TE PIPIWHARAUROA
TE WIREMU. 
KO toku tuatahi ki te kite i a Atirikona
Wiremu, ara, i a Mita Hamiora, no
toku taenga ki te kura i Te Aute. He tika-
nga no te kura hei te po Paraire ka karakia
Maori ma Te Wiremu te karakia. I wehi au
i tona ahua, engari ahakoa he tamariki ano
au i aua ra i mohio tonu au ki te pai o te Reo
Maori o Te Wiremu, te marama te auto ki te
korero, noku ka tino mohio rawa ki a ia kata-
hi au ka tino whakarongo ki te pai o tona reo
ki te tau o tona taha. I tetahi tau ka tupono
au ki te tae ki Hukarere, rokohanga atu e au
i reira raua ko Mohi Turei. I runga raua, ko
matou i raro, whakarongo ake matou e tataki
ana o raua reo to tetahi to tetahi ano to raua
tokorua he kaumatua Maori katoa. I te hui
tuatahi a te Kotahitanga o Te Aute i tu ki
Taumata-o-Mihi, ka ata whakarongo a Nga-
tiporou ki te pai o te reo Maori o Te Wiremu.
I te patanga o nga korero mo nga mahi
whakatu kanikani a Ngatiporou he whakahe
na Te Wiremu, ka tu a Te Kopa ki runga
pekerangi ai mo te whakahenga i ana kanika-
ni no te mea ko ana kanikani he kanikani
anake ki te Atua. Ko te tunga atu o Te Wi-
remu kei runga hoki e pekerengi ana, whaka-
tuma mai tetahi whakatuma atu hoki tetahi
tupeke mai tetahi, tupeke atu tetahi, nawai ra
ka tu a Te Kopa ka ki, "E hika ma, he autaia
te pakeha nei." Ko Ngatiporou kei raro e ro-
ha ana ki te kata.
Noku ka tu kaiwhakaako ki Te Aute ka
tino tata au ki a Te Wiremu, ka tae au ki
tona whare, engari i mua atu nui atu toku
whakamihi ki te kaingakau o tana tangi ki
ana tamariki. Ahakoa i hea tona kitenga i
etahi tamariki o te Aute ka tu tona ringa, ka
mea, "Tena Koutou I" I taku haerenga ki te
kura nui i Otautahi nana i tapiri toku oranga,
a i tana rongonga he haere taku mahi ki nga
kainga Maori ki te karakia ka tukua mai e ia
he paihikara moku. I nga mutunga o taku
kura ka noho au ki tona kainga, ka tino ma-
tatau au ki a ia. Ka kite ia e tupu ana te
whakapono i roto o te tamaiti ka whakakaha
ia i taua tamaiti. Ka haere etahi ki nga kai-
nga Maori kauwhau ai ka hoatu e ia he ora-
nga. I etahi wa ka inoi katoa ratou i roto i
tona ruma.
Ahakoa ko Te Wiremu tetahi o nga tanga-
ta whai rawa atu o Niu Tireni nei kahore ia i
whakapau i ana moni ki runga i tona tinana.
Ko tona whare he tawhito, ehara i te whare pai,
ko tetahi ona paki na te ngahoro tonu o nga wi-
ra ka panga, otira ahakoa tawhito te paki ko-
re rawa a Te Wiremu e pai kia tu te puutu
ki nga wahi rakau o te paki ka tino riri ia, ka
haua e ia nga waewae o te tangata. He ta-
ngata penapena taonga rawa a Te Wiremu.
Ki te tuku waea a Te Wiremu ka whai ia kia
ora te pene kotahi, ara ka patua e ia tetahi
kupu kore tikanga. Ko tetahi mea kino ra-
wa ki a Te Wiremu ko te tu mangere o tai-
tamariki. He kehua nona te kuhu i nga
ringa ki te pakete, te noho te haere tuohu ra-
nei, te hurorirori ranei o te haere. Kotahi
tana haunga i taku tuara ki tana hamarara i
runga tima he kuhunga naku i aku ringaringa
ki nga pakete o taku tarau. Kahore ia e pai
kia noho nga taitamariki ki nga nohoanga ko-
pungapunga ki taua ki mo nga kaumatua era
nohoanga. Otira ko te kupu tika mo Te
Wiremu ko te kupu a te pakeha, "Kino ke
atu tana auau i tana ngau," ara, he whaka-
tuma kau kahore he kino o roto.
Ko te whare o Te Wiremu i rite ki te wha-
re rongoa, i ia ra i ia ra e tae mai ana te
Maori ki te tiki rongoa, he hoatu noa te ro-
ngoa kahore he utu, he maha hoki nga wa i
haere ai tetahi o tona whare ki te tirotiro i
nga turoro. He tokomaha hoki nga Maori i
haere tonu mai i nga wa katoa ki te korero ki
a Te Wiremu mo a ratou na mahi kahore ia
i hoha a i te nui o te mahi i a ia e ara ana ia
taea ana a waenganui po. Ahakoa kua kau-
matua rawa ia i u tonu tana mahi ki te kara-
kia i nga Maori i runga i te kore utu.
 Kua ngaro te huringa ake i nga wa o te
mate, kua ngaro te kaiarahi i nga wae pora-
hurahu ai te ngakau, kua ngaro te kai-whaka-
kaha i nga wa e totohu ana nga whakaaro,
kua ngaro te kaihautu o te Hahi Maori. He
tangi ta tatou he hari ia tana.
R.T.K.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
KOMIHANA WHENUA MAORI.
HE maha nga wiki i tu ai te Komihana
ki Whanganui ki te uiui i te ahua o
nga whenua o tera takiwa i te whakaaro ho-
ki o nga tangata mo o ratou whenua. Kaho-
re pea i pai te whakaaro o nga tangata o
Whanganui, inahoki i puta ai i a Apirana
Ngata enei kupu, "Ko te ahua o nga Maori o
tenei takiwa me te mea nei kua mate te
whakaaro rangatira, ara, kahore o ratou hia-
hia kia piki ratou," i mea a Te Tauti, "Ko te
iwi tuatahi tenei kua kitea ahau kahore o ratou
na whakaaro kia ora te Iwi Maori, pera me
nga iwi kua tu ki te aroaro o te Komihana, no
te mea ki te kore te Iwi Maori anga ki te
ngaki i o ratou whenua ka ngaro ratou i tenei
ao. I mea etahi tangata mo te takiwa rawa o
te tu a te Kooti Whenua, ka whakahokia e
Te Tauti pai ke atu te kore e hono tonu o te
tu o te Kooti mehemea hoki kua kootitia nga
whenua o Whanganui kua pau noa atu te
hokohoko, a ko nga moni kua rukea ki te
waipiro kua maumauria, inahoki ko te moni e
£28, 000, he utu whenua i tera tau kua "ngaro
te haunga ahi." Kahore ano pea kia reka
noa ki a Whanganui te hipi me te kau i kore
ai e whakatupu kararehe ma ratou. Ko nga
hapu o te Iwi Maori e tupu ko nga hapu ahu-
whenua. I tu ano etahi pakeha ki te aroaro
o te Komihana he whakahe mo te kore o nga
whenua Maori e utu reiti, ka whakahokia e Te
Tauri, e kore rawa ia e kaha ki te tono reiti
i nga whenua kahore nei he hua e puta ana ki
nga Maori. I tono tetahi minita Momona
kia homai e nga Maori he whenua ki te Hahi
Momona hei whakaakoranga i te Maori ki
nga tangotango whenua. I whakahokia e Te
Tauti e kore e taea, ko tona ake whakaaro
ma te Kawanatanga era mahi te whakaako.
He nui nga whenua i uiuia e te Komihana.
Kei Te Kuiti te Komihana i enei ra, i kore ai
e hohoro te mahi ki Waikato nate mate o Te
Tauti. Nuku ake i te 900, 000 eka hei uiui-
nga ma te Komihana, ko nga whenua o te
Rohe Potae. Hei nga ra o Mei nei tae ai te
Komihana ki te rohe o Ngatiporou. Ki te
whakaaro tera e tukua tetahi wahi o Whare-
kahika ki te pakeha me etahi poraka pea o
roto o Karaka-tuwhero a Tapatu me etahi
atu. Ka rua nga ripoata a te Komihana kua
tae ki te Kawanatanga, tu rawa ake te Pare-
mata ka toru.
E te iwi, maranga, korikori, ki te whaka-
pai i o koutou whenua heoi ano te huarahi e
toe ai te whenua, ko te mutunga o te nihi he
tangohia e te pakeha. Penapenangia te mo-
ni hei whakapai i nga whenua kaua e mau-
mauria mo te waipiro, mo nga hui, mo nga
hakari engari rukea ki te whenua a he maha
nga ra e kitea ano e koutou me ona hua ma-
ha.

NA TE ETITA.
ITE nui o nga korero o tenei marama ka-
hore i taia nga korero mo Te Matenga.
Hei tera marama ta ai.
Kua tae mai nga reta a Hetaraka te Ngo,
raua ko te Whitinui. Kaore i marama ki a
matou nga korero.
He tono atu tenei i runga i te aroha ki nga
tangata kahore e utu ana i a ratou pepa kia
tukua mai nga mea e rite ana. Ka maha nga
pepa Maori kua mate kaua hoki tenei e kohu-
rutia. Kia ora!

HE WHAKATIKATIKA.
I te apakura a Rangiuia i muri iho i te rarangi,
' Ko te timu o te rangi, &c.'ko tenei rarangi,
' Ko Maru-i-tauira, ko Maru-i-tawai,'
I muri iho i te rarangi, Ko te tonga hawi, &c.ko enei
1 Ka pupuru te atua ki roto ki a koe,'
' Ka whai atu na koe ki te Ao-matangi.'
I te rarangi,' Kati ra e koro,' &c. kaua te 'na na
matou te' koro' ko te 'hika' te kupu tika.

NGA MAHI HOKOHOKO.
E WHA tekau ma rua nga peere wuuru a
William Saunders  o Heretaunga i tuku
ai ki Ingarangi he hawhe-purere, kirihi. Ko
te utu i puta ki a ia mo te pauna 17.5d. Ko
te utu tino nui tenei mo nga wuru o tenei
ahua o Niu Tireni nei. E 43 nga peere 17d. i 
te pauna, ko te utu mo te hiako 16.5d. i te
 P. T.
pauna. 
I te rongonga o Ngatiporou kua hemo a
Hamiora Wiremu ka hui ki te kainga o Hiri-
ni Wiremu iramutu o taua kaumatua nei, ki
reira tangi ai mo nga mate o te Wiremu.
I whakaaro hoki a Ngatiporou kia whaka-
tungia he Kohatu whakamaumaharatanga ki a
te Wiremu ki Karakia, kia £100 te utu o te
kohatu.

TE PIPIWHARAUROA
PITOPITO KORERO.
Kua hemo tetahi o nga pihopa manguma-
ngu o Awherika a Hare Piripi (Charles
Phillips.
Ki te horoia te karaihe o te wini ki te
karahiini ka kitea tino pai atu te ma o te
wini.
Hei waenganui o nga ra o Mei e heke iho
nei ka haere mai te Kawana ki roto o Tura-
nga nei a ko Timi Kara hei hoa mai mona.
E mohiotia ana tenei tangata a Tutere Wi-
repa e te tokomaha he tamaiti tawhito no te
Aute, a i tu hoki hei kai—whakaako i reira;
 kaati i naianei kua tu ia hei takuta mo te
Hohipera nui o Otepoti (Dunedin)
I te mea kua tino kaumatua rawa atu te
Revs. Mohi Turei raua ko Tamihana Huata
ka whakaarohia e te Hahi me penihana raua;
ko a raua pariha me nga mahi me hoatu kia
Rev Poihipi Kohere to Mohi ki a Rev. Hena-
re Wainohu to Tamihana.
I hiahia tetahi Komiti Reihi Hoiho kia pu-
rei tetahi o nga tino peene o Ingarangi i tae
mai nei ki te Ekepihana ara te Besses o th'
Barn Band i to ratou reihi kooti mo te £500.
Kaore taua peene i whakaae, kei waiho ko te
haere ki nga ngahau tutua hei whakakino i to
ratou ingoa pai.
A Kanara Hoani Pereki (Col John Blake)
naana nei i whakataka te ope Airihimana o
Amerika kia haere ki te awhina i te Poa i ta
raua whawhai ko te Ingarihi ka taha ake nei
kua hemo. Naana ano ia i patu. Kitea
rawatia ake e takoto ana i roto i tona
ruma kua oti i a ia te poro tona kaki ki te
heu.
I te whaikorero a takuta de Lisle i te hui
o te Kotahitanga o te Aute i tu nei ki te
Awapuni.  I ki ia ki te hiahia te tangata
Maori kia roa ona ra kia tupato ia kia pai te
tiaki i tona tinana; ara kia pai te whakakakahu
me te whangai i te tinana. Ka whakahokia e
Wi Pere, M. L.C. "E ki ana te Karaipiture
ko te oranga mo te tangata e 70 tau a ma te
whai kaha ka 80 tau. Kaati ko au ka 80
oku tau, kanui toku pirangi kia tere toku ma-
te, kei reka ana te kai kia wawe au
te tae ki te rangi ki te wahi e
tangata whenua ai tatou, a kia wawe hoki au
te whiwhi i oku mano eka i te rangi. I na
koa he aha te pai o te roa o te Maori e ora
ana, ka ora ai kei hea he whenua hei nohoa-
nga i te mea e murua ana e koe e te pakeha
ara e te kawanatanga nga whenua." Kia ki
hoki a Wi apopo pea ka tae ano te pakeha ki
te rangi muru ai. P.H.
TE WHAKAPITA.
(Na Rev. J.H. DENISON, D.D. o Amerika.)
KO etahi mea he iti te timatanga kia roa
ka nunui. Ko etahi he nunui te tima-
tanga kia roa ka iti haere. O nga mea tua-
tahi, he tamariki, he kuao ngeru, he mate, he
whare, he hara, he taewa, he kowhetewhete;
me era atu mea maha. He iti te timatanga
o enei mea katoa kia roa ka rarahi. O nga
mea tuarua, he wawata, he purini, he ngakau
hihiko, he tumanako, he whakamanamana, he
kakahu huruhuru. He nunui te timatanga o
enei kia roa ka ririki.
He mea ano kahore rawa e mohiotia e te
tangata e pehea ranei—ka tupu, ka mimingo
ranei, ka piki ka heke ranei, ka nui ka iti ra-
nei. O nga mea penei he tangata, he moni, he
iwi, he whawhai. He iti pea te timitanga a
ka rahi haere, he rahi ranei te timatanga a ka
iti haere. Ko etahi he kohimuhimu noa te
timatanga ko te mutunga he whatitiri. Ko
etahi me te tangi a te raiona te timatanga ko
te mutunga kei te tangi a te waeroa turoro te
rite. Ko etahi kei te ngoki a te ngata te ti-
matanga ko te mutunga kei te rere a te terei-
na. Ko etahi kei te hoiho reihi te timatanga
ko te tutukitanga kei te muera ngenge.
E tino rite ana te Marikena ki te hoiho rei-
hi. Ko te hiahia o te Marikena kia haruru
tonu te timatanga o ana mahi. Ki te kore e
whakahara te timatanga kua ki tatou he tohu
mate. Engari ko tetahi ahua ano o tatou he
whakapita. He mea tika rawa kia kiia a
Pita ko te Apotoro o Amerika no te mea e
mohio a ia ki a tatou nei tikanga. Ko
Neporiana Ponipaata tonu te rite o Pita i ta-
na kianga atu ki a te Karaiti, "Ahakoa, e he
te katoa ko au e kore rawa e he," tena i muri
tata iho tu wiri noa ana i te kotiro pononga. I
whakapita ia. I te mea i waihotia tonutia e
ia tera mahi hei tikanga mana ka waiho hei
whakatauki mo te tangata rupahu, "he whakapita." Kaore i mutu atu i a Pita tenei ma-
ti te whakapita, tenei te pakeha te whakapita
nei tenei te Maori te whakapita nei.
Ko te tokomaha o te tangata whakapita ai.
Ka timata aria ta ratou oma, wenewene ana,
no te taenga ki te wa hei whakapaunga mo te
kaha ka takoto ki raro tunganga ai. Hei te
whaikorero tuatahi tonu a te tangata, hei
tana kauwhau tuatahi ranei ka whakapaua e
ia tona matauranga, a pau tonu atu i reira
Hei tana kauwhau tuarua ka heke haere, ara,
ka whakapita ia. Ka wawata te tangata
kia tekau nga ruma o tona whare, te tuku-

HE KUPU WHAKAMARAMA.
nga iho kei roto i te kauta. Ka apo te tanga-
ta mona anake nga whenua te mutunga iho
he pakoreha. Ka hao te tangata kia 5000
ana hipi i tau tuatahi, te mutunga he pekera-
pu. Ka whakawaha te tangata i te pikaunga
taumaha ano he huruhuru manu te mama o
rua ano nga hikoinga o te waewae ka tukua
ki raro. Ka umere tatou i to tatou haerenga
atu i te hokinga mai ka tuohu. Ko a tatou
mahi pai hei te ata anake, ara, whakapita
ai tatou. He mea whakararuraru rawa enei
mea i te tangata, heoi ano hei whakakaha i a
tatou ko nga mea e kore ana e whakapita.
Mehemea i whanau nui tonu mai te tangata
hei muri iho ka whakaiti haere ai, hei mea
whakahe manawa atu. Mehemea i nui tonu
mai o tatou matauranga i te timatanga, kei
to tatou haerenga ki te kura ka heke haere,
hei mahi uaua rawa ta nga kaiwhakaako.
Mehemea e whakapita ana o tatou aroha ki o
tatou hoa ki o tatou whanaunga i ia ra i ia ra
kahore rawa he haringa o te aroha.
Ehara a Pita i te tangata, no te mutunga
rawa o tana mahi whakapita ka tangata ia.
Ehara ano hoki tatou i te tangata ki te mea he
whakapita ta tatou tikanga. Ko te tangata e
rere nei i te timatanga ki mua noa atu i etahi
a kihei i roa ka takoto i te huarahi ma etahi
e whakawaha ki te kainga ehara i te tangata.
He aha te pai o te whakawaha i te pikaunga
taumaha a hei apopo ka rukea ki runga o tua-
ra o tetahi atu? He aha te pai o te hapai a
te tangata i nga mahi o te Hahi, o te nui hoki
o tona pai i te marama tuatahi, a, hei
te marama tuarua ka ngaro haere tona
pai? Ki te aroha tetahi taitama ki
tetahi kotiro he aha te pai o te nui o tona
aroha, mehemea hei to raua marenatanga ka
whakapita tona aroha, ko tenei ke hoki te wa
hei nuinga mo te aroha ko te wa e pa mai
ai nga pouritanga me nga mamaetanga ki
tana wahine?
Kaua rawa e whakapita. Kahore kau he he
o te iti o te timatanga, ko te he ko te iti hae-
re. Pai ke atu te kohi kia kotahi taewa i te
ra, i te ra tuarua kia rua i te ra tuatoru kia
toru; hei nga tau kotahi tekau ka 31650 nga
taewa kua kohia e koe, pai ke atu i te hapai i
te peeke kotahi a e kore e roa ka ngenge. I
au hanga katoa kia iti noa te timatanga,
engari hoki kia nui ake to tenei ra i to nanahi
ahakoa iti nei te hiranga ake. Kia kaha ake,
kia toa ake, kia pono ake, kia tata atu ki te
Atua, i tenei wiki ia i a koe i te wiki kua
pahure nei. Ki te kite iho koe i a koe
ano e whakapita ana, kia hohoro te
inoi atu ki te Atu kia whakahoutia tou nga-
kau, ki te kore kiia atu ma tetahi ou hoa koe
e pupuhi ki te pu, kei pai ana tou ingoa. Ka-
hore kau he painga ki te ao o nga tangata
whakapita engari nga Pita ara nga Kamaka.
Ko ta te Atua tikanga kia iti te timatanga.
I puta te whakaaro i te. Atua kia whakaora-
ngia e ia te ao. Ki to te tangata whakaaro
me whakaharuru e ia he whatitiri me huaki
ranei te rangi kia oho ai te tangata kia mau
tonu ai i roto i te ngakau. Otiia kahore te
Atua i penei. I timataria e ia ki tetahi tama-
iti nonohi i whanau ki roto ki te whare tura-
nga kararehe. 1 iti noa ta te Atua timata-
tanga i tana whakaoranga i te ao.
Whakatatare ki roto ki taua ana pouri.
Whakatoremiremi ana te ka a te rama, kei
runga i nga pakitara ko te ata o nga haona o
nga kau. Te ngaeheehe te aha heoi ano ko
te pakake anake o nga kauwae o te kau e
ngau ana i ana kai. I waenganui i nga kau
he wahine taitamariki raua ko tana kohunga-
hunga, wareware ake i a ia tona mate tona
pouri, no te mea kei roto i ona ringaringa e
takoto ana he Tamaiti marama tonu te mata i
te maramatanga o te rangi i heke iho nei ia,
te whai mea rawa hei whakapouri i tona
mata.
E te Kohungahunga o te whare kararehe,
ko wai e hua he Kingi koe? Ko wai e hua
e horo i tou mana nga kingitanga o te ao, e
whakaarahia hoki etahi atu, e Whakaputaina 
ketia e koe te ahua o te ao; a, i tenei ra he ma-
ha nga iwi whakakake o te ao e koropiko ana ki
tou aroaro—ko wai e hua e te Tamaiti nono-
hi, e nohoia e koe hei torona mou te tini o te
ngakau e whakaae nei kia mate mou? Pono
rawa nga kupu a te poropiti onamata, i mea
nei —
"Kua whanau nei hoki he tamaiti ma tatou,
kua homai he tama ki a tatou, a ki runga ki
tona pokohiwi te rangatiratanga; na, te ingoa
e karangatia ki a ia ko Whakamiharo, ko kai
whakatakoto whakaaro, ko te Atua kaha rawa,
ko te Matua o nga wa mutungakore, ko te
Rangatira o te Rongomau. Tona kingitanga,
te mau o tana rongo, ka nui haere, kahore he
mutunga."

HE PANUI.
Kei a matou etahi KATIKIHAMA HE AKORA-
NGA MA TE TAMARIKI me NGA INOI MO NGA
RATAPU. Ki te whakaatu mai tetahi minita
ana e hiahia ana he tukua noatia atu.

TE PIPIWHARAUROA
TE KUIHI I NGA HUA KOURA.
HE manu ta tetahi tangata he kuihi. I
ia ra i ia ra e whanau tonu ana he
hua ma taua manu, kotahi heeki i te ra, he
heeki koura. Whanau tonu mai he hua ma-
nu ma taua tangata whakapaua tonutia atu e
ia, kua tatari kia whanau mai ano tetahi, na-
wai ra ka noho tonu tangata nei i taha tonu o
te kohanga tatari ai ki tana heeki koura. I
te mea kua kaha rawa tona minamina ki te
koura ka puta te whakaaro ki tona ngakau
mehemea ki te patua e ia tana manu ka kota-
hi ano te ra e riro ai i a ia nga hua katoa kei
roto o tana manu, a, kahore ana mahi tatari
ki te wa rawa e whanau ai. Katahi ka patua
e tahake nei tana manu, no te tuakanga i te
puku, aue, kotahi ano ia te heeki kahore i tino
pakari rawa. No te paunga o tenei heeki
ko te mutunga o te whiwhi o tangata nei i
te heeki koura i ia ra, i ia ra, no te mea kua
patua e ia te matapuna.
E te iwi, he korero purakau tenei na te pa-
keha, he kupu whakarite, kaati me titiro e ta-
tou te ekenga mai o tenei kupu whakarite ki
a tatou ki te Iwi Maori. Me ki penei ake, ko
tangata nei ko te Maori, ko tana manu ko te
whenua, e marama ana te hua, ko te hua tonu
o te whenua e ngawari noa nei te whakahuri-
nga hei koura, hei moni. E whiwhi ai te ta-
ngata ki te hua o tona whenua ma te mahi, a
ma te tatari mo nga tau maha. E ki ra a
Hemi, "Na, tumanako tonu te kai ngaki ki
nga hua utu nui o te whenua, he mea tatari
marie atu nana, kia tae mai ra ano to mua
me to muri ua." Ko te mahi ahuwhenua he
mahi uaua, he mahi roa ki te tatari ki nga
hua. Ko te tuatahi ko te ngaki i te whenua,
muri iho ko te rui ki te karaihe, katahi ka ha-
nga i nga taiapa, oti rawa enei mea katoa ka-
tahi ano ka whakanoho i nga kararehe. Oti
rawa ake enei mea katoa ka pau te £3 mo te
eka. Ko te mahi roa ko te whakahokinga i
nga moni i pau i te whakapainga i te whenua
ko te utunga ranei i te mokete. He penei
ano te ahua o etahi atu wahanga o te ahuwhe-
nua. Otira hei te ritenga o nga taumahata-
tanga i runga i te whenua ka timata te rere a
te moni. Kahore he oranga mo te Maori i ko
atu i ko mai ranei, heoi ano ko te ahuwhenua
anake. I te minamina o te Maori ki te koura,
ka patua te whenua, kitea ana kotahi ano te
heeki he koriri. No te paunga o taua heeki
kotahi ka titiro atu taua Maori ki tona whe-
nua kua riro ke hei whakarangatira i te pake-
ha. Koia nei te take i mate ai taua te Maori
he minaminatanga ki te heeki kotahi patua
ana te katua. Kati ra te kuaretanga o te
Maori i nga ra o mua ki te hoko i o ratou
whenua. I tera tau he nui nga whenua o
Whanganui i hokona, puta ake te moni e
£28, 000. Otira inaianei kua pau katoa taua
moni. Kore katua, kore kuao. Kua hokona
e nga tangata o Waimarama etahi o o ratou
na hea. Apopo kore katua, kore kuao. Ko
te tikanga tika ki te puta mai he heeki kaua e
kainga engari me awhi kia whai hua ai ka
maha nga kuihi, waihoki ko te moni whenua
toua atu ki roto ano i te whenua kia whai hua
ai, kia nui rawa nga hua katahi ka tika ki te
kai. Ko te moni e whakatokia ana ki te whe-
nua ehara i te moni ngaro, ana ke te moni nga-
ro te moni mate ko te moni e meinga ana hei
hoko motoka, me ara atu mea whakahihi. Heoi
te tangata e tika ana te hoko motoka ko nga
tangata i te nui rawa o a ratou moni ka takoto
noa iho ki te kore ano ia ratou e whakaaro ki
nga rawakore, ki nga pani ki nga pouaru ki
nga mahi ranei o te Hahi. Ka mutu a matou
kupu e te iwi, kia mau ki o koutou toenga
whenua, kaua e patua i te minamina ki te
koura a te pakeha engari kia rite tatou ki te
kai ngaki whenua e ata tatari nei ki nga hua
o tana mahi. E mahi kei ao ana, kei te
haere mai te po e kore ai e ahei te tangata ki
te mahi.

PITOPITO KORERO.
No te po o te Hatarei te 13 o nga ra o tenei
marama ka tapahia e te tereina tetahi Maori
ko Henare Haawhe te ingoa ki te Karaka,
Turanga. He haurangi taua tangata i mate
ai.
No te 15 o tenei marama i kopi ai te Wha-
kakitekite ki Otautahi. Ki te ki e £47, 000
te nama a te Kawanatanga i runga i tenei
mahi. Heoi ano te utu nui ki te koroni ko
te haerenga o ona rongo ki te ao katoa.
Kua oti te whakahoki e te Kawanatanga o
Ingarangi kei te Poa ano te whakahaere o te
kawanatanga o Taranawaara. Kua tu ko
Tianara Pota hei pirimia, ko Tianara Peia
hei pika. Ko Tiwete raua ko Terarei he me-
ma no te Paremata o Taranawaara .

HE KUPU WHAKAMARAMA.
KOTAHITANGA O TE AUTE.
NGA TANGI MO TE WIREMU.
ITE tomuri o te taenga mai o te tima o
Nepia i eke mai ai a Te Tatana, a Wire-
mu Wiremu me Rev. Aata Wiremu, no te 4
rawa o nga ra o tenei marama ka tu te tekau
ma tahi o nga hui a tau o te Kotahitanga o
Te Aute ki te Awapuni, Turanga, i runga i
te powhiri a Heni Materoa ratou ko ona ma-
tua, ara, a Ngaitekete,  a Ngaitawhiri. Ko te
mahi tuatahi he tangi mo Te Wiremu i te
mea kei runga i ana tamariki tona mate. Ko
te whakaaro ia o nga iwi o Turanga nei ma
Ngatikahungunu tonu e mau mai te mate o
Te Wiremu, tena koa tu ana he pakeha ana-
ke, kore rawa he Maori kotahi. He nui te
tangihanga ki a Te Wiremu ahakoa he pake-
ha anake nga whakatau mai o tona mate.
Mutu ana te tangi kei runga nga kaumatua
kei te whaikorero ki te manuhiri. Na Hape
Kiniha nga kupu tuatahi he whakamihi mo Te
Wiremu mo ana painga ki te tangata, mo
ana painga nunui ki te Iwi Maori. Te mu-
tunga o nga korero a Hape ka hapainga te
apakura ko nga tangi a Rangiuia mo tana
tamaiti mo Paiore.
HE APAKURA.
Ko wai ra e koio to mata i haere ai ki te po?
Ko turanga wahine, ko turanga tane,
Ko te mata tena o to tipuna o te Awariki,
I te manu-tukutuku.
Ka hinga tana puta ko wai ooti ra o?
I oma atu na ia ki a Papa ra ia,
I hurihia atu na e Tane ki raro ra,
Puta mai ki waho ra ko Ruaumoko e,
Tarewa i tona puta ko te Raukape ra
Ko te More •o-te-rangi ka kume i a tini
E waitohu ake ana ki te ao marama,
Ka ngarue te whenua, ka ngaoko te moana,
Ko te timu o te rangi ko te take o te rangi,
Ko Maru •i-taketake, ko Maru-i-torohanga
Ko Maru-whakatipua, ka ea ki runga ra
Ko te Tumoremore, ko te Tuhaha
Ko Ruakapanga e, ko te Manunui ra
Ko Rua-te hohonu, ko U •wawe •ki-uta
Ko Manawa-pau e, ko Kourina ra
Ko Tumaurirere me ko Rongowhakaata
Ko Rongomairatahi, ko Hinetuwaiwai 
Ko Rongomaihikao, ko Ruawhetuki  e
Ko Hitamuri ra, ko Turourou na
Ko te Ikawhakatu ki roto o Turanga,
E he mai na koe ki to hou matua
I tipu ai ki te ao i wehi ai na koe
Kati ra e koro hoki mai na i kona,
Pokaitia mai kia moe tahi e
Ki a Rongo-kau ai ki a Kahukura-iti,
Ki tenei tini ra e taka i waho ra,
Ka mutua koe e Koro e.........!
Takoto mai e Koro i roto te whare kino i te whare 
pouri
Henea ake ra ka he to manawa
Ka titiro ki waho ra ki te waka hoehoe
Kai Wairoro ra e,
Ka pa te paraki ka pa kai to ihu
Nau i moe po no muri i mate ai
I tukua mai nei ko te tonga huruhuru
Ko te tonga hawi, ko te tonga taupuru
Ka pupuru te atua ki roto ki a te Ao-matangi
Ki a Katakata ra, ki a Wheruru e
Ki a Kiwa ra ia nana nei te moana
Nana ngaru nui, nana nei ngaru roa
Ka wawae i te peka ki a Marangai e
Ki a Tiko-whare ra, ki a Honuhonu e
Ki a Kekerepo ka taka mai ki waho
Hei a Itutangi e hei a Itupawa ra
Ka mamao ki te rangi ko taku rangi pea
Ka tau ki raro ra ki Wai-a •nui ra
Ki Kokoariki, he whare ka tu mai
Kai to matua ra, kai a te Hanori e
Na Hine •te-ariki ko Pikihoro pea
Ko Hine-uruano ko Tamauia e,
Ko koe na tetahi e.......,....'
I runga nga kupu whaikorero ka puta
nga korero mo nga mahi a Te Wiremu i ia
wahi i ia wahi inahoki i tera wahi e huihui ra
ratou he kura na Te Wiremu. Kei te mea
te tangata kia whakaarahia he kohatu wha-
kamaharatanga ki a Te Wiremu heoi ano to
Te Wiremu whakamaharatanga he tangata,
he kupu, he tikanga. Ehara i te tikanga na
te Maori te tangi ki te pakeha, na te mea i
Maori te ahua o Te Wiremu ana mahi, ana
kupu i tangihia maoritia ai. Me i tu ana mai
he Maori ki te kawe mai i te mate o Te
Wiremu tera noa atu te tangi i whakatauki-
tia ai e te Maori heoi ano to te mate tona
ngaki kia heke te roimata me te hupe a e ki
ana ano hoki te Maori, "Mate atu he tetekura
whakaete mai he tetekura," waihoki ka ki te
whenua i nga uri o Te Wiremu hei pupuri
i ana mahi i ana kupu, ki te kore tonu hoki
me horoi mai te ingoa o Te Wiremu i runga
i a ratou. I te mutunga o ta Nikora Tautau
korero ka hapainga he waiata tipua, ara, he
kura no nga wa o mua i te wa kaore he pu-
kapuka, he akonga i te A.E.I.
Ka mutu nga whaikorero a nga Maori ka tu
mai te manuhiri, ko te tama tonu a Te Wire-
mu te tuatahi ki te korero.  I whakamihi ia
ki te aroha o nga Maori ki a ratou i roto i to
ratou pouri, na konei i mama ake ai to ra-
tou pouri. Otira me i taea e kore tona ma-
tua e karangatia kia hoki mai ano ki tenei ao

TE PIPIWHARAUROA
i a ia kua whiwhi nei ki tona okiokinga. He
tangata toa tona papa, he tangata matau, he
tangata aroha i tino matau ia ki to te Maori
ahua, ko ratou ko ana uri e kore e rite ki a ia,
engari ra ka whakamatau ratou ki te pupuri
i ana mahi. Me i ora tonu tona matua kua
oti ano i a ia etahi huarahi hei painga mo te
Iwi Maori.
Muri iho i a Te Wiremu ko Te Tatana, kai-
whakaako o Te Aute Kareti. I mea a Te
Tatana kua ngaro tetahi o nga hoa tino pai o
te Iwi Maori, ara, a Te Wiremu, kua ngaro
tona hoa tino pono i te ao. Kahore o Te
Wiremu hiahia me kohatu he whakamahara-
tanga ki a ia engari me mahi e tatou nga ma-
hi i hari ai te ngakau o Te Wiremu i tenei ao,
e hari ai hoki tona ngakau i tera ao.
I nga kupu a Ata Wiremu, iramutu o te
Atirikona i mea ia na ona tupuna i matua
kauwhau te Rongo Pai ki te Iwi Maori na Te
Wiremu Karuwha raua ko Wiremu Parata.
Whanau ake ta enei tangata ko te Atirikona
Wiremu ta te tuakana ko te Pihopa o Wai-
apu ta te teina, a whanau ake ta enei, ko ia ta
te Atirikona ko Hapata ta te Pihopa. Ko te
tokomaha o te pakeha kahore he aroha ki te
Iwi Maori. I te mea e whakamatemate ana
a Wiremu te Karuwha ka whaikupu iho ia
ki tana tamaiti kia mau ki te Iwi Maori, a i
enei ra kua tukua iho ki a ratou ki nga tama-
riki te Iwi Maori. Me i kore ana a Te Wi-
remu kua kotahi ano he minita pakeha mo te
Hahi Maori, a kua iti te oranga mo nga
Minita Maori, Te mutunga o nga .whaiko-
rero ka tu tangata whenua ki te ringaringa ki
te hongi ki te manuhiri.
TIMATANGA O TE HUI.
No te 3 karaka i te ahiahi te 4 o nga ra o
Aperira ka tu te tekau-ma •tahi o nga hui o te
Kotahitanga o nga Tamariki o Te Aute. I
te timatanga o te hui ka ngaro te tumuaki a
Te Wiremu, whakaturia ana ma tana iramu-
tu ma Rev. Aata Wiremu e noho tona nohoa-
nga. I whai kupu ano te tumuaki mo te
ngaronga o tona matua te kai hautu o te
Kotahitanga o nga Taitamariki. I nga ra o
mua i noho takitahi te pakeha i roto i te
Maori, i enei ra ia raungaiti ana te Maori i ro-
to o te pakeha.
I whai kupu ano a Te Tatana ki te hui kei
hopohopo te ngakau ki te korero engari me
whakaputa nga whakaaro ki waho, kia nui
hoki te tuku motini.
I whakaturia ko Wi Paraire hei kaituhitu-
hi mo nga korero o te hui.
Ko te Motini Tuatahi na Hape Kiniha he
tangi mo te Wiremu, na Rev. Henare Wai-
nohu i tautoko, ara,—
"He whakaatu tenei na tenei hui i tana ta-
ngi mo te aitua nui kua pa nei ki te
Iwi Maori i runga i te matenga o te
Atirikona Wiremu i whakapaua nei e ia
tona kaha taea noatia ona ra whaka-
mutunga ki te hapai i nga mea katoa
hei painga mo te Iwi Maori, i runga
hoki i ana mahi katoa ki te tautoko i
tenei Kotahitanga. I a tatou e maha-
ra tonu ana ki ana mahi rangatira kia
mahara tonu hoki tatou ki te aru i ona
tapuae. He tangi ano hoki tenei na
tenei hui ki te whanau a Te Wiremu,
he pouri mo ratou ka waiho pani nei.
Ko te whaikorero tuatahi o te hui na Ta-
kuta Tutere Wirepa o te Hohipera nui Ote-
poti, mo nga mate e huaina nei e te Maori
he Mate Maori.
MATE MAORI.
(Na Takuta TUTERE WIREPA.
na Pine Tamahori i whaka-maori.)
KO tenei take ko te "Mate Maori" he mea
pai rawa hei whakaaroarohanga ma
tenei hui. He tino take nui tenei, a i nga ra
o mua e whakaaroahia ana e kore e taea te
whakamarama te putake o tenei mate otira
e taea ano. He maha nga kino i puta ake i
roto i te whakapono ki tenei mate—ka he te
titiro a te tangata ki te putake mai o te mate.
ka he ano hoki ki te ahua o te mahi i taua
mate.
Ko te take o tenei pepa he rapu i te ahua o
te mate i runga i o te Maori whakaaro. E
mea ana tenei pepa—
(1) Kaore tahi he mate penei me tenei e
• kia nei he "Mate Maori" e rereke ai he
mahi mona.
(2) Ko te whakapono ki tenei mate he
whakapono ki tetahi mea kaore nei e
kitea.
(3) Ko tenei mate ko te Mate Maori e uru
ana ano ki te rarangi ingoa o nga mate
e ora ana te rongoa.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Ko tenei pepa ka haere tika tonu ki te
whakamarama i te whakapono ki te Mate
Maori. He ngawari noaiho ki te korero te
ahua o te Mate Maori, e ngari kote whakaro
ki tona putake ake he mea uaua rawa. I te
mea he take nui, he take uaua hoki tenei hei
whakaaronga ma tatou, kia mahaki o tatou
ngaku kia marama hoki ki te korero i tenei
take.
Ko te whakaaro o tenei hui ki tenei mate,
ki taku mohio, e whakahe ana i tenei mate,
no konei kia marama ko ta tatou pakanga
ehara i te mea ki te "Hunga e whakapono ana
ki te Mate Maori e ngari ki te Whakapono ki
te Mate Maori."
Kia marama ko te Mate Maori nei ehara i
te mea ko nga mate e pa ana ki te Maori e
ngari ko te mate ko nga mate ranei na nga
kehua nei o te Maori te timatanga mai.
Kua rongo tatou ki tenei mate e korerotia
ana i roto i nga whare nunui. Kua kite ta-
tou i te huhua o nga turoro e mauria ana ki
nga tohunga no te mea he Mate Maori. Kua
kite tatou i te turoro e tangohia mai ana i te
takuta e mauria ana ki te tohunga no te mea
na etahi whanaunga aroha o te turoro i mea
he Mate Maori tona a e kore e ora i te takuta.
No konei e hoa ma ka marama kia tatou he
ingoa tenei no nga mate katoa e mohiotia ana
e te Maori. Ka tu tenei mate hei koikoi ki
te taha o te takuta e mahi ana i roto i te iwi
Maori.
E rua tonu a te Maori ana wahanga mo
nga tu mate katoa—he Mate Maori, he Mate
Pakeha. Ko te mate Maori ko te mea i mate
i te kehua i runga i te makutu a te tohunga.
Ka taka ki roto ki tenei whakaupoko te mate
Kohi i roto i te whanau, ara—(1) Whaka-
noa i nga mea tapu a te whanau, (2) takahi i
nga tohutohu a te tohunga (3) takahi i nga
wahi tapu e mohiotia ana he tapu no mua iho
(4) te turaki i etahi rakau tapu. Ko tetahi
mate ngawari nei na te korero a etahi i wha-
kanui, tau mai hoki te whakaae a te tohunga
ka kiia he Mate Maori. Na konei te tahi i
kore ai te tangata e haere ki te takuta. He
nui nga tangata i mate hari i to ratou whaka-
ro he mate Maori to ratou, ka mahue iho ko
nga whanaunga ki te mauahara ki te tangata
nana i makutu. Ki te korero rereke te turo-
ro i runga i te kaha o tona wera ka kiia he
Mate Maori tona mate. Te mate rewhare-
wha i te panga kaha ka kiia he Mate Maori,
ara ko nga mate katoa ahakoa he aha mehe-
mea e uaua ana ka whakarangatiratia ki te
ingoa nei ki te Mate Maori.
He painga ano to te mate pakeha ki te tohu-
nga, hei parenga ake mana mo te mate o ana
turoro.
Ko te Mate Pakeha ko nga mate katoa e
ora i nga rongoa a te pakeha.
I etahi wa ki te uaua te Mate Pakeha ka
kiia he Mate Maori, a ki te ora te turoro i te
takuta e mohiotia ana he Mate Maori tona ka
kiia he Mate Pakeha. No konei kaore e ko-
tahi te whakaro mo te Mate Maori. Ki ta te
Maori whakamarama mo te mate e ahu ana
ona whakaaro mo te painga o te tohunga. Ki
te mate te turoro ka kiia he nui no te hara o
te turoro, he kaha ake ranei no te kehua i ro-
to i a ia i te tohunga. Kua huri nga ra o te
tohunga, tangohia mai kia tatou te tunga kia
mahia e tatou te mahi ki nga patu e tika
ana.
Ko te takuta kotahi tonu tona tino ingoa mo
nga mate katoa he mate. Tana mahi tuatahi
he rapu i te take mai o te mate me tona ahua.
I runga i nga rapu a te takuta kitea ana e ia
te ahua o te tangata i roto i nga mate katoa e
kiia nei he Mate Maori. Na konei kia wha-
karo tatou e tika ana ranei ki a kiia kaore te
Mate Maori e ora? E mohiotia ana ko te
Mate Maori nei ko te Kohi kaore e ora mehe-
mea kua roa te panga, e ngari ka ora ano i te
timatanga o te mate. E kite ana tatou i te
tangata e pangia ana e te mate Kohi e haere
ana ki te tohunga te korenga i pai ka haere ki
te takuta a kaore i ora i te takuta no te mea
kua roa ke te mate e ngau ana. Koianei nga
mea e whakamanamana nei te Maori, e
waiatatia nei te waiata—"Ki mai takuta ka
ora i a koe, e tama katahi rawa to kanewaha e
au!"
E ki ana te Maori kaore te pakeha e pa-
ngia e te Mate Maori otira he nui atu nga pa-
keha e mate ana i te Kohi, he Mate Maori
nei hoki te Kohi. Kaore raua tahi e ora. E
ora ai te Kohi ma te mohio ki te titiro i te
mate i tona timatanga. E mohio ana ahau
ki tetahi tamaiti i kiia e te katoa he Mate
Maori tona mate, i tukua ia e te takuta ki
Kemureti. Inaianei kua ora ia.
Ko te Taipo piwa (Typhoid fever) e kiia ana
he Mate Maori i te wa e kaha ana, a ki te ora
ka kiia he Mate Pakeha. Ki te pupuhi te
ringa o te tangata ka kiia e te tohunga he
Mate Maori, ka pouri taua tangata na waira
mate noaiho ia i tona pouri te patu, a ko eta-
hi ma te kite i te takuta ka ora. Ko te nui-
nga o te iwi e whakapono aua ki tenei mate.
He take tenei hei pouritanga. Me waiho ma
te hui e rapu te take i whakapono ai te tanga-
ta ki te Mate Maori. Ki taku whakaro na te

TE PIPIWHARAUROA
kore utu pea. Mehemea kaore te takuta e
utu ki a wai o raua ko te tohunga e kawea
nga turoro?
Ki taku whakaaro ko te putake mai o te
whakapono ki tenei mate he hiahia ki te rapu
i te tahi mea hei whakakapi mo nga mahi re-
reke a te Maori kua ngaro nei i te whakapono
te pana. Ko te mea tika ma tatou he whaka-
kapi ki te mea pai. Tera ratou e kanikani ki
te whakatangi atu tatou.
Ka kitea nei e tatou e hoa ma ehara te ma-
te nei i te tika, engari kei roto noaiho i te
hinengaro o te tangata. Ko te mahi ma ta-
tou he pana i tenei whakaro. Otira ehara
tenei i te mahi ngawari. He nui nga huarahi
hei turaki. Ko te turaki tika ko ta tetahi
angata waiata i mea ai, "Kaore e pai te tauto-
he, ko te whakankohopuku   e kore pea e taea,
te waiho atu ma te roa o te wa e mahi.,,
Tenei e hoa ma kei te pouri to tatou Kota-
hitanga mo tenei mate nui kua pa nei ki te
iwi. Kei roto i nga wharangi o te whakaaro
e mau ana nga kino o te mate nei. I te mea
kei te tamariki tonu nei to tatou Kotahitanga
kei te tau mai tenei mea hei whakataumaha.
Otira ko te take o ta tatou hui he whakaki
ano i a tatou ki te kaha me te tumanako mo
nga wa pai kei te haere mai,
Heoi e hoa ma.
Kia. ora koutou!
(Taria te roanga o nga korero o te hui.)

HE KOHATU.
NO te 26 o nga ra o Maehe nei ka hura-
hia te kohatu o Heta te Kani-a-Taki-
rau ki Whakato, Turanga. He mapere te
kohatu, ko te upoko he anahera. Hui katoa
te utu o te kohatu £114. Na te; Mea o; Tura-
nga i hura, na raua ko Wi Pere nga whai-
korero. I mea a Wi na te pakeha tenei tika-
nga te whakaara kohatu hei whakamaharata-
nga ki nga tangata mate kaore hoki te Maori o
whakaatu ana i te wahi i tanumia ai ona ra
ngatira, kei mohiotia e te hoa riri ka hahua,
ka meatia nga iwi hei matau ika. Heoi ano
a te Maori ana mea whakamaharatanga he
pou whakairo, he whare ko te ingoa ranei ka
huaina ki te tangata. I puta nga kupu a Wi
mo Hirini te Kani matua o Heta mo ona pa-
inga, Nuku ake i te £200 te moni i kohia i
te hui i tu. ki Pakirikiri.
TE AHUWHENUA.
NGA WHAKAARO O TE MINITA MAORI.
IPUTA he korero ma Timi Kara, Minita
o te taha Maori mo te mahi whakatupu
hipi, me te mahi whakatete kau 6 nga Maori
o te Tairawhiti i tona. po whai korero i Otau-
tahi. I runga i te kaha o te piki o enei mahi
i roto i enei iwi ka kite tatou kua rite enei iwi
ki te pakeha, kua ngakau nui ki te mahi i o
ratou whenua, kua kitea hoki he tino tangata
etahi o ratou mo te mahi paamu, a i tenei
ahua o ratou ka whai painga ratou ki te
Koroni.
He patai. Tera ranei e whaia e nga Maori
o etahi atu takiwa tenei ahua o nga Maori o
te Tairawhiti?.
E ai te whakahoki a Timi Kara, Ae. I
kite au i te nupepa i te ata nei i enei kupui
puta i roto i te hui a te Kotahitanga o Te
Aute kia puta he kupu ki te iwi Maori ma te
hui kia kaha ki te mahi i o ratou whenua, kia
nohoia, kia whakamahia, kia puta mai ai he
oranga mo ratou, kia kaua e waiho nga whe-
nua kia takoto mangere noa ana. Na, he to-
hu tenei kua kite te Iwi Maori i te pai o te
ahu-whenua, kua kite i te tika o nga Maori o
te Tairawhiti, kua horapa ki te katoa o te iwi
Maori te hiahia kia pera hoki ratou. Ko nga
tamariki i hoki mai i nga kura nunui he mahi
whenua te huarahi mai ina hoki ki o ratou kai-
nga, he tohu ora tenei no te iwi, a tenei ake
nga ra ka noho ratou i runga i te tika ka whai
painga hoki ki te Koroni.
Engari ko te mea nui kia rapua he tikanga
e ngawari ai te mahi a nga Maori i o ratou
whenua. Ka nui nga tamariki Maori i puta
mai i nga kura nunui a maumau noa
to ratou ako kore rawa he painga ki a ratou i
muri iho. He aha na? No te mea kaore i
akona ki nga mahi a ringa, tena koa ko nga
mahi anake o te hinengaro i akona ki a, ratou.
Na reira ki taku whakaaro kia kaha te Kawa-
natanga ki te whakatu whare kura ako. ki nga
mahi a ringa, me nga Kareti ako. ki nga mahi
paamu. Ma nga kura a ringa e rite ai te ta-
maiti mo nga mahi kamura, parakimete, aha,
aha, a ka whai oranga tonu ia i runga i ena
mahi. Ma nga Kareti mahi paamu e ako nga
tamariki ki nga tino tikanga o te. ahu-whenua
e hoki ai ki te iwi, hei  whakaako, e mahi ai
ratou i te mahi i runga i te hangaitanga. Ki
taku. whakaaro tera noa atu nga Maori e tu-
ku mai i etahi whenua hei oranga mo nga
kareti ako ki nga mahi paamu ki te whaka-
kahangia, ki te awhinatia e te Kawanatanga
tenei whakaaro.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
NGA TANGI A RANGIUIA.
E MEA pea etahi tangata pirangi korero
he aha ra i taia ai nga tangi e mohio-
tia nei ano e ratou, he whakaki pepa noa iho
tenei mahi. He maha nga take i hiahia ai
matou kia taia a tatou tangi a te Maori hau-
nga ko nga tangi anake engari ko nga korero
ko nga whakatauki ano hoki. Tuatahi he tohu
kei ngaro; tuarua, he mea pai kia mohio nga
tamariki ki enei mea, tuatoru, kei enei tangi
nga whakapapa tupuna o Hawaiki mai ra ano
hei titiro ma te tangata, tuawha, he maha
nga kupu tawhito a taua a te Maori kei roto
i enei tangi a Rangiuia, he rangatira tino nui
no te Tai-Rawhiti.
mata  he waka karakia maori. E ui
ana a Rangiuia ki te karakia i mate
ai tana tamaiti, Ko turanga wahine
ranei ko turanga tane ranei.
U-wawe-ki-uta =: E kiia ana koia nei te ti-
kanga o Uawa, ara, ko U-wawe.
heuea = wawae, wehe.
Wairoro = Ko te putake mai o tenei ingoa
he puna wai kei Uawa.
paraki = taraki. No te uinga a Kapene
Kuki ki nga Maori i te ingoa o te kai-
nga ka pohehe nga Maori e ui ana ki
te ingoa o te hau, huaina tonu
tia atu e Kapene Kuki a Uawa ko
Taraki Pei.
tonga •huruhuru = he tonga matao, e tupu
nei te huruhuru o te kiri o te tangata i
te maeke.
tonga •hawi •= he tonga ngawari.
tonga •taupuru = he tonga marangai.
atua = mate, ki ta te Maori hoki he atua te
putake o nga mate katoa.
He mea korero mai ki a au te tikanga o
enei kupu ki te mea e he ana tuhituhi mai.
Na te ETITA.

HE AITUA KANIKANI.
I HUIHUI te pakeha me te Maori ki
Waitotoki  ki te kanikani, te tokomaha
o nga tangata e 300. I te tekau ma rua ka-
raka i te po ka tina ka pakaru te papa o te
whare kai he. nui te pakarutanga o tenei
whare, pakaru katoa nga kapu nga pereti me
etahi atu mea o roto o te whare, tae mai ana
ki te tangata te pakarutanga inahoki, ko
tetahi o nga wahine pakeha i pakaru te ka-
nohi, me te iwi o te ringa i whati, ko etahi i
whatiwhati nga rara, ko te wahine maori i
maringi te wai wera ki runga ki a ia, hoi ano
te take i ahua ora ai na te mea kua ahua ma-
kariri te wai. He mate nui tenei i pa i runga
i tenei mahi i te kanikani.
Tera pea ka whakakorea e Te Wiremu he
mahi ma nga kamura i hanga ai tenei whare.
Na AHIPENE  MIKA.
Tuparoa,
Aperira 5, 1907
[Pai ke atu te whakamutu i tenei mea i te
kanikani i te whakamutu i enei kamura.
ETITA.

HE AROHA KI NGA MINITA.
KAORE e rite te Maori ki te pakeha te
aroha ki o ratou na minita. I te mu-
tunga o te mahi a tetahi minita ki Otepoti,
ka haere he wahi ke ka puta te aroha i nga
tangata o tona pariha, hoatu ana mana kota-
hi te paahi i whakakiia ki te koura, he paki
me nga kakahu, he pukapuka me etahi mea
atu. E 27 ona tau i mahi ai ki tona pariha.
Ki te Maori ahakoa mate iho te minita ki to-
na pariha kahore rawa he aroha engari pea ka
korerotia kinotia. Ko nga oranga o nga
minita no nga tahua moni ano o mua a nga
tupuna, kahore kau a enei whakatupuranga.

HE PANUITANGA.
HE whakaatu tenei ki nga tangata katoa
kua whakawhanuitia te kaupapa me
te ingoa o te Kotahitanga o nga tamariki o te
Aute kia uru mai ai nga mea kaore nei i Te
Aute e kura ana. E whakaatu ana ano hoki
ma te kohi anake o te tangata i te 2/6 i te tau
hei awhina i nga raruraru o te Kotahitanga
ka uru ai hei mema, ahakoa he tamaiti no Te
Aute. Te tangata e kohi ana me tuku mai
te moni ki te Hekeretari me te whakaatu mai
ano i tana mahi me tona kainga.
PINI- TAMAHORI (Hekeretari).
Te Rau Kareti,
Kihipane.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀ഀഀ一䜀䄀 䠀唀䄀 䬀䄀刀䔀䄀伀 䴀䄀 吀䄀 吀䄀吀伀唀 䴀䄀一唀⸀ഀഀ✀圀椀 倀攀爀攀⸀ 一漀愀 圀栀愀欀愀琀攀爀攀⸀ 圀⸀ 圀椀氀氀椀愀洀猀Ⰰ 䔀爀渀攀猀琀 ഀ䠀漀漀瀀攀爀Ⰰ 一攀瀀椀愀 䴀愀栀甀椀欀愀㬀 ㄀㔀⼀ⴀⰀ 吀愀洀攀 䔀爀愀洀椀栀愀Ⰰ 倀⸀ ഀ䴀挀䐀漀渀渀攀氀氀⸀ 䴀攀欀愀洀攀欀愀㬀 ㄀　⼀ⴀⰀ 䠀攀洀椀 圀愀椀愀甀愀⸀ 刀攀瘀⸀ ഀ刀愀渀最椀Ⰰ 䠀愀爀攀 吀愀渀愀 倀愀漀爀愀 吀甀椀渀最愀Ⰰ 䠀⸀ 圀攀瀀椀栀愀Ⰰ 䄀爀椀栀椀 ഀ琀攀 䴀愀栀渀Ⰰ 䠀愀爀攀琀愀 䄀爀愀琀愀瀀甀⸀ 䨀⸀ 吀⸀ 䄀甀瀀愀欀椀Ⰰ 圀椀 䴀愀琀愀渀最椀Ⰰ ഀ圀椀爀攀洀甀 倀攀栀椀洀愀渀愀㬀 㔀⼀ⴀⰀ 吀愀洀攀 倀愀爀愀漀渀攀Ⰰ 刀⸀ 倀攀愀琀愀 ഀ唀爀甀愀洀漀Ⰰ 刀愀琀漀 䬀漀眀愀Ⰰ 一最愀爀攀 一最愀爀攀Ⰰ 䴀爀猀⸀ 䐀漀渀渀攀氀氀礀Ⰰ ഀ吀愀洀攀 琀攀 伀爀椀欀愀甀Ⰰ 䨀⸀ 䴀愀欀愀Ⰰ 䴀愀渀甀攀爀愀 圀愀愀琀愀Ⰰ 䴀椀猀猀 䈀甀氀ⴀഀ猀琀爀漀搀攀Ⰰ 吀愀甀栀愀 一椀欀漀爀愀㨀 ㈀⼀㘀 䤀栀愀欀愀 琀攀 吀愀甀⸀ഀഀ䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 吀䔀 刀䄀唀 倀刀䔀匀匀 䜀䤀匀䈀伀刀一䔀