pipiwharauroa
he kupu whakamarama

HE KUPU WHAKAMARAMA,
Nama 17.                              NELSON,                                    HURAE, 1899.
EDITOR-REV. F. A. BENNETT.
ai,   tera   hei tetahi atu Kawanatanga   ka
murua o tatou toenga whenua.    E toru nga
huarahi hei whakaarohanga ma te Kawana-
tanga i nga   whenua   Maori.     (1) Ko te
tango noaiho.   (2) Ko te whakatuwhera i te
hoko   ki  nga tangata  katoa,    (3) • Eo   te
tango a te Kawanatanga ma ratou e whaka-
haere.    E kore te Kawanatanga e whakaae
ki te tikanga tuatahi, e kore ano e whakaae
inaianei ki te tikanga tuarua, engari ko ta
ratou e whai ana ko te tikanga - tuatoru na
reira, ka whanau mai nei ko te Pire Poari.
Ki ta matou rongo e mea ana etahi tangata
Maori tera ano he tikanga tuawha ara kote-,
tuku ma te Maori ano e whakahaere he ture
mo ratou whenua.    He penei pea te ahua o
te Pire a Kaihau,  e karangatia nei ko te '
Pire Kaunihera ?    Ma ana noa te Kawana-
tanga e whakaae mai ki tenei tikanga, he
tino rite rawa ki te mana motuhake e whaia
wairuatia nei e nga Maori.     Pai ke atu ki
au kia riro taku whenua i te Poari i raro i te
mana, me te whakahaere a te Paremete, ina
te tino he ko te riro atu ma te Maori anake
e whakahaere.    E hoa ma, na te Ture Poari
ranei i pau ai o tatou whenua, a e toe nei e
5,000,000 eka ano?   ' E hokona ana e te
kawanatanga ia tau ia tau mo nga tau maha
ka pahure  ake   nei,  e 400,000 eka o nga
whenua Maori."    Taihoa  i   te   iwi Maori
ano e pokaikaha noaiho ana nga mahara ka
pau katoa nga whenua.   E ki ana te pakeha
something  must   be   done —me   mahi tetahi
mea.     Na reira ka ui matou he aha taua
mea ?   Me waiho noaiho ranei nga whenua
kia   ururuatia,   kia ta   ngahere   ana   kia
tipungia    ranei   e   te    tataramoa ?      Ka
whakaaetia ranei e te Pakeha tera tikanga ?
E kore   pea   na   reira ka hoki ake ano ta
matou kupu, kimihia he tikanga e ora ai o
tatou toenga whenua, e ora ai hoki tatou
me a tatou tamariki.    Tera ake ano te raw-
akatanga a matou korero mo nga mahi o
te Paremete, otira me waiho hei etahi atu
tuhinga pea. ka whakaoti ai.     E nga mema
e nga rangatira, e nga tangata matau, e te
iwi katoa kia kaha te   kimi   oranga mo o

HE KUPU WHAKAMARAMA.
o tatou toenga whenua—Kia kaha, kia toa,
kia maia.       "Kui! kui!    whitiwhitiora!"
B. T. M. K.
HE POROPOROAKI.
Ko te poroporoaki tenei a Tianara Puutu
te upoko o " Te Ope Whakaora " ki Ahiter-
eiria, i tona hokinga ki Ingarangi :—" Hei
Konei ra e Ahitereiria ! He nui to manaaki
i au, a tenei kua. riro atu i a koe toku nga-
kau whakawhetai, a mate noa ahau. I aro-
haina e ahau to iwi, a i rapu ahau i te painga
mo ratou, ara i te painga mo nga mea o
tamariki e noho mokemoke ana, e noho ana
hoki i roto i te pouritanga. I taka mahinga
i tenei, e hari a o toku ngahau, mo te mea,
kahore au i whakararuraru i nga mahi a
etahi atu, e mahi nei i runga i te ra oha
ki te Atua, ki te tangata. Mehemea i oti i
au tetahi mea, me hoatu te honore ki toku
Ariki. Hei konei ra e Ahitereiria ! Kei to
aroaro tetahi wa nui, e ahei ai koe ki te
"hanga i tetahi pakitara mo te mana o Inga-
rangi, a mehemea ka whakaturia ki runga
ki nga tikanga tuturu o te pono me te tika,
ko koe hei kainga mo tetahi iwi aroha,
koha-kore, koa. He iwi hei whakahari
i te ngakau o te Matua Nui, a he tauira
hoki ki te ao katoa."
" HAERE MAI."
KAUWHAU I.
TE 14 o nga upoko o Ruka, tetahi wahi o
te 17 o nga rarangi, " Haere mai." E nga
hoa, ehara enei kupu, i te kupu tangi hou
ki roto ki o tatou taringa. I a tatou ano e
kai-u ana, i a tatou ano e ako ana ki te tu,
a i a tatou ano e tu hurorirori ana, ka to-
toro mai nga ringa o tatou koka, ka karanga
mai hoki ki a tatou, "Haere mai." Ka
hikoi te waewae, katahi ka hinga, otira i te
mea kaore ano kia tau noa ki te whenua kei
roto tatou i nga ringa o tatou koka. Haere
te tangata tauhou ki tetahi kainga ke;
kaore he reo pohiri i a ia, heoi ano ko te
titiro makutu tonu mai o tangata whenua ;
e! akua nei te tau mai ai te whakama.
Tena koa kia rongo ki te reo pohiri, " haere
mai! haere mai!" ; ka ngaro te whakama,
ka hari to ngakau, ka mahorahora te noho ;
ka reka te kai; ka au te moe. Waihoki
whanau ana mai tatou pohiritia ana e te
Atua, ki tana hakari o te oranga, ki tona
rangatiratanga o te rangi. Kaore i a nei
tatou iriria .hei tamariki ma te Atua, hei
kai noho i te rangatiratanga o te rangi'?
Tena pea kei te puhoi tona o .tatou taringa
ki tana karanga. He..reo kaha tona reo,
kahore ano kia tamate noa ahakoa kua,
pakeke nei tatou kei te tauhou tonu pea ki
te Atua. "Haere mai, kua rite hoki nga
mea katoa." He aha te whakaroa ? Anei
ra te pohiri e marama ana, heoi ano kei te
toe atu ko te haere anake..
Ko ta tatou rarangi he mea tang o .mai i
te kupu whakarite a Te Karaiti mo tetahi
tangata i taka i te hapa nui. E mohio ana
tatou katoa ki taua kupu whakarite. I te
ritenga o nga mea katoa mo te hakari, ka
tonoa e iaua tangata tana pononga ki te
whakaatu ki te hunga i karangatia kia haere
mai ki te hapa. Otira i whakahawea taua
hunga ki te tono a taua tangata, i pata a
ratou kupu whakakahore, kupu whakata-
runa. E kore e taea e au inaianei te ata
whakaatu kia tatou i te ahua o nga whaka-
hoki a aua tangata, he mea noku kei tino
roa rawa to tatou karakia, engari te mea
pai atu ma koutou ano e ata titiro i roto i a
koutou Paipera, te tikanga, te heenga ranei
o nga whakahoki a enei tangata i te pohiri
aroha ki a ratou, no te mea he iwi whai-
whakaaro te Maori ki te titiro i te he i te
tika ranei.
I mea te tangata tuatahi, " Kua hokona
e ahau he maara, me haere ahau kia kite."
Ata tirohia enei kupu e tatou. He tangata
mahi paamu tenei, he tangata ahuwhenua.
He mea ahuareka ki te Atua te kaha ki te
mahi, tena ko te tangata mangere e kinongia
ana. "Ki te kore tetahi e pai ki te mahi,
kei kai ia." Otira he aha ia te haere ai ki
te hakari mo nga haora ruarua nei, ka mutu
ra te hakari ka haere ki a kite i tona
whenua. Kaore hoki ra he waewae o te
whenua, penei me nga whenua o te Maori, e
ahei ai te oma. He aha ia i tatari rawa ai
hei te haora tonu e tu ai te hapa ka mea ai
ki te haere kia kite i tona whenua ? Tetahi
he po pea te takiwa i tu ai te hapa, e kore e
marama tona matakitaki i tona maara. Tena
 pea hei nga hui noa iho nei, rika ai tona
ngakau ki te haere. Ehara ! he hangarau
na tenei tangata.
Tena ta te tangata tuarua.    " E rima
 takirua nga okiha kaa hokona e ahau, ka
 haere ahu ki te whakamatau.''    He tangata
whakatipu  kararehe  tenei.      He   whaka-
tipu karahere tetahi mahi rangatira atu.i te
ao nei.    Etahi tino tangata a te Atua he

HE KUPU WHAKAMARAMA.
hepara. He hepara a Apera, a Aperahama,
a Mohi, a Rawiri, a i whakarite a te Karaiti
i a Ia ki te. hepara. Ehara i te mea na nga
kau a. tenei tangata i kore ai ia e haere ki te
hakari, engari he kore tonu nona e hiahia
Ahakoa,ia whakamatau i ona kau i te wa i
tu ai te hakari, e kore e rata tonu i taua po,
kia pau. atu te wiki, te marama e whakarata
ana i te kau mahi.
 Ko te tuatoru o enei tangata i ki, " Kua
marenatia ahau ki te wahine, a he mea tenei
e kore ahau e ahei te haere" Ko te wahine
a tenei tona punga, otira mehemea ana i
ngakau-nui ia ki te haere, e kore ia e noho i
tana wahine. Tetahi, e hoa ma, kaore te
Atua i te ki mai ko nga taane anake e uru
ki te oranga. I mate a te Karaiti mo nga
tangata katoa  taane, wahine ; kaumatua,
tamaiti:;' rangatira, ware ; pai, kino ranei.
He aha tenei tangata i kore ai raua ko tona
hoa-wahine e haere ngatahi, ehara hoki ra i
te mea he he to raua marenatanga.
E te iwi kua marama pea kia koutou,
ehara i te mea na te ahua o nga mahi a enei
tangata pupuri ratou i whakaparahako ai ki
te pohiri a tenei tangata, engari he taumaha
no te ngakau ; hei whakapeka nga noatanga
iho nga mahi.   Kei pohehe hoki tatou ki te
whakapono tatou, ki te haere tatou ki a Te
Karaiti, me whakarere e tatou a tatou mahi
Mam i meinga nei  e te  Atua hei mahi
ma tatou, engari me whakatapu a tatou
mahi katoa e to tatou whakapono.   Otira
kia tino tupato ano hoki tatou kei rite tatou
ki enei tangata, ara kei riro katoa o tatou
whakaaro i a tatou mahi, a ka wareware
tatou ki te Atua, ka whakakeke ki taua
karanga.   Mehemea ana he mahi ta tetahi
o tatou e whakama ai ia ki te tu i te aroaro
o te Atua me whakarere atu taua mahi, He
aha te pai ki te riro i te tangata te ao katoa,
a kaore he ora mona ?   He tika pea i a te
kupu a te Karaiti i mea ra, " Matua rapua te
rangatiratanga o te Atua, me ana mea tika
a ka tapiritia mai enei mea katoa ma kou-
tou "—ara nga mea hei oranga, hei painga
mo te tinana ?   " Kahore rapea : engari ko
te Atua kia pono, a he teka kau nga tangata
katou."
"Haeremai." -Ko te pohiri tenei a te
Atua, kua rongo noa atu tatou, a kua rongo
nei i tenei ahiahi. Kua haere ranei au kia
Ihu ? Mehemea kaore ano, he tangata teka
ahau, he tinihanga kau taku kauwhau kia
koutou. Ma te aha e ahei ai au ki te ki atu
ki te tangata kia haere ki te wahi kaore ne
au e mohio ki. Pai ke ata ki te noho au ki
roto. Kua haere ranei koutou kia te Karaiti?
Mehemea kaore ano, he tinihanga noa iho ta
tatou karakia ki te  Atua.    Ko nga ngutu
noa iho kei te mahi atu kia Ia ko nga nga-
kau i a, ko te mea e mate nuitia ana e Ia kei
te kaiponuhia.    " Homai, e taka tamaiti, to
ngakau ki a au."    Ko te haere kia te Karaiti,
ara ko te tahuri atu kia Ia, ko te whakapono
ria Ia,  hei te tuatahi, hei muri mai ko te
karakia.   Ki te mea kaore ano tatou kia
haere noa  ki  a te Karaiti, e  kore tatou e
mohio ki ta tatou e karakia ai, ki ta tatou e
noi atu nei.   1 mea a te Karaiti ki nga
Hurai, " Heoi, e kore koutou e pai kia haere
mai kia au, kia whiwhi ai koutou ki te ora."
Kaore te tangata e pai ki te mate, otira ki te
kore ia e haere mai Ma te Karaiti kaore ano
hoki ia e pai ki te ora.   I te mea kaore ano
tatou kia haere mai kia Ia, e kore Ia e ahei
te whakaako i a tatou, te tohutohu i a tatou,
kia kaha ai, kia tika ai ta tatou noho i tenei
ao i roto i Tana Hahi.    Kua kite tatou i
nga whakapekanga ketanga, i nga whakata-
runatanga a era tangata, a he pehea hoki a
tatou, a ko te hea e manakohia mai e Ihowa,
a te ra whakawa ?    He nui nga tangata,
nga tamariki taane e kino ana ki te whaka-
pono, notemea ki ta ratou whakaaro ae ki
ta ratou whakaaro noaiho, ki taratou mohio
kaore—kaore  kau he ahuarekatanga o te
whakapono; mo  te koroua,   mo   te   kuia
anake te whakapono ka pai.    Kaore ra te
Atua i te pohiri i a tatou ki te tangi tupa-
paku, engari ki te hakari, ki te kui, ki te
hari nui.    " Whakamatauria,  kia kite   ai
koutou i te pai o Ihowa. '    Kia kainga te
kai ka matauria ai te rekanga te kawanga
ranei.    Tera pea tetahi tangata e mea " he
kino rawa au,  e kore au e haere.''    Ma te
noho pea e pai ake ai ?    Mehemea ana pena
te whakaaro o  te tamaiti maumau taonga,
he whangai  poaka he  mahi  mana a mate
noa, e kore rawa ia e hoki  ki tona papa.
Kaua e tatari kia ahua pai ake ka haere ai
ki te Atua.    Ka rite tena ki te tikanga a
taua a te Maori e mau " kopare "nei ki nga
hakari, ki nga tangihanga.   Kaore te Atua i
ki mai ki a mau kai atu tatou ki te hakari,
ara i o tatou nei pai.    Heoi ano tana ko te
pohiri, " Haere mai, kua rite hoki nga mea
katoa.''   Ko te manuhiri anake tana e tatari
mai nei, hei kai i tana hapa.   Kahore kau
he tangata tika i te ao.    Ehara i te mea
naku tenei kupu engari  na  te Atua ano.
"Ko te mea hoki ia i tuhituhia, kahore he
tangata tika kahore kia kotahi." (Koma, 8,
10).   Ko tatou nei tika katoa e ki ana a
Ihaia he rite ki te " kahu rukenga'' kahore
nei he  painga.    Kei tatari tatou, kia pai

HE KUPU WHAKAMARAMA.
rawa ka haere ai. Mana tatou e whakapai e
whakakaha, e uhi ki te" kahu marena," e
" kopare " i te aroaro o tona matua ki ona
toto. " Ki te haere mai tetahi ki au, e kore
rawa e panga atu e ahau ki waho." Ae ! ki
te haere mai te tangata e rite to kupu ki ta
te kuini O Hepa, " Nana, kihai te hawhe i
korerotia mai kia au." E te Ariki! ina ra
ka haere atu ! Na te aroha i tiki ake, na te
mate i kawe mai!
Mate koe i te mauiui,
Tamia rawatia,
Nei kei au te ata noho,
" HAERE MAI."
Te Kareti,
Waerenga A Hika,
Mei 6th, 1899.
Ki te Etita,
Tenei te Kui,. Kui, whitiwhitiora te haere
nei, ta tatou mokai a te Pipiwharauroa i
enei ona marae. Eia whakaaturia atu nga
mahi o enei Kareti me era atu mea hoki. E
hara i te mea he maha nga kupu i te mea
tonu e mana ana te tono a te Pipiwharauroa
ki tenei kura. Eo tenei whenua e tu nei
tenei kareti e 400 nga eka, he mea tuku na
nga Maori ki te papa o Pihopa Wiremu (W.
L. Williams) mo nga mahi kura hei
oranga mo nga tamariki Maori o Nui Tireni,
Kati, he mea tuku tekihana na te Pihopa ki
nga pakeha, ko nga moni o te reti, koia kei
te whangai i tenei kura me Hukarere. No
te tau 1866, ka tahuna e te Hauhau
te whare kura tuatahi, i taua takiwa taemai
ki te tau 1890, ara e 25 tau i muri mai o te
tahunga, katahi ano hoki ka whakahoutia
ano tenei kareti he nui atu i te kareti taw-
hito, i na hoki ra te nui. E 20 nga ruuma,
haunga nga ruuma pakupaku. E wha nga
ruumanunui hei moenga mo nga tamariki; e
uru ano tekau ma rua, te tekau ma whitu
tamariki ki roto i te ruuma kotahi. Koia
nei ra te pai o te mahi a te pakeha, mehe-
mea ia nei i whakahokia atu ano ki nga
Maori taua whenua, kua riro noa atu na ia
Merepia. Kati na te mohio o taru nei o te
pakeha ki te. whakahaere hei oranga mo nga
tamariki maori koia e tu nei. Ko nga mahi
o tenei kura e rite ana ano ki o era atu kareti
—e rapu nei i te matauranga e ora ai te
. Wairua me te tinana, ko te mahi nui ano ia
ko te huarahi e ora ai te Wairua. I runga
ite paku o te oranga mo tenei kura, koia i
. kore ai e neke ake i te 80 nga tamariki. He
tokomaha nga mea kua puta atu i tenei kura
kua riro kei Te Aute, o tenei tau (1899) toko-
wha kua riro ano kei reira. Ko nga Iwi
tenei  o nga tamariki kei konei e kura
ana inaianei. Ko Ngatiporou me Ngatika-
hungunu ; nga hapu, Teaitanga-a-Hauiti:
Teaitanga-a-Mahaki, me Rongowhakaata.
Heoi ano, hei kona koutou,
Ma te Atua tatou etiaki,
Na te hoa pono o te tairawhiti,
PENE WARU.
Ki te Etita o Te Pipiwharauroa.
Tena koe,—Mau e ta atu ki ta tatou
nupepa te pukapuka a nga tamariki o Te
Aute ki o ratou tuahine o Hukarere, i tuhia
hei whakatata i enei kura e rua kia whaka-
haere a tahitia ai he tikanga mo nga tane
me nga wahine hei huarahi e tu ai a muri
ake nei he kotahitanga mo nga kareti Maori
o te motu.
Heoi. Mau e mea atu kia hapea e o taua
hoa e Waata Hipango raua, ko Purakau
Maika. Na
APIRANA T. NGATA,
Te Aute Kareti.
Hune 16th, 1899.
Te Aute Kareti,
Hune, 14th, 1899.
Ki o matou tuahine
o Te Kura o Hukarere, e noho mai
nei a kua puta atu.
E hine ma,
Tena ra koutou i raro i te atawhai o to
tatou Ariki, nana nei koutou me matou i
kowhiri mai i roto i to tatou iwi Maori puta
noa te motu, hei toro mai i te matauranga o
te pakeha, kia whakahokia atu ai. Ki muri
ki o tatou kainga hei taonga ki te iwi.
Kei mea mai ki to matou pakari rawa ki
te tuhituhi atu kia koutou, kaore nei i
matatau mai i era ra ki tenei ahua. Ehara
koa; he hao atu no o matou ngakau kia
whakakotahitia tatou a roto i enei ra e
takoto mai nei ki te kimi tahi ite ora mo to
tatou iwi Maori. He taikaha ano ta matou
nei mahi: otiia na koutou te mahi pakeke
rawa ki te whakatahuri i nga ngakau o o
tatou whaea, ki te turaki i nga tikanga
Maori e whakatutua nei i nga wahine o te
iwi Maori. E hine ma, ma koutou rawa ka
taea ai; he aha hoki ma matou, ko te
whakapai i o tatou whenua, ko te whaka-
haere i nga marae, i nga mahi nunui a o
tatou hapu. Ma koutou, a enei ra e takoto
mai nei, ko te whakapai i nga kainga, ko te

HE   KUPU   WHAKAMARAMA.
tieke i nga turoro, ko te tukituki i te mana o
nga tohunga, ko te whakaako i a koutou na
tamariki ki a koutou i aho ai a e ako nei i
tenei wa, te ata noho, te ahu whenua, te
karakia, te whakarongo ki te reo o nga ma-
tua, te whakapono.
Kei te timata mahi matou ma tatou tahi,
e rongo mai na koutou kua toro nga Kau-
peka o ta matou rakau, e kua nei ko Te
Kotahitanga o nga tamariki o Te Kareti o
Te Aute. Kei ko tata atu hoki te huihui-
nga o o tatou kareti Maori, kia takote
whanui ai he kaupapa mo tenei mahi nui
whakaharahara, e wawatatia nei e te ngakau
te hapai i to tatou iwi Maori. Ma koutou
ma nga mea wahine e manaaki mai i te
* tuatahi, kia waiho ai ko koutou nei tohutohu,
i nga tikanga mo te ropu wahine o te iwi
Maori.
Kei ngakau kore ki ta koutou nei mahi,
kei whakaaro koutou e kore o tatou whaea e
rongo i o koutou reo, e manaaki ranei i a |
koutou tikanga. Kia manawanui, kua pai
haere o tatou kainga, kua whanui haere nga
huarahi hei takahanga ma o koutou waewae
e taea ai te matauranga, te ora mo to tatou
iwi. Ma te Atua koutou e awhina.
Eia ora tona koutou. Ma te Atua e titiro
iho to tatou iwi. Mana koutou, me matou
e tieki e whakakaha.
Heoi. Na o koutou tungaane o te Kareti
o Te Aute.
Na  Ware P. Waitai me etahi atu e
52 i haina
PUKAPUKA III.
Ki Nga Etita o Te Pipiwharauroa,
Tena Korua, - Katahi ano au ka watea ki
te tuku atu i enei kupu kia korua. No te
12 o Aperira ka tae au, te Pihopa me Te
Manihera ki Te Rere, kei uta ake o Opotiki,
e hui ana Te Whakatohea i reira. Ka
mutu te Karakia me nga mihi ka whaikupu
Te Pihopa mo Te Ropu Tono Mihinare o
Te Hahi; muri iho ka ahu ona kupu mo
nga whakapae a te Maori ki nga Mihinare,
he mea tuku mai ratou e te pakeha hei
whakawai i te iwi Maori, kia mahue ai a
ratou mahi Maori, kia iwikore, kia ngawari
ai te whakaunga mai o nga tikanga pakeha.
He roa nga whakamarama a Te Wiremu.
Torutoru nei aku Kupu Apiti atu mo ana ;
Ko te mea nui i kitea e au i roto i nga
whakahaere a nga Mihinare. ko to ratou
manawanui, ko te u ki a ratou tikanga i
kauwhau ai o mua iho, a e haere nei.
Kaore au i whakahaere i to tatou kotahi-
tanga i roto i nga rohe o te Whakatohea,
he maharahara mai nooku ki nga awa me
nga huarahi kikino o Waiapu. Engari hei
te raumati au hoki ai ki reira ata whaka-
tutuki ai i era rohe.
No te 12 o Aperira ka whiti mai au i
Tarakeha ka haere mai i roto i te takiwa o
Ngaitai, o te whanau a Apanui, tutuki noa
ki Whangaparaoa i te 21 o Aperira.
Ko nga take ano i kauwhautia ki nga
marae o Ngatiawa, i korerotia e au ki enei
rohe, a i kaha te tautoko a nga Rangatira.
Ko nga mea enei i whakaaetia:—
1. Ko enei whare ka pokapokatia:—
Te WarangaKei   Maraenui
Rongomaihuatahi    „   Omaio
Te Ikiwa o Rehua    „    Whakaruru
Te Ruamanawahonu „   Maruohine-
[maka.
2. E rua nga whare tera e whakaarahia, a
kua whakaaetia kia pokaia:—
Torerenui a Rua   Kei   Torere
He whare hou        „     Te Kaha
8. Kua   whakaaetia Ma whakatapua te
waipiro i runga i nga hui e tu ki enei
marae:—
TorereWhakaruru
Te KahaRaukokore.
Ko Te Whanau a Apanui o Hawai tae mai
ki Waiorore  kei te whiriwhiri i ta ratou
kupu mo tenei take.
He take hou ano i timataia atu e au i
tenei takiwa,
1. Kia hainatia te pitihana i tuhia ki
Taumata-o-Mihi, Waiapu e Te Komiti o te
Kotahitanga, Ma whakaakoria nga karaipi-
ture ki nga tamariki o nga kura Maori o te.
rohe o Ngatiporou, Turanganui ki Tarakeha.
I whakaaetia tenei take e nga pa katoa a
kua tata te tutuki o te haina i nga pukapuka.
2. Kia tonoa ki Te Kawanatanga kia
tukua mai he mana ki nga komiti Maori ki
te whiiu i te tangata haurangi e tomo ana ki
nga whare runanga, e tukino ana ranei i
nga marae o aua whare. I tautokona tenei
take, a kua tae atu i Te Komiti o Te Aute
ki te aroaro o te Kawanatanga.
No te taenga mai o Timi Kara ki Papawai,
Wairarapa, i te SO o Hune ka whakaatu ia
i tona whakaaro, kia whakatuturia he kom-
iti mo nga pa Maori hei tiaki, hei tohutohu,
hei whakapai i nga kainga. Ka mea atu i
reira, mehemea ka ara enei komiti, ko te
mahi tuatahi tonu ma ratou ko te whaka-
haere i nga tikanga peehi i te -waipiro.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Kei te whakaaro Te Whanau a Apanui ki
te whakamahi i o ratou whenua. Kua noho
he hipi ki Tunapahore. Ki te whai moni i
tenei tau ka whakanohia he hipi ki Te Hou-
poto Paraka. I takoto ta ratou tono moni
i au ki te aroaro o nga komiti o Ngatiporou :
Kaore i taea e era, i te nui o nga raruraru
hei whakapaunga mo nga toenga hereni.
He iwi ora enei ki taku titiro, i to ratou
ahu whenua, i te kaha ki te tautoko i nga
kura, i nga tikanga o te karakia. He hua
te tamariki o tenei takiwa : i tirohia e maua
ko Hakaraia Pahewa, Minita o Te Kaha, te
pukapuka rehita o nga iriiringa tamariki o
nga tanumanga tupapaku o te pariha o Te
Kaha mo nga tau e wha ka pahure nei: 176
nga tamariki i iriiria, e 62 nga tupapaku.
Kaati ki te whakaaro e tata ana ki te 120 te
pikinga ake o te tokomaha o nga tan-
gata o tenei takiwa, timata mai i Torere,
whakamutu ki Whangaparaoa, i roto i enei
tau e wha.
Kei te wehewehe nga karakia : ko Ngai-
tai, ko Te Whanau a Te Ehutu me Te
Whanau a Maru, kei te Hahi Mihinare : Ko
Te Whanau a Apanui kei .te Ringatu.
E whakauruuru ana ki roto i enei te Pikopo.
Kanui toku whakamihi kia Hakaraia Pahewa
mo toma kaha, mo tona ata whakahaere i
tona tinana me to raua kainga ko tona hoa.
Ko ia hei kaumatua hei whakamaunga atu
mo nga mahara o ona taina, tuahine i hoki-
hoki atu i nga kareti, i nga kura, hei taunga
atu hoki mo nga tikanga a Te Kotahitanga
ina toro he peka mona hi tera wahi.
Tera e nui ake nga mihi mo nga manaaki
. a enei iwi: kaati me haere i roto i te nga-
kau. Ehara hoki i te kitenga kotahi, ka
takataka tonu nga waewae o nga kaiwhaka-
haere o a tatou mahi i era takiwa, ka honu
tonu te kite te mihi. Otira ki te kite iho o
ratou kanohi i enei kupu, ka mohio iho ratou
kei te mau tonu atu nga whakaaro ki nga
nohanga tahitanga, ki nga korero, me nga
ahuareka o era ra i haere ai au i roto ia
ratou. Kia hono mai hoki te .whakaaro, kei
tau te aroha.
Heoi enei kupu,
Na to korua hoa,
Apirana T. Ngata.
Greytown North,
Hurae 1, 1899.
NGA WHAKATAUKI MAORI.
" He Waka ia nei e taea te here."—He tino
whakatauki tenei na te tangata i nga whai-
korero mo te tupapaku. E takoto marama
ana, te tikanga o tenei whakatauki. Ki te
hiahia te mate ki tetahi tangata, kite ki a te
Maori, e kore ia e taea te here ara te pupuri
ki te ora. E whakatika ana au, e whakahe
ana hoki ki tenei whakatauki. Biro ake te
waka i nga waipuke nunui, ahakoa herea ;
engari te mea pai me to ki tahaki ki te wahi
kaore nei e taea atu e te wai. He maha nga
tangata kua mate, e taea ano te here kia roa
nga ra e ora ana, ka mate ai, (hei te mate
ano hoki te mutunga) otira i te kuare o nga
kai-tiaki na reira i hohoro ai to ratou mate.
Mehemea ana i waiho e etahi tohunga
Maori a ratou turoro ki uta ki te wahi mar-
oke, tera ano pea e roa e ora ana ka mate ai,
tena koa pangaia ana ki te wai, a mate tonu
atu. Ehara i te mea ko nga tohunga anake
e whakahohoro ana i te mate o te tangata,
engari ko te nuinga ano o te tangata, Maori,
Pakeha. Kotata nuinga na te kuare, ko ta
nga tohunga na te tinihanga na te kohuru.
Ehara ia nei i te kohuru te rumaki i te
tangata e pangia aua e te mitara ? Mehe-
mea e kore e taea te tangata te here, he aha
i hoata ai he rongoa mona ? Kaore au e
whakapono ki te kia te tangata e mea nei,
" He ra ano i whakaritea e Te Atua mona."
Ki taku whakaaro he kohukohu tenei korero.
Na te Atua ranei nga tangata i patua kohu-
rutia i whakarite ki a kohurutia ? Mote
mate o te karaitiana tera ano pea tenei
korero, e tika. E kore au e whakapono na
te Atua i whakarite te matenga o te tangata
haurangi, i kai waipiro nei, eke ana ki runga
i tona hoiho, whakaoma ana i te hoiho, taka
ana, a whati tonu atu tona kaki. Na te
Atua ranei i whakarite tenei mea ? Pai ke
atu ki te Atua ki a ora ia, me kore tona
ngakau e ripeneta. " Kahore he hiahia o
te Atua kaha rawa, o te Matua o to tatou
Ariki, o Ihu Karaiti, kia mate (mate wairua)
te tangata hara, engari kia tahuri mai ia i
ana mahi tutu, kia ora'' Ahakoa herea te
waka, toia ranei ki uta he pirau, ano te.
mutunga. Ahakoa herea te tangata toia
ranei ki uta he pirau, ano te mu-
tunga. " He puehu koe a ka hoki ano
ki te puehu." E te kai-korero, e mohio ana
ranei koe he puehu, he pirau, he mutunga
mo to tinana ? I te motunga o " te aho
hiriwa " ka rere koe i te awa o te mate, ki
hea he unga atu moa, ina tae koe ki te
Moana o te Mutunga-kore ?
He ngaro tangata ora"—Haere te tan-
gata ora i tana haere ki etahi atu whenua,
ngaro i tana ngaro mo nga tau maha, a tena
ano te ra ka hoki ki te wa kainga; tena ko

HE   KUPU   WHAKAMARAMA.
te ngaro o te tangata mate e kore e hoki mai.
" He ngaro tangata ora, ngaro ake a ka kitea
ano, tena he  ngaro tangata mate, e kore
hoki e kitea ano."   Ehe aha tenei whakata-
uki i runga i te tikanga o te whakapono.
Ahakoa    mate te    karaitiana, ehara i te
ngaro i ona whanaunga, i ona hoa, engari
he haere i te tuatahi ki te wa kainga, kaore
hoki he kainga pumau mo te karaitiana i
konei, a tera ke atu ano he okiokinga mo te
iwi a Te Atua, e tino rite ai enei kupa,
" Mutu ake i reira te whakararuraru a te
hunga kino ; okioki ana i reira te hunga kua
mauiui."   (Hopa. 8.17).     " Na,   e   kore
ahau e pai, e aku teina, kia kuare koutou ki
tohunga kua moe, (he moe te mate ki te
karaitiana) kei koingo koutou, kei pera me
era atu kahore nei o ratou tumanakotanga
atu."   (1 Teharonika 4.18).   <• Kua whiti
. ata ratou i te mate ki te ora."   He manene
te  karaitiana  i   tenei   ao,     " He   ngaro
tangata   ora.'      Ko   tenei   he   kupu ma
te     hunga   whakapono    ina    hoki mai
a Te Karaiti hei kingi mo tenei ao.   He
tika ano kua ngaro atinana ia, otira " he
ngaro tangata ora,'' apopo ia te heke iho ai
i runga i nga kapua o te rangi, me tana
hunga tapu—e heke iho ia he nui te koro-
. ria me te mana.   Ko taua ra karanga ai te
hunga i whakaparahako kia ia, i whakaha-
wea, i takatakahi i ona toto tapu, " E nga
maunga horo iho ki runga kia matou: e nga
pukepuke hipokina matou " ; a taua ra ano*
hoki te hunga i tahuri kia ia, i uru ki ona
. mamaetanga, hari nui ai, hamama ai te reo
ki te karanga," Amine.   Ae ra, haere mai,
ete Ariki e Ihu."   (Whakakite 22.20).   E
te kai-korero, ki te puta mai a Te Karaiti
inaianei ano, ka pehea tau karanga ?
" Ka mate kainga tahi ka ora kainga
rua." Te tikanga o tenei whakatauki mo
te mate kai. I te mate kaitanga o tetahi o
nga kainga o te tangata, ka haere ia ki te
rua ona kainga, ki te wahi e hua ana te kai.
Ea ahei ia ki te ki, " Ka mate kainga tahi
ka ora kainga rua " Ea rite pea tenei kupu
-mo Hakopa. I te mate kaitanga o te
whenua o Kanaana, heke ana ia me tona
whanau ki te whenua o Ihipa, ki te whenua
nui te kai, ki te kainga hoki kua rite mai i
tana tamaiti i a Hohepa hei tukunga atu
mona. Waihoki e rua ano nga kainga o te
Karaitiana, ko tenei ao, me tera ao, ara ko
te kainga kua riro atu nei to ratou Ariki kei
-te taka mai hei tukunga atu mo ratou.
."Kei pouri o koutou ngakau. . . . He
maha nga nohoanga i roto i te whare o
toku Matua. . . . , Ka haere ahau kii
te mea i tetahi wahi hei tukunga ake mo
koutou "    (Hoani 14, 1 2)    Te aroha nui
o te Tama a Te Atua ! I timata   mai tona
aroha i te whenua - i te puke ki Kawari—a
tae noa ki te rangi-—ki te torona o tona
Matua.   Apopo nga   Karaitana   mangere,
ngakaukore, te pera ai me nga tuakana o
Hohepa te whakama ai, te tangi ai ina tino
mohio ratou ki te hohonu o te aroha o Te
Karaiti.   Ae, e rua nga kainga o te Karaiti-
ana, ko tenei ao, ko tera ao.    Otira ahakoa
kei te ao  nei  ratou,   ehara ratou i te ao
(Hoani 17,14,15).   I koingo te ngakau o
Paora ki te haere ki   tona kainga tuturu,
" E karapitia mai ana hoki ahau e nga mea
e rua he hiahia nei toku  ki te haere, kia
noho ai ahau kia Te Karaiti;   ko   te mea
tino pai rawa hoki ia."   (Piripai  1,   28).
Ko Te Karaiti te whaiaipo a Paora.     Otira
ahakoa te koingo o tona ngakau kia wawe
ia te tae ki te karauna kaa rite mai mona,
Id tetahi hoki o " nga   nohoanga   maha,"
mea atu ana ia ki nga   tangata o Piripai,
" Ko te noho ia i te kikokiko, engari tena
he pai mo koutou."   E te Kai—korero mou
tetahi o aua " nohoanga maha," kei wha-
kaparahakotia e koe te aroha o Te Atua.
Ko te hea kainga tau e whai ana ?   Kei rite
ra koe ki te purerehua e rereere noaiho ana.
Ki te hiahia koe kia tae koe ki te Rangi, ko
te huarahi kei a Hoani 14, 6;   ko te tino
whakamaramatanga o taua huarahi taihoa ka
tuhia, ara, ko, "Te Huarahi ki te Ora,"i
tangohia mai i " Te Karere o te Rongopai,''
No. 21.
[E Te Pipiwharauroa—Tenei kua kite
iho i to tono kia tukua atu a taua whaka-
tauki a te Maori, kia tuhia ki to poho, hei
titiro ma enei whakatupuranga e haere mai
nei. He whakaaro pai tenei. Kei te tatari
toru au ki nga kaumatua kia whakamana i
to tono, otira kaore ano. He aha ra te
take ? He nui rawa pea no ratou raruraru.
Kaati maku ma te mea mangere e tuku atu
he paihere whakatauki, e toru tonu nga taka-
kau. Ko enei whakatauki e mohiotia ana
ete katoa, he hauwarea noaiho. Heaha
koa ra, hei timatanga mahi noa pea. Ite
potopoto rawa o enei whakatauki, i te tino
marama hoki o ratou ritenga, na reira i
tapiritia atu ai e au. Ki nga kupu-whaka-
wairua. E tumanako ana ahau, e inoi ana
hoki me kore enei kupu e manaakitia e te
Atua hei hoatu i te maramatanga ki etahi
ngakau pouri. Heoi.
Na to tuahine
\_\_\_\_\_\_\_Te Hineiti Horirerire.]
Bond, Finney, & Co., Printers, Nelson.

he Apiti ki te Pipiwharauroa.
TE AO KATOA.
" Koia ano te aroha o te Atua ki te ao ( katoa
ara kia koe ) homai ana e ia tana Tama kotahi,
kia kahore ai e mate a ..................(to ingoa)
e whakapono ana ki a ia, engari kia whiwhi ai
a .................. ( to ingoa] ki te oranga tonuta-
nga. " — Hoani 3. 16. E hoa e whakapono
ana ranei koe ki tenei korero, a he aha te tohu
o to whakapono ?
RONGOMAIMATE.
I haere etahi tamariki taane pakeha tokorua
ki te pupuhi manu i tetahi roto i te Waipou-
namu. I te ahiahi i a raua e whakawhiti ana
i te roto i runga poti, ka rere tata mai etahi
waana kia raua. I te kaika o te hoatutanga
a tetahi i te pu a tona hoa paku tonu atu, ka
tu te kaki, a mate tonu atu. I te unga atu ki
uta ka whakawahaina e te mea ora te mea
mate ki to raua kainga, e wha maero te taw-
hiti. I kite ano etahi taangata i a ia otira ki-
hei i aroha mai. I te taenga ki te kainga hi-
nga tonu atu ia i te kaha rawa o tona ngenge
a i ngaro katoa hoki ia i te toto. — I mate te-
tahi tamaiti iti e 4½ nga tau, ki Poneke, i te
kainga wehike. I waiho e nga matua kia moe
ana. No muri ka maranga a haere ana ki te
ruma, i reira te pounamu waipiro e tu ana.
Ka tapiki tona ringa, ka hamama te waha, ka
wakaheke te korokoro, mate tonu atu. No
nga matua te he ki te waiho i ta raua kai ki a
tu noa. He maha nga maori kei te kohuru i
a ratou tamariki ki tenei kai kino. I roto ano
i te kopu te tamaiti e whangaia ana ki te wa-
ipiro, i te whanautanga mai ka matakitaki ki
nga matua e inu ana, e haurangi ana, i te pa-
keketanga ka whakamatau i te kai e arohatia
nei e ona matua, a tona mutunga kei———— !
I Poene he taone hi ika i Ahitereiria i ngaua
tetahi tamaiti e ono nga tar, e te nakahi. I
a ia e oma ana i roto i te kaari ki te puna wai
ka mahiti mai te nakahi, tarewa ana ki. tona
ringa matau. Katahi ka puritia e ia ki tona
ringa maui te mahunga o te nakahi, ka kutia
e ia kia kore ai e kaha ki te ngau, ka oma ia
ki tona whaea hei patu i taua ngarara. I
tapahia e te koka te pito o te ringa o tona ta-
maiti i ngaua e te nakahi, ka herea a runga o
te ringa hei arai i te paihana. I te taenga mai
o te takuta ka hoatu he rongoa hei whakatu-
ngawiri. Kaore ano kia mohiotia tona oranga
matenga ranei. He tino maia tenei tamaiti !
I haere a Rutene Haerewa, no N ' Porou ki
te hopu hoiho. I te maunga o tetahi ona ho-
iho'ka panga te kaha ki tetahi a.ka tau atu ki
te kaki. No te rerenga atu o te ringa o Ru-
tene ka oho te hoiho kua mau ra i tetahi pito
o te taura a ka uru te ringa o Rutene ki te
kaha i tetahi pito, katahi ka kahakina. I ka-
ha ano ia ki te karo i nga rakau, no te huringa
o te hoiho ite whare ka akina ki te taha o te
whare ; e rua nga ra i takoto ai ka mate. I
tino whaia tenei tangata e te mate. I whano
tata ano ia ka mate i te pakarutanga o tona
pu engari ko tona ringa i haehaea. — I tetahi
pakeha no Mangaweka e tauraki ana i te tai-
namaiti ka paku taua mea, pakaru katoa tona
whare a koia mate rawa. — I horo tetahi rua
waro i Hariwheki, Kanata, 160 nga tangata i
tapukea e 30 ano nga tupapaku kua taea — I
kitea a Hami Pahiroa he tangata e tino moh-
iotia ana ki Wairarapa ki Taupo, e takoto ana
kua mate i taka i runga hoiho. — "I a tatou
ano e ora ana kei roto tatou i te mate. "
RONGOMAIMOANA.
Kua kitea a te Perthshire, e 54 ra i ngaro
ai, i maanu haere ai i te moana. E 4 ano ra
hei rerenga mai mona i Poihakena ki Murihi-
ku. No te 26 o Aperira ka rere mai i Poiha-
kena : no te 28 ka whati te rino huri i te wira.
Kaore nga initinia i whakahaua e te kapene
ki te whakaora i te wira, i tatari ma tetahi ti- •
ma ratou e parete. I hutia ano nga heera,
otira i te pakupaku o nga hera me te nui o te
kaipuke, ( e 5550 tana ) kore rawa i panuku,
engari i paea haeretia e te au e te hau. No
te 13 o Mei ka kitea e te Whangaroa, he kai-
puke hera, nana i kawe mai te korero kei te
ora taua tima, i mea hoki te nuinga o te tan-
gata kua totohu, pera me te Ohau. I pouri
nga pahihi i tenei wa mo to ratou putanga ki
waho o te ara o nga tima mai o Poneke. I ki ra.
tou i rite to ratou kaipuke ki te Aka o Noa. I te
24 o nga ra ka mahara ano ratou ki te ra wh-
anautanga o te Kuini ; i tumanako ki a whiti
rangimarie atu ia ki tera ao a tona matenga.
No te 25 ka kitea ratou e te Northern Chief,
he kaipuke hera ano. I tenei wa 10 nga tima
ki te rapu ; kua hangai hoki a te Perthshire ki
te huarahi mai o nga tima o Akarana. Ka
pau nga taewa mete paraoa, ko te miiti he
nui he hipi huka hoki te utanga o te kaipuke.
I te 27 ka 926 maero te paenga a ka whakata- ,
ta ki nga moutere. I te wehi kei pakaru, ka
timata te mahi a nga initinia i te wira : tetahi
riri kaha, he iti kau te kai me te moe. No te
7 o Hune ka kitea e te Vera Jean he kaipuke
hera ano. Ka 46 nga maero te tatanga atu ki
Norfolk Island, te motu o te Pihopa o Mere-
nihia, ka oti te wira te hono ka haere iti te ti-
ma. Ka 100 maero te rerenga, ite 13 o Hune
ka kitea e te Talune, he tima no te Uniana,
ka paretetia ki Poihakena, kaore hoki e kaha
te ngoki a taua turoro. I pouri nga initinia
mo te moumou o ta ratou mahi; No te 20 o
Hune ka tae ki Poihakena. He nui te pohi-
ritanga i a te Tarune raua ko tana whakaora-
nga. I arahina raua i whio nga tima i umere
te mano o te tangata. .I a te Pahia e piupiua
ana e te hau e te marangai e rua ona taiawh-

he Apiti ki Te Pipiwharauroa,
iotanga.,  Kaore ano kia mohiotia e hia mano
pauna ranei te utu kia te Tarune.    Te waim-
arie o te kapene! — He hanga aroha .te mate-
nga o nga tangata tokowha o te Hinemoa ki
Whangaokeno, Waiapu.   E kino ana ano te
moana kahaere te: poti ki uta a tahuri tonu
atu; e rua i ora e wha i mate; ko te mete tua-
tahi tetahi.    Ta ratou mahi he whakau i nga
mea mo te whare-raiti i Ihi Keepa.
RONGOMAITAKARO,
Kua tae mai te tima whutupooro o Ingarangi
ki Ahitereiria. Ki te rongo korero e kore pea
ratou e whiti mai ki Niu Tireni nei, otira kei
te Whakahaerea e to, tatou Uniana kia whiti
mai ki te whenua o te Maori. Ka toru o ra-
tou pureitanga ki Poihakena, a kaore ano ra-
tou kia mate noa. I te pureitanga ki Hirini
e 4 a ratou pahia e 3 a Hirini. — Ka nui rawa
te :kaha: o te Arai, tetahi o nga karapu Maori
o Turanga nei; tera, pea e riro i a ratou te Ka-
pu, i runga i te mea kua mate katoa i a ratou
nga karapu.pakeha. — I kitea e matou i roto
i " Te Tui •' 13 nga pureitanga o Te Aute i te-
ra iau, e 6 nga wininga, e 2 nga matenga, e 2
i rite tonu, 1:kaore i pureitia; 180 a ratou pa-
ina katoa, e 43 a era atu taha. I tenei tau ka
5 o ratou pureitanga; kotahi to ratou wininga.
— Ki te ki a nga nupepa o Amerika kua Wha-
katahuritia a Hoani Harawana (John Sulli-
van ) he tiamupiana i te ao mo te riri, ki te wha-
kapono i runga i te kauwhau tanga a Muuti.
Ko te .rewera tona hoa riri inaianei. — Kei
Niu Tireni nei a Horano te tiamupiana o te
ao mo te purei mu. Ka 763 ona pureitanga,
620 ona. wininga, 140 ona tainga, a ka toru
ano ona matenga. — I te reihi potitanga o Ha-
rawana, raua ko tetahi toa ano .o Ingarangi,
ko Hemi te ingoa, ko to Harawana poti i wini.
Ko Renara (Reynolds) te tiamupiana mo
te eke paihikara i Niu Tireni, no Akarana; ko
Hare. Uru;te tiamupiana Maori, no Kaiapoi.
•—Kei Ingarangi te tiima kirikiti o Ahitereiria.
Ka 13 o ratou pureitanga; ka 8 wininga; ka 1
ano matenga; ka 4 ritenga. I rite ai ehara i
te mea, hei rite no nga paina, engari, he kore-
nga kaore i mutu, te purei i nga ra i whakari-
tea Ko te nuinga o nga pureitanga, ki nga
karapu ririki; ka rua nga pureitanga nunui,
ara o Ahitereiria katea ki Ingarangi. Te pu-
rei nui tuatahi kaore i oti: Ahitereiria, e 482,
Ingarangi, e 348, kotahi tangata i toe. Te pu-
rei ruarua: i wini a Ahitereiria: A, 449. I, 446.
Kaore: he: tangata i mate o Ahitereiria i te u-
runga tuaina ka mutu: te purei; i tino mate a
Ingarangi. Ko te tino tangata toa o Ingara-
ngi, o te ao katoa, he mangumangu no Inia, he
momo kingi Tona ingoa ko Ranjitsinhji!
He golf tetehi takaro inaianei, kei te tino pi-
rangitia e te Maori, engari te he he purei no
etahi tangata i te Ratapu. He mahi tino pai
kia " Te Pipi" nga mahi takaro ataahua, he-
oi e nga tamariki taane kaua e aru i nga tika-
nga a nga pakeha tutua, kaua e tukua ko nga
mahi ahuareka hei rangatira mou, hei atua ra-
nei mou, a kia takahi koe i te Hapati o Ihowa.
Ehara te Atua i te tangata kia tinihangatia e
koe. Kaore Ia e mate, engari ko koe ano ko
te tangata e mate.
RONGOMAITAWHITI.
I whakatauria e te Komihana ko Marietoa
te kingi o Hamoa, engari i tono ratou kia wh-
akarerea e ia te torona. Tera e whakaturia
he kawana hei kaiwhakahaere mo Hamoa. E
whakaae ana a Marietoa me Mataawha. Kua
tonoa ko Meiha Mea hei kai-whakahaere mo
Ingarangi ki Hamoa. — Te riri a nga Piripa-
ini hunahuna ai. I kokiritia e ratou te ope o
nga Marikena; e 30 nga Marikena i mate.
Kua karangatia a Atimara Tiui kia hoki ki te
kainga. He pohiri nui kua rite mona. — Kei
te ririiri a Ingarangi me Taranawara (Trans-
vaal ); taihoa pea ka whawhai. Kei raro tera
whenua i te mana o Ingarangi, engari ko Kur-
utia ( Kruger) ko te tumuaki kaore e pai ki te
Ingirihi. Kua tono etahi hoia o Ahitereiria ki
a haere ratou. — I nga tangata o te karakia o
Mahomete e mau mai ana i te 'whariki tapu'
i Ihipa ki te pa tapu i Meka, i Arapi ka auk-
atiria ratou e nga kai pahua, tangohia ana te
whariki; ma te £600 rano ka whakahokiria
mai ai. Kei te pehea ra te poropiti a Maho-
mete mo tona takapau ? — I timataria he nu-
pepa Ratapu i Ingarangi, otira i te kaha o .te
riri a te iwi whakamuturia ana. Hia! hia !
hia! Ingarangi! " Ma te tika ka kake ai te
iwi" — Whakatauki 14. 34. " Kui! Kui!! "
RONGOMAITATA.
I te whakawakanga i a O' Kanara, te piri-
himana o Nepia i whakapaea mo te tahae, i
tukua ia. — Kua whakaturia ko Ta Ropata te
Tauti hei Tino Kaiwhakawa mo te turanga o
Ta Hemi Perenetekaha, i mutu i tera marama.
He roia tino matau a Te Tauti, he tino hoa-
riri no te hoko waipiro. — I hamenetia e tetahi
pouaru te Kaunihera o Hirinihama, Otautahi,
mo te matenga o tona tama i runga paihikara
ite tutukitanga ki te kaata hari paru, ite kore
rama o te kaata. E £300 te utu ma te Kau-
nihera ki taua wahine. —No te 23 o Hune ka
tuwhera te Paremete. Te nuinga o nga kupu
a te Kawana ko nga kupu ano kua puaki i ona
Minita; i puta ano tona korero mo te iwi ma-
ori me o ratou whenua. Taihoa ra te roanga
ake o nga. korero, ka kapi te apiti. Tena ra
koutou e nga hoa : mahara mai. — No te 20
nga haora i te ata tu o te 1 o Hurae ka moe a
Ngamihi, e rima tau, te tamahine a te Ropere
Taahuri me Mihirini, ki Te Raukahikatea.
Hoatu e hine ki te wa kainga !