Te Pipiwharauroa

HE KUPU WHAKAMARAMA

NAMA 123

GISBORNE.

" He ao te rangi ka uhia, He huruhuru te manu ka rere.'

HUNE 1908.



 KUI! KUI! WHITIWHITIORA! !

 HURAE 20, 1908. 


HE RETA HOU.

ITE taenga mai o te pakeha ki Aotearoa
nei ki nga motu hoki o te moana, ka
rangona te reo o te tangata Maori, otira kahore
ano kia kitea he tikanga e ata tuhia ai taua reo
hou. I mea te Ingarihi kia tuhia, kia rite ki
te reo Ingarihi, i mea te Wiwi kia tuhia kia
rite ki tona reo. Inahoki he rereke te whaka-
hua a te Ingarihi he rereke te whakahua a te
Wiwi i etahi o nga reta. Tena ano hoki tetahi
mea whakararuraru o te reo Ingarihi: ara te
whakahua o etahi o nga reta, he maha noa atu
nga whakahuatanga o te reta kotahi: ka rite hoki
te whakahua o tetahi reta ki te whakahua o tetahi.
Kanui te raruraru! Engari i te tau 1820 ka hoki
atu a Te Kenara ki Ingarangi, ka whakahoa ki
tetahi tangata mohio o reira; i whakaritea hoki
e raua he reta mo te reo Maori A, E, I, o, u, H, K,
M, N, P, R, T, W, NG. I whakaurua etahi atu o nga
reta o te reo Ingarihi, i te mea kahore ano kia
tino mohio raua e kore aua reta e whakahuatia
i te reo Maori. E rua nga he o tena rarangi
reta: ahakoa he reta kotahi te ng ka takirua te
ahua, katahi; kahore he reta mo te wh, karua.
I te whakaritenga i nga reta mo Tonga, mo etahi
atu o nga motu, i tuhia he g mo te ng, ara, Pago-
pago. I tupu ano i re? ra te whakahua he a te

pakeha i etahi o nga ingoa—i pohehe hoki no te
reo pakeha taua g, kahore i mohio ko Pango-
pango taua ingoa, he ng tonu te g. Ahakoa kahore
he reta mo te wh i mohio te pakeha he kupu
ke te whare, he kupu ke te ware. I te tau 1842
i tuhia e te Manihera tetahi pukapuka whakaako
i te reo Maori, he w tonu te w me te wh i taua
pukapuka. I pena hoki te tuhituhi i te Tiriti
o Waitangi. I te tau 1844 i tuhia e Te Wiremu
Parata tana pukapuka o nga kupu Maori: i
penei hoki tana tuhituhi, ware, ' waka' wetai,
hei whakaatu ehara taua reta i te w. I te tau
1846 i tuhia ano e te Manihera tetahi pukapuka
ka kitea hoki i taua pukapuka te wh—ara te
whare te whakawhetai: a, ka mau tonu taua
tikanga taea noatia tenei ra, ahakoa he reta ke
te w, he reta ke te h, he reta ke hoki te wh. He
tokomaha noa atu oku hoa Maori ka tuhi reta
mai ki a au ka whakarite i tetahi reta mo
te ng, engari kahore ano kia kitea he reta kotahi
mo te wh. He ahakoa ra e mea ana matau
me whakamatau he reta hou mo aua reta e
rua i roto i Te Pipiwharauroa: i tuhia hoki
tenei kupu hei whakaatu ki a koutou, kia mohio
ai koutou ki te tikanga o enei reta hou. E kore
pea te tangata e pohehe ki te wh ki te WH ranei.
Ka marama hoki te tikanga o te ng, inahoki no
te reta mai a oku hoa Maori taua-reta. Naku
ano te ng i whakanui kia O. Kahore ano kia
tikina atu enei reta mo nga tu reta katoa o to
tatou tari, he nui hoki te utu: taihoa ra ka
tikina atu—a e kore rawa e perehitia te ng te
wh ranei i ro to o Te Pipiwharauroa.

Na TE WIREMU HAPATA.

TE PIPIWHARAUROA.

PIRI PONO.

HE ra enei no te piri pono, kaore he hau-
hau, kaore he kupapa, ko nga iwi piri
pono, ko nga tangata piri pono ranei kua ngaro
noa iho i te horapa o te piri pono o te tangata.
Otiia ehara i te mea ko te piri pono ki a Kingi
Eruera ki a Kuini Wikitoria ranei to matou
hiahia ki te korero engari he piri pono ke ano,
ara, he pin pono ki a taua ano ki te Maori, he
piri pono ki o tatou tinana, ki to tatou kin, ki
o tatou ingoa, ki o tatou whenua, ki to tatou
reo, ki a tatou nei tikanga, Id a tatou nei korero,
ki a tatou nei mahi, i kiia ai taua he Iwi
Maori. E kiia ana taua e te pakeha ko te iwi
tino rangatira atu o nga iwi maori katoa i te ao.
Mehemea he tika tenei korero, tera ano nga
take i penei ai to taua ahua, a he mea tika kia
puritia e taua aua tikanga i rangatira ai taua.

E marama ai pea ki te tangata te tikanga o
te piri pono ki tona ake iwi me whakahua e
matou etahi atu iwi e mohiotia ana he iwi piri
pono. He iwi tino piri pono te Tiapani ki a
ratou ano, te Hainamana, otira ko te iwi tino
piri pono atu ki a ratou ano ko nga Hurai.
He tikanga na te Hurai kia marena ratou ki a
ratou ano. Na konei te iwi Hurai i kore ai e
ngaro ki roto ki nga iwi huhua o te ao, ahakoa
e haere ana tenei ki te rua mano o nga tau i
whakamararatia ai ratou ki nga wahi katoa o te
ao. Kaore e ngaro te Hurai. Na te piri pono
o te Hurai ki a ratou ano i kore ai tenei iwi e
kitea e pononga ana ki era atu iwi. No mua
tonu iho no nga ra ra ano o Aperahama to te
Hurai piri pono ki a ratou ano, he mea kino
rawa ki nga Hurai te marena o tetahi o ratou
he iwi ke. Ko te wahine a Ihaka he mea tiki
rawa i te whenua i te iwi o ona matua i Meho-
patamia. Ko ta Hakopa wahine no tona iwi
ake ano, ko Ehau anake i rukea nei e Ihowa
i marena he wahine iwi ke. Taea noatia mai
tenei ra kei te mau tonu tenei tikanga a te Hurai,
he mea pouri rawa ki a ratou te moe o tetahi o a
ratou na tamariki he iwi ke. Nui atu to te Hu-
rai aroha ki a ratou na whaka-Hurai. I tangohia
a Mohi e te tamahine a Parao hei tamaiti
tuturu mana, i whakatupuria ia ki roto o te
whare kini o Ihapa hei piriniha mo te iwi, otira
koiri tonu tona aroha ki tona ake iwi ahakoa
e noho pononga ana ratou i te whenua, na konei
i tuhituhia ai, " Ki tana hoki, ko te mamae
tahi me to te Atua iwi, he mea pai ke atu i
nga ahuareka o te hara kia riro mai mo tetahi
wa." (Hipe. xi. 25.) I a Raniera i te whenua
ke, i a ia i te whare kingi, i whakatuwheratia e ia
tona matapihi, anga atu ana tana inoi ki Hiru-
harama. I te putanga mai o te rongo kua pakaru
nga taiapa o Hiruharama, ka tangi a Nehemia,

ka pouri, a noho puku ana inoi ana. I nga
tamariki a Iharaira e noho whakarau ana i
Papurona ka tono o ratou rangatira kia waiatatia
e ratou tetahi o nga waiata o Hiona, whakahokia
ana e ratou, " Ma te aha matou ka waiata ai i
te waiata a Ihowa i te whenua ke?" Kahore
he haringa ngakau ki a ratou i te mea e pakaru
ana nga taiapa o Hiruharama, e noho whakarau
ana ratou.

Koia nei, e te iwi, te tikanga o te piri pono
ki te iwi. Tenei ranei taua te Iwi Maori kei
- te u, kei te mau ki a taua ano? Tenei ranei
kei te whakahawea ki te kiri Maori, kei te whai
ki te pakeha, kei te hokona ranei ki te moni a
te pakeha He aha ia nei e marena nei te
Maori ki te pakeha? Ehara ia nei i te whaka-
hawea ki te kiri Maori? Kua kite matou a
kua rongo hoki ki etahi tangata e whakama ana
ki to ratou taha Maori. He aha ra te kupu
tika mo enei tangata? He tutua pea? Kua
kite iho matou i roto i te Kahiti i te tono a
etahi pakeha mo nga whenua o tetahi wahine
rangatira o Heretaunga, i riro ona rawa katoa i
ana tamariki whangai he pakeha, ko ona whanau-
nga Maori no reira nei te whenua taupapahake
noa. He tokomaha nga Maori i to ratou wha-
kahawea pea ki to ratou taha Maori ka wirangia
o ratou rawa ki te pakeha. Ko te Reo Maori
tetahi o nga reo pai atu i te ao, otira he toko-
maha a taua taitamariki kahore i te ata ako i te
reo o ratou whaea, ko etahi kua ki i te whakahi,
a kua whakahawea ki ratou ake reo. He aha ia
nei e kore nei etahi tangata e korero i te nupepa
Maori, e kore nei e hiahia ki a taua nei korero
o nehe? He whakahi. He aha ia nei e mahue
nei o taua nei ingoa ataahua o te Maori ka mau
ke ki a Timi, ki a Pire, ki a Tiaki, ki a Tame,
ki a Honi, ki a Mere, ki a Makarita ki a
Hemaima? Kei hea he ingoa hei rite mo
Rangi, mo Rongo, mo Tu, mo Karetai, mo
Taiaroa, mo Tomoana, mo Parata, mo Tama-
tea, mo Maui, mo Potatau? Mo te wahine,
ko Raukura, ko Hinemoa, ko te Mihinoa, ko
Ruia, ko Materoa, ko Hinehou, ko Kapua, ko
Hinematioro? Kei te kurapa te tangata ki te
rapu ingoa, ka mahue nga ingoa tupuna. Ko
tetahi tino kai e patu nei i te Iwi Maori he
waipiro, otira tera ano etahi tangata e kiia ana
he Maori, e tautoko ana i te hoko waipiro i te
mea e utua ana ratou e nga tangata hoko wai-
piro, tera ana hoki etahi awhekaihe kei te
pooti mo te waipiro. Mehemea e taea ana e
enei tangata te hoko te Iwi Maori hei utu moni
ma ratou, penei kua oti noa atu taua te hoko,
pera me Hura Ikariote i hoko ra i tona Ariki.
Tera ano pea etahi tangata e kiia ana he Maor i
e tuku i te Iwi Maori ki te mate kia whiwhi ai

HE KUPU WHAKAMARAMA.

ratou i tetahi mahi i te Kawanatanga. No te
momo enei tangata o Hura Ikariote.

E te iwi, kia kotahi te whakaaro ko te rapu
anake i te ora me te pai mo te iwi, takahia o
tatou nei hiahia ake, o tatau ngakau puhaehae;

kua pakaru to tatou whenua, to tatou iwi, me
nga taiapa o Hiruharama i horo ra, kaati kia
tuohu tatou, kia tangi, me te inoi ano, me te
mataara, kei wareware tatou ki a tatou ano.
Ara te huarahi ora, tautokona, ahakoa na wai
i timata, ara te hui hei rapunga i te ora mo te
iwi nui, hapainga, ahakoa na wai i karanga.
Kia whanui, kia matara, te titiro, kaua e piko
tonu ki tou marae ake, awhitia te Iwi Maori
katoa ki tou uma—kia PIRI PONO ki a koe ano
ki tou ake.

MAURETANIA.

KO nga tima nunui atu i te ao no te Cunard
Kamupene, ko te Lusitania, raua ko te

Mauretania, ko enei ano hoki nga tima
papai atu, tere atu i te ao. Ko te nui o te
Lusitania e 33'ooo tana, ko te tere e 70, 000
hoiho-paoa, ko te Mauretania he nui ake i a te
Lusitania. I panuitia e matou i tera marama
i kitea te waea tuku korero ara te terekarawhe
i runga i te inoi, a kua kitea e matou i roto i
tetahi pepa a te pakeha (The Gleaner) i hanga
ano a te Mauretania i runga i te inoi. I te mea
he tikanga hou katoa nga tikanga i hanga ai taua
tima hei tauira ki te ao katoa, i tino mohio te
kai-hanga ki te nui o tana mahi, na konei ka
inoia e ia nga wahi katoa o tana kaipuke. Kia
mutu rawa tana inoi ka timataria e ia te hanga
i tetahi wahi. I pokepokea a te Mauretania
ki te wai o te inoi—te mea kaha atu i te ao
katoa.

NGA WHAKATAUKI A TAHARAKAU.

Na TIPIWHENUA.

KAORE pea he whakatauki hei rite mo te
whakatauki a Taharakau te whakahuatia
e nga iwi o te Tai Rawhiti nei, ara, " E tata
runga." Ki te kore te tangata e mau i te koti
nui i te Hotoke ka kiia atu, " Ehara koe i a
Taharakau," ki te mau ranei te tangata i te koti
nui ka kiia, "Na Taharakau koe." Ki te
pirangi ranei te tangata ki te kouka ka kiia, " he
mokopuna na Taharakau." Kaati me ata
whakataki e au nga korero o Taharakau, na
Eruera te Kura o Pouawa i ata whakatakoto
ki a au enei korero, engari me whakamarama
ake i konei, i te taumaha rawa o tetahi pito o

nga whakatauki a Taharakau e kore e taea e au
te whakahua i te mea e korerotia ana " Te
Pipiwharauroa" e te wahine e te tamariki,
waiho te roanga ake o te whakatauki nei i roto
i nga pukapuka whakatauki. Ko te korero tenei
o Taharakau:—

I ahu atu a Taharakau raua ko tona hoa ko
Te Angiangi i Turanga nei, e haere ana ki te Wai-
roa, ko Turanga nei hoki tona kainga a kei konei
tonu ana uri tokomaha e noho ana. I a raua
e whakatakataka ana mo te haere he rangi ata-
ahua ka whakakakahu a Taharakau i ona pueru,
ruruku rawa, ka ki atu a Te Angiangi," E Taha,
hei aha anake o paake e ruruku na," hohoro
tonu te whakahoki mai a Taharakau.

" E tata ra runga."

Kei te huarahi raua ka karakiatia e tera kia
ua, ko te uanga kaore i rikarika, kihai i takitaro
kua rere te wai i roto o te Angiangi, ka inoi atu
ki tetahi o nga paake o te hoa kia homai ki a
ia, ko Taharakau ia ka ruruku rawa i ona
pueru, ka karanga mai," E, i kiia atu ra hoki,
e tata runga."

Ka tae ra raua ki roto o te Wairoa ka noho
ki te kainga o Tapuae. I whakaparahako a
Tapuae ki a Taharakau, i whakaatuatu hoki i
ona taonga, ko Taharakau ia kua mohio ke ko
Ruataumata, wahine a Tapuae he rangatira ke
atu i a ia, a ko Tapuae kaore i te noho i roto
o te iwi engari noho noa ai i te whananga. Ko nga
kai, he tangata e mauria ketia mai ana matana
wahine ma Ruataumata na reira i te ui whakahi
mai a Tapuae ki a Taharakau, " Taharakau,
he aha te tohu o te rangatira?" ka whakautua
atu e Taharakau:—

"He whare tu ki te paenga he kai na te ahi,
He whare tu ki roto o te pa tuwatawata he tohu

no te rangatira."

Ka pa ra a Tapuae i a Taharakau ka kawea
ano e tona ngakau whakamanamana mo te nui
o te kai o tona kainga, ka ui ano, " E Taha, he
aha te kai o Turanga? " Ka whakahokia mai
ano e tera:—

" He ahi kouka ki te ao,

Ko te whakapapa tenei
Rongowhakaata =
Tawekerahui „
Tamaterongo „
Hinetu „
Rongomaimihiao „
Tawhiri „

o Taharakau:—
Moetai
Tautangiao
Materoa

Rongomaiwehea
Te Kuru
Tiraparae

Mate (w)

Tauatangihia
Taharakau.

[Ka whakamahara ano te Etita ki te Iwi
Maori katoa kia tukua mai nga korero penei
kia taia ki ta tatou manu.

4

TE PIPIWHARAUROA.

NGA MAHI HAUHAU.

Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.

TENA koe me uta atu aku toru kupu nei
ki runga o nga parirau o te manu tioro.
E hiahia ana ahau kia whakaurua taku take,
ki roto o nga take o te hui a Te Kotahitanga o
Te Aute Kareti, ko te tikanga o taua take e ki
ana kia whakamutua e te hahi Ringatu te
haere a matua i roto o te Rohe o Ngatiporou
timata i Tawhiti maunga whakamutu ki te Kaha-
nui-a-tiki ko te take o tenei whakaaro i whai
kupu ai ko te kore whakaaro o Ngatiporou ki te
kupu a te Makarini, minita o te taha Maori i
te mutunga o te whawhai i Waiapu 1865 ka
mihia e te Makarini Ngatiporou i runga i to ratou
oati. Te nui kuini, a ratoa ingoa whakanui a te
Kawanatanga. Te rua o nga kupu a Ngatiporou
ki te hoki tuarua koutou ki te Hauhau ka
whiua koutou ki tetahi whiu taumaha, na kaore
te iwi i te whakaaro ki nga kupu tohutohu a te
Kawanatanga na ki te kore taua Iwi Hauhau
e whakarongo ki nga kupu kua panuitia i roto o
tenei Pipiwharauroa, ehara he ako ki kauere
he tangi to tamariki he whakama to te Pakeke,
titiro koutou wahi iti kua pa te raruraru ki a
te Hati Houkamau i te Kawa Kawa mo taua
take na mau pu ana nga hoia a te Hati Hou-
kamu. I muri iho ka noho ki Waipiro taua
iwi hauhau, ka pana e Pine Waipapa ki waho
o nga whare o Iritekura o Koruru, ka tutua noa
iho a Wereta me tona iwi. Na me titiro nga
hauhau Ringatu, o Ngatiporou, o Ruataupare, o
Hauiti, tae atu ki Turanga, kua mate a Ngatiawa,
me te Urewera, kua murua o ratou whenua
e te Kawanatanga mo taua take ano kei te
tirotiro tonu nga rangatira o Ngatiporu ki te
taunga o te papa a hikitai ki a waitahu ranei
te papa. Heoi, enei kupu.

PINE TUHAKA.
Te Horo, Waiapu.

HE AROHA KI TE HAHI.

Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.

TUKUA atu e koe tenei panui hei titiro
iho ma o tatou hoa i tera wahi i tera
wahi, ara, te tukunga mai a Taumata te hoa
wahine o te taha, he wahine rangatira no roto
o Waikato nei, he uri no Meiha te Wheoro, i
tetahi wahi whenua e toru eka mo te Hahi i
roto o te takiwa o te Pariha o Mercer nei.
He nui te whakawhetai o toku ngakau mo tenei
awhina nui i te Hahi i te mea kahore he wahi
whenua o te Hahi i te takiwa o Mercer nei

otira na tenei whakaaro rangatira o tenei wahine
ka whai kainga mo nga Minita e noho ki tenei
wahi. Tuarua katahi ano te mea penei ki roto
o Waikato nei i roto i nga ra o muri mai i te
whawhai, no reira ki taku whakaaro he tohu
tenei no te hokinga mai o Waikato ki tana
taonga ara ki te whakapono ki te taonga i parea
ra ki muri i a ratou i nga wa o te whawhai; he
whakaritenga i te karanga a te poropiti e mea
nei, " Haere mai tatou ka hoki ki a Ihowa nana
nei i patu, a mana ano e rongoa, nana i haehae
a mana ano tatou e takai." (Honea vi. 1.) Ina
hoki ko te take i tukua ma ai tenei whenua hei
kainga minita kia noho tuturu ai. te minita ki
tenei wahi no reira ki taku whakaaro he tohu
tenei no te hokinga mai o Waikato ki te whaka-
pono no reira he nui te whakawhetai o toku
ngakau mo tenei whakaaro rangatira, a e tuma-
nako atu ana hoki ahau kia whakawhetai tahi
mai aku hoa i tera wahi i tera wahi mo tenei
whakaaro nui a tenei wahine. Tuarua he tono
atu ki nga kaumatua o te Hahi i a wahi i a
wahi kia inoi mo Waikato, na hoki na nga ringa o
Mohi i kaha ai a Iharaira ki te tu ki nga Amereki
no reira kia tuhera mai o koutou ringaringa
whakaaro mai ki Waikato. Heoi ano na ta
koutou mokai e noho atu nei i Waikato.

Mercer, Waikato.

Na MUTU P. KAPA.

HE PANUI.

KO enei nga ingoa o nga ingoa tangata
kua whakahokia mai a ratou pepa, ka
whakamutua te tuku atu i enei pepa ki te kore
enei tangata e tuhituhi mai.

Piripi Pene
G. W. (? race
Tuhakak Haratiera
G. A. Hansard
Hakiaha Hunia ..
Wiremu Tarapa ..
Tamati Ngapera ..
Mawene Kiriwi ..

Taupiri

Koriniti

Waimata

Balclutha

Waimata

Gumtown

Taheke

Taipa.

Ko nga kaute enei i whakahokia mai, kaati
e kore hoki e ahei te tuku noa atu i te pepa ki
enei tangata i to matou kore e mohio kei hea
ranei ratou, a kei te hiahia ano ranei ratou ki
te pepa.

Pateriki .. .. .. Hastings

Arekahanara Te Muera .. Rotorua
Iraia te Whaiti .. .. Galatea

Raharuhi Tuanehu .. Manutuke
Rangiuhua .. .. Ranana, Wha. R.

Mokena Whatuira .. Waiau Pa.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

NGA TAKIWA MAORI.

KO tetahi iwi whai moni o taua ko Ngatiwhiti
e noho nei ki Moawhana, Patea, i te nui

o te hipi ki a ratou, a ko tetahi tangata
whai-rawa ko Erueti Arani. I te matenga o
Erueti whakataua ana e Tiati Tiakihana Paama.
kaore e tika kia uru ana tamariki whangai pa-
keha ki ona whenua. Ko te whare o Erueti 16
nga ruma, ko te utu o nga mea o roto i tata ki
te £1000. Na nga Momona i hanga he whare
mona, ki ta matou rongo, i runga i te utu-kore.

Kei te korerorero te Momona mo te hanga i
tetahi kareti mo ratou ki Korongata, Heretaunga.
E 130 eka te nui o te whenua, kia £8000 te utu
o nga whare, kia loo nga tamariki Maori mo roto.
Ko te mahi nui e whakaakona he ahuwhenua.

I te haurangitanga o tetahi taitamariki o
Turanga nei, ko Matu te Kauru te ingoa, ka
hopukia ki te whare herehere. I te herehere
ka kitea he tui tana i roto i tana rahu. I tona
whakawakanga ka ki ia he manu rata taua tui
engari no te matenga ka puhia e tona hoa, na
reira i tu ai i te hoota. I mea te kai-whakawa
ehara ia i te rorirori kia whakapono ki tana
korero. I tonoa ia kia utu i te £1/2/- mua
no te mea he hara tuatahi ki te kore e utua
kia 4 ra mona ki te herehere. I tono a Matu
kia roa te wa rapunga mana i te utu no te mea
he tamariki ana a e utu ana ia mo te reti o
tona whare. I te kupu a te kai-whakawa kaore
ia e rapu moni ana mo te waipiro ka ki ano
tahake nei na te tangata ke ia i haurangi ai.

I te whaikorero a Hooka mema o Wairarapa
ki te tiima putupooro o Ingarangi, i mea ia kei
wareware ratou ki te Iwi Maori me whakarite
he purei ma ratou ki nga Maori, no te mea o
nga iwi Maori katoa o te ao ko te Iwi Maori o
Niu Tireni te iwi rangatira atu.

I muri iho i to ratou pureitanga ki Wairarapa
i te Ratapu ka haere te tima o Ingarangi kia kite
i nga Maori i Papawai. I powhiritia nga pakeha
e nga Maori, i tapaea ki te taonga, i hakaritia,
a i hakaina i poingia, tutu ana te puehu i te
Ratapu. Ko te mahi whakamutunga ka kihi-
ngia e tetahi wahine Maori tetahi o nga pakeha
o Ingarangi. Koia nei pea nga mahi rangatira a
te Iwi Maori i korerotia ra e Hooka, he takahi
i te Ratapu, he kihikihi?

I hamenetia te kai-whakahaere i nga moni a
Tamahau Mahupuku, ara, te Kai-tiaki o te
Katoa, e tetahi pakeha mo te nama o nga
tangihanga mo Tamahau, £111/3/6 te nama;

Na tetahi a nga wahine a Tamahau nga kai i
tono. I whakaaetia taua nama engari ko nga
moni £19/2/-, i pau i te tapeka i te hikareti i
patua. Kua piirangia  tenei keehi.

He nui te whakamihi o Takuta Meihana mo
te ahua o nga Maori o Rotorua, i tona taenga ki
reira, mo te ma o o ratou kainga o o ratou
whare—kei te tukitukia nga whare tawhito kei te
hanga he whare hou he whare papai.

Kahore ano te puku o te tangata kia ki noa
i te tohunga ko nga puku ranei o nga tohunga
kaore ano ki a ki, inahoki kei te ora tonu a
Wereta, a Rua, a Hikapuhi, me Pan Rekena,
kua tare te kara a Paku Maki ki roto o
Whanganui. Kei reira raua ko tana wahine e
whakaporopiti ana, a e ki ana te nupepa o
Whanganui kei te hapainga a Paku e nga iwi o
reira. I tona taenga ki Kairoi e £300 nga moni
a tangata whenua i pau. E Paku, e Paku, ka
mahue mai i a koe to taua nei marae a Papa-
whariki ka kurapa ke koe ki kona tinihanga ai
i nga iwi rangatira o ena whenua! " Kei roto
ano hoki a Paku i nga poropiti?"

  

RONGO O TE TOMINIONA.

I MAU RIA e tetahi wahine Ahitiriana o
Akarana nga ripene here putiputi i nga
urupa, e 5 hereni te utu o aua ripene. I mau
te he o taua wahine, utu ana ia e £5

I te haerenga o tetahi tamaiti 10 nga tau ki te
kawe miraka atu ki te whare o tetahi pakeha
rangatira o Poneke ka ngaua e te kuri a taua
pakeha a homai ana ma taua tamaiti £1 hei
whakamarie i tona ngakau, otira i te whakawanga
utu ana te rangatira o te kuri e £20.

No te 27 o nga ra o tera marama ka pakaru
tetahi o nga tima o te Notana Kamupene, a te
Muritai ki Hen and Chicken Islands, kei
waho o Whangarei. He kohu i u ai ki uta. E
200 ano nga tana o tenei tima. I te unga ki uta
ka tukua he arawhata ka heke nga tangata ka
haere ki uta. E 2 nga ra ka tikina ratou, ka
haria mai ki Akarana.

No te whakamatakitakitanga a tetahi pakeha
Wiwi i etahi whakaahua kino—engari ki te ki a
etahi pakeha ehara i te kino—he ana ia, a
whakataua ana kia utu ia.

Hei te 9 o Akuhata u ai te taua kaipuke
whawhai o Amerika ki Akarana, 19 nga kaipuke,
10, 000 nga tangata o runga, ki te honohonoa nga
kaipuke tera e 1½ maero te roa.

Kaore i taea e tetahi pakeha o Riri ana te
peehi tona ngakau kino katahi ka puhia e ia
tetahi atu, e rua nga tunga i a ia engari kahore i
mate, no te putanga mai o te pirihimana ka
puhia ano e ia ka taha. Ko te utu mo te
puku kino o tangata nei, haunga ta te Atua whiu
mona, kia mate atu ia ki te whareherehere.

6

TE PIPIWHARAUROA.

HE KAUWHAU.

KEI TE PEHEATIA E KOE TOU ORANGA I TENEI AO?

Na Tianara Puutu o te Ope Whakaora.

HE patai taku ki a koe: " Kua peheatia e koe
tou oranga i tenei ao? He aha nga mea
kua oti i a koe? Kua oti ranei i a koe etahi mahi
nunui—he mahi e mohiotia nei e na anahera e
kore rawa e taea e koe me i kore ana te Wairua
o te Atua hei awhina i a koe? Kei te mohiotia
ranei e ou whanaunga, e o hoa tata kua oti i a koe
tetahi mahi nui? He Pirihitini ano ranei kua
mate i a koe? Kua whakatutehutia ranei e koe
na hoa riri o te Ariki ?"

Me patai ano au ki a koe mehemea kua hina
ano i a koe nga hoariri o roto, na Pirihitini o tou
ngakau? Kei te peheatia ratou e koe? Mehemea
kahore ano kia whakamatea, kia ripekatia, kei te
ora tonu i roto i tou ngakau: a, ahakoa kua whati
te waewae, kua maru ranei, kaore, kei te ora ano.
Kei te peheatia e koe aua Pirihitini? Kei te
tukua ranei e koe kia haere noa ana pera me Ko-
riata i whakatupehupehu nei ki nga mano a te
Atua? Kua patua ranei e koe? He mahi nui
ano ranei kua meatia e koe i roto i tou ngakau?

He Pirihitini kei roto o tou ngakau, maku e wha-
kahua atu nga ingoa o etahi. Kei roto a koe tetahi
nenakia, he mangere, he rore-waru, ko ona whakaaro
ko ana mahi katoa mona anake, mo tana anake i
pai ai, i ona kainga, i ona inumanga, i ona kakahu-
 rana. Mana tonu te kai nui, te kai pai. Ko ana
moni hei hoko kakahu anake mona. Ki te kore
he moni mana i roto i tetahi mahi, ki te kore he
painga, ki te kore ranei he ahuarekatanga ki ai a
kaore ia e aro atu. Ko ia anake tana e whakaaro
ai. Kei te pehea tenei Pirihitini i roto na i a koe?
Kei te kinongia ranei e koe, kei te whakahoa ranei
korua kei te whakaritea e koe ona hiahia? Na
reira ano i kaha ai? Kei te whangaia ranei e koe?
Na reira ano i kunekune ai. Kei te whakaritea
ranei e koe ona hiahia? Na reira ano i whakatete
ai ki a koe, i kore ai e whakarongo ki a koe, a, i
whakatete ai ki te Atua o Iharaira. Kua nonoke
ano maua ko taua Pirihitini. He tohe tonu te
mahi a taku tinana kia aroha atu ki a ia, a, i
waho o te tinana he mano te tangata e mea mai
ana ki a au, " Ka mate koe i te mahi; kia ata mau
i to tinana." Ka rima tekau tenei na tau i korero
ai ratou ma te mahi au e patu. Kei te peheatia e
koe tenei Pirihitini?

He wairua whakahi, he wairua kaika, he wairua
apo kei etahi tanata. Kei etahi he wairua hae,
he wairua wene. Kei te peheatia e koe enei

wairua? Tera ano he wairua e to nei i a koe kia
whakatatare ki tua o te taiapa, ki na tikanga ki nga
ahuareka o te kikokiko. Kei te peheatia e koe
tenei wairua? Kua ripekatia ranei e koe? Kua
pehia ranei e koe? Kua whakangaromia ranei?

Tera ano tetahi tikanga weriweri, ara, te whaka-
pono kore; ko tetahi tenei o na tino hoariri o te
Atua, ko te tino hoa tata o era atu Pirihitini katoa.
Kei te kitea ranei tou kaha ki te riri ki nga tini
Pirihitini o roto o tou ngakau? Kei te peheatia e koe
enei kai-pahua? E te hoa, kua tu ranei tou ringa,
a kua hinga i a koe tenei ope taua? Kei te pakanga
ranei koe ki na hoariri o te Atua, o te tangata?

E mea pea te tangata, " E kore e taea e au te riri
ki nga kino o roto o toku ngakau i waho ranei, kahore
oku kaha, kahore au i rite ki etahi atu tangata, me
pehea hoki e au? Ehara au i te tangata rangatira,
i te tangata matau, e nui ai aku mahi ki te awhina
i a te Atua mahi."

Kei te hoki oku whakaaro ki na ra ka huri nei,
ki nga ra o te taitamarikitanga, i whawhai ai au ki na
kino huhua. Whakaakona a tatou tamariki ki te
riri kia toa ai ina kaumatua ratou. Ka hoki oku
mahara ki oku pakanga i a au e iti ana ka koa
toku ngakau, me toku ngakau ano e koa nei e wha-
kamanamana nei ina kite au i na taitamariki e
haere ana ki te kauwhau i a te Karaiti ki na Piri-
hitini o enei ra. Whakakahangia ratou, whakahaua
kia hohoro te tu ki te riri.

Engari ra kei waimate te ngakau ki te kore te
tanata e tautoko i a tatou, ki te kore e whakahoa
mai. Ko te tangata e tu ana ko ia anake, ko te
toa tena, ko te tino tanata, ko te tanata tena a te
Atua, ko te maia tena ki te haere ko ia anake, ko
Ihowa nei tona kamaka tona pourewa.

NGA HUA KAREAO MA TA TATOU MANU.

10s. he aroha noa na C. P. Davies.

10s.—Hone Paraone, C. P. Davies, Rangimarie
Hape.

5s.—Miss K. Williams, N. Fitzgerald, Rani Puru,
Henry Dunn, Rani H. Tukariri, Paora Hopere,
A. W: TurnbulI, W. T. Prentice.

2s. 6d.—Te Poukino.

Mo te mahi kohuru a tetahi koroua pakeha
o Akarana i etahi kotiro nonohi, tukua ana ia
ki te whare-herehere mo nga tau 12, ara mo te
mate atu ki te herehere, na tona kaumatua i
kore ai ia e whiua ano ki te kiri-kau.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

HE WHAKATAUKI, HE TITOTITO,
HE PEPEHA.

HAERE ki runa o Rauwaru, horehore ai.

Kua taka te tatua o Rangitauke.

Aue, taku kiri kai matai i runa o Tapuiropa.

Ana ta te tangata tana riri.

Ata tika ki a Tamure, huirau nga waewae

Aweawe ana na korero i runa o te Piware.

E ai ou harirau hei rere mai?

E haere ana koe ki Hurakia.

Haere ana te poporoihewa, noho ana te kiore.

E hamu karaweta ana koe.

Ehara i te ti, e wana ake.

Ehara i tou tuakana, i te ika o te whakatuatea.

E, he aha to kai, e? He aruhe to kai, te kai a tou
tupuna, a Rakeitiutia, i purutia ai te tamore i
Rarotonga.

E hokihoki Kupe?

E hoki te patiki ki tona puehutanga?

E horo ranei i a koe te tau o Rongomaitakupe?

E kore e tata mai i nga tairo a Tutekoropanga.

E kore koe e puta i nga toretore o Waihi.

Moe ana te mata hi tuna, ara ana te mata he taua.

Tena te au o Rangitaiki hei kawe i a koe.

Tena te pakihiroa hei kawe i a koe.

E raro rawakore, e runa tinihanga.

E riri Kaipo, ka haere Kaiao.

E tohe ana, na tohe a Potoru.

E rua tau roru, e rua tau wehe, e rua tau mutu,

e rua tau kai.

E Kura, te aha, e Kura, te aha.
Haere, e whai i na waewae o Rehua.
Haere ana Manawareka, noho ana Wahakawa.
Haere i mua i te aroaro o Atutahi.
Haere i mua, mou Heretaunga.
Haere i muri i te tuara o Te Whapuku, kia kai ai

koe i te kai whakairo o te rani.
Haere ina ruruanga a Rangiwhenua.
Haere koe ki raro, ka mihi ki Pamamaku.
Haere mai i runa i te tuara nui o Awatea.
Haere mai ki Hauraki, ki te aute te awhea.
Haere mai ki te kai, kati, e ko Te Rangi-ka-rehua.
E noho koe ko Te Rangi-ka-rehua, e taona atu he

kai mau.

Hare mai ki te turi i takia ki te muka.
Haere mai ki te uri o te Rangitakaroro.
He pai aha to te tutua.

He ai atu ta te tangata: he huna mai ta Hinenuitepo.
He atua huakirangi, waiho te mate mo Hapopo.
He atua kaahu rani, waiho te mate mo Hapopo.
He atua kahu rakiraki, waiho te mate mo Hapopo.
He atua rere te atua, mahue raru a Hapopo.
He ngarara e patupatua, ka horo.
He horopito ko te rakau i tu ai te weka.
He huahua te kai? E, he wai te kai.

He huanga ki Matiti, he tama ki Tokerau.

He huinga a kumara whero ki a Kaitoa.

He ika paewai anake hei tomo i roto i te hinaki.

Hei tau ki tua.

Hei te tau koroi ra ano.

He hokinga a mate, he hokinga kainga, he hokir) a oneone

He ika kai ake i raro, he rapaki ake i raro.

He iti tangata, e tupu: he iti toki, e iti tonu iho.

He kahawai ki wai, he wahine ki uta.

He iti te whainga, he nui te paremata.

He kaha ano ka motumotu.

He kaha ui a Te Kaha.

He kainga ui a Te Kaha.

He tipuna ui a Mahaki.

Tua i a koe.

He kai iana ta te tou e hoake? ka hua au me
haere i muri o te tira paraoa.

He kai hei aku ringaringa.
He kai kora nui te riri.

He kai poutaka me kinikini atu, he kai poutaka me

horehore atu, ma te tamaiti te iho.
Ko te kai tau e pahure, ko te mahi e kore e pahure.
He kai tanata, he kai titongitongi: he kai na tona

ringa, tino kai, tino makona.
He kino kai, e kore e rere ki te pai tangata: he pai

tangata, ka rere ki te kino kai.
He karanga kai, te karangatia a Paeko: he karanga

taua, ka karangatia a Paeko.
He turanga riri, ka karangatia a Paeko: he turanga

kai, te karangatia.

Ka hia motunga o te weka i te mahana?
He iti hoki te mokoroa nana i kakati te kahikatea.

He kokonga whare e kitea, tena ko te kokonga ngakau

e kore e kitea.
He kokonga whare e taea te rapurapura, he kokonga

ngakau e kore e taea.

He koromiko te wahie i taona ai te moa.
He koura koia, kia whero wawe?
He kuku ki te kaina, he kaka ki te haere.
Koanga tangata tahi, ngahuru puta noa.
He kotahi tanata i maunu mai i te rua o Tuwhaitia.
He manu aute e taea te whakahoro.
He marama koia, kia hokirua ki Taitai?
He mate tino tag ata, tena e renga a mai.
He mate kai e rokohanga, he mate anu e kore e

rokohanga.

He manga wai koia, kia kore he whikitia?
He mihiau te kowhatu i taona ai te moa.
He mamore rakau e taea te topeke ake, tena he

wa moana e kore e taea te rere.
He moana ke ta Matawhaiti, he moana ki te Mata-
uaua.
Haere ki Patearero.

He moumou kai ma Te whataiwi puku ngakengake.
He nui muringa hei ki mai i tona angaanga.
He nui pohue, toro ra raro.

TE PIPIWHARAUROA.

HE WHAEA I ROTO I TE IWI MAORI.

ITE HUI a te Hahi i tu ki Manutuke i
tenei tau i puta tetahi motini whakamihi
mo tetahi wahine pakeha ko Miss Doyle tona
ingoa kei waenganui i te Iwi Maori e mahi ana,
kaati he mea tika kia whakaaturia tana mahi
kia mohio ai tatou ki te mahi a tenei pononga
a te Ariki e mahi nei i runga i te aroha—aroha
ki te Atua aroha ki te tangata, koia nei hoki o
taua tino hoa tuturu ko nga tangata e rapu ana
i te ora mo o tatou tinana mo o tatou wairua.

Ko Mihi Toera he wahine pakeha, kei te
haere ona tau ki te 50 ko tona kainga tuturu
kei Poihakena. Na tona aroha ki te Iwi Maori
ka whakarerea atu e ia tona kainga, ona whana-
unga ka rere mai ki Niu Tireni me Te Matenga
i whakawhiti mai nei i te Moana-nui-a-Kiwa
ki te kauwhau i te Rongo Pai a Ihu Karaiti ki
te Iwi Maori i nga ra o te pouritanga. Ko te
wahi i mahi tuatahi ai a Mihi Toera ko te
Whakarewarewa, ko tona hoa mahi he kotiro
Maori, i whakaakona ki Hukarere, ko Rotu
tona ingoa he tamahine na Kereru o Ruatoki.
Kotahi te tau i mahi ai raua ki te whakarewa-
rewa, ka pa te whakaaro ki tenei wahine he
taikaha rawa taua mahi mana i tona kaumatua
rawa, tino uaua ana tana ako i te reo Maori,
katahi ia ka mea ki te hoki ki tona kainga, a
hoki ana ia ki Poihakena.

Otira tera kua whakatokia e te Atua ki te
ngakau o Rotu he aroha nui ki tona iwi, kahore
ia i tino mohio i mua atu kua karangatia ia e
te Atua kia haere ki te whakaako i tona iwi
ake kia whakapono ki a Ihu Karaiti. I runga i
te tohe a Rotu ka hoki mai ano a Mihi Tohera
ki Niu Tireni, a noho rawa atu i Ruatoki i
te kainga o Rotu. E haere ana tenei ki te tau
o te nohonga o Mihi Toera raua ko Rotu i roto
o Tuhoe. I te putanga mai o te wahine pakeha
ki to ratou kainga ka whakama nga Maori otira
i te aroha o tenei wahine, i te ngawari, i te hu-
mane, kua meinga te whakama hei aroha. No nga
Maori ano te whare e noho mai nei tenei wahine,
e mahi mai nei i tana mahi aroha. Ahakoa
kahore ia e mohio ki te reo Maori ko ana
mahi pai ia kei te whakapuaki i ta tona ngakau
i hua ai. Ko tana tino mahi he whakaako i
nga tamariki i nga ra katoa. Kotahi-tekau-ma-
wha nga kotiro kei tona whare e noho ana,
ano enei tamariki nana pu, moe tahi ai ratou,
ko ia ki te whangai, ki te whakakakahu, nawa
ra ka pohehe nga tamariki ko te pakeha nei to
ratou whaea. Tono ai ia kia hoki ratou kia
kitekite i o ratou matua engari ki te ngaro ana
tamariki ka porangirangi noa tona ahua. Kia
mutu rawa te inoi a tena a tena katahi ka-
takoto ki te moenga. E kiia ana hei nga po,

tana whanau e moe ana ka tahu ia i te rama
ka haere ki te titiro i tena i tena o ana tama-
riki. E whakaako ana ano a Mihi Toera i nga
matua, hei nga ahiahi ka whakamine mai ki te
marae o tona whare. Ko nga poupou o Mihi
Toera i Ruatoki ko nga matua o Rotu ko
Kereru ko te Nahi me etahi atu. Ko te tino
mate o Mihi Toera raua ko Rotu he kore whare
mo ta raua whanau. He mea pai rawa hei
whakaputanga mo te ngakau whakawhetai kia
whakaaro te tangata ki te kani papa ki te tuku
hereni ranei, hei hanga whare mo enei wahine,
kia kohi moni ano hoki hei whangai i ta raua
whanau. Kua tukua e Kereru he whenua hei
nohoanga mo raua, a kanui to raua hihiko ki
te mahi, ki te huripoki i te marae o to raua
whare hei tupuranga kai, putiputi, na raua ano
i hanga he whare mo a raua heihei.

Ka nui te tautoko o Kereru ratou ko tona
iwi i tenei mahi nui ka timataria nei ki to
ratou takiwa, ko Kereru hoki kaore i raro i a
Rua. Kei te manaakitia e te Atua te mahi a
Rotu raua ko tona koka pakeha, a ko ta matou
inoi tenei kia nui ta te Atua ringihanga iho i tona
Wairua ki runga kia na pononga ara ki a Tuhoe
katoa, kia mahea ai te ao pango, te ao kino e
uhi nei ki runga o Tuhoe katoa.

NGA RETA TUKU MAI.

NA Wi Tamihana o Turiroa, Wairoa, he
whakaatu i te poroporaki a Ngatikahu-
ngunu ki a Tiati Tione raua ko Tiati Rohana
i te mutunga o te Kooti Piira. Mo to kaanga e
200 peeke, e Wi. ko Akarana te wahi nui te
utu, me tuku ki reira, a e riro mai i a koe te
moni e tata ki te £200. Pai atu ki te riro ma
te kaipuke mao ri e mau tika ki Akarana, ki te
whai kaipuke. Ki te kore me tuku ki Nepia
a ma te tima e mau ki Akarana, me tuku ma
tetahi kamupene o te Wairoa e tuku, ma
Dalgety ma Williams & Kettle ranei.

Na Rev. Hauraki Paora he whakamihi nana
ki nga korero a Takuta Wi-Repa mo te waipiro,
ki nga wahine hoki mo ta ratou pitihana kia
tukua mai -te mana pooti waipiro ki te Iwi
Maori, he whakaatu hoki na Hauraki i te he o
te mahi hoko waipiro, ko te painga nei kei te
tangata anake nana nga waipiro, kahore rawa
he painga ki te tangata inu, tena ko etahi mahi
atu he painga ki te tangata hoko he painga ano
ki te tangata e hiahia ana ki taua mea.

Na Porokoru Mapu o Moteo he whakaatu
mai i tetahi ra takaro i tu ki reira hei mahi
moni mo te whare-kura, puta ake nga moni e

£50

HE KUPU WHAKAMARAMA.

MOMONA.

PAORA HOPERE.

KUA tae mai te pukapuka a Paora Hopere,
he pukapuka roa, he whakautu nana i
nga korero a Hapeta Renata. E kore e taea e
matou te ta te nuinga o ana korero, ka totohe
ana hoki a Paora Hopere kahore he mutunga
mai, ka kori katoa tona taha. He tika te
kupu a Hapeta he poka noa a Hopere ki te
whai totohe ki a ia i te mea ko ana kupu mo te
Hahi Hapati ke ehara mo te Momona. Ko-
tahi ano te tino kupu a Paora Hopere e taia e
matou, e pa ana hoki ki nga kupu a Hapeta i
mea nei kia u i ia tangata ki tona ake hahi kaua
e tahuri atu ki nga hahi hou o te pakeha. E
mea ana a Hopere ki te kia Hone Pita Tautahi
ka rua nga hahi o Hapeta, heoi kahore e tika
mana te whakahe i nga tangata e rapu hahi hou
ana mo ratou.

PUKAKUKA A MOROMONA.

KUA tae mai te pukapuka a tetahi tangata
he ui mai i te tikanga o te "rakau a Hura"
me te "rakau a Eparaima" i te 37 o nga upoko
o Ehekiere ki te ki hoki a te Momona ko aua
rakau ko te Paipera Tapu ko te pukapuka a
Moromona, kaati he ui mai tana ki ta matou
nei whakamaramatanga mo aua rakau. Kahore
a matou whakamarama mo enei rakau no te
mea kei te Paipera tonu te whakamaramatanga.
Tirohia Ehekiere 37 20, 21, 22, "Na, hei roto
ano i to ringa nga rakau e tuhituhia e koe ki to
ratou aroaro. Mea atu ano ki a ratou, ko te
kupu tenei a te Ariki a Ihowa; nana, ka
tangohia e ahau nga tama a Iharaira i roto i nga
iwi i haere atu nei ratou, ka kohikohia i tetahi
taha, i tetahi taha, ka kawea ki to ratou one-
one. Ka meinga ano ratou e ahau hei iwi
kotahi ki te whenua, ki nga maunga o Iharaira;

kotahi ano hoki te kingi hei kingi mo ratou katoa;

kore ake o ratou iwi e rua i muri nei, heoi
rawa o ratou wehenga kia rua kingitanga."

Koia nei te he o te tangata ka mahue te tikanga
o te Karaipiture ka kumea ketanga kia rite ki
tana i hiahia ai. Kahore he takakino Karaipi-
ture hei rite mo tenei—tino he atu. Kahore
he awhiwhitanga o te pukapuka a te Momona o
etahi pukapuka atu ranei. Kahore he tuturu-
tanga o nga Karaipiture i runga i tenei tikanga.
He tino maara-kaaka tenei na te kotiti. Ko
te tangata, ko te hahi ranei e penei ana te kotiti-
tanga e kore rawa e pai kia whakarangona a ratou
na kupu mo te paipera—he tino whakarorirori
rawa tenei i nga Karaipiture—he takere-haia na
te kuare.

Kei te marama tonu nga korero o te Whanau-
a-Iharaira. No nga ra i a Rehopoama ka pa-
karu te kingitanga ka rua nga "rakau" ara nga

hepeta. Ko nga hapu o Hura me Peniamine
i u ki a Rehopoama ko nga hapu kotahi tekau
ara ko Eparaima me etahi atu i aru i a lere-
poama tama a Nepata. I raro i a te Karaiti
ka whakakotahitia ano nga hapu o Iharaira.

Ko te pukapuka a te Momona kua takoto,
katahi ka rapua he kapata hei takotoranga mo
taua pukapuka, no te hoatutanga ki te kapata
kahore i rite, he tapawha te kapata he porotiti
te pukapuka, otira kei te teka te Momona ki
te karanga, "E te Maori, titiro mai rite pu
tenei pukapuka ki tenei rarangi," kahore ra ia i
te rite, ka titiro atu nga Maori kuare, ka karanga
hoki, " He tika ra, tino rite," kahore ra ia i
rite. Ara ke te kapata e rite ana ko ta Te
Kerehi i whakaatu ra he korero-tara, he korero
purakau, he korero tito te putake mai o te
paipera a te Momona.—ETITA.

  

TE RAU KARETI.

NO te 5 o nga ra ka tae mai ki te Te Rau
Kareti tetahi wahine pakeha ko Miss
Ruth Rouse tona ingoa, ko ia tetahi o nga
tangata whakahaere o Te Ropu Tangata Kareti
Karaitiana o te ao katoa. Ka 130, 000 nga
tangata o tenei Kotahitanga kua whakaae ki a te
Karaiti hei kai whakaora mo ratou. I puta
ana kupu mo te mahi a tenei ropu i Horana,
i Ruhia, i Tiapana, i Haina, i Inia.

Kua timata te mahi takuta a Tutere Wi-
Repa ki Turanga nei, ki ta matou whakaaro ko
Tutere te Maori tuatahi ki te mahi takuta i
runga i tona ingoa ake. Kotahi taenga mai o
Takuta Wi-Repa ki te Kareti nei i te wiki ki
te whakaako i nga tangata o te Kareti ki te awhina
i nga mate aitua ina kore he takuta.

Ka nui te whakawhetai o te tumuaki o te
Kareti ki a Paratene Tatae mo tana kaata kai
ma te kura, he taewa, he kumara, he paukena,
na ratou ko ona hoa o Te Arai enei kai. Kia
ora koutou!

Ka 25 nga tangata kei te Kareti i tenei tau, a
kei te haere mai ano etahi tokorua, kua tino
ki rawa te Kareti. Tokowhitu no te takiwa o
Ngapuhi, o te Rarawa, o Te Aupouri;: tokoiwa
no te Arawa; tokotoru no Ngatiporou; toko-
rua no Ngatikahungunu; tokorua no te Atiawa.
Ko Rev. F. W. Chatterton raua ko Rev. R.
Kohere nga kai-whakaako.

E whakawhetai ana ano te tumuaki o te
Kareti mote aroha a Mr. Blyth o Otautahi ki
ki te whare-karakia o te Kareti, he papawhakiro
mo runga ake i te Tepara Tapu—he mea tino
ataahua, nana i tino whakatau to matou whare-
karakia. Kia ora e te hoa pakeha.

                         TE PIPIWHARAUROA.
            PITIHANA.
HE      whakaatu tenei ki nga tangata kua tu-
        kua atu nei he Pitihana kia hohoro te
whakaki i aua Pitihana ka tuku ai ki a—
             A. T. NGATA, M.P.,
                                Wellington.
  I mua atu o te 14 o Hurae, engari me tuku
katoa nga pitihana ahakoa tureiti.
       HE HUI KI PONEKE.

KUA       tuturu te ra e tu ai te Hui a te Iwi
       Maori ki Poneke, a te 14 o nga ra o
Hurae.  He maha  nga putake korero mo tenei
hui, he take nunui katoa e pa ana ki te Iwi
Maori.  Heoi, e nga mangai o teiwi, e nga upoko,
e nga kai-whakahaere, e nga Kaunihera, e nga
rangatira, whakateteka mo te haere, whakaaroa
te painga mo te iwi nui. Ma te Kawana e
whakatuwhera te hui.

          Na TE ETITA.

HE     nui te whakawhetai o te Etita ki a
       Riwai Tawhiri Hiwinui, raua ko Pine
Tamahori  mo ta raua etitatanga i te pepa.
Na  Riwai i etita nga nama o Hanuere me
Pepuere na Pine te nama o Maehe.
  I pa he pouri nui ki te Etita, a ko nga nama
o Noema me Tihema i mahia e ia i runga i te
raruraru i te pouri i te mamae i te tangi.
Otira i enei ra kua marie o raua ngakau ko
tona hoa wahine i ta te Ariki whakamarie-
tanga.
  He  inoi ano tenei na te Etita kia mahara
mai  ki ta tatou manu, ara, tukuna mai he
oranga, tukua mai ranei he pukapuka kia tu-
 kua atu. Kahore he painga ki a matou, ko te
 moni e pau katoa ana mo nga pane, mo nga
 pepa, mo te kai-ta. He moni iti noa te rima
 hereni e hopohopo rawa nei te tangata, whaka-
 aroa iho te nui o te moni e moumouria ana ki
 te reihi hoiho, ki te waipiro, ki nga hui hua-
 kore noa iho. Kua mate katoa a taua pepa
 a te Maori ko Te Pipiwharauroa anake e ora
 nei, hei reo mo te Iwi Maori, hei kai-tohutohu,
 hei whakaatu i nga mahi, i nga tikanga, i nga
 whakaaro o te Maori o te pakeha.
                                    TE MAARA MO HURAE.
KO   nga mahi o te maara kaore ano kia mahia,
me kauhuri.  Kaua e whakapaingia te mahi,
ka waiho  atu ai kia taungia e te huka, kia pai ai te
oneone. Whakapaia nga rakau, ara tapatapahia e
tahi o nga manga. Me penei ano hoki nga Kuihipere.
Tapukea  nga take o nga rakau ki te maniua, engari
kia tupato kei hutihutia nga paiaka. Poua be rakau
mo  te taiapa o te whare. Ki te hiahia ki te hiki
rakau ko te wa tika tenei.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀