Te Pipiwharauroa
HE KUPU WHAKAMARAMA.
NAMA 117.
GISBORNE.
TIHEMA 1907.
HAU PAI.
ITE whai-korero a Takuta deLisle ki te
hui a Te Kotahitanga o Te Aute i
tu nei ki Te Awapuni i mea ia ko te rongoa
tino pai kei te ao. ko te rongoa tino nga-
wari. kahore kau he utu, ko te hau pai.
Ahakoa he iwi matau te pakeha otira kei
te kuare tonu ano etahi o ratou ki tenei
rongoa pai; ko te nuinga pea o te Maori
kei te kuare tonu ki tenei mea nui. Ki ta
matou whakaaro mehemea e hokona ana
te hau pai penei me te rongoa me te wai-
piro ranei tera e manaakitia e te tangata,
he tu tonu hoki no nga mea kore utu te
whakahaweatia e te tangata. I te aroha
o te Atua ki te tangata ka homaitia nuitia e
ia te hau pai, kaore he utu, penei ano me te
ra, me te maramatanga, me te wai, me te
kai. Ko te tino kai, ko te tino rongoa mo
te tangata i te ao i te po, i te wa o te ora
i te wa o te mate, i nga wa katoa—ko te
hau pai. I mea a Takuta deLisle me
waiho tonu nga matapihi o te whare kia
tuwhera ana i te ao i te po. Ko tetahi o
nga mate tino kaha e iki nei i te tangata
ki te po, ko te tino mate e patu nei i te
Maori ehara i te piwa engari ko te mate
kohi—ko te kohi a kiko. Kaore he rongoa
mo tenei mate, ka u ana ona weu ki roto
o te tangata ko te mate rawa te tangata.
Kotahi ano te rongoa kua kitea e te pakeha
mo te mate kohi. kotahi ano ko te hau pai
i te ao, i te po. hei tapiri mo te hau pai ko
te kai, kia nui tonu te kai hei hanga i te
tinana. Kua hanga e te Kawanatanga he
whare hei takotoranga mo nga turoro mate
kohi, ko te tino tikanga o enei whare he
whangai tonu i nga turoro ki te hau pai i
te ao i te po. I kite matou i tetahi wahine
ko te mate tonu i te kohi. otira no te
haerenga ki te hohipera mate kohi i Wai-
kato ka ora, ora atu. a kua moe tane inai-
anei. Ki te mea he hiahia to tetahi
tangata kia ora roa ia me kai ia i te hau
pai i te ao i te po.
Ko te take i kore ai te Maori e pai ki
te hau pai he matao—he iwi mataku te
Maori i te matao. Kaore te tangata e
mate i te matao. Kaore ranei tatou e
mohio ana ki te kaha o te tinana ki te
kakama i nga rangi matao? Hei nga
rangi wera, hei te Raumati, ka ruwha te
tangata. Heoi ra kaua e wehengia te
matao, engari wehengia ko te hau kino ko
te hau wera, ko te hau apiapi o roto o nga
whare. Kua kite pea koutou i te pokere
wai kahore nei he putanga o te wai—i te
kore o te wai e puta i te kore hoki he wai
tomo mai, ka kakariki te wai, ka kawa, ka
nohoia e te ngarara, ka pirau, kahore rawa
he painga ki te inu, engari ka tohutohu

TE PIPIWHARAUROA.
tonu ake te ihu he mea kino. Waihoki
he penei ano te ahua o te whare e tutakina
ana te tatau me nga matapihi, i kore ai e
rangona e te ihu te piro na te mea kua
kore he ohoohotanga o te ihu, engari me i
haere mai te tangata i waho i te hau pai
ka tino marama rawa te tohutohu a tona
ihu ki a ia i te he o roto o taua whare. I
hanga te ihu e te Atua hei tohutohu i te
tangata, kati ki te kore te tangata e whaka-
rongo ki te tohutohu a tona ihu e turi ana
ia ki te reo o te Atua, a ko te tangata e
turi ana ki te reo o te Atua e kore e ma-
whiti i te whiu. Ko te ruma ko te whare
ranei e kore ana e kitea nuitia e te hau pai
e kore e hapa te piro, a kahore he piro ki
te kahore he pirau.
I mohio o tatou tupuna ki te pai o te
hau pai, noho ana ratou ki nga wahi teitei,
ki nga wahi e kore nei te whakaaroa e enei
whakatupuranga te hanga he whare, te
whakatu te kainga, kahore ratou i wehi i
i te matao, ko ta ratou i wehi ko te mate.
Kaua e mea kua nui ake to tatou matau-
ranga i o tatou tupuna, hemaha nga mea
i kitea e ratou kua wareware ke i a tatou,
na konei ra, kia mau tatou ki tenei ture,
he ture ngawari noa, ara; I te ao i te po
me ngongo tonu i te Hau Pai.
KAIPUKE PAKARU.
KO nga tangata e u tonu ana te korero i
Te Pipiwharauroa kei te mohio ki a
matou korero mo te maha o nga kaipuke e
pakaru ana ki nga moutere huhua kei te
Tonga o Niu Tireni ara ki Auckland, Camp-
bell, Antipodes me etahi atu, kei tawhiti noa
atu enei moutere hahore hoki he tangata e
noho ana ki etahi. Ko Campbell he mea nihi
na te Kawanatanga ki a Te Taka he pakeha
no Niu Tireni nei, 10, 000 ona hipi kei runga,
tokotoru hoki ana kai tiaki. I te hono tonu
o te pakaru o te kaipuke ki enei moutere ka
hanga e te Kawanatanga he whare kai, kakahu
ki reira tu ai. No te 17 o nga ra o Pepuere
i tenei tau ka rere mai tetahi kaipuke heera
rakau-wha i Poihakena ki Ingarangi, ko te
utanga he witi 10, 000 nga peeke. No wae-
nganui po i te 6 o nga ra o Maehe ka pakaru
ki Disappointment Island he motu paku no
Auckland Islands nuku atu i te 500 maero ki
te Tonga o Murihiku. E rere tonu ana ka
kitea atu he pari teitei e tu ana mai, katahi
ka hurihia te kaipuke, no te hurihanga ka uru
te kei ki roto o te ana ka pa nga maihe ki te
pari, ka akina hoki e te ngaru, ka whati te ihu
o te kaipuke. Hei konei ka riro etahi o nga
tangata ki te moana, ko etahi i piki ki runga
i nga maihe, i nga rikini, hei te paanga atu o
nga maihe ki te pari ka rere atu ka rarapi ki
te toka, ko etahi i ngahoro ki te moana mate
tonu atu. Hui katoa nga tangata o te kaipuke
e 28, ko nga mea i u ki uta 16, i mate ki te
moana 12, i mate a Kapene Thorburn raua ko
tana tamaiti 16 nga tau. Ka 12 nga ra ki
uta ka mate te mete ka toe 15, ka tatari me
kore noa e puta atu he kaipuke ki te whakaora
i a ratou, e rua rawa nga kaipuke i kitea atu
engari kaore i kitea mai ratou. Ko o ratou
whare tuatahi ko nga heera o te kaipuke, no
te tatanga ki te hotoke ka keria he whare mo
ratou ki te oneone, ko runga he mea tapatu ki
te otaota, e 5 marama i noho ai ratou ki konei,
he tino pa Maori, ko a ratou kai he manu he
kekeno, ko o ratou paraikete he kiri manu,
ko o ratou hu he kiri hekeno, ko nga kakahu
he kiri kekeno ano, ko nga toenga o nga heera
o te kaipuke. Ko te whare-kai a te Kawana-
tanga kei tetahi motu ke kei Enderby 5 maero
te tawhiti. No te 13 o Hurae ka hoe tokowha
ki Enderby. Ko to ratou poti i rere ai he
mea hanga ki te koromiko, ko waho i uhia ki
te heera, ko nga hoe he rakau manga, ko nga
rapa o nga hoe he kakahu. I te unga o te
tokowha nei ka rapu i te whare kai kore rawa
-i kitea e ratou, ka hoki mai ano ki Disappoint-
ment. No Hepetema ka whakawhiti ano, a
kitea ana e ratou te whare kai, i konei hoki te
poti, na te poti i tiki etahi. E ono wiki i
noho ai ratou ki konei ka tae atu a te Hinemoa
i te 6 o nga ra o Nowema 1907 e  7 katoa o
ratou marama i noho ai e enei motu, i tatari ai
kia puta atu he kaipuke hei whakaora i a ratou.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
TE KOTAHITANGA O TE AUTE.
Whaikorero a Dr. deLisle.
I MU RI iho i nga kupu whakamihi a
Takuta deLisle ki te hui ka mea ia,
ko aku korero ki a koutou he korero hangai
tonu. Tera pea etahi e kino ki aku kupu,
otira kaore au i hiahia kia mamae tetahi
tangata. I penei ai au no te mea he mohio
noku kaore e pai te kai kinikini. He
maha nga mahi a te Maori e whakapoto
ana i o ratou ra i tenei ao. E mea ana
te Paipera " Ka ngaro toku iwi i te kore
matauranga." Na i haere mai ahau ki te
hoatu i tetahi wahi o tenei matauranga.
Ko te hiahia o te Maori, i runga i te mau
ona kaka me era atu mea, kia hawhe
pakeha ia kia hawhe Maori. Ko tenei
mea kaore i te pai. Me motuhake ranei
ia ki te ahuatanga o nga tipuna i nga ra o
mua, ki te ahua ranei o te pakeha o enei
ra. Ma te whakamotuhake o te Maori i a
ia ki tetahi o enei ahua e kaha ai ia
e tipu pakari ai hoki ana tamariki. Ko
tetahi o nga tino mea mo te ora ko te hau
pai. Ko nga kai e kainga ana kia pai
tonu te kohua, me ata kai hoki. I ki
tetahi tangata nui o te Ingarihi i roa ai
ona tau no te mea kaore ia e horo puku
ana i te kai kia whatekau rano ana ngau-
ngau nga. Ko te pai o te ata ngaungau
kia iti ai nga kai e kainga ana. Ko te
mahi tenei ma nga niho. Ki te kore nga
niho e whakamahia ki te penei, e whaka-
mahia ketia ana e te tangata e neke noa
atu ana i te ruri i tika ai nga kai e kainga
ana e ia kaore e roa ka mate. Kia tupato
kei nui rawa te kai, he ruri ano to te
kai, ki te hira ake ka waiho hei putake
mate. Ko nga whare katoa kia marama
tonu, kauaka e nui rawa nga tangata ki
roto ki te whare kotahi. He pai tonu te
timera hei putanga hau, mehemea kotahi
tonu te tangata o te whare. Ko ta te
tangata unu ake he wai matao, kaore tahi
he painga o te waipiro ki te tangata. E
kiia ana i nga ra o mua ko te Maori tetahi,
o nga iwi nunui atu te whakatipu no te
taenga mai o te pakeha ka ririki te tipu.
Ko te take i penei ai te ahua inaianei na
te mau o te Maori ki te waipiro me te
tupeka a te pakeha. Kaua rawa nga ta-
mariki e whakaaetia kia kai hikareti paipa
ranei.
E tipu ai te iwi ma te pai ma te ora o
nga tamariki, a e pakari ai nga tamariki
ma te ora o nga koka. Ko te kai tika ma
te tamariki i re wa e ririki ana ko te miraka
tonu o te koka. Ki te kore he miraka o
te koka katahi ka mau ki te miraka kau, e
ngari me tupato rawa te mahi. Me waiho
te miraka i tetahi wahi pai, mamao i nga
wahi kino, kia ma tonu te paepae tunga.
Ko te nuinga o te Maori e mau ana i te
kaka hei tirohanga ma te kanohi ehara i
te mea hei pai mo te tinana. Ka kite te
Maori i tetahi koti nui i a Hanuere, ka ho-
kona e ia; ka mauria e ia taua koti ra tae
rawa ake ki a Aperira ka pakaru ka maka
ki tahataha; tae rawa mai ki te wa i tika
ai hei mauranga mo tera tu koti kua kore
tahi. Ka nui taku koa i taku rongonga i
te kaha o Ngata ki te tautoko i nga mahi
ahuwhenua, no ta mea kaore te tangata e
kaha ki te kore he mahi, a kaore he mahi
pai mo te tinana o te tangata i tua atu i te
mahi whenua.
Mo te tiaki i te tangata e pangia ana e
te taipoi piwa. Ko te tino mea ko te
tieki i te turoro, ko te tino kai pai atu he
miraka, he pai ano te hua rakau, engari
kaua e nui te hoatu, me ata whiriwhiri
rawa hoki nga mea e hoatu aua. Kia
marama tonu te ahua o nga rongoa e hoatu
ana. He maha nga tangata kua kite au i
ora i tenei mate kaore tahi he rongoa.
I rongo ahau e mahi ana tetahi wahine
i te parani hei rongoa mo nga mate katoa,
he mate ano pea i tupono kapai, engari ko
te nuinga o nga mate ka kino ke atu.

TE PIPIWHARAUROA.
Kia tupato te whangai i te turoro ki te
rongoa, kaore he pai o te nui o te rongoa,
nui ma te takuta marire e whakaatu mai te
o te rongoa hei whakainumanga. Kaore
tahi he take e kore ai te Maori e whai kau
miraka, ka nui te whenua i a ratou hei
tunga kau. Ehara i te mea pai te moe i
runga i te papa o te ruma. He tino mea
pai atu te noho i ro teneti, he pai ake te
moe i raro i ro teneti i te moe i raro i ro
whare. He pai atu te unu wai matao i te
wa e kai ana. Ko nga tangata e pangia
ana i te mate kohi me noho i ro tenei huri
noa te tau, engari kia mahana tonu ratou
i te kaka. Mehemea he kino nga wai ki
te unu he pai tonu te hoatu he wai houra
ma te turoro, no te mea mate houra i roto
i te wai e patu nga ngarara ririki i roto i
te wai. Ko nga kai o te moana, ko nga
pipi me nga kuku, kaore e tino pai no te
mea ko nga kai horoi ena o te moana, ara
ko nga kino o te moana o ratau kai. He
pai ano te hoatu wai matao ki te tangata
e kaha ana te piwa, ara kaore he kino o
taua wai kia ia. Kaua e noho ki runga
patiti i muri iho o te awha. He pai ano
te whakawhata i te peihana me era atu
manu, i mua o te kohuatanga, engari kaua
e tukua kia pirau. Ki te pangia te tangata
e te mate, a kaore he takuta e tata ana,
he pai ano te hoatu katoroera, he maha
hoki nga mate ko te putake mai kei te
puku.

PANUI.
HE KUPU WHAKAATU.
HE whakaatu tenei ka tu te hui a Te
Kotahitanga o Te Aute ki Orakei
(Akarana) a roto o nga ra whakamutunga o
Pepuere, 1908.
PINE TAMAHORI,
Hekeretari.
HE TAUIRA KINO.
TENEI tetahi korero whakamiharo hei
 tirohanga iho ma tatou ma te iwi Maori,
hei whakaako hoki i a tatou.
Tera tetahi tangata ko te Mete te ingoa ko
tana mahi he tiaki paparakauta. Ko taua
tangata he tangata pai, kahore e kai waipiro,
kahore hoki e purei moni. He wahine ta
taua tangata, tokotoru a raua tamariki, ko te
mea pakeke ka iwa nga tau.
I tetahi ra ka hoki mai ia i tana papara-
kauta ki tona whare noho, i a ia e hoki mai
ana ka tutaki ki tana wahine e haere ana ki
te toa.
Katahi ia ka haere tika ki te kainga ki te
tiaki i a raua tamariki, kei tana taenga atu e
noho ana nga tamariki ra i raro i tetahi rakau,
ko tetahi kei muri i te pouaka e tu ana, me
nga pounamu me nga karaihe kei runga i te
pouaka. Ko te mahi a te tamaiti ra he hoko-
hoko waipiro ki ona hoa tamariki ara i wha-
karite i a ia ki tana papa.
Kaati ko nga hoa o te tamaiti ra kua hau-
rangi katoa i te whangainga ki te pia.
Katahi a te Mete ka karanga atu ki nga
tamariki ra mehemea e aha ana ratou: katahi
ki mai tera i muri o te pouaka, e pa e whaka-
rite ana ahau i a au ki a koe. No tenei kupu
a te tamaiti ra katahi ia ka tangi. I te ponga
iho o taua ra ano katahi te tangata ra ka haere
kei te hoko i tana paparakauta.
Ko te whakaakoranga o tenei korero ki a
tatou, ." Ko ta tatou e rui ai ko ta tatou ano
tera e kokoti ai," ara ka heke haere ta tatou
mahi ki a tatou tamariki; pera me ta Ihaia e
ki ra " ka taparuatia iho he hara ki runga ki
te hara."
Ahakoa he tangata pai a te Mete otira mo
te whainga atu o ana tamariki i ona tapuwae
kua kino tana mahi, ara, na ana tamariki i
whakaatu te kino.
Kaati e hoa ma mehemea kei te mohio iho
tatau kei te mahia e tatou tetahi mahi e kore
nei e tika hei tauwira ki a tatou tamariki pai
•atu te whakarere.
H. R. HEKE.

NGA HUA KAREAO MA TA TATOU MANU.
£1.—Henare H. Mahuika.
10.—Renata Pereto.
7/6.—Horomona Rangitapua.
5.—A. M. Jones, D. McFarlane, Mrs. B. M. Taylor,
Tame Pera, Ihaka Pera. Tamati Te Kurupae, H. H.
Te Wai.
2/11.—Hamahona Puha.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
TIRAHA KUMARA A UEKAHIA.
Na "TIPIWHENUA."
NO te ra ano i korerotia mai ai e. Apiata
te Hame ki a au te korero o Rakarua-
hine i taia i te Nama 115 ka korerotia mai
tenei korero ki a au e Rev. Rutene te Aihu o
Hauiti. Tera atu ano pea tona roanga, me
whakataki ake e au ko te wahi i mau mai i a
au.
I noho tetahi kaumatua rangatira ki roto o
Uawa, ko Ngatapairu tona ingoa, he maara
kumara tana ko Rongo-moeawa. He korenga
no tana maara i puni ka tonoa e ia tona papa
ki te tiki kumara i a Uekahia hei whakaoti.
I runga i to te rangatira ahua ka hoatu e ia
he toki hei whakahoki mo nga kumara, he
mea whakairo ra ano te kakau o te toki. Te
taenga atu o te tangata tiki kumara ka ki atu
ki a Uekahia na Ngatapairu ia i tono mai ki
te inoi kumara hei whakapuni i tana maara,
ka mea mai hoki tera kia haere raua ki te
rua. Ko Uekahia kei roto e kohi ana mai i
nga kumara ko tera ki waho whakatuwhera
atu ai i tana kete. Ko te whakaaro o te
tangata nana te kete kia ki tonu, otira kaore
ano kia tata ake ki nga kawai nei o te kete
ka mutu te homai a Uekahia, ko te mohio-
tanga o te karere a Ngatapairu, he kaiponu.
he whakamoemori noa te homai kumara mana.
Ko tana rurukutanga i tana kete, ka panga
atu te mata o te toki ki a Uekahia ka puritia
tonutia te kakau, ko te huringa o tona aroaro.
E haere ana ka karanga mai a Uekahia, "E,
taria e haere, kia whakakiia to kete." Ko te
whakahokinga mai a tera, " Kaati ra ia nei,
he poti na Uekahia, ma rongo taku tama, he
kumanu ara, he tiraha kumara na Uekahia,
ahakoa he iti, me waiho mana e raupi kia tupu
ai. Ko te whakahoki tenei ki te tangata
kaihakere.
He mahi tohunga te ono kumara, he mea
ata karakia, he mea ata mahia. Me tataki
ake e au tetahi o nga tewha o te kumara a
Ngatapairu:—
Tiritiri taku kete
Ko mai nanea
Kia nanea
Te umanga a Tane
Rua i toro hakina e koe
I waero-ti, Id waero-ta
Ki mata tera
Te hoki mai ai
Ko au anake,
Te kokikoki a Tangaroa.
Tangaroa whea?
Tangaroa ki tai,
Ohaki ki pera hold ra
Papa ki tua,
Papa ki aro,
Papa ki taua.
He pua, he pua uta
He pua a tai
He pua ki aroti ki arota.
The umanga-a-Tane
Angiangi tama ki te whakarua,
Ka tuia to mata
Ki te wairangi
Kia hoopu
He manu tau tahanga.
Kia hoopu ko te hua i a wai?
Ko te hua i a pani.
He iti taku tangihanga.
He pani kia mate mai,
He pani kia ora mai,
He pani ki te nekerekere
Ki tenei aroti taua
Te hei ti,
He paenga a nua,
Te kopia te paenga araro
Kia kawitiwiti,
Kia katoatoa.
Te ua i waenga.
Haere te purapura
Haere te. kakano
Horahia horahia.
HUI KAWANGA WHARE.
HE hui kawanga whare na Takitimu mo
te Poho o Kuri, whare manuhiri e tu
ana ki Maungatuna wahi o Uawa a te
14 o NGA RA o MAEHE,
E heke iho nei, o te tau 1908.
Ki nga Iwi, ki nga Hapu, ki nga mana me
nga Rangatiratanga, e noho whakatetau mai
na i tua o nga pae maunga o Aotearoa, ka
toitu tonu atu taku karanga. Kia Koutou,
Haeremai! Haeremai! Mauria mai nga
mea e rite ana, hei whakamama mo nga tau-
mahatanga i runga i tenei o tatau whare; a
tera ano tetahi atu take e whakaaturia a taua
ra, ara ka whakatarea a taua ra te Kara a te
Kingi kua tukua mai nei e te Kawanatanga.
Kia tae a tinana mai koutou Maori, Pakeha
a te 13 o nga ra o Maehe, 1908.
Heoi ano,
Na te Komiti Nama I. Poupou takiki o
Takitamu.
Wiremu H. Potae
Watarawi Rangi
Moana Tautau
Hone Paerata
Arapeta Rangiuia
Mikaera Pewhairangi
Mokena Romio
Eraihia Matahiki
Horomona Te Hui
Otene Pitau 
Heni Materoa Kara
Nikora Tautau (Minita).

TE PIPIWHARAUROA.
— HE HUIHUI MAORI.
HE hari nui ki a au te whakaatu ki a
koutou ka tu ki Poneke a tera tau
he hui ma nga Ropu Maori e whai ana i te
ora mo te iwi Maori.
TONA TIMATANGA ME TONA NUINGA.
He mea pai kia mohiotia ko tenei wha-
kaaro na te Tatana rangatira o Te Aute
Kareti i tuatahi te whakaaro. Nana i
whakatakoto ki te aroaro o te Kotahitanga
o Te Aute. He peka o tenei Kotahitanga,
kei Turanga, Wanganui, Akarana, Poneke,
kei Otepoti, a e whakaae katoa ana ki tenei
take.
Kua whakatungia he Komiti hei whaka-
riterite i nga mahi me nga korero mo taua
hui. Ko te Komiti tenei:—Ko te Minita
mo te taha Maori, me nga mema Maori e
wha o te Paremata, ko te Tatana, ko te
Rev. F. W. Chatterton, ko R. T. Kohere,
ko Takuta Pomare, Te Rangihiroa, me
Wi Repa. Ko A. T. Ngata te Hekeretari,
ko W. Pitt tona kai awhina.
NGA TAKE o TE Hui.
E panuitia ana enei kia rongo kia ma-
rama ai hoki te katoa ki nga mea e whaka-
arohia ana hei mahinga ma tana hui:—
(1). Ki te whakaaro kua tae mai tenei te wa
hei whakaaturanga ma taua ma te Maori kua
piki taua i runga i a taua mahi me ta taua
noho.
(2). E kitea ana kei te noho kuare Niu
Tireni katoa ki te pikinga o te Maori i roto i
enei tau kotahi tekau ka pahure ake nei. Ka
putakea i roto i tenei ahua ko nga whakaaro
pohehe, me nga rauhanga mo taua mo te iwi
Maori. Na reira ka whakaarohia kia whaka-
katohi te iwi hei whakatikatika i enei he.
(3). Ka maha tenei nga tau e whakaakona
ana te iwi Maori ki nga huarahi e ora ai ia e
piki ai tona ahua. He ruarua nga tangata
kua kite kei te piki tatou a kua riro mai i
a tatou etahi hurahi o te ora. Na reira ka
whakaarohia me whakakite nui kia horo ai te
kitea.
(4). I whakaarohia e nga hoa o te iwi Maori
e mohio ai Niu Tireni kei te piki te iwi Maori
me whakatu he hui nui ki Poneke a nga ra
timatanga o te tau 1908. Ma reira e whaka-
atu nga ahuatanga katoa o te iwi. Me tono
ma te Kawana e whakatuhera te Hui, me tuku
hoki nga korero ki roto ki nga nupepa.
(8). Ko te hiahia kia tae katoa enei ropu ki
reira:—
1. Nga Kaunihera Maori.
2. Te Minita mo te taha Maori (Timi Kara).-
3. Te ora a tinana; nga takuta me nga kia
tirotiro.
4. Mo te taha Wairua; nga minita Maori.
5. Mo te whakaako, Te Aute Kareti, nga
kura Maori Kawanatanga, Te Rau Kareti,
Tipene, Three Kings, Hukarere, Wikitoria,
Hohepa (Nepia), me etahi atu, me tono nga
Kai-whakaako kia tae mai.
6. Te Kotahitanga o Te Aute.
7. Nga mahi katoa e pa ana ki te whenua,
kia whai tangata tika, mohio hei korero.
8. Te Paremata, nga mema Maori me etahi
atu e hiahia ana.
(6). Ki te whakaaro he maha nga pai e puta
mai koi nei etahi:—
1. Ka marama te Pakeha he iwi mahi, a
kua piki hoki te noho a te iwi Maori i enei ra.
2. Ka taea hoki te tirotiro he aha nga i piki
ai te iwi kua oti i a ia i enei ra.
3. Hei whakamatakitaki ki te Koroni i tona
kaha 1 tona korenga kaha ranei ki te awhina
i nga Maori.
4. Ma konei ka kotahi te iwi ma te whaka-
kotahi he take hei whainga e piki ai.
5. Hei whakaako i nga Maori ano. Ka
rongo etahi hapu he mea te take i piki ai a
mea hapu, iwi ranei, ka mohio, ka whai hoki
kia pera.
6. Ka puta hoki i nga mea mohio o te iwi,
ona whakaaro, ona hiahia, me ona taumaha
ki te ao katoa.
NGA MEMA MAORI.
Koi nei tahi take hei whiriwhiringa ma taua
hui. He tika ranei kia whakakorea nga mema
Maori. Ki te whakaae te Hui kia whaka-
korea, ka kawea taua whakaaro ki te aroaro
o te Paremata, ka tukua hoki ma nga takiwa
poti e poti taua take a te potitanga Mema e
heke iho nei.
Tera te Kawana e tonoa kia tae ki taua
Hui, a mana e whakatuhera. Ko te ra kaore
ano kia ata mohiotia, tera ano e whakaaturia.
 Ki te hiahia awhina tetahi tangata tukua
mai—moni—korero, hei tau i whakaaro ai.
Ko nga moni aroha, ko nga reta ranei me
tuku ki a Mr. Thornton, Te Aute College,
Napier, me tuku mai ranei ki a au—
A. T. NGATA.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.
KEI te kaha te haere mai o nga hahi hou
o te pakeha i enei ra ki roto i nga iwi
Maori, a ko te ahua he whakahe tonu i nga
hahi tuatahi, a kahore he hopohopo ki te wha-
kahe, tango ai i a ratou akoranga hei koinga
mo a ratou kupu, na titi tonu ki te tangata
ngakau matapo wairua hiamoe. Te hunga
kihai nei i kai i nga hua o te Hahi tuatahi i
mutu ai ratou te kai i a ratou i mau ai te
rongo puta noa te motu katoa—Hoi—i enei
ra 1 nga ra o te rangimarie, kei te haere o te
Momona kai Kauwhau i nga maara katoa
ahakoa nawai, a kei te haere ano hoki a te
" Ra Tuawhitu o te Haerenga Mai (Seventh
Day Adventist). Me a raua nei pepa reo
Maori kei te tohaina ki nga marae o katoa te
motu. Na, i tuhi ai ahau i enei hahi, he
whakatupato naaku. " Kei rapu hahi te hunga
whai hahi." Aua rawa, e rapu, aua rawa,
nana e kore koe e whakatikaia i te ingoa
Hahi. Ora rawa atu koe kei runga i to whaka-
pono ki te ingoa o Ihu Karaiti anake. Ko
tenei ta taua e pupuri ai, ko te ingoa o Ihu i
homai nei hei oranga. Hore ke atu i raro i
te rangi e rapu ai koe e pupuri ai koe e mahi
ai koe e ako ai koe mate noa. Te akoranga
a te Momona ko te paipera i homai nei ki a
Hohepa Mete, me te iriiri rumaki, me te mau
ano te Karakia i te Ratapu.
Otira he pera ano te iriiri a te Ra Tuawhitu
o te Haerenga mai erangi ko tana ra karakia
he Harerei. Ahakoa i riterite a raua iriiri
rumaki hore rawa he painga o tetahi ki tetahi.
Whai hoki ahakoa i rite te ra karakia a te
Hurai ki ta te Seventh Day Adventist hore
rawa he painga o tetahi ki tetahi.
Te akoranga a te Seventh Day Adventist—
Kei tana ra Hapati tana tika no te mea he ture
pumau tera ra na Ihowa a ko te koinga tenei
o tana ako hei werowero i te tangata kuare.
Na e aku hoa Karaitiana he mea tika me
whakamarama i konei te take i karakiatia ai
tenei ra te Ratapu, i te mea he pono, he tika,
he harerei te Hapati o Ihowa o te timatanga.
Na i waiho ai tenei ra te Ra tapu ara te
Sunday, te ra tuatahi o te wiki hei karakia-
tanga ma te hunga i whakapono ki a Ihu.
He ra tohu whakamaharatanga ki te ra i ara
ake ai a Ihu i roto i te Urupa (Matiu 28: 1).
Te ra tuatahi o te wiki ka puta a Ihu ki nga
Apotoro i te ra tuatahi o te wiki i a ratou e
huihui ana (Hoani 20-19). E waru ra i muri
mai ka puta ano a Ihu ki ana akonga (Hoani
20; 26),
I kauwhau ano a Paora i te Ratapu a i tuku
hapa (Nga Mahi 20: 7). I whakamahara ano 
a Paora ki nga teina i te ra tuatahi o te wiki
rongoa ai i nga kohikohi mo te hahi (1 Kori.
16-2). Hei tino maramatanga pumau tenei
kua rite noa mai tenei ra hei karakiatanga i
nga Karaipiture. Kati mo te " tuawhitu," e 
whitu ra timata i te Manei te tatau ko te
Ratapu te tuawhitu, e ono ra mahi te whitu
ka whakatapua hei karakiatanga.
Na reiea riterite tonu: Te wahi i rereke,
he Hararei tetahi, he Ratapu tetahi. Pera
pu i te mahi tohungatanga o te mana o Arona
—kua rereke nei i te ritenga o Merekihereka,
pera ano i etahi o nga ture kua rereke (Hi-
peru 7: 1 1-12). Kua whakakorea hoki te ture
i whakatakotoria i mua he kore kaha, he kore
hua (Hiperu 7 : 18, 19)' he kore hoki e tino
tika i te ture, kua whai he hoki tu Kawenata
Tawhito), na reira ka rapua he wahi mo te
tuarua (Hiperu 8: 7). Tetahi kua tawhitotia
kua koroheketia ka tata te memeha (Hiperu
8, 13).
Penei i te Hapati he ture, he kawenata te
ra tuawhitu, kua whiti kua rereke noa mai i
nga ra i a te Karaiti ko tana ra rongoa turoro
tena he Harerei i kiia nei kia kaua rawa e
mahia tetahi mahi i taua ra hoi mahia iho, te
take ehara  i taua ra te take u te oranga.
erangi ko Ihu pu ake ano na reira te kupu
nei, " Koia te Ariki o te Hapati." Ko te wha-
kaupokotanga u nga mea katoa. Amine.
na HAPETA RENATA.



WERANGA O TE WHARE PAREMATA.
NO te 11 o nga ra u tenei marama ka
wera te Whare Paremata i Poneke.
kore rawa he \\vahi i ara heoi ano ko te ruma
pukapuka anake, i ara ai i hanga ki te konatu.
Ki te whakaaro i timata te ahi i roto i te ruma
o nga kai-whakamaori, kore kau he tumere 
taua ruma. I ki te kai-tiaki i tae ia ki waho
o taua ruma a kahore kau he tohu ahi i kitea
e ia. He whare tawhito te Paremata na reira
ahakoa kaha noa nga tangata ki te tinei i te
ahi kore rawa i mate. E kiia ana he maha
nga pukapuka a te Kawanatanga i wera i te
ahi: Ko te utu o te whare katoa £150, 000,
ko nga moni inihua e £20, 000. Kua puta te
kupu a te Pirimia kia kohikohia e te iwi nui
he moni hei hanga Paremata hou, kia £1 ma
te tangata kotahi. Kei te whakakaitoa etahi
tangata mo te weranga o te " ana kai-pahua."
Kei te tono etahi tangata me hiki te Paremata
ke Pamutana.

TE PIPIWHARAUROA.
TE WHITI.
He maha o enei korero kaore matou e wha-
kaae. Ehara kau a Te Whiti i te poropiti,
a ki te mea ia he poropiti, he poropiti teka.
Ko tana tino tikanga he whai mana motu-
hake.—ETITA.]
TE "PIPIWHARAUROA," te manu pi-
kauria atu ra enei kupu ruarua ki
runga ki ena maara hau haere ai, hei titiro
iho hoki ma era hunga atu, ki nga hua o te
takiwa ki au, mo te matenga o Te Whiti
Orongomai—i hinga mai nei kei roto o Pari-
haka. Kaore hoki iriiri patai tona hinganga,
" He rangatira he tangata nui kua hinga nei
inaianei i roto i a Iharaira." (II. Hamuera
III. 38)- He rangatira ia he uri hoki no nga
tupuna, ko ia te upoko kai-whakahaere i nga
tikanga o roto o Parihaka, ara ko raua tahi
ko Tohu (kua riro noa atu ra tera ki te one-
one i era atu marama.) Tino kaha atu ana
tangata ki te whakahaere i a raua tikanga ki
waenganui o nga iwi o te motu nei. I mau
tonu raua ki te Toka a nga kaumatua i
whakapupuri iho ai ki a raua, a taea noatia
te wa i wehe a tinana atu ai raua i waenganui
o raua iwi ki te wahi ngaro. Ko te toka ara
ko te mea i whaia mai ai e nga tupuna i
Eropi. I tera wa e kotahi ana te whakaaro
 o te ao. I te wa ka tuhera te ataarangi wehe
ana i reira nga iwi, haere ana mai i reira o
tatou tupuna ki te kimi i te toka i te aranga
mai o tera. Kati ko te pakeha haere ana ki
te tonga o te ra. Haere mai ana o tatou
tupuna noho ake he moutere whiti mai he
moana noho ake he moutere whiti mai he
moana a kitea rawa tia ake te toka ko te Ika-
a-Maui. Rapu ake te Pakeha i tana i te tonga
o te ra. Mau ake ana tana he tangaroa hutia
ana ki uta ko te matauranga kati ko ratou ko
te hunga i haere whera nana i kite te ki o te-
toka kati whiwhi ana ratou i nga hua o te
toka ara nga matauranga. Kati whiti mai
ana te iwi Pakeha i reira noho rawa ake i
Niu Tireni. I te wa ka tae mai ratou e
pupuri noa iho ana tatou ki te toka nei (ara
ko tatou kaumatua) e kimi ana kei hea ra te
ki e tuhera ai, e kitea ai hoki nga rawa. Kati
tuhera ana i te pakeha te toka a riro ana i a
ratou nga whenua. Ko nga hua hoki ra era
o te toka nei o Niu Tireni i tirohia atu nei hei
oranga mo tatou mo te iwi Maori. Kati ko
te anga kau kei a tatou ko nga hua ia o te
heki nei kua riro. Heoi tera pea te wa e
haere mai nei e hoki ai ano nga pi ki tona
rua. E hoa ma ko ia nei ra te paepae tunga
o enei tangata o Tohu raua ko Te Whiti,
ara ko te tatari i nga mea pirau kia ora i nga
mea kawa kia reka.
A raua whakahaere whakamiharo atu ki te
hunga whai whakaaro, reka atu ki te hunga
whai taringa, whakaputiputi ana ki te hunga
whai kanohi. Kaore ranei he toitanga o te
korari i tae mai ki te hunga whaitaringa? Ara
ta raua poropititanga ino te kingi kia kore e tu.
Ehara ranei i te putiputi ki te hunga whai
kanohi ta raua merekara mo te pu repo i tu ki
Parihaka? Ara ta raua tutakinga i te ngutu
o te pu repo. He whakahaere ra enei kaore
e mohiotia ana tera e mana i nga whakatupu-
ranga o naianei.
TE WHITI.
I whanau ka Te Whiti ki Ngamotu e wha-
tata atu ana ki Moturoa, i te tau 1823 Ko
tona papa ko Tohu-Kakahi, he rangatira no
Ngatiawa. Ko tona whaene ko Rangi-kawau.
he tamahine na Te Whetu, he rangatira a
Te Whetu no Taranaki. E toru nga ra o te
matenga o tona papa o Tohu Kakahi, i te
pakanga a Pukerangiora ka whanau mai a
Te Whiti ki tenei ao. I te mea ka huaki te
tatau, ka mahaki hoki te pakanga a Puke-
rangiora. mauria ana ia e tona whaene ki
Waikanae. Kati whakahokia mai aua raua
ki Taranaki nei noho rawa ake i Otumatua,
e whatata atu ana ki Pihama. Wehe mai
ana raua i reira noho rawa ake i Warea
(nona ireira ko te pakanga tuatahi). Wehe
mai ana i Warea u rawa aka i te tauranga,
ara i Parihaka.
WHAKAAKO RANGA.
I te mea ka rua te kau nga tau o Te Whiti,
ka uru ia hei whaka-ako-ranga ma Rimene
(Riemenschneider). He kura mihingare no
Tiamana.
No tana kura, ka oti mai i a ia te kaupapa
o ta matauranga o te Karaipiture nana nei ia
i whakakanapa ki te matakopuni. Tona ma-
tauranga ki nga kupu o te Pukapuka Tapu,
whakamiharo atu. Ana whakarite-ritenga
toii ana ki te taringa kopunui. Mehemea ki
te tangi tona reo he kupu whakarite anake.
Ko tona matauranga ki te Paipera kei runga
ke ake o nga minita Pakeha. [Kaore matou
e whakapono ki tenei, he mea tito kau nga
whakamaoritanga a Te Whiti i nga Karaipi-
ture.—ETITA."] Ko ana whakamarama-rawa
i etehi rarangi o roto whakaraoa ana ki te
korokoro o nga hunga Pakeha nana nei i
whakararangi haere tenei mea te karaipiture.
Ko te kupu a tetahi pakeha hauhau, e ki ana.
" Ki te whakaritea to raua matauranga ko
Te Whiti, e hara noiho ia."

HE KUPU WHAKAMARAMA.
TANA WHAKAHAERE.
I te wa ka mahue i a ia te kura mihingare,
huri ana ia ki te whakahaere i tana i whaka-
haere nei, ara i tona kitenga kua uru te
nakahi ki roto ki te kaari whakaware ai (mo
te kawanatanga e tango nei i nga whenua
Maori). I tana pakanga tuatahi ka tonoa e ia
nga iwi nei kia haere mai kia rongo i tana
kupu. Ka mea ia ki nga hunga i karangatia,
"Kati! kaua rawa e haere ki te whawhai,
kaua hoki he whiu ma koutou e pa: engari
parea atu nga whakahaere a te kawanatanga,
kai te haere mai ia tona o te arihanatanga
(separation) e wehea ai nga hipi me nga koati.
O te matau ki te matau, o te maui ki te
maui."
TANA WAHINE.
Ko te Wahine a Te Whiti ko Hukurangi.
Ke uri ia i puta mai i roto i te toto rangatira
o Taranaki. I mate tana wahine, i te \\va i a
ia i te whare herehere.
Kati i tona rongoronga kua mate a Huku-
rangi, ka tono ia ki te Kawanatanga kia wha-
 • kaputaia mai ia, ara kia tae ia kia kite i te
tanumanga o tana wahine, kati kore ana i
whakaaetia e te kawanatanga. Ko Huku-
rangi me Mahia he mua ake he muri iho.
Ko Mahia te wahine Tohu, ko ia anake o
ratou inaianei te mea kei te ora; me ana
tamariki mokopuna hoki. Ko Te Whiti
mahue iho ana tamariki tokorua. Ko te wa-
hine a Tare Waitara me Noho. Ko Noho
kaore ia e tino aru ana i nga mahi a tona
matua, no te mea kei Pungarehu ke nei tona
kainga. Mehemea ki te riro ko ia hei upoko
mo nga whakahaere a tona papa tera pea e
whaiti mai te huarahi, otira me titiro atu, e ki
ana hoki," E titiro ana ia ki te taha e pupuhi
ai te hau, ka timata ai."
"TANA KUPU WHAKAMUTUNGA."
Ko tana kupu whaka-mutunga: "Kia tau
te rangamarie me te mahi pai ki nga tangata
katoa, ki te hiainu to hoa hoatu he wai; ki te
hia kai hoatu he kai" (otira ko tenei kupu i
puaki noa atu i a Tohu i era atu tau). I mea
ano ia ki ana whakaakoranga: " Ko te Maori
ko te iwi i ngaro ra, e ki ana te Paipera
ko te Iharaira tera e tu ano. I a Iharaira
hoki nga mahi a te Atua, e whakahaere ana i
tenei ao, kati ngaro ana ratou, kore ana i oti,
i ripekatia ia. Kati meinga ana e te Atua ko
Te Whiti hei hapai i mahi. I te ata i mate ai
ia, ka karangatia ana whakaakoranga: " Kaore
e oti inaianei! Kaore e oti inaianei!" Otira
e ki ana tetahi kupu. " Ko te rangi me te
whenua e pahemo ka pahemo ai aku kupu."
TONA MATENGA.
No te 18 o Noema Te Whiti i toene atu ai
ki tera ao. I te wiki (17) ka ahua rereke tona
ahua. I taua ahiahi ano hoki, kore ana ia i
tae ki te whangai i te ana manu; kaore ia i 
nga ra o mua ake nei ko ia tonu ki te whangai.
I te po i te mea ka toene te ra, ka ki atu ia
ki te hunga i tona ruma: " Ko te mea i roto i
taku korero, i enei ra kua pahure ake nei, kua
tae inainei kei roto i a au." I taua wa tonu
takoto tonu atu ia i te takotorangi i wharoro
tonu atu ai. I tona rereketanga ka mea atu
tetahi o nga mea i reira: " E whiti! He aha
tena, kei te pehea hoki koe?" Ka mea Te
Whiti, " kia tau te rangimarie ma te mahi pai
kia koutou me nga tangata katoa." I te wha
o nga haora riro ana te hua, mahue iho ana 
ko te anga.
(Taria te Roanga.)

SIR APOLO QUAGWA, K.C.M.G.
KEI waenganui o Awherika tetahi kingi-
tanga mangumangu ko U kanata (U-
ganda) te ingoa kei raro i te mana o Ingarangi.
Kua paku kei nga wahi katoa te rongo o te
whakapono o tenei iwi. He kingi to ratou he
pirimia hene kawanatanga, he hoia he waka wha-
whai. Ko te pirimia, ara, ko te Katikiro ko
Aporo Kuakawa (Apolo Quagwa) he tangata
matau, he tangata pai, he tangata whakapono.
I te tamariki rawa o te kingi kei te Katikiro
te whakahaere katoa o te kingitanga. Na
tenei tangata ka oti he waea korero mo tona
kingitanga me era atu tikanga a te pakeha.
I tona taenga ki Ingarangi i whakanuia ia e
te Ingarihi. I te pai o te Katikiro ki te
whakahaere i tona iwi kua whakahonoretia ia
e Kingi Eruera ki te tohu K.C.M.G. (Knight
Commander of the Order of St. Michael and
St. George), ara, kua tapiritia te kupu Ta ki
tona ingoa.
  
Kua whakaritea e te Pihopa o Waiapu, ko
te 6 o nga ra o Pepuere, 1908, te ra hei tunga
mo te Hui Topu ki Manutuke. I tere ai e
haere ana te Pihopa ki Ingarangi a te 26 o
nga ra o taua marama.

TE PIPIWHARAUROA.
TAKIWA O TUHOE.
HE RIPOATA KI TE HAHI.
WHAKATANE.—E wha nga wehenga
 kei Whaktane nei ara-—He Mihi-
nare, he Pihopa, he Ringatu, he Hahi na Rua.
Ko nga iwi e aru nui ana i nga akoranga a
Rua ko Ngati-Awa me Ngati-Pukeko, engari
ko Ngati-Awa te iwi kua mate; Kua murua
te whenua e te Kawanatanga: Nga take i
murua ai, he hari i nga tamariki kura ki runga
i nga maunga mo te whitu wiki i runga i te
kupu a Rua ka ngaro a Whakatane nei i te
waipuke. Tera atu etahi take ko te Kawana-
tanga e mohio ana.
Waiohau.—E 30 maero te tawhiti atu o
tenei kainga i Whakatane: ko etahi kei te
pupuri tonu i nga akoranga a Te Kooti: ko
etahi kei te whai ia Rua.
Te Houhi.—Ko te Patuheuheu te iwi e
noho ana i tenei kainga. E whai ana ano i
muri i a Rua. Kati inaianei kua whakaaetia
e te Kawanatanga te hoko a nga Pakeha noa
iho i taua whenua ko nga eka i riro i a Grant
e 3700 eka: ko taua iwi kua heke ki Wai-o-
hau inaianei. Ko te take i riro ai na runga i
te haerenga o nga Rangatira o taua iwi ki
Turanga ki te hari i a Rua kia kite i tana hoa
i a Kingi Eruera VII.
Karatia.—Ko Ngati-Manawa te iwi nona
tenei pa. E rua nga hahi o tenei iwi, he
Mihinare, he Pihopa, engari ko te Karakia
tawhito o tenei iwi he Mihinare, inaianei kua
pakaru ki a rua nga wehenga. Kaore ratou
e whai ana i a Rua.
Te Whaiti.—Ko Ngati-Whare te iwi nona
tenei pa. He ringatu tetahi wehenga. He
Mihinare etahi: Kei te noho pai tenei iwi
kaore i te whai i a Rua.
Ruatahuna.—Ko tetahi tenei o nga pa nui
o Tuhoe. Ko nga tangata o tenei pa ki te
kino ki nga mahi a Rua: ko ta ratou tikanga
ko ta Te Kooti ano: engari tenei he iwi
whakarongo i te kupu me ta ratou ki ano mo
te Karaiti anake nga kupu whakanui o te
Kawenata Tawhito me nga ku pu a nga poropiti
ehara i te mea mo Rua me ta maua ki atu
ano ki a mau ki nga Karaipiture ko nga iwi
kuare ki nga Karaipiture ka riro i aua tu
tangata.
Te Waimana.—No te 10 o nga ra o Mei
ka haere iho a Rua ratou ko tana iwi ki te
Waimana, ko taua take i tae iho ai he tono
kia Tuhoe kia hoatu ki a ia nga whenua
Karauna Karaati, kia riro mana e hoko atu
ki te Kawanatanga ka ki ia ki a Tuhoe he
tauira ano kei nga Karaipiture: ko te hokonga
a Aperahama i te ana o Makapera i a Hekeme
raua ko Hamora, me te hokonga a Anania
raua ko Hapaira i to raua whenua.
Ko te ahi o nga take kia kaua nga tamariki
e tukua ki te kura he takahi tenei i te ture me
te mea nei kei te moe te Kawanatanga i runga
i tenei mahi a Rua ko nga tangata kua haina
ki te pitihana a Rua 1326 nga tangata o Tuhoe,
kua mate tenei iwi i nga mahi a tenei tangata
i tu ano ahau ki te tautohe ki a Rua mo nga
Karaipiture engari he maumau korero ki nga
tangata wairangi.
Heoi ano na to hoa aroha,
na TURUTURU NGAKI.
[Ehara i te mea i tukua mai tenei panui ki
Te Pipiwharauroa, engari i tukua ki te heke-
retari o te Hahi he whakaatu na Rev. Turu-
turu Ngaki i te ahua o nga iwi e mahi ana ia,
no te Etita anake te whakaaro ki te ta i enei
korero.]

KOMIHANA WHENUA.
KAORE i maha rawa nga ra o te Komi-
hana Whenua Maori e tu ana ki Tu-
ranga nei ka haere ki Waiapu, engari he
maha nga kupu a Te Taute ki nga Maori kia
ahuwhenua, no te mea heoi ano te ora mo te
Maori ko te ahuwhenua anake, ki te kore te
Maori e ngaki i o ratou whenua e kore e hapa
to ratou mate. I kitea e te Komihana te he
o nga pakeha. He whenua o nga Maori i
tangohia mo nga mahi nunui otira kitea ana
e te Komihana kaore ano kia utua katoatia
aua whenua—i puta etahi kupu taumaha i a
Te Taute. I kitea ano e te Komihana he nui
rawa te reiti e utua ana e etahi o nga whenua
Maori. I mea a Te Taute, " Ki te whakaaro
o te pakeha kaore nga whenua Maori e utu
reiti ana, otira kua kitea e te Komihana he

HE KUPU WHAKAMARAMA.

taumaha rawa te reiti kei runga i etahi whenua
Maori.
I tata tonu ka pau te wiki i te Komihana e
tu ana ki Waiomatatini, Waia. Kotahi ano
te tino kupu a Ngatiporou ko te pupuri tonu
i o ratou whenua mo ratou anake, kaore rawa
ratou e whakaae kia hokona tetahi wahi ki te
pakeha, no te mea kei te hiahia tonu nga
tamariki ki te whakanohonoho i o ratou
whenua. Ko tetahi kupu ano a Ngatiporou
ki te Komihana kia whakatuturutia he Kooti
Whenua ki Waiapu a poto katoa ra ano nga
whenua te whakawa. I te roa e tatari ana
kia kootitia nga whenua kua timataria te
ngaki i nga whenua papatupu. I mea te
Komihana e kore e ngaro nga moni a nga
tangata e whakapai ana i nga papatupu. I
tino whakamihi a te Taute ki a Ngatiporou
mo to ratou kaha ki te whakapai i o ratou
whenua, ki te whakatupu  hipi, mo te papai o
a ratou teihana hipi o a ratou wuuruheti. Ko
etahi o nga teihana a Ngatiporou he mihini
ki te tapahi i nga huruhuru he Maori ano ki
te tangotango i nga mihini. I tino miharo a
Te Taute ki nga mahi ahuwhenua a Ngati-
porou ki te nui hoki o a ratou waea korero.
I tana poroporoaki ki a Ngatiporou i whaka-
kaha ia i a ratou hei tauira ki era atu iwi, a i
whakatupato hoki kia kaua e pa ki te waipiro
no te mea ko te iwi haurangi e kore rawa e
piki.

PITOPITO KORERO NO TARANAKI.
I TETAHI whakawa i Taranaki ka uia
tetahi Maori mo tona whakaaro mo tetahi
awhekaihe, mehemea he awhekaihe Maori,
pakeha ranei, ka whakahokia e taua Maori:
" He tino awhekaihe, ehara, i te awhekaihe
Maori, engari he awhekaihe pakeha no te mea
he tangata tino kaiponu: kaore tana hikipene
e makere noa ki te makere tana hikipene ma
tana mohio rawa e hoki whai hua mai ano
taria hikipene ki a ia."
Ko tetahi riri nui a nga kaunihera pakeha
ki nga Maori he kore no nga Maori e utu
reiti. Ia tau ia tau he tuku tonu te mahi a te
hekeretari o Taranaki i nga tono utu reiti ki
nga Maori, otira i murere nga Maori kaore e
tangohia aua pukapuka engari ka waiho tonu
i te poutapeta, a ka whakahokia ano ki te
kaunihera. I tenei tau ka puta hoki te nga-
kau murere ki te pakeha, katahi ka rehitatia
e ia ana tono reiti ki nga Maori. I te kitenga
o nga Maori nei ka pohehe he moni, tere tonu
te wahi i nga pukapuka, no te tirohanga, aue.
he tono ia kia utu reiti ratou.
E mohiotia ana te tikanga a Parihaka e
tono nei i te utu mo te kai, me panga e te
tangata tana moni ki roto o te pereti. I tetahi
ra nui i Parihaka he nui te pakeha i tae. I
mua atu i te tina ka timata te tono a nga
Maori kia whakawhitiwhitia a ratou rua hereni.
awhekaraone ranei ki te toru-kapa, ki te hiki-
pene, ki te hereni. Tu rawa ake te kai kua
awhekaraone anake te moni a te pakeha, kaati
i te kore moni ririki ha panga nga awheka-
raone ki roto o te pereti..



Kua whakaturia ko Patawhiira Butter held
hei mahita hou mo Waerenga-a-hika Kareti.
He minita tenei tangata no te pariha o Tu-
ranganui i nuia atu i tona whakatuunga hei
mahita. He tangata maia, kaha matau hoki
a, he tohu matauranga o nga kareti nunui kei
aia, ara he B.A., he B.D. Katahi a Wae-
renga-a-hika ka tino kiia he Kareti inaianei.
Ko Rewai H. Tawhiri te kaiwhakaako i raro
iho i a Patawhiira. Takorua enei tangata
he minita anake. Me tuku mai a koutou
tamariki, nga mea mo nga mahi-a-ringa, me
nga mea mo nga kura nunui.

I te Kirihimete i tu ki Moteo Tihema 25th.
1907, kohikohia e £30. Nga take o taua hui
ko enei. 1. He whakahou i te Whare Ka-
rakia. 2. He whakarite i te Wero a Hamiora
Wiremu. 3. Mo te haere a te Pihopa ki
Ingarangi. 4. Mo te wero a Hapata Tahua
mo te Pihopa.