runga i te kupu a tana hu-
ngarei raua ko te tane. No te takotoranga o te
tamaiti i waho i panga hoki e nga matua ka kai-
nga e te kuri. I whakataua he mea kohuru te
tamaiti na te tipuna ratou ko nga matua, a e whai
hara ano etahi atu i kite nei engari kaore i rere
atu ki te whakaora. Ko te tino whakaaro o te
tangata na nga mahi tohunga maori i tahuna ai
tenei tamaiti ina hoki i mea tetahi o nga pono
ko te take i tahuna ai tamaiti nei kia puta ai a
Hatana ki waho.

Ki to matou whakaaro i pohehetia e nga tama-
riki a Hohepa ana mahi porangi he mahi tohunga
maori he porangi ra ia ka kiia he atua maori,
otira i te tino whakapono o enei tangata ki nga mahi
maori ka whakaponohia nga korero porangi.
Kua puta noa atu te kupu a Te Pipiwharauroa
he tokomaha o nga tohunga maori he porangi, e
tino mohio ana matou ki etahi wahine waka
kehua he porangi, ko etahi ia o taua tohunga e-
hara i te porangi engari he nanakia. I tahuna ai
a te Makarini ki te ahi e ona matua kia puta ai
te rewera ki waho ka wareware ona matua kei
roto tonu ia i a raua a Perehepura te rangatira
o nga rewera. Ma te kapura a te Atua raua ko
te ture tena e pei ki waho.

I te whakawhakanga kiia ana he porangi katoa
enei tangata a kua tukua ki te Hupirimi Kooti.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

HE WHAKATAUKI, HE TITOTITO,
HE PEPEHA.

Ka pa ianei he wehenga tau.

Ka puru te puna i Taumarere, ka tuwhera te puna
i Hokianga a.

Ka rere ki Orutai.

Ka riri Taiha, ka kata Maero.

Ka ruha te kupenga ka pae ki te akau.

Ka tangi te vharauroa, ko na karere a Mahuru.

Ka tae ki Weriweri.

Ka tere Rauwa, ka tere Pipiwhakao.

Kati ano mau, ko na kai taka a toku rina.

Ka tukua ta Pirikohoi, ka purutia ta Maruhouake.

He pou pai ka eketia e te kiore, he pou kino e kore
e eketia.

E hoki oti te huare ki te kuwaha?

He urunga tanata, he urunga panekeneke: he urunga
oneone, ko te urunga mau tonu.

Ka whatiwati nga parirau o Rupe.
Kei kai i te ketekete.

Kei pau nga para toenga a a te uri o Tamanu.
Kei runa te whetu, kei raro te marama.
Kei uta Hikurangi, kei tai Hikurangi.
Kei te ruru tonu te ruru a Te Ihonga.
Kei uta na hau o Rirapa te tu ai.
Me homai nga hau o Rirapa ki uta.
Kei uta te pakanga, kei tai te whiunga.
Kei whawhati noa mai i te rau o te rata.
Ka eke ki runa i te puna o Timrau.
Kia matenga a ururoa, kei matenga tarakihi.
Kia whakaoho koe i toku moe ko te whatuturei a Rua.
Kirikiri kai ota, he tanata rinarina.
Ko te rourou iti a Haere, ko te tokonga nui a Noho.
Ko Nukutaumatangi te hara, waiho te raru mo Rupe.
Ko Maru kai atu, ko Maru kai mai, ka ngohengohe.
Korero whakatu ana tetahi a Wahiao, korero noho
ana tetahi.

Korero tu ana wahine iti, korero noho ana wahine

nui.

Kore te hoe, kore te tata.
Kotahi au e kata te moho.
Kotahi au e kata te moho.
Ahakoa kotahi au, tena e katu te moho.
Kotaki au e kata ai te moho.
Kotahi te taha mahimahi, kotahi te taha paraoa.
Kotahi tanata ki Hawaiki, ko whakatau-ihu anake.
Kotahi tanata ki Aotearoa, ko Tamanuitera 
Ko te heke ro o Maruiwi, i toremi ai ki te reinga.

Ko te ruru i te kete e kitea. 

Ko te tanata hua ana whakatauki ko Turaungatao

Ku te toa ki uta  e pikitia ana; , ku te toa ki te wai

te pikitia.

Ko te whero i raro e ngaro ko to whero i te kanohi.
Ko Waitaha  nga)  tangata, ku Kaweke te ngakau .

Ko te kai waewae te tukua mai kia huaina atu e
arotau mai.

Ko wai hoki koia te wahine pai rawa te wehenga
atu i a Muturangi?

Kua kaheko te tuna i roto i oku rinarina.
Kua pae nei hoki te koputunga naru ki te one.

Kua ta noa ake te te korau o Te Puku, tena ko to
Ouwea e kai tonu ana.

Kua riro ki Wiwi ki Wawa.

Kei mau ki tai ki Tu, puhia he angina: e mau ki
tai ki Noho, he huhu, he popo, he hanehane.

Marama nui a Mahi ka riro i a Noho.
Marama iti a Mahi kei riro i a Noho.
Ma pan o ma whero ka oti te mahi.

Hei kona ra, haere ake tenei, to ake te papa ki te
whare.

Mate wareware te uri o Kaitoa, takoto ana te paki
ki tua.

Mate papa-kore te uri o Kaitoa.

Ma wai e rou ake te whetu o te rani, ka taka kei
raro?

Me aha hoki i tana i tiki ki Kopua te parea?
Mehemea kei Okaingaroa e kore e whiua na kai.
Me hirau atu te ra koia, e haramai ai?

Me ka uhi ranei koe ki te huruhuru kakapo, pu
mai o te tona. 

Me utu te Aka, ki te aha? 
Me utu ki to rae

He kura te tangata.
Na Ngaruawahia koe i ora ai.
 Na te moa i takahi te rata, koia i ngunu ai.
Na tetehi te tihe, na tetehi te tokomauri.
Nga huhu, na wera, to kai, e mangere
Ngahuru kei runga, ngahuru kei raro.

Oa kai o Otamatahei, ehara, tera kei tua o Kapenga

e haere ana.

Oa waewae haereere o Tokoahu, kei tua, kei tua.
He rakau tawhito, e mau ana te taitea i waho ra, e

tu te kohiwi.

Nonawhea taku katanga, no Hingakaka ra ano.
He kaka, ki tahaki: puehuehu, ma tona whaiaroaro.
Pekapeka rere ahiahi, hokioi rere po.
Pikipiki, motumotu, ka hokia he whanaunga.
Pipitori na kanohi, kokotaia na waewae, whenua i

mamao, tenei rawa.
Poroaki tu tata, whakahoro ki tau ke.
Puritia to ngarahu kauri.
Ruia taitea, kia tu ko taikaka anake.
Ruia te taitea, kohia te kai rangatira.
Ruia te taitea, kohia te rangiura.
Rui te taitea, kohia te rangiura.
Takoto kau ana te whanau a Tane.
Tane rou kakahi, ka moea: tane moe e te whare,

kurua te takataka.
Taku ringaringa te ngaua;  e te kuri.
Tama tu. tama;  ora: tama noho. tama matekai.

10

TE PIPIWHARAUROA.

NGA WAKA TAUA O AMERIKA.

Na TAMATI KATENE.

NO te 9 o nga haora i te ata o te Ratapu,
te 9 o nga ra o Akuhata ka u mai nga
waka taua o Amerika ki Akarana. Rere mai
ra i Hana Paraniko ki Honoruru, Hawaii,
maunu mai i Hawaii ka pa mai nei ki Akarana,
engari i tawhiti ano kua tae mai nga whakaatu mai
i ia ra i ia ra. I te Hatarei te 8 o nga ra ka tae
mai te waea rere-rangi:—"E tae atu ki Akarana
a te ra i whakaritea; i te kino o te moana kahore
e puta nga mahi, engari kei te riterite tonu te
ahua o te rere, ka 360 maero to matou tawhiti
mai i Akarana."

Kahore i tino mohiotia te haora hei taenga
mai mo te manuhiri, engari i whakaritea e tangi
te purepo i mua atu o te taenga mai ki Rangitoto,
heoi i te tangihanga o te purepo i te 8.30 ponana
ana te omanga o te tangata ki nga taumata, ki nga
tihi o na whare, ki nga tima, engari takiri ana te
ata kua tau noa atu te tini o te tangata, o te
wahine, o te tamariki ki nga taumata. I te
puetanga mai o nga taniwha nei i te pae o te wai,
wehi ana, 16 nga manuao he peita ma katoa, ko
te kaipuke tonu o te Atamira Sperry i mua
tonu, ko te Connecticut. Ko nga manuao enei
o Amerika, nga tana me nga purepo. Te toko-
maha o nga apiha hui katoa ki nga heramana
14, 000.

Tana Purepo

"Connecticut" ... 16, ooo 24
"Kansas" ... ... 16, ooo 24

"Louisiana" ... 16, ooo 24
"Vermont"... ... 16, ooo 24

"Minnesota" ... 16, ooo 24
"Georgia" ... ... 14, 948 24

"NewJersey" ... 14, 948 24
" Rhode Island " ... 14, 948 24
"Virginia" ... ... 14, 948 24

"Ohio" ... ... 12, 500 2o

"Missiouri"... ... 12, 500 20

"Maine" ... ... 12, 500 2o

"Alabama"... ... 11,525 18

"Illinois" ... ... 11, 525 18

"Kersage"... ... 11,525 22

"Kentucky" ... 11, 525 22.
E ono nga wehewehenga o enei waka ara nga
karaihe:1. Ko te Vermont, Kansas, Connecti-
cut, me te Louisiana no te tau 1904-5 i tau ai
ki roto i te wai. Ko te utu o te mea kotahi o
enei waka £1, 6oo, ooo. Ko te tere o te mea
kotahi 18 maero i te haora.

2. Ko te Georgia, Virginia, Rhode Island me
te New Jersey no te tau 1904 i tau ai ki roto i
te wai. E £1, 500, 000 te utu o te mea kotahi
o enei waka. Ko te tere 19 maero i te haora.

3. No tenei wehenga ka ahua iti haere nga
tana. Ko te Ohio, Missiouri, me te Maine no

te tau 1901 i tau ai ki roto i te wai. Ko te
tere o enei e tae whakauaua ana ki te 18 maero
i te haora engari a te Ohio e tata tae ki te 19
maero i te haora.

4. Ko te Illinois, Alabama me te Minnesota ko
te utu o te mea kotahi £980, 000. Ko te tere
18 maero o te mea kotahi.

5. No tenei karaihe nga manuao tino kaha
pea i te ao nei mo to raua nei hanga, me te nui
katoa ano, ara ko te Kearsage me Kentucky.
Engari kahore i tino tere. Te tere o te mea
kotahi 16 maero i te haora. Ko te utu o te
mea kotahi £900, 000.

Ko te ingoa katoa o tenei tu manuao he" battle-
ship," ara, he kaipuke tino taumaha, nunui
hoki nga pu. Ko te matotoru o nga haeana o te
riu o te kaipuke kotahi putu; kahore tenei tu
kaipuke e tere ki te rere, engari he kaha ki te
riri. Ko te ahua kaipuke o raro iho i te " battle-
ship " ko te " cruiser," he mea mama he tino
tere ki te tere. Me ki ake pea he rite te " battle-
ship " ki te kuri puuru, ko te " cruiser " ki te
kuri kereihau. He "battleship" katoa nga
waka o Amerika i tae mai nei ki Waitemata,
haunga hoki nga kaipuke e rima hari kai, mau
turoro, ko nga manuao ririki i mahuetia atu ki
Hana Paraniko.

Ko te utu katoa o enei waka 16 o Amerika
£20, 000, 000. Ko te maha o nga maero i haerea
timata mai i te kainga i haere mai ai ratou ara i
Niu Ioka hoki atu ano hoki ki taua taone
e ahua neke paku atu ana i te 37,ooo maero.
He huhua rawa no nga ingoa nunui o te iwi nei
te ahei ai te whakatepe etahi kupu mo ratou.
Engari te tangata tino nui o te ropu nei, e kore
e taea te kape tona ingoa ara ko Atamira Sperry.
Ko ia nei te tino tangata. Kei a ia katoa te
mana me ena atu ahua e pa ana mo te whaka-
haere i enei waka. E kiia ana uaua atu te
kitea o tetahi tangata i Amerika hei tu i tenei
turanga e tu nei ia. No te 3 o nga ra o Hepetema
1847 i whanau ai ia. No te tau 1866 ka uru ia
ki te kura ako hoia mo te taha ki te moana.
Kahore i roa ka piki haere tona turanga, nga
turanga maha o tenei iwi o te hoia, a no te 6 o
nga ra o Maehe 1906 ka eke tenei ingoa whaka-
honore ki runga i a ia ara Rear-Admiral Sperry.
Ko te tino atamira ko Robley Evans na te
mate i noho atu ai ki Hana Paraniko.

E whakatata mai ana nga waka nei ki te wa-
hapu o Akarana ka powhiritia atu ara ka tangi nga
purepo o nga pa o Akarana. I te tomonga mai ki
te moana o Hauraki i tutira tonu te rere, e 5
maero tae atu ki te 7; i te ma o nga peita o nga
kaipuke ano ko nga pari ma o Aotea e tere ana i
te wai, ko te rangi pango tonu i te paoa o te ahi.
Muri iho ka whakahokia mai te karanga e nga
manuhiri, oioi ana te whenua me te moana.

HE KUPU WHAKAMARAMA, u

Engeri me m;ihara ano tatou kua tatari noa atu
nga waka o te Ingarihi ara a te Enconntcr me te
kaumatua nei me te Powcrfiil me te Pioncer.
Nui atu nga tangata i haere i runga i o ratou tima
mihini, tata, me era ahua tima ki te whakatau
i nga nanakia nei. I te mea ka tino tata ki o
ratou taunga katahi ka tino kitea te whakamiharo
o te whakahaere a te Atamira. Ano te rite o
nga rewiatana nei kei nga hoia e whakaakona nei
i uta. Kahore tetahi i tawhiti, i tere atu ranei
i tetahi, engari rite tonu te haere, tetahi mea
tino whakamiharo, e ki ana nga pakeha, rite tonu
ki te haere a te karaka. Kahore he tatanga
mai o te whakamanuhiritanga a nga tangata o Aka-
rana i te Tiuka (ara i te Piriniha o Weeri) i
enei tau ka huri ake nei ki tenei. Nui atu te
tangata ki Akarana.

Ka tata ki te haora i whakaritea mo te unga
mai o te Atamira me etahi o nga tino apiha,
nui atu nga tangata i popo mai kia kite i tetahi
wahi o te ope nei. Ka u mai ka arahina
ratou ki te wahi i whakaritea mo te whai korero.
Tae atu ki reira ko te Pirimia me nga minita o
te Paremata me reiri Waari me etahi wahine.
Ka tu te Pirimia ki te whai korero ka mutu ka
tu ake hoki etahi atu o nga mema honore o te
Paremata. Ka tae ki te wa hei whakahokinga
i nga kupu mihi, karanga i te ope o Amerika, ka
umere te whakaminenga, turi ana nga taringa ki te
whakaronge atu. He maha noa atu nga korero
nga ahuareka nga aha noa iho e kore e taea te
tuhituhi. Ko nga tiriti hoki o Akarana ahu atu
i nga waapu ki runga o Kuini Tiriti nui atu te
atahua. Oa whakapaipai maha atu, ara te
kara me te maha noa atu o nga whakapaipai a
te pakeha. I te po nui atu te pai. Marama
katoa nga tiriti me runga o nga whare nunui o
Akarana. He mea whakamarama katoa ki nga
raiti hiko. Ko tetahi mea whakamiharo rawa
ko te tatainga i nga kaipuke whawhai ki nga rama
hiko, i whai tonu nga rama i te ahua o te tinana
o te kaipuke, o nga maihe o nga taura, ano he
kaipuke wairua.

A Kuini Tiriti kiki tonu i te tangata kua
whakamutua te haere o nga taramu ka me te
paki i reira i te tini o te tangata.

E kore e taea te whakatepe haere nga korero o
ia ra o ia ra. Ko nga mahi tino nui o ia ra o
ia ra ko te whakamanuhiri i nga apiha i nga hera-
mana. I tetahi ra ka powhiritia ki te whare o
te- Kawana etahi, ko etahi ka haere ki te ma-
takitaki haere i te taone i runga i nga paki, i nga
taramu ka. Ko etahi ka haere i runga perepoti
ki te pupuhi ria i Motu Tapu. I te Wenerei
i haere etahi ki te matakitaki reihi hoiho i
Ellerslie. I muri i te reehi ka haere te nuinga
ki te matakitaki i te kainga whakamiharo nei i

Rotorua. Tomo tonu nga tereina i te hoia, i te
tangata. Ko te Waari me te Atamira me etahi
rar!at!ra me etahi apiha turanga whakahonore
nga tino tangata. I te taenga atu ki Rotorua ao
ake ko te ata, ka rarangi nga paki nga motoka ki
waho mai o te Grand Hotel hei harihari haere
i nga iwi. Ina te tini o nga paki o nga waka
maumau tangata. I te iwi nei e matakitaki
haere ana nui atu te umere o te Maori, kei te
haka etahi me era mea whakangahau a te Maori.
Ano ka whakatata atu ki te whare kaukau hou
ka werohia te ope e nga toa Maori tokotoru ka
whakataungia mai hoki e etahi kotiro Maori e ki
ana te pepa pakeha he kotiro " ataahua " ko o
ratou kakahu he kahu Maori katoa. Ka tae ki
te wa i whakaritea hei turanga rno nga paki, ka
whakahakre nga mahi a Te Arawa, ara te haka,
te poi me era atu ngahau. Ka tae ki te mutunga
ka whaikorero tetahi o nga rangatira o Te Arawa
a Te Kiharoa ara ko te aronga o ana kupu he
kupu mihi, karanga i te Atamira me era atu
hoki o nga pu nunui nei, ko nga kupu ano e tika
ana mo tenei tu ahua ahuareka. I mea a Te
Kiharoa he mea tika rawa kia nui te manaaki
a te Maori i nga toa rere kaipuke oAmerikano
te mea he iwi rere moana nga tupuna o te Iwi
Maori. I te mea e awhi tonu ana te pakeha ki
nga takutai o te whenua kua kotuituingia e te
Maori te Moana-nui-a-Kiwa katoa. He nui
nga kakahu maori i tapaea ma nga manuhiri.
Muri iho ka tu a Atamira Pere ki te whakahoki
i nga karanga i nga whaikorero. I whakamihi ia
mo nga kupu a nga Maori, rno a ratou ngahau,
mo Rotorua hoki, a mo te whare kaukau a te
Kawanatanga—ko tona hiahia he tahae i taua
whare. I muri i te tina ka haere kia kite i te
WHakarewarew^a ki te tainga hoki o te whare
whakairo o Mita Taupopoki, i tu nei ki reira,
i matakitaki ai te iwi tauhau nei te pakeha ki
nga mahi huahua a te Maori. Na nga kai arahi
i arahi haere te iwi nei. I tino whakamiharo
wahine te manuhiri ki nga hanga tipua o te WHaka-
rewarewa, ki te pupuhatanga o te Wairoa. I
mea nga pakeha o Amerika i rongo korero ratou
mo te reinga, a, katahi ano ratou ka ata kite.
No te Paraire i hoki mai i Rotorua, tae tonu mai
tika tonu atu ki runga i tetahi o nga manuao i a
te Louisiana, ki tetahi hakari nui na te Atamira
ki nga tangata o Akarana—e 2000 nga tangata i
powhirltia. Ka nui te pai o nga heramana. Ka
nui te koakoa, engari i pouri rno te tata rawa o te
wa he i haerenga rno ratou. No te 8 karaka o te
Hatarei nei ka rere atu nga waka taua 16 o
Amerika i Akarana ki Poihakena a no te 11.30
o te Taite i tae ai. Ko te Powerful no te
Paraire i haere ai, me etahi o nga tima mau i
nga kai a nga Amerikana.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀