PIPIWHARAUROA
HE KUPU WHAKAMARAMA

HE KUPU WHAKAMARAMA,
Nama 16.NELSON,                                  HUNE,    1899.
EDITOR—REV. F. A. BENNETT.
TE PAREMETE.
Ahakoa he tamariki matou, kaore ano
kia whakamatau noa ki nga kai maaro o
nga korero, me nga mahi, o te Paremete
tenei kei te pupa ake te hiahia, kia whai
kupu ano a   Te Pipiwharauroa   mo   nga
korero me nga mahi e whakaki nei i nga
whakaaro o te tangata, kua puta ta matou
kupu i tera rerenga o ta tatou manu, kaore
a matou whakaparahako  mo   nga   korero
Paremete, mo nga korero whenua   me te
nuinga o era atu korero, engari ko ta matou
tohe kia waiho ko to mua ki mua, ko to
muri mai ki muri mai, a ko to muri rawa ki
te hiku.   Ki to matou whakaaro ki a penei
te tutira o nga mea hei whakaarotanga ma
te tangata ara—(1) Wairua ; (2) Tinana ;
(3) Hinengaro ; (4) Whenua ; (5) Era atu
taonga.   Ki te nuinga pea o te tangata ko
o muri ka whitia ki o mua, a ko te Wairua
hei muri rawa, a kore noa ranei.   " Otiia ka
mea te Atua kia ia, kuare, ko a tenei po ano
tangohia ai tou wairau i a koe ; a ma wai
nga mea kua pae na i a koe?"   Ka penei
ano hoki te tangata mona  ake ano   nga
taonga e meatia ana e ia, a e kore e hua nga
taonga whaka-te-Atua."    " .Matua rapua te
rangatiratanga o te Atua, me ana mea tika;
a ka tapiritia mai e nei mea katoa ma koutou"
—ara nga mea hei oranga mo te tinana.
Kaore te tangata i hangaia mo te whenua
engari te whenua mo te tangata.   Kaore a
matou whakaparahako mo nga korero kawa-
natanga, no te mea kihai te Ariki i whaka-
parahako ki era mea ; heoi ano tana ko te
whakatupato  i te tangata kei romia ona
whakaaro katoa e era hanga a ka wareware
i a ia tona taha ki te Atua.   Nana te kupu,
" Hoa. tuki a Hiha - ara ki te Kawanatanga—
nga mea a Hiha, a ki te Atua ano hoki nga
mea a te Atua."   I tautokona tenei kupu e
tana pononga i toa nei ki te karanga i te reo
Ratani, i a ia e tukinotia ana, " Civis Roma-
nus sum "—" he tangata ahau e tiakina
aua ,e te mana o Roma ';   Nana ano hoki i
waiho iho enei kupu hei whakaako ia tatou.
" Eia ngohengohe nga wairua katoa ki nga
mana nunui. Kahore hoki he maua.no te
Atua anake: nga mana otenei wa nei he
mea whakarite na te Atua.'' He tauteka ia
matou i te kupu a te " Kingi o nga Kingi,"
me tana Apotoro, ara e te iwi ki a u, kia
ngohengohe, ki to tatou kuini, me aria kai
whakahaere katoa.
Ea pihi nga rau o te piki, ka mohio te
tangata ka tata te raumati. Inaianei kua
korikori te taha kawanatanga, me te taha
Apitihana, no te mea ka tata te ra pooti;
hei te mutunga pea o tenei tau. Kua timata
noa te kauwhau a te Hetana te Pirimia, me
te Kapene Rahera hoki, te upoko e,te taha
whakatete. Kua timata ano te whakaari a
nga tangata Maori i o ratou ingoa, ara nga
tangata e wawata ana kua riro mai i a ratou
nga nohoanga honore o te whare o raro. He
tokomaha nga hoa riri mo nga mema taw-
hito. E kore matou e mea, ko tenei ko tera
ranei ta matou tangata e tautoko ai, engari
ko ta matou tono ki nga kai awhina katoa o
" Te Pipi," kia pooti ratou mo te tangata
tika, pono, kaha, whakaaro hoki mo te ora o
te iwi katoa, haunga ia tona ake ora. E
kore matou e mea me pooti ko nga kai
awhina i te Kawanatanga i te Apitihana
ranei. He maha nga mema Pakeha e rite
ana ki te pononga. Mehemea kei te taha
Kawanatanga ratou e kore rawa o ratou
waha e hamumu, ahakoa kitea atu e ratou
te he o etahi tikanga a te Kawanatanga. E
nga mema Maori e aru i ta to hinengaro i
whakahau ai ki a koe, kaua e whakapononga,
engari kia toa kia tu taane. " Kui! Kui !
Whitiwhitiora !"—ae, whitiki, whitiki !
(Taria e whakaoti.)
TE RETA   MAI A APIRANA
NGATA, M.A., L.L.B.
PUKAPUKA II.
Ki nga Etita o Te Pipiwharauroa.
Tena Korua,
He roa rawa tenei te takiwa o muri iho i
W

HE KUPU WHAKAMARAMA.
taku pukapuka tuatahi kia korua., i te nui
rawa ano o nga raruraru te taea te whakaaro
atu he kupu mo ta tatou nupepa.
I oti i au te whakamarama atu i taku
pukapuka tuatahi taku whakatakotoranga i
nga kaupapa o nga tikanga ki Torere me
Te Pahou. Na reira i tangatanga ai taku
haere, me taku korero i roto i a Ngatiawa
puta noa ona rohe ahakoa he iwi tauhou
rawa tera ki au. Timata atu i te Hatarei te
1 to Aperira ki te Ratapu te 9 o Aperira e iwa
oku ra i haere ai i roto ia Ngatiawa, kau-
whau ai, whakamarama ai i nga tikanga a
Te Kotahitanga o Te Aute, whakaatuatu ai
i ana wawata mo te ahua o to tatou iwi
Maori. I Te Whare o Toroa (Whakatane)
ano ka kitea atu te waingohia o toku tira,
Ka whakaae mai a Te Hurinui Apanui, te
tangata o tera iwi o Ngati?wa, kia pokaia te
tuarongo o Wairaka whare, a kia pehia
tenei kai a te waipiro i runga i nga hui
katoa e tu ki Te Whare o Toroa. I kite au
i nga pa katoa o tenei iwi e mau nei te
rarangi o nga kainga, nga ingoa hapu, me
nga whare nunui:—
Te whare o        N'HokopuWairaka
Toroa
Te Pahou       N'Pukeko me   Awanuiarangi
N 'Rangataua  Rangataua
Poroporo„                 Pukeko
 Tamatearehe
Paerauta
Otamakaokao 
Pupuaruhe Te Patuwai He whare kei
te hangaia.
PiripaiN'Wharepaia                Toroa
OtamauruTe)   Ngai Taiwha-   Taiwhakaea
Putere               kaea
Hekerangi   Te Pahipoto   Okuataupare
Te Umuhika Tuwharetoa
Oniao
Ko nga hapu ake enei me nga whare
nunui o Ngatiawa, nga wehewehenga o
Matatua e tu nei ona pou e toru, ko
Te Koohi kei Whakatane, ko Putauaki kei
runga o Matahina e titiro ana ki nga hau e
wha, ko whakapaukorero kei runga o Mata-
ta. Ka takoto a waenganui he mania, e wha
nga awa nana i tapahi ko Whakatane ki tenei
taha, ko Tarawera me Rangitaiki ki te
hauauru, ko Orini ki te taha moana. He iwi
mate a Ngatiawa i nga whiunga a te ture ; a
i tangi toku ngakau mo ratou i tino whaka
mamae rawatia e Te Kawanatanga mo nga
hara o mua i mahia i runga i te pohehe, i
nga whakawainga a nga matauranga o etahi
atu whenua. Te kaati i te ture ko te whiu
i nga tinana o te hunga i hara, a i tetahi
wahi iti o te whenua. Kahore i tirotirohia,
i whiriwhiria e te ture, engari i utaina atu te
hara o etahi ki runga i te katoa, murua ana
nga whenua katoa, a riro ana na Te Kawana-
tanga i whakahoki mai etahi wahi ririki nei;
a kaore i hoki pai mai. Kotahi te wiki i
whakaatuatu ai nga rangatira o taua iwi i o
ratou mate whenua ki au, i nga raruraru i
tupu ake i roto i Te Kooti whenua Maori,
Kei Waenganui ia ratou e whakanoho kino
ana i te tangata, e wehewehe ana i nga
tangata rangatira o te whare kotahi, i nga
whanau me nga hapu o te iwi kotahi.
Ko enei mate katoa i ata tuhia e au hei
whakamahara mo tetahi takiwa e watea ai
au ki te tuku i etahi kupu kia ratou me nga
huarahi e kitea P au.
E toru nga take a Te Kotahitanga o Te
Aute i whakahaerea e au ki roto i tenei
takiwa:—
1. Ko nga wharepuni me nga whare
nunui huinga tangata. Me pokapoka
nga tuarongo. E toru nga whare o
Ngatiawa i whakaaetia mai e nga
Kaumatua kia pokaia,—ko Wairaka i Te
Whare o Toroa, Ko Pukeko i Te Poro-
poro, Ko Tuwharetoa i Oniao. E
rua nga whare hou e hangaia ana kua
whakaaetia kia pokaia—No Pieki
Rewiri ara no Te Patuwai kei Pupu-
aruhe, no Ngati Rangitihi kei Matata.
2. Ko te waipiro kia tino whakakorea i
roto i nga hui maori katoa, i runga ano
hoki nga marae huinga tangata. I
whakaaetia tenei take e nga rangatira
katoa. Kaore te Kotahitanga i te ki i
naianei kia whakakorea nga hui Maori,
Engari kia ata whakahaerea aua moni,
Kei nui rawa nga taonga me nga kai e
pau, kei raruraru nga take korero o nga
hui, kei whakawherutia noatia iho e te
waipiro.
3. Ko nga wahine kia kaha ki te whaka-
epaepa, a ki te whakatuputupu i nga tin-
ana o a ratou tamariki,  notemea ko
enei nga taonga o te iwi Maori e tupu
ake ana hei tiriwa mo o ratou matua
"kua tu tatahi rawa nei i nga mate tin-
ana e huna nei i te tangata.
Ko nga take e. rua tuatahi he mea ata
kowhiri naku i roto i nga tini take a Te
Kotahitanga, E ahu atu ana hoki kei te
whakatupuranga o te iwi Maori e whakan-
garo ana, ko nga mea ano e mama ana hei
whiriwhiringa ma nga kaumatua, i te mea e

HE KUPU WHAKAMARAMA.
mana ana ano o ratou reo, e matotoru tonu
ana nga tikanga Maori. E hara hoki taku
haere o te tuatahi nei i te haere ki te toha-
toha noa i nga kupu me nga tikanga hei
whakamaeneene noa i te taringa o te tangata
ki nga kupu ahuareka, engari he haere he
titiro i te ahua, o te noho a ia iwi a ia iwi,
he uiui i o ratou mate hei tirotiro ma toku
komiti i Te Aute, a he ata whakamatatau i
a ratou ki nga tikanga hou, ehara nei i o
tatou tupuna mai, Engari i huaranga ake i
roto i nga ra o te hemanawa, i raro i te rau I
o te patu, o te patu a te ture, a nga tikanga
pakeha me te ahua o te noho tahi a nga iwi
e rua i runga i nga motu nei.
Me mutu i konei nga kupu nei. Otira
me apiti atu tenei : i ui a N'Awa ki au kia
whakamaramatia te huarahi ki te mataur-
anga a i ata korero au i tenei ki nga hapu
katoa. Kotahi ano te tatau e tomo atu ai te
nuinga o nga taitamariki o te iwi Maori ki
nga kareti nunui o te motu ko Te Aute
anake. Kei nga kareti nunui nga, mataur-
anga huhua, ma te tangata e ata whiriwhiri
i reira tina i hiahia ai kia whaia e ia ki
tona tutakitanga. I ranga i enei torero
ka tukua mai e Te Hurinui Apanui, ratou
ko werito Hetaraka ma tetahi tamaiti o
Ngatiawa kia haere i au ki Te Aute, inaka e
titiro tona ahua. Kua whakaaetia ia kia
ura ki Te Aute ahakoa i te ki te kura, a hei
te marama o Hurae nei ia tae ai ki reira.
Heoi nei mo tenei wa—Kei te manaaki Te
Atua ia tatou i homai ai enei hua tautahi mo
ta tatou mahi, mo oku mauiuitanga, ehara
nei i au engari no korua no o tatou hoa, no
o tatou kauamatua i Te Aute,
Na to korua hoa na,
APIRANA T. NGATA.
Te Kau, Gisborne,
2o Hune, 1899.
TE KURA O WHANGARAE,
Whangarae, Croixelles,
10 Aperira, 1896.
Kia Rev. P. Peneti, Etita,
I runga i te tono a te
Pipi-wharauroa kia tukuna atu etahi pikau-
nga ma ona parirau ririki, ara, korero mo
nga kura, Ka whakaaro maua tena pea
etahi o nga kai-korero o te Pipi-wharauroa
e hiahia kia rongo i te ahua o te kura o tenei
wahi mokemoke o Whangarae e tata ana ki
Whakatu.
Ka kotahi tau e kura ana ki roto i te
whare i tukua ai e Renata Pau mo te mahi
kura, a ka nui te hihiko o nga tamariki ki
te ako. Ko maua ko nga kai whakaako
ka kotahi tau ki konei e noho ana i waenga-
nui i nga Maori. I taua wa he nui to
maua hari. Kahore o maua pouritanga mo
te paunga o taua tau i a maua ki konei, he
aha koa te mokemoke.
No runga i te pah i tanga o nga tamariki, i
runga hoki i te kaha o Rev. F. W. Tiatene
raua ko Rev. P. Peneti, me te hiahia hoki o
nga Maori o konei ki tetahi whare-kura, ka
tukuna mai e te Kawanatanga nga rakau
hei mahi i te whare
Ko nga Maori ano kei te whakatu, he aha
koa kaore ratou i tae ki te ako i te mahi-
kamura, he nui ano te pai o ta ratou mahi.
E tumanako ana maua tera e tere te oti
kia hohoro ai te timata o te mahi kura ki
roto i taua whare.
I te kitenga o nga tamariki i nga korero o
te Pipi-wharauroa mo nga tamariki i puta o
Te Aute, he nui ano to ratou wawata me te
ngakau nui mo nga rarangi korero i puta
nei i roto i te. Pipi-Wharauroa mo nga tama-
riki.
E tumanako atu ana maua kei te penei
hoki te hari o nga kai-korero o tenei pepa
me maua ina rongo i nga korero o ratou
kura. He aha koa kei roto maua i te
kokonga he hoa-mahi katoa tatou i roto i te
mara waina nui.
Na Ani Kere        Kai-whakaako
Na Hera Haika, 
TURANGANUI.
Ki te Etita o Te Pipiwharauroa,
E hoa, tena koe. - He kupu ruarua nei
aku e hiahia ana ki te taku ata hei maunga
ma te manu, ara koia enei. 1 te 12 o
Aperira te ra hurihanga-tau o Te Ropa tuku
Mihinare kua whakaaturia ra e koe, he
karakia nui to matou i te Kareti nei, i te 7
o nga haora i te ata, hei whakamaharatanga
mo taua ra, a kua puta ano hoki a matou
inoi ki te Atua kia whakakahangia tonuitia e
Ia taua Ropu tuku Mihinare kia puta ai te
pai mo te iwi Maori, me te ao katoa. I te
11 o nga haora te karakia ki te whare karakia
Pakeha (Holy Trinity), me te Hapa a te
Ariki. I a Canon Fox, M.A., te Kauwhau.
Ko tana rarangi. Matiu 6 10 " Kia tae mai
Tou Rangitiratanga," ara te rangatiratanga
o Te Atua. Engari ki te kore tatou e mahi,
e kore e tae wawe mai. Ehara i te mea no

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Te Atua te whakaro i engari no te tangata.
kua puta ra hoki, te kapu whakahau a Te
Karara, haere meinga hei akonga nga iwi
katoa."    I te    7.30 o te ahiahi ka karakia
ano   matou    ki    reira   ka  huihui    katoa
nga    Pakeha    ki    te    whare-kura.      Te
whai korero tuatahi na Rev. Canon Webb,
M.A...    Tana korero kote timatanga mai o
te Ropu tuku Mihinare (C.M.S ), a tae noa
mai ki te uunga mai o te Rongopai ki Niu
Tireni nei.    Te whaikorero tuarua na Rev.
H. W.  Williams,  M.A., kaiwhakaako o te
Kareti o Te Raukahikatea, ara mo te tima-
tanga mai o te Hahi Maori tae noa mai ki
tenei ra, me nga raruraru ano hoki i pa mai
' kinga kai kawe i te Rongopai. Ko te tangata
Maori tuatahi i iriiria ko Karaitiana Rangi.
No    muri     mai   ko   Taiwhanga,. matua
o      Hirini     Taiwhanga      mema    o     te
Paremete.    1 puta   ano  hoki   tana   kupu
whakahau ki nga ' akeha ki a awhinatia te
Hahi Maori. Te whaikorero tuatoru na Rev
H. Hawkins ara mo te nuinga o nga mahi a
Te Ropu tono Mihinare    Te   whaikorero
tuawha, na Reweti Kohere,   ara mo te kau-
whau i te Rongopai ki te ao katoa. Kia kaha
tonu tatou ki te kauwhau ki to tatou ake
whakatupuranga, pera   me nga Apotoro i
kaha ra ki te kauwhau ki te no katoa i mohio
ai ratou, i roto i nga tau e toru tekau ano.
I o ratou na ra ko te mana kaha tonu o
Roma to ratou hoa riri,   otira inaianei e tu-
whera ana te ao katoa ki a tatou. Ki te kore
e taea   e  tatou te  kauwhau to tatou nei
whakatupuranga e kore ano hoki e taea e
era  atu whakatupuranga.   Te whaikorero
tuarima na Mr C. de Latour (Taratoa, tino
roia o Kihipane).    Tana korero mo te kaha
mo te awhina i te komiti hoko Paipera ki
nga Maori.   He nui nga waiata o tenei hui.
I te mutunga ka tu te hakari a nga wahine
Pakeha.   I panuitia te nuinga o enei korero
e te nupepa o Turanga, ko nga moni Kohi-
kohi i tukua katoatia ma Te   Ropu   tono
Mihinare.     E kore e mohiotia te hokinga
mai ano o to tatou Ariki, nana nei te kupu
e hoki mai ana ano Ia.   Ka taea ranei te
kotahi rau atu tau, ka iti noa mai ranei.
Kaore he tangata  e mohio.   Engari ra kia
mataara tatou, e kore hoki tatou e mohio ki
te haora e tae mai ai te Tama a te tangata.
"Ae kauwhautia tenei Rongopai o te ranga-
tiratanga puta noa i te ao, hei mea whaka-
atu ki nga iwi katoa, a ko reira puta mai ai
te mutunga." Matiu 24, 14.
ERU HAKARAIA,
Aperira 15. 99.
Te Rau, Gisborne.
TE WERO A TE WIREMU.
Te Aute, Napier,
11 Maehe,.1899.
Ki nga Iwi Maori katoa o te Pihopatanga
o Waiapu,
E hoa ma,
I taku kitenga i te panuitanga o nga
moni tahua whangai mo o koutou Minita,
puta ana toku aroha i te iti o aua moni. Me
te mea nei ko nga moni tonu o te timatanga
mai ra ano i te oranga o o tatou kaumatua
nana nei i hua tenei mahi, kaore ano ma
tenei reanga tangata. I tera takiwa e rahi
ake ana nga itareti mo te moni, £10 i te tau
mo te £100, me te matarahi ake te putanga
mai. Ko tenei, kua heke haere te itareti ki
te £4 10 i te tau mo te £100 o nga moni
tahua ; ko te aha ianei e ora ?
Kati, he wero tenei naku i a koutou kia
tahuri ki te kohi moni hei tahua apiti i nga
moni o o koutou Pariha, mo etahi mahi
hoki a te Hahi. Kia takoto i a koutou te
£2000 ka hoata ai e au kia £1000 hei apiti.
Ehara i te mea e ora rawa nga mahi i enei
moni, he aha koa, hei timatanga, ka waiho
hei mahi ano ma tatou.
E hoa ma, ka tata te pau nga whenua o te
motu nei te hoko e koutou ki te moni hei kai
ma koutou ; kaore ano he tikanga moni mo
nga mahi a te Kaihanga i te tangata, i te
whenua.
Na to koutou hoa aroha,
na TE WIREMU, ATIRIKONA.
Revd. F. Bennett,
Etita o Te Pipiwharauroa,
E hoa tena koe.
E hoa panuita atu enei Kupu toru toru
nei ki roto i tau nupepa, ara No te 24 o nga
ra o Mei tata nei i tu ai tetahi hui ki konei
te putake o tenei hui he kohi-kohi moni hei
whakahou i te whare karakia tawhito o konei
o Mohaka nei. Ko nga moni i Kohia £178
pauna Tera pea i tae Ki to 500 tangata i tae
mai ki tenei hui. He nui hoki te pai o
tenei hui, kaore he raruraru, pai katoa, he
oi ano te mea nana i taka kino, he marangai,
e taea hoki te aha. He nui hoki te whaka-
mihi o nga tangata i tae mai ki tenei hui ki
te kaha o te tangata whenua ki te tiaki ia
ratou. Tetahi whakamihi a ratou mo Hemi
P. Huata minita o Konei, mo ana Kau-
whau, mo ana tikanga katoa. Heoi nei e

HE KUPU WHAKAMARAMA.
hoa nga korero o konei hei tukunga atu mo
tenei talma.
Heoi ano,
REMUERA H. TE URUPU.
Te Huki, Mohaka, H.B.
; June 7, 1899.
TE BETA MAI A REV. KATENE
PUKERUA.
Porangahau,
Mei 20th, 1899.
Ki te Etita, .
E. hoa tena koe, tena koe te matua o te
turi, o te Kapo, o era atu tu ahua katoa o te
mate e pehi nei i te tangata. Tenakoe, e
whakato haere na i te purapura a Te Atua,
e hara i te mea ki kona anake, engari ki nga
wahi katoa, ina koa, e tioro haere nei te
waha o te " Pipiwharauroa '' ki enei wahi, a
tera hoki pea, kei era atu wahi e tioro haere
ana, ara e whakaoho ana i te tangata kia
ara ake i te moe.
Ma Te-Atua koe, ara. tatou katoa e
manaaki, e tiaki, e whakakaha ki te mahi
i Taua e pai ai.
-Kua tae noa mai ta korua reta ko B.
Kohere ki a au, kua maha ke nga marama
o te taenga mai o ta korua reta, kati he nui
no te raruraru i roa ai; a ka tau iho nei ki
raro, ka kai te pene i tana mahi. E hara i
te mea he korero hou, nga korero ka whaka-
mahia nei te pene, kaore, ko aua korero ano
e rangona nei e te tangata.
" Te ora, me te -mate o te whakapono ki
roto Heretaunga ": —
(1)   Ko te purei hoiho.
(2). Eo nga mahi tohunga Maori.
(a) "Ko te purei hoiho "—Ko te tino
Atua tonei o nga tangata o Heretaunga,
Ahakoa kei whea te purei hoiho, kei Aka-
rana, Gisborne, Pamutana, Whanganui,
Taranaki, Poneke, and Christchurch ranei,
kaore e hapa te tae o tetahi o etahi tangata
ranei o Heretaunga ki aua wahi. Ki te tangi
mai te pere karakia i te taha tonu o ratou
whare, kore rawa atu e haere ki te karakia.
Ka kino te haere a te purei. Tera Atu etahi
o nga mate e puta ana mai i roto i te reihi
hoiho, kaore e taea te tuhi atu inaianei, i te
mea ka tata te kati te meera.
 (b) " Ko nga mahi tohunga.'' Ko te rua
tenei o nga Atua, Ahakoa kei whea te
tohunga kei Pewhairangi, kei Waikato, kei
nga takiwa ranei o Ngatiporou, kei Taupo
ranei, kaore e hapa te tae o te tangata ki aua
wahi. -Ki te ki a te tangata, he pai ke te
haere ki nga tohunga Maori, Kaore he utu
mo te mahinga, a he kino te takuta he nui
no te utu. E hoa ma, hei te haere kite purei,
ka ngahue noa ake te moni i raro i nga
waewae, a he mea pewhea ra i tae ai ki nga
tohunga o era atu wahi ? Akuanei pea na
te moni ano, kua whai moni hoki. A kati i
te mea kua puta nei te kupu a te Kawana-
tanga. Kia kaua e tinihangatia tona iwi e
nga tohunga Maori, ki te mau i te kawana-
tanga tetahi tangata, e mea ana he tohanga
ia, e tinihanga ana i tona iwi, kei ro hinaki
tona mutunga, ka mau te wehi o te ingoa
nei o te hinaki, no te tuna ke te kainga, ka
kiia nei mo te tangata, ka kino te haerea te
Kawanatanga. Na konei ka mea ake,
tohunga ma, tanapu ! tirotiro marire!! a ka
maka atu ki ro tahataha nga tikanga
tohunga, Waiho te marae mo nga mahi o te
whakapono ki Te Atua.
"Te Ora." Ko etahi wahi o Heretaunga
kanui te ora o te whakapono, e whangaia
tonutia ana ki te kai Wairua i tenei ra, i
tenei ra ko etahi wahi, e ahua mate haere
ana, i te whaka mahinga a te ao, kikokiko,
rewera, ko etahi wahi katahi ano ka matutu
ake, he mea na te aroha noa o te Atua. Ka
kitea ki enei kupu, te nui o te mahi mo te
takiwa o Heretaunga. Eo te mahinga, ara ko
te maara he nui whakaharahara, ko nga kai
mahi he torutoru noa iho. He ahakoa ra,
kei te Atua te tikanga, ki te pai ia, ma taua
hunga torutoru e mahi tana maara, waiho
i tana e pai ai.
Tenei te parirau mai mo te Pipi, ka tukua
atu kotahi pauna : Na Anaru Te Wanikau,
10s ; Na Te Rua Wanikau, 2s 6d ; Naku, e
7s 6d, £1. Me tuku katoa mai ki Omahu.
Fern Hill,
Napier.
Perehitia tenei, ka hoatu ma te Pipi
Wharauroa e mau atu kiia wahi, kiia wahi,
hei titiro iho ma nga tangata i kura ki te Aute
i mua, ki te wehenga atu o to tatou whaea o
Mihi Tatana, wahine ate Tatana, tino kai
whakaako o Te Aute Kareti, no te Ratapu
Mei 15th, 1899, i wehe atu ai, ara i hemo
ai, kanui te aroha ki taua kuia, he tino
whaea ia, no nga tamariki katoa i tae ki Te
Aute, kore ake te manaaki a nga matua
tupu ake o nga tamariki, i te manaaki a
taua hakui ko nga tamariki e whakatata
ana te haere ki Te Aute kua tureiti i nga
manaaki a Mihi Tatana.
Hei kona ra Ma Te Atua tatou katoa e

HE   KUPU   WHAKAMARAMA.
whakakaha ki te  mahi i  tana maui  kua
homai nei hei mahinga ma tatou.
Na to hoa mahi i roto i Te Ariki.
KATENE PUKERUA.
Waimate North,
J ay of Islands,
May 3rd, 1899.
E hoa, e te Etita o te Pipi-wharauroa,
Tena koe
i te atawhai o te Matua i te Rangi, e hipoki
nei ki runga ia tatou.
E hoa tenei etahi wahi kakano hei haringa
atu ma ta tatou manu, mehemea ra e watea
ana ia ki te mau haere, koia nei.
I mine te Hui ote Haahi Maori o te
Atirikonatanga o te Waimate i te Pihopa-
tanga o Akarana ki Ripia (Northern
Wairoa) i te 25th o April, 1899 nei. Ko nga
minita i tae mai, e iwa, ara, ko te Atiri-
kona Karaka, te tokoiwi. E waru minita
Maori, tokoiwa nga Mangai Reimana.
Ko etahi o nga minita o tenei atirikona
tanga kihai i tae mai, i te roa o te whenua,
i te Kaumatua hoki o aua minita ara to
Parengarenga, me to Ahipara, me to Whan-
garei.
Nui atu te pai o nga mahi o te Hui. Ara
o te marae te hanga nei te kai ate Pakeha.
Tau ana te Miharo, ki te kaha, o nga
Rangatira o taua kainga ki te whakaaro i
nga Kai mo taua hui, ara te Pariha, o te
Wairoa, Kaipara. Ko Rev. Wiki te Paa te
Minita o taua Pariha. Ka hoki mai nga
mahara, kei te awhinatia mai a tatou
mahi, e te Matua i te Rangi. Hei mea nei
hoki e whai Kororia ai tona Ingoa i runga i
enei mahi. I tae mai hoki a Hone Heke,
M.H.R., ki taua Hinota mutu noa te
Hinota ka hoki mai matou.
Ko tetahi korero nui i taua Hui. Ki a
tahuri nga minita Maori ki te rapu i etahi
tikanga e kaha ai e oho oho ai nga whare
karakia, a ki a tino nui ai te wehi ki te
Atua.
Notemea, ka roa e noho ana te minita i
Waenganui ia ratou, Ka a ra mai te hoha
ara te mangere tanga Ki nga tangata, Ki
te minita ranei o te takiwa. Ko te huarahi,
ano tera e ngoikore ai te tupu o te Purapura
ki taua waahi, heoi i whiriwhiria nuitia
taua take a ka kitea, me hui hui nga minita
e tutata ana kia ratou i etahi wa poto, Ki
te whakahaere e ngahau ai te mahi i roto i
te mara—ara o ratou whakaminita.
I whakaarohia hoki ki te kupu, e ki ra
(ki te kore nga tangata e haere mai ki te
Haahi, Ko te Haahi me haere ki nga
tangata.)
Kaati ra e manu. Ka nui rawa enei
korero. Ka mutu nei te tino kai o te reta,
mehemea ra he tikanga Kakano ki tau
whakaaro iho, ara ki a whakaaro nui
tatou ki te whakato i te Purapura. Ki
te maara, ma te Wairua tapu, e whaka-
makuku. Ma te Atua e mea kia tapu.
Na to hoa, mahi tahi,
Rev. TIMOTI R. KIRIWI.
E hoa. tena etahi wahi hua. No te ma-
kariri i hua ai na kona i iti ai.
Timoti Kiriwi  ...       ... 2s.   Od.
Rawiri Teruru .,.        ... 1s.   Od.
Me tuku mai tetahi pepa kia ia.
Address—
Rawiri Te ruru,
Te Ahu Ahu,
Bay of Islands.
Tenei ake pea te wa, e hua ai i te nga-
huru. Ka maha atu nga kakano, e hoatu
ai ki te Pipiwharauroa.
Whakatane,
May 17,1899.
Kia Rev. P. Peneti,
Ehoa tena Koe i runga i nga mahi ma-
naaki a to tatou Ariki Kai whakaora a Ihu
Xt.
Tena Koe te Kai timata te Kai whakatin-
ana i te hiahia o Te Atua i whakaarohia ai
e ia me penei hoki tetahi tikanga mo to
taua iwi mo Te Maori me Kore e whitingia
e Te Rongopai o to te Xt., kororia. Ma Te
aroha o to tatou Matua i te Rangi tatou e
paihere kia kotahi ahakoa oti wehewehe
noa i o tatou tinana.
E Hoa e pouri ana ahau i te roa rawa
otaku whakahoki atu i ta korua reta mai
Ko Te Reweti. Kati taku whakahoki anake
" E pai ana."
Ko tenei noa hai wahanga atu ma to
Mokai ma Te Pipiwharauroa. No Te 8 o Mei
nei Ka mate tetahi tangata rangatira o
Rangitaiki wahi o Whakatane nei Ko Rewiri
te Ingoa.
I te 9 onga ra Ka tae matou Ki reira i
tae pea Ki te 300 tangata i tae Ki reira.
He nui nga Korero nga Waiata ara nga
mahi ano mo runga i te tinana E haere ata
ana. Ite aonga ake ka whakamutua nga
Korero katoa ka riro te whai korero ia te.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Pipiwharauroa No. 13,, 14. Tino hurihanga
o Te taringa o Te Tangata tino whainga
mai ote hiahia. Kopi rawa ake nga whar-
angi o Te Pipi i roto inga ringa o Te Kai
panui haere ana ka riro. E Hoa nui atu
te manaakitia oto mokai e nga tangata o
Konei.
Tenei Ka tukua atu e au nga Ingoa onga
tangata e hiahia ana Eia tukua mai E Koe
(e Te Etita) he Pipiwharauroa. Kia ratou.
Kai te kohi haere ahau i nga hua kareao
hai manawa mo to manu kia mene ra ka
tuku ata ai. Hai reira ano taku haere atu
ai.
Na To Hoa Mahi.
T. TAWHAI.

Te Arai,
Maehe 24, 1899.     I
Kia P. Peneti.
E hoa tena koe ; kia ora tonu koe te kai
hapai me te kai manaaki o ta tatou Manu.
No te 19 o nga ra o tenei marama ka u
mai te Kawana ki turanga nei; ratou ko
Timi Kara, ko Kanara Pole-Penton, me era
atu tangata rangatira.   I to ratou unga mai
ka powhiritia e nga Maori o Whakato ki to
ratou kainga : a i te ara ka peka te Kawana
ki te matakitaki i te whare Karakia i Mana-
tuke.     No te tina ka tae ki te marae i
powhiritia ai.  Te maha o nga tangata i hui
mai ki te manaaki i te Kawana e wha rau.
I tu nga taane me nga wahine o te tangata
whenu a   ki te haka.   I te taunga o te
manuhiri ki raro, ka tu a Te Tuatini Tipoki
ki te whakatau i te Kawana, a ko taana
whaikorero tenei—"Haere mai e te Kawana,
haere mai kia kite koe i te morehu tangata
i te morehu whenua : haere mai ho ki ki te
tango atu i nga taumahatanga menga pouri-
tanga e peehi nei i a matou.    Tuatahi, i te
ruuri e kai kino nei i o matou whenua :
tuarua, inga roia me nga  ture taumaha e
hanga mai na i te Paremata.    Ko taku tono,
me taku inoi tenei kia koe. kia aroha mai
kia matou ka whakaora i o matou mate.'
I tu ano hoki a Ruka Aratapu, a Te Kani
Pere, a Reweti Kohere, me etahi atu tangata,
ki  te whaikorero,   ki te whakapai   ki   te
Kawana mo toona haerenga mai kia kite i
enei morehu o te Iwi Maori.   I muri iho i
enei mea, ka tu mai te Kawana ki te whaka-
hoki inga whaikorero kia ia, a na Timi Kara
ana korero i whakamaori.    Ko ana kupu
enei—' Whakatau mai kia au; tenei au te
haere mai nei kia kite ia koutou.    He nui
toku aroha kia koutou irunga i o koutou
mate me o koutou taumahatanga kua wha-
kapuakina mai nei e koutou. Ko enei
taumahatanga katoa, ma o koutou mema
ano e whakapuaki ki te aroaro ote Paremata
mea ake nei tu. Engari ko taku kupu tenei
kia koutou kia pai te whakatipu i a koutou
tamariki. Tukua kinga kura, ma reira nei e
puta mai ai he oranga mo ratou mo koutou
ano hoki, Kia pai te tiaki i o koutou whare,
i o koutou kakahu, i o koutou tinana me a
koutou kai, no te mea kei roto i te pai o te
tiaki i enei mea e wha he oranga mo te
iwi: ma konei anake ka tipu ai te Maori."
I konei ka mutu ana kupu. He nui te
manaaki a nga Maori i to ratou Kawana me
ona hoa, Heoi.
Ma Te Atua taua e manaaki e tieki,
No to hoa Aroha,
NA TAME ARAPATA.
Pahiatua,
Maehe, 80th, 1899.
Kia Peneti, Etita o Te Pipi-Wharauroa,
tena koe, te tangata whakahaere o ta-tatou
Manu, Heoi te mihi.
I tu te tahi hui ki konei i waenganui i te
pakeha i te Maori; a he maha nga ranga-
tira i tae mai ki taua hui. Ko nga take o
taua huihuinga he titiro he kape atu hoki
inga mea e takoto he ana i waenganui i te
pakeha raua ko te Maori ; he rapu he
rongoa hoki inga mate e patu nei i te whaka-
pono ote Maori, te purei hoiho e whakapo-
hara nei e whakakuare nei i te tangata, i te
waipiro e nanati nei i te oranga o te tinana
raua ko te wairua, e iki nei i te.morehu
tangata ki te po; he whakariterite he whakau
hoki inga ture monga kura kei reira nei te
ora mo nga tamariki, mo nga tangata hoki
nana ratou i tuku ; he rapu tikanga hoki e
pai ai te pupuri a te Maori inga kapu a te
Kuini. He maha nga rangatira Maori i tu
ki te whakamihi, ki te tautoko hoki inga
tikanga i whakatakototia ki waenganui o te
hui. Ko a Tamahau kupu enei-" E aku
hoa kua hui mai, me era atu hoki e noho
mai ra i o ratou kainga, kia rongo mai
koutou, kua mau nga iwi o toku takiwa ki
te whakapono, ki te oha anga kaumatua kua
ngaro atu ra ki te po.'' I tu ano hoki ahau
ki te tautoko i enei kupu a Tamahau, me era
atu hoki kaore nei i tuhia atu e au.
Heoi ano,
Ma Te Atua taua e tiaki e whakakaha,
'.   na T. H. TEIPUTUTU.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Otaki, Hune 12, 1899.
E hoa tena Koe, tenei ahau te tuku nei i
etehi Kupu toru toru nei kia kawea i raro
ite parirau o te Pipi ki nga iwi Maori e
noho nei i enei moutere puta noa, puta
noa.
E hoa e te etita kanui taku whaka miharo
ki te pai o nga korero o to pepa, he korero
tino pai nga korero. E maia ana koe ki te
whakahe i nga mea he, ki te whakapai i nga
mea pai ahakoa ko te nuinga o nga tangata
whakapai ana i nga mea he a he torutoru
nga tangata e whakapai ana i nga mea pai.
Kia maia tonu koe ki te pena . Ka tau toko
na koe e nga tino tangata pai i nga wahi
katoa e rere ai to manu. Ma te maia o
etehi ahakoa toru toru, ki te hapai i nga tino
mea pai ki te whakahe i nga mea he ka
nui haere ai te pai a ka iti haere ai te he.
Ma te atua e whakakaha nga ngakau o
nga tangata pera ki te whawhai tonu ki te
ope nui o nga hoa riri o te iwi Maori kia
hinga ai a kia tahuri nga Maori ki te
takahi i aua hoa riri ki raro ki o ratou wae-
wae. Ko etahi o aua hoa riri koia enei:—
1. Ko te waipiro.    (He tino hoa riri tenei
otira kua iti haere pea tonu kaha i to mua •
kia kaha te katoa ki te peehi iho kia mate
rawa.)
2. Ko te purei hoiho. E nui haere ana
tenei kino. He maumau moni tenei mahi.
Nui atu te moni e pau ana i runga i tenei
mahi i te tau kotahi, i te moni e pau
ana i runga i te mahi o te whakapono
hanga whare karakia utu minita, hoko
pukapuka aha ranei i nga tau kotahi tekau,
a he aha te hua o te purei hoiho ? Kahore
kau, he ra ngahau noa iho, ehara i te nga-
hau he maumau rawa atu taua mahi.
8. He purei putupooro. E nui haere
ana tenei. Ko tetahi taha o tenei mahi he
pai me ka tika te purei e whakamaia ana i
te tangata e whakakaha ana i tona tinana e
ako ana i a ia kia tere, kia whakamana-
wanui, ki te peehi i tana riri i ana hiahia
kino, otira ko etehi e whakakino ana i taua
purei, e maumau ana te taima mahi, e
purei ana i te Ra Tapu e kohuru ana i a
ratou ano.
4. He kaw i nga mate ki te tohunga
Maori. He tino mahi kuare tenei no whea te
mohio tanga o aua tohunga no te ao nei
ranei no te Atua ranei ? Kahore i te ao no
te mea kihai tetehi o ratou i haere ki tetehi
kura takuta kia whakakona, kahore rawa
tenei mohiotanga e tupu noa i roto i te
tangata ko nga tino tangata mohio ki te
whakaora mate he tangata ata whakaakona
ratou katoa, a kahore te mohiotanga o te
tohunga e riro mai ana i te Atua no te mea
ko aua tohunga e takahi ana i nga ture a te
Atua e whakakahore ana i nga mea i ata
whakatakotoria e te Atua hei oranga mo te
tangata, e mahi tini hanga ana ratou hei
nukarau i nga turoro e mohio ana ahau ki
etehi o ratou he tangata tino kuare hau-
rangi, mangere, kino, no whea to ratou
kaha ki te whakaora tangata mate ? He
ahakoa e kaiponu ana te iwi Maori ki te utu
i te tino takuta mohio a kawea ana te
turoro ki te tohunga kuare kia patua ai e
tona kuaretanga a ka mate ia katahi ka nui
te moni e pau i runga i te tangi hanga noa
iho. E nga tangata whai whakaaro me
ata titiro ki te ahua o enei hoa riri a kia
whakaohokia te iwi Maori katoa ki te tahuri
ki te patu kia kore rawa ai enei mea e
kohuru ana i te iwi tino pai te iwi Maori.
Na MAKE WIREMU.
"TE TUI"
He pohiri ta matou i te otinga o te pepa o
Te Aute Kareti, ara o " Te Tui.'' E hari
ana matou mo te otinga o tenei whakaaro.
Nga tino kura o te pakeha he pepa katoa a
ratou. Kanui te ngahau o nga korero o
" Te Tui," he Ingirihi te reo i tuhia ai,
kotahi rawa te take i tuhia Maoritia, ko
" Te Ara ki Te Aute." E tuhia ana e
matou tenei korero ki " Te Pipiwharauroa,''
•ngari ko te upoko ka whakarereketia, a ka
meinga " Mo te haere ki Te Aute." Ko te
take korero tuatahi ko " Matou Ano." Te
nuinga ake o nga korero ko "Nga korero o
te kura,'' ara ko nga korero kirikiti, tenehi,
ko nga korero mo te ahua o nga tamariki,
me te kainga; ko " Nga korero Whutu-
pooro,'' ko " Te Haerenga ki te Waipoun-
.amu" ko "Nga Rongo-korero mo nga
Tamariki kua mutu nei te kura,'' ko "Te
ope Hoia o Te Aute," ko "Te Uniana
Karaitiana," ko "Te Kotahitanga o Te
Aute," ko " Tetahi Beta no Hukarere.'*
Kaore rawa e rite mai nga korero whatu-
pooro o nga pepa a nga kareti pakeha, ki te
ngahau o ngo korero o " Te Tui." Ko
ta matou -whakaaro kia tango katoa nga
tamariki i tae ki te Aute kura ai, i a " Te
Tui," hei whakamaharahara i a ratou mo to
ratou kareti tawhito. Ki te tukua mai he
pane kuini mo te hikipene ki a R. T. Mokena-
Kohere Te Rau, Gisborne, ka tukua atu a

HE KUPU WHAKAMARAMA.
" Te Tui." He tino ngawari tenei ; te utu
o nga pepa a nga kareti pakeha kotahi hereni.
Kia hohoro tonu te tuku mai, i te moni kei
pau, kahore he " Tui " mau.
KAHORE   HE   TAKOTORANGA MONA
1. Kahore he wahi mona i roto i te whare.
Ruka. 217:—
"Ka whakatakoria (a Ihu) kite takoto-
ranga kai ma nga kararehe, no te mea,
kahore he wahi mo ratou i te whare.''
2. Kahore he wahi mona i te ao.   Hoani
1.10 :—
     " I te ao Ia, i hanga ano e Ia te ao, a
kihai te ao i mohio kia Ia.''
3. Kahoro he wahi mona i roto i tona iwi 
ake.   Hoani 1.11. :—I
" I haere mai Ia ki ona, a kihai ona i
manako ki a Ia."                                  I
4. Kahore he wahi mona i tona pa. Ruka 
4.29. :—
"Na ko to ratou whakatikanga ake, ka I
maka i a Ia ki waho o te pa, a arahina 
ana ki te pari o te puke i hanga ai to
ratou pa (a Nahareta) whakataka ai ia
Ia ki raro."
5. E te tangata kahore ranei he wahi mona
i roto i to ngakau ? :—
" Homai e taku tamaiti to ngakau ki
au." Whakatauki 23.26.
" Tenei ahau te tu nei ki te tatau (o to
ngakau) te patuki nei, ki te whaka-
rongo tetahi ki toku reo, a ka uaki i
te tatau e tomo atu ahau kia ia.''Wha-
kakitenga 3.20.
" A ko te meatanga atu a Ihu ki a ia, he
rua o nga pokiha, he kohanga o
nga manu o te rangi, tena ko te Tama
a te tangata kahore ona wahi e takoto ai
tona matenga." Matiu 8.20.
Whakaaetia ia kia whakatakoto i tona
matenga ki roto i o tatou ngakau
"Ko koe e Ihu, tena
E ata ki mai nei,
" I mate au mo koutou,
Te tukua atu au !"
Me kati au te turi"
E Ihu, tomo mai :
Me rahui toku ngakau
Hei wahi pumau mou.''
Himene 88.3.
W. CHERRINGTON.
TE PIPI WHARAUROA.
No maehe nei i mate ai a Harete Stainton.
He tamaiti rangatira no Ngatiporou, he
mokopuna na te Houkamau, na Wi Houka-
mau, taina o te Hati Houkamau. He mea
atu marena ia ki tetahi tino Pakeha, whaka
haere reti i Mangaone, Eketahuna. I mate
atu raua ko tona tamaiti whanau hou ki
Wharekahika, Hicks' Bay. I te huarahi te
taane ka mate ia. He tino tamaiti Kainga-
kau a Harete na tona taane, na ona matua,
puta atu ki tona iwi katoa. He wahine
kohakore, humarie atawhai tangata. E te
tuahine hoatu i nga huarahi o nga tipuna,
kei muri nei e haere atu ana. Okioki, a
taria te o te aranga.
Kanui te koa o nga Etita mo te maha
rawa o nga kupu whakapai mai a nga iwi,
a nga hapu, a nga Rangatira, o te Aotearoa
tae mai ki te Waipounamu nei mo te mahi
e mahia nei e ta tatou manu. E koro ma,
e pa ma, e whae ma, kia kaha tonu te
awhina mai. Ahakoa kaore ano kia tae ki
tona pakaritanga ki tona momonatanga,
kua taongatia te mahi nei ki te iwi Maori.
i te maha rawa o nga kape o te Pepa nei
e tonoa ana, kua whakarahia inaianei ki te
kotahi mano 1000 nga kape e perehitia ana
i roto i te marama kotahi.
NA TE ETITA,
TE ORANGA MO TE PIPI.
Ł   s. d.
Na R. Kohere i kohi mai        ...    O 14   6
Tiaki Rewiri, Whakatane       ...   050
Timoti Kiriwi,   Waimate       ...   O   20
Rawiri Te Ruru ...        ...    ....    O   1   O
Anaru te Wanikau, Omahu      ...   O 10   O
Te Rua Wanikau...        ...        ...   O   2   6
Rev. Katene Pukerua    ...        ...   O   7   6
Rev. A. H. Sedgwick, B.A., Pic-
ton  ...        ...       ...        ....    1   00
A. Ngata, M.A., Te Aute...        ...   010   U
Utiku Te Aparangi, Petane    ...    020
Ani Poati, Pitoone       ...        ...   O   6   6
Ahirikona Wiremu, Te Aute    ...    5   0   O
Rev. J. McWilliam, Otaki         ...    1    1   0.
H. Te Moana Te Tauri, Hiruhar-
ama ...        ...       ...        ...   O   1   O
Wi Katene, Motueka, Kohi tuatoru  O   26
2 Otago Sunday School Teachers   O 12   O
Kia ora tonu koutou.   Ma te Atua tatou
katoa e whakakaha e whakau.
Na o koutou hoa mahi,
Na nga Etita o te Pipi,
REV. P. PENETI,
Nelson.
Bond, Finney, & Co., Printers, Nelson.

he Apiti ki Te Pipiwharauroa.
TE AO KATOA.
RONGOMAITAWHITI,
Kahore ano kia mutu noa te whawhai a nga
Marikena me nga Piripaini.— I te marenata-
nga o te tama a tetahi tangata tino rangatira   .
atu o Amerika, ki tetahi wahine rangatira ano
hoki, he nui nga mahi ahuareka i whakakitea.
I roto i te whare hakari rangona ana nga manu
reo reka o te ngahere nui e waiata ana i roto
i te rau rakau, me te putiputi. Te utu o te rini
aroha a taua tangata ki tana wahine e £8000 !
Ta te ngakau whakapehapeha taana kawenga.
Ka nui te puhaehae o nga pakeha o etahi wahi
o Amerika, ki nga mangumangu. E 6 nga ma-
ngumangu i kitea kua taronatia.   E ki ana nga
pakeha tera e tahuri mai nga mangumangu ki
te patu i a ratou.— I tetahi tau ake nei ka puta
mai nga waea o Awherika, he whakaatu mote
kohurutanga o tetahi mihinare raua ko taana
wahine me a raua tamariki wahine tokorua.
Otira ki te ki a etahi pakeha o taua whenua ki
ta ratou mohio kaore nga tamariki i patua enga-
ri kei tetahi pa mangumangu e noho whakarau
ana. Kua puta te kupu kia kimihia aua tama-
riki. — I whakawakia tetahi tangata Maori i
Poihakena, mo runga i tona haereere noaiho i
te taone kaore he mahi, otira i tukua ia i runga
i tana ki, na te kore tonu ona e whiwhi mahi i
kore ai ia e mahi. Tona ingoa ko Taare Dom-
ain Paora.    I te ahiahi tuatahi tonu o te unga
atu o Reweti Kohere ki Poihakena ka kite ia i
taua tangata i te tiriti.    I ki mai ia kia ia, ko
tana mahi he " pononga no te pakeha,"ko tona
iwi ko Ngatiwhatua. — Kei te tu tetahi hui a
nga mana nunui katoa o te ao nei ki Horana.
Te ingoa o taua whakaminenga ko Te Hui
Rangimarie.    Te take o tenei hui he rapu ti-
kanga e kore ai te whawhai i te ao. — Kua tu-
kua ma te Komihana e whakatau te whawhai
i Hamoa, kati inaianei kua mutu te riri engari
kei te tatari nga taha e rua ki te whakataunga
a te Komihana.    E £80 tonu te oranga o te
kingi o Hamoa.    E kiia ana he tangata wha-
kapono a Mataawha.    Ko tetahi o nga manu-
ao o te Kuini ko te Royalist kua hoki ki Ing-
arangi: ko te hokinga tenei e mutu tonu atu ai
tana mahi whawhai.   I a te Royalist e whaka-
puta ana ki waho o Apia ka poroporoaki ia ki
era atu manuao, me ratou hoki ki a ia, mete
tangi ano nga peene.
RONGOMAITATA.
Kua tae te tono a te Kawanatanga kia Kingi
Mahuta, kia noho ia ki te Whare o Runga.
Kei te whiriwhiri tonu te ngakau o te Kingi,
o nga Maori o Waikato. — Te nuinga o nga
tamariki o te Kura Maori i Tekao e haere a-
na ma te waewae ia ra, i ia ra, mo nga maero
e 20 — tekau maero i te haerenga atu tekau
maero i te hokinga mai.  Kaore pea he tama-
riki o etahi atu kura i penei me enei tamariki
te kaha. — " Tera tetahi Maori no Aotearoa,
he tino kai tautoko i te Hahi Karaitiana, he
akonga na Te Whiti i mua.    I tetahi pakeha
e taunu ana i taua tangata mo tona karakia
hou, no te mea ko taua karakia kua kitea te he
inaianei, a heoi ano nga tangata e whakapono
ana ko nga wahine me nga tamariki, ka wha-
kahokia atu ete Maori " Ae, na enei ra ra koe
i korero pena ai, mehemea ana kaore te kara-
kia e taunutia na e koe, ko koe ano na hei tina
maku i tenei ra."   I tino hinga te Pakeha i te
Maori. — (Christchurch Press.) — " He mea
tenei e tika ana hei pouritanga ma nga tangata
katoa, ara te tere tonu o te ngaro haere o te
iwi Maori o tenei koroni. " - Mataura Ensign.
I te matenga o tetahi 'tamaiti Maori i runga
i te whakahaere a te tohunga, uiuia ana e te
ture te take o tona matenga, a i kitea kaore he
he o taua tohunga, heoi ano tana i whangai ai
he " katoroaira. " Kia tupato rawa nga tohu-
nga maori inaianei. — I te ra whanautanga
o te Kuini e 40 nga rangatira maori i pohiritia
e te Kawana ki tana hakari i tona whare i A-
karana. — Ki te rongo hai nga ra whakainu
tunga o Hune tu ai te Paremata. — I tahaetia
e tetahi pakeha e Hohepa Maea o Poneke e-
tahi moni, a eke ana ki te tima a rere ana ki
Monoti Whitio i Amerika ki te Tonga.    Otira
i waeatia atu ki a hopukina e nga pirihimana
o reira i te unga atu o te tima.    I haere atu
ra ano i konei te pirihimana nana i whakaho-
ki mai taua tangata.    I te uiuinga tukuna ana
ma te Hupirimi Kooti e whakawa.    I mea a
Maea ehara i a ia nga reta i kitea i muri i to-
na omanga.    Te tino kupu aua reta he whaka
atu na Maea na nga mahi petipeti ia i mate
ai, i tahuri ai ia ki te whanako.    I poroporo-
aki iho ia ki ona hoa, i mea e haere ana ia ki
te whenua e kore ai ia e taea atu e te ture.
He karaka taua tangata. — E rua nga pirihi-
mana kua tukua ma te Hupirimi Kooti e wha-
kawa, mo taraua tahaetanga i nga moni a raua
herehere.    No Nepia tetahi o aua tangata no
Otautahi tetahi. — Kua tangohia te raihana
roia a Tieriko ( Mr Jellicoe) mo nga marama e
toru, mo tona tawai i a Tiati Eruera. — Kua
whakataua e te Tino Kaiwhakawa te tauwha-
inga ate Kawatanga me te Hinota o te Hahi
o Ingarangi, mo te whenua kura i Porirua.
Kaore i whakaaetia te tono a nga taha e rua,
engari i mea t9 kaiwhakawa he nai noa atu te
moni kua takoto inaianei hei hanga mo tetahi
kura kia rite ki nga take i tapaea ai te whenua.
Kaati kua hoki ano ki nga kaitiaki o te whe-
nua te whakahaere.    Pai atu mehemea i wha-
katuria he taangata ke hei kai-whakahaere no
te mea kua kitea te kaha-kore o nga kaiwhaka-
haere tawhito. — Nga tino take o te hui o Te
Tiriti o Waitangi i tu i tenei tau ko, —

he Apiti ki Te Pipiwharauroa.
1. Te tono tangata ki Ingarangi, ki te kawe
i nga mate o te Maori ki te aroaro o te Kuini.
( Tera ano e puta he kupu ma matou mo tenei
whakaaro. -- Etita ). 2. He kohi moni mo te
haere. 3. He whakatikatika i te Pire Poari.
4. He tono tangata kia haere ki te whakaatu
i a ratou take ki nga takiwa Maori.
NGA KAIPUKE PAKARU.
Kei te ruku etahi pakeha i nga taonga o roto
ia te " Tahimania," te tima i pakara ki te
Mahia i te tau 1897.    Ko ta ratou tino whai
kia kitea e ratou etahi taonga koura, hiriwa.
He maha ano nga mea kua taea e ratou.    E
kiia ana kai te tu pai tonu taua kaipuke i te
take o te moana.     Ko tetahi korero kia wha-
karewangia taua kaipuke. — He aroha te pa-
karutanga o te ' Loch Sloy ', he kaipuke hera,
ki tetahi motu iti i Ahitereiria.    E 30 nga ta-
ngata i mate, e wha ano nga morehu, tokoto-
ru o taua hunga tokowha i tae whakauaua ki
te kainga-ote kaitiaki ote whare-raiti, ko teta-
hi o ratou i whakarerea, no muri ka kitea kua
mate.    Ko Nikora te kapene o taua kaipuke,
he tino tangata Karaitiana. — Komahi te kai-
puke ite nui o te kohu u ana ki uta i Timaru.
I tetahi tau ake nei e toru rawa nga kaipuke
i pae ki Timaru i te marangai kotahi. — I te
rerenga mai o te " Mavis ", e 20 ano tana, i
Akarana ki Poneke, paea ana ete marangai ki
te Mahia, otira kaore i pakaru ite waimarie ki
te u ki tetahi wahi kirikiri poto nei.    No mu-
ri ka toia e te Weka ki te moana, a ka pare-
tetia ki Nepia hanga ai ite takere.    He waha
ano no te punua ki te haere i te Moana-nui-a-
Kiwa. — Ko tetahi o nga tima tino nui o te
' Uniana' ko Tekapo e 2439 tana i pakaru ki
tetahi wahi e tata ana ki Poihakena.    E rima
tima i whakamatau ki te to kore rawa i panu-
ku, a hokona ana mo te £200. — He nui te
marangai i te wiki tuarua o Mei.    I a te Ta-
kapuna e whakatapoko ana ki te wahapu o
Poneke ka akina e te ngaru pakaru katoa nga
poti, kotahi te heramana i whiua ki te moana
a ngaro tonu atu.    Whano tata ka mate hoki
• te mete tuatahi.    I ringihia ete Rotorua raua
ko te Haupiri he hinu hei whakamarino i te
moana.    Ko te Ohau, he tima no te Uniana
e 740 tana i totohu a kahore rawa he morehu
o nga tangata.    I rere mai i Kereimauta ki
Otakou.    I hiahia ano te kapene ki te ahu ma
te taha o ta Waipounamu ki te tonga ma te
taha ruru otira ite meneti whakamutunga ka
kumea ete mate kia haere ma te tai rawhiti.
Te kitenga whakamutunga i a te Ohau i waho
o Wairau, e riri ana ki te hau ki te marangai.
I te kaha ote ngaru eke ana ki te tihi ote tum-
era.    I wehi pea te kapene ki te huri kei hu-
ripoki.    I haere he tima ki te kimi haere i a
te Ohau a kore rawa i kitea.    It 28 o nga ra
i tangi katoa nga kaipuke mo te Ohau, ara i
tohu mate te tare a nga kara. Kua kitea e-
tahi maramara o te Ohau ki Porangahau, me
tona ingoa i ranga i nga poai. — I te haere-
nga mai o te Paris he tima nui rawa atu, i I-
ngarangi, ki Amerika, ka u ki runga ki tetahi
toka ki te taha whakararo o Ingarangi, a pa-
karu tonu atu. E 400 nga pahihi i ora katoa.
Ko tenei ano te toka i tutuki ai a te Mohike-
na (Mohegan) i tera tau. — I te whakawhiti
nga mai o te Perthshire i Poihakena, he tima
nui ka 45 nga ra ki te moana a kaore ano kia
u mai. I mea te tangata kua mate otira kua
rua rawa ona kitenga e nga kaipuke hera. I
whati tona kumu. He maha nga tima kei te
rapu a kaore ano kia kitea. He utu nui ma
te tima kite. Na te kaipuke hera i mau mai
he reta na tetahi tamaiti he pahihi he mea mai
ki tona koka kei awangawanga tera ratou e u
ora mai. Hei tera tuhinga mohiotia ai te ora-
nga te matenga ranei o te Perthshire.
NGA TUPAPAKU.
Kanui te tangi o Waikato mo te matenga
o Tu Tawhiao, he iramutu no Mahuta, he mo-
kopuna na Tawhiao. — No tera marama ka
mate te wahine a te Hapuku ki Heretaunga.
I tata p2a ki te 100 ona tau. — Kua mate a
te Pokara tetahi o nga kawana o Niu Tireni,
ki Ingarangi. I kitea te nuinga ona moni e
£50 tonu. Ko tana tino whakaro mo N. Ti-
reni, nga wahi titohea menga wahi pungapun-
ga, tera ano e taea te mahi hei tupuranga kai
a ko tetahi take ora mo tenei koroni ko te hi-
nu whenua: — Ko te 61 tenei o nga tau o te
matenga o Te Matenga. No Mei 12th 1838,
ka mata ia ki Paramata. — No te 28 o nga ra o
Mei ka mate a Karaitiana te Amaru ki Uawa.
He tino rangatira ia no tona iwi. — Ko nga
korero mo te matenga o Mrs. Thornton kei
te tinana o " Te Pipiwharauroa. "
"KUI! KUI! WHITIWHITIORA!"
Nga Etita o ' Te Pipi ' ko Rev. Perere A.
Peneti, Nelson, me Reweti T. Mokena Kohe-
re, Te Rau, Gisborne. Ki te hiahia te tang-
ata ki te pepa me tono kia raua. Kei a koe
te whakaro mo te rahi o tau aroha. Ko te hi-
ahia he whakaako i to maua iwi. Ki a aroha
kati ma maua ko te mahi i te pepa; kaua e tu-
kua ma te tangata e utu he pepa mau; ehara
tena i te whakaaro rangatira. Me tuku mai
i te poohi nooti. He whakatauki na te pake-
ha, " Reading makes a full man," ara ma te
korero pukapuka ka ranea ai ( nga whakaro o )
te tangata.
PRINTED BY H. W. WILLIAMS, TE RAU  PRESS, GISBORNE.