PIPIWHARAUROA
HE KUPU WHAKAMARAMA

HE KUPU WHAKAMARAMA,
Nama 15.NELSON,                                        MEI, 1899
EDITOR-REV. F. A. BENNETT.
TE PIPI WHARAUROA.
NOTEMEA he maha nga tono kua tae mai
ki te Etita o te " Pipi" kia whakanuia ta
tatou pepa, koia tenei te ahua o te pepa mo
nga ra e haere mai nei.   E nga hoa, he aha
ta koutou ma te manu e rere tonu nei ki o
koutou takiwa ?   Ma te kakano kia hua, ka
momona, tonu ai ta tatou manu.   Kei ware-
ware ki tenei taonga nui i waiho ake ai e
nga tupuna, ara te aroha.    Kaore he oranga
ke atu mo te manu nei kei a koutou tonu.
Kia mutu ta koutou whangai mai, hei reira
pea mate ai.    Engari kaore pea e hoki te
ahua o ta koutou mokai.    Katahi ano tana
reo ka tino rangona ki nga takiwa katoa o
te Aotearoa me te  Waipounamu.    Ei te
mahara ake hei tenei tau tino nui ai te
awhina a nga hapu katoa i tenei taonga a te
iwi.
NGA TIKANGA MO TA TATOU MANU.
Kaore he utu tuturu mo ta tatou pepa.
Kei te tangata tonu te whakaaro. Ahakoa
kotahi te hereni, e pai aua, a ki te hiahia
ki te tuku mai ki a tekau nga pauna, nui atu
ranei, kei te pai a o hoki. Tukuna mai o
koutou ingoa me to ingoa o te Poutapeta,
kia tae ata ai te manu nei ki a koutou. Ko
nga moni e pau ana i te marama kotahi,
mo te perehitanga i nga pepa e waru rau, e
toru pauna (£3). Ko te utu mo nga pane
Kuini kotahi pauna (£1).
Kati. Kua kite iho koutou ko te utu mo
te pepa nei i te marama e wha nga pauna
(£4); i te tau e tata ana ki te £50.
Kaore he puranga moni a te Pipi. Ma te
aroha o nga tangata ka ora ai.
ETAHI HUARAHI x OEA AI TE PIPIWHARAUROA.
1. Ma ia tangata, ia wahine e tuku ma
tana moni i hiahia ai.
2. Ma tetahi tangata whai-whakaaro e
whakapuaki i te aroaro o te whakaminenga
nga tikanga mo te Pipi.    Hei reira ka kohi
kohi ai i ta ratou ohaohatanga.
3. Me mahara nga Minita me nga kai
karakia ki te whakarite i tetahi ra tuturu
hei kohikohitanga ma nga whakaminenga i
tetahi oranga mo ta koutou taonga.
4. Me whakarite tetahi ra hei haerenga
mo nga tangata ki te mahi pakeha pea.
Ko tetahi wahi o tana utu me whakarite
hei aroha mana ki te Pipiwharauroa (E mana
ana tenei tikanga i te Pakeha).
5. Ko tetahi huarahi pai ma nga wahine,
he hanga taonga Maori (kete, poi, piupiu,
napukena riingi) (napkin rings) me era atu
mahi huhua noaiho a te wahine. Ko aua
taonga me tuku mai ki ahau ki Nelson hei
hoko i konei, a ma koutou ano ranei e hoko
atu, ko tetahi wahi o nga hereni ka tuku mai
ai hei oranga mo te manu. (Kei te mana
tenei tikanga i nga Maori o Motueka o
Wairau.)
6. Ko tetahi wahi o nga whakatekau ma
te Atua me tuku mai mo runga i tenei
mahi.
7. Me inoi tonu tatou kia tukuna mai e
te Atua tana manaakitanga ki runga ki
tenei mahi, kia meinga ai hei painga mo te
wi Maori.
Kati. Tera atu ano etahi huarahi, engari
ma koutou ano e ata whakaaro iho.
Heoi ano, ma te Ariki o tatou ngakau e
whakamarama. Na ta koutou mokai.
NA TE PIPIWHARAUROA.
HE TINO PATAI NUI.
TERA tetahi pukapuka kei te tino korero-
tia e te Pakeha, e nga nupepa hoki. Te
Ingoa o taua pukapuka ko "I roto i Ona
Turanga Waewae" (In His Steps). Na
tetahi minita o Amerika i tuhi. He mano,
he mano nga kape o taua pukapuka kua
hokona. Ko te whakarapopototanga tenei
o nga korero o taua pukapuka. I tomo te-
tahi tangata tino rawakore ki roto i tetahi
wharekarakia ataahua. I te mutunga o te
kauwhau, ka tu ia ki runga, ka ui i tenei
patai ki taua whakaminenga, "Koi ana
ranei te aru i a Ihu, ko te himene, ko te
inoi, ara pena me ta koutou e mahi nei ?'

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Te mutunga o tona korero ka hinga ia ki
raro, hemo tonu atu.    Kotahi wiki i muri
mai, ka haere te kauwhau a te minita o
taua whare karakia i   runga  i   nga kupu
a taua tangata, " Koi ana ranei te aru i a
Ihu ?"     I mea ia ki tona whakaaro, kaore
ta ratou haere i rite ki ta Te Karaiti.    I te
mutunga o te Karakia, ka huihui etahi o
nga tangata o taua whare karakia, a oati
ana ratou kia mahi tonu ratou i ta ratou
e mohio iho ai e pai ana a te Karaiti kia mei-
nga e ratou.   I oati ratou mo te tau kotahi.
Ko ta ratou patai tenei, "Ka pehea ra a
Ihu?"    Kihai i roa kua kitea e ratou he
nui nga mea me whakarere e ratou, mehe-
mea e hiahia ana ratou ki ta Ihu i pai ai.
I ui te minita ki a ia ano " Ka pehea ra a
Ihu, mehemea ana koia te minita o taku
whare-karakia ?"     Na kitea   ana   e   taua
tangata e kore a Ihu e kauwhau i etahi ona
kauwhau.   Ko te nuinga ona kauwhau hei
whakarekareka noa iho i te taringa o nga
kai whakarongo, hei mea e whakamihi ai te
tangata ki a ia, e korero ai mo te rawe o
tona kauwhau.   I muri mai ka rereke tona
kauwhau, ka kauwhau mo te hara mo te
ripeneta   mo te tapu ara pera me tana i
whakaaro   ai ka kauwhautia e Ihu.     Ka
kaha tona mahi i tona pariha,  kaore   e
mangere, e whakahihi, engari ka haere ki te
wahi tino kino o te taone ki reira tohe ai ki
te hunga haurangi.     Ko te Etita o te nu-
pepa i whakamutu te ta i nga mea kino ki
tona nupepa.    I ui ano ia kia ia ' Ka pehea
ra a Ihu, mehemea ana koia te Etita o taku
nupepa ?"   I kitea e ia e kore a Ihu e
whakapoke i nga wharangi o te nupepa ki
nga mea kahore nei he painga.   Tera atu te
nuinga o nga tangata i ui i tenei patai ki a
ratou ano " Ka pehea ra a Ihu, mehemea ra
ana he penei Tana mahi me taku ?"   I
whakama ratou mo te nuinga o nga mea e
mahia ana e ratou.
E nga hoa, he mea pai ano tenei ara te ui
i tenei patai ki a tatou ano, " Ka pehea ra
a Ihu." Ma tenei ka mohiotia ai e tatou te
tikanga o to tatou whakapono, te henga
ranei. Me ui te minita, " Ka penei ranei a
Ihu, mehemea ana ko Ia, te minita o tenei
pariha?" Me ui te rangatira, "Ka penei
ranei a Ihu me ahau, Tana whakahaere i te
iwi, Tana whakatu i te tauira ki toku iwi,
mehemea ana ko Ia te rangatira o tenei
iwi ?" Me ui te mema o te Paremete, "Ka
penei ranei a Ihu, mehemea ana ko Ia i
toku turanga i te Paremete?" Me ui te
tangata mahi whenua, mahi paamu, mahi
toa, me era atu tini mahi " Ka penei ranei
a Ihu, mehemea ana ko Ia ahau ?" Me ui
nga tangata i roto i nga whare-kooti, i roto
i nga whare-whakawa, " Ka penei ranei
nga korero a Te Karaiti mehemea ana ko Ia
•ahau?" E te hoa mehemea ana ko Te
Karaiti koe, ka pehea Ia ? Ka takahi ranei
i te Ratapu, ka haere ranei ki nga reihi,
hoiho, ki nga kanikani, ki te purei-kaari
ki nga ahuareka hua-kore a te kikokiko ?
Ko tenei patai te ruri e mohiotia ai te tika
te piko ranei o to tatou whakapono. Mehe-
mea kei te tapahia a tatou mahi e tenei patai,
kia toa, whakarerea atu taua mahi, ma te
Atua e homai he mea pai atu kia koe, i tenei
ao, a tae atu ki tera ao. " Ki te he ano
hoki koe i tou ringa matau, poutoa, maka
atu ; he nui ke hoki te pai ki a koe rite
mate tetahi wahi ou, a ka kore e inaka tou
tinana katoa ki roto ki te reinga."
NGA  WHAKATAUKI   O  NEHE A
TE MAORI.
1. " Takee Raumati, Whakapiri Ngahuru.''
Ko te tikanga o tenei whakatauki, hei
te Raumati kaore e piri mai te tangata
mangere ki te taha o te tangata mahi
. kai. Hai te Ngahuru, hai te takiwa
whai kai, kua piri mai te mangere.
2. " Hohonu Kaki, Papaku Uaua."
Hai te kai ka hohonu te kaki, hai te
mahi kai kaore e kaha nga uaua.
3. " E hara ta te tangata kai he kai ti-
tongi kaki, kaore ki tana kai, tino kai, tino
makona."
Mo te kai i te kai a te tangata kaore e
tino kaha te kai; tena ki tana ake kai
makona ana te kaki.
4. " He kai kowhai, hurihia ketia."
Mo te kai itiiti ka kite i te ope, ka
hurihia atu ko te tuara ki te ope haere.
5. " He ihu kuri he tangata haere.''
Mo te tangata haere, ka tae ki etahi
kainga tauhou, ahakoa kaore e karanga-
tia ki te kainga, ka peka noa atu.
6. " Eia whakaoho koe i taku moe, ko te
whatu turei a rua.''
Mo te Hinau. E moe ana tetahi o nga
Koroua nei. Ka whakaoho tetahi ki
te kai huahua. Katahi ka oho ake. I
mahara he Hinau te kai e whakaohotia
ra ia e tana hoa. No te kitenga he
huahua, Katahi ka whakatauki.
7. " He karanga kai, kaore e karangatia
a Paeko. He karanga riri, ka karangatia
a Paeko."

HE   KUPU   WHAKAMARAMA.
Na Paeko tenei whakatauki Hai te
riri katahi a Paeko ka karangatia. Hai
te kai kaore e karangatia.
 8. Tu ana Rae-roa;- Noho ana rae-poto."
Mo te mea e kai ana, tae rawa mai
etahi kua pau te kai. Mo te mea i
kore he kai tenei whakatauki.
Ko enei whakatauki katoa na te Whare-
papa Whatanui i tuku mai. Ko tana
kainga kei Te Whaiti, Tuhoe.
Kia ora tonu koe e koro mo enei oha a
nga tupuna kua tukuna mai nei e koe.
Kimihia mai ano hoki etahi, hei tiaki
ma ta tatou pepa.
Kanui te pouri mo te ahua o to iwi kua
korerotia mai nei e koe. Kia kaha ki
te tohutohu atu i nga huarahi o te ora.
Na te nui rawa o te pouritanga i kore
ai e kite i te nui o tena taonga o te
Kura. Tukuna atu nga tamariki ki te
kura. Whakakorea, atu nga tikanga
moe huihui i roto i nga whare-puni.
Me tuhituhi mai ano koe i te ahua o
ena hapu,a ona ra e haere mai nei.
Heoi kia tata te Arika kia. koutou. Na
to hoa aroha.
NA TE ETITA.
Mo to kupu mo te pepa kua whakarahia
inaianei. Hei nga korero nunui o te ao e
whai paanga ana ki o tatou wairua, hinen-
garo, tinana ranei, ka tango mai, ko etahi
korero kaore e uru mai.
TE  ETITA  O  TE PIPIWHARAUROA.
.1 TAKU whakaaro e kore taku tuakana i
roto i te Whakapono, me taku hoa etita, te
Rev, Fred A. Bennett, e kuha ki te whaka-
atu ki nga kai-korero o Te Pipiwharauroa, i
nga mea e tino pa ana ki tona tinana, na
konei ka tango au maku e whakaatu, kia
mohio mai ai o maua matua, me o maua
hoa aroha, ara mo tona marenatanga.    Hei
a Mei nei marenatia ai   raua  ko   Hana
Paaka.   Kei  te  mohio  koutou ko Peneti
no Te Arawa.   I tona itinga ano ka mauria
ia e te Pihopa o Whakatu ;  na te Pakeha i
whakatipu a pakeke noa nei.   I whakaa-
kona ia ki te kura a te Pihopa, a i tona
putanga i nga whakamatautauranga o nga
minita Pakeha,    ka   whakapangia   ia hei
minita.     Tona pariha tuatahi he pariha
Pakeha.   I nai te manakitanga a te Atua i
tana mahi.     Otira ahakoa te nui o te kai-
ngakau o te Pakeha kia ia, konohi tonu tona
ngakau ki te iwi o tona whaea.   I te mu-
tunga o tana mahi ki te pariha Pakeha ka
hoatu moturere e ia tona kaha ki te whaka-
ako i nga Maori o te Pihopatanga o Nera-
ana.    Otira kaore  ano tona ngakau kia
;atu noa.   Kei te hiahia ia ki te whakawhiti
mai ki tenei motu, ki te matotorutanga o te
Maori.    I roa ai kona haere mai he tatari
nona kia ahua taunga a Riwai Hiwinuiki
tana  mahi.   Eo Hana he tamaahine na
Huta Paaka raua Ko Pare o Motueka.    No
Taranaki   tetahi   wahi   o   Huta   ara   no
Ngati Awa.   I tae ano a Hana ki Hukarere
kura ai.    Me huri ake pea i konei aku ko-
rero mo to tatou hoa, kei pangaia e ia taku
pukapuka.    Hei kupu whakamutunga. " E
te hoa, tena koe.    Ma te Atua e whakakaha
tou ngakau, me tou tinana ki te kimi i te
oranga mo to taua iwi, ara mo nga morehu.
Haeremai! Naumai ki te Ika-a-Maui, korua
ko tou hoa.    Ma ou kanohi tonu e titiro te
ahua o nga iwi o ienei motu, nga painga
me nga kinonga, nga tikanga me nga paro-
ritanga, nga uunga ki te Whakapono, me
nga whakarerenga i te huarahi o te Oranga,
te kotahitanga o te whakaaro me te mara-
ratanga o te hiahia.    Haere mai, whaka-
whiti mai i te kauanga i Raukawa !    Heoi
ra e te hoa, te pohiri a Te Aotearoa."
Na to hoa i roto i te aroha noa,
REWETI T. KOHERE.
Te Rau, Turanganui-a-Kiwa,
Te Ika-a-Maui.
ETAHI MIHINI WHAKAMIHARO.
AE ! he tino nui whakaharahara i te matau-
ranga o te Pakeha, a kati ki te whakaaro
atu a te ngakau kaore rawa he mutunga
mai o tona matauranga, kei te piki tonu
atu. " He tokomaha e kopikopiko ka nui
haere ano te matauranga." Metemea nei
ka tutuki i enei ra te poropititanga a Raniera.
Heoi ano pea kei te ngaro atu i te Pakeha,
ko te hoatu i te ha ora ki te tangata.
I au i Poihakena i tera tau, i haere au
kia kite i tetahi whare whakakitekite, i
etahi mihini whakamiharo atu. He nui
nga mahi o taua whare, otira nga mea i
tino mihi ai ahau ko te whonokarawhe (phono-
graph), ko te kinematokarawhe (kinemato-
graph), me te eki-rei (X-rays). Kua rongo
pea te nuinga o te Maori ki te whonokarawhe,
ara i te mihini hopu i te reo o te tangata.
Ea korero atu, ka waiata atu ranei te tangata
ki roto i taua mea, ka whakahokia mai ano

                 HE KUPU WHAKAMARAMA.
ana korero, tana waiata, me  te reo ka rite
ano ki tona.  He  tino taonga tenei mihini
hei pupuri i nga reo, i nga poroporoaki a
nga whanaunga, mo te mate rawa ake ratou
ko a ratou kupu e mahue iho ana ki muri
nei, hei tangi ma nga mea ora, a ma tenei e
whakaputake  te tikanga o enei kupu na,
" Na taua mea nei ano, ahakoa mate ia e
korero, ana ano ia.'' Hiperu  xi. 14.
  Ko tekinematokarawhe, he whakaahua ne,
ano, engari haereere ai. Kitea atu ai te tanga-
ta, me te kararehe ranei e haere ana, e oma
ana.   Ko  tetahi whakaahua pai i kite au,
he whare wera.  I kitea atu nga tima tinei
ahi e haere ana, me te tangi ano nga pere ;
i kitea atu te whare wera me te whakao-
ranga  o nga tangata o roto. He nui nga
whakaahua  i whakamatakitakitia, e kore e
poto  te korero.
   Ko  te  eki-rei, he  mihini titiro i nga
wheua   o te  tangata, ara ko nga  mea
ngohengohe   e ngaro,  heoi ano  e kitea,
 atu ko nga mea  maro  anake. I puritia e
 ahau taua mihini  ki taku ringa matau,
 katahi au  ka titiro ki taku ringa  maui.
 Kore rawa  i kitea eau he kiri he kikokiko
 ranei i runga i taka ringa maui, ko nga iwi
 anake te kitea atu ana.  E  meinga  ana
 taua mihini hei titiro mo nga waewae, mo
 nga ringaringa whati ranei. Ma taua mea ka
 tino mohio te takuta ki te ahua o te whati.
 I hou te ngira ki roto i te waewae o tetahi
 tangata, a kahore i mohiotia e te takuta kei
 whea  ranei, otira na taua mihini ka kitea.
 Mehemea  ka tirohia te waewae i roto i te
 puutu, heoi ano nga mea  e kitea ko nga
 neera o te puutu, ko nga iwi, me nga mati-
 kuku o te waewae. Tera ake te huhuatanga
 o nga raweke a te eki-rei.
    E mohio  katoa ana te tangata ki te tere-
 karawhe, me te terewhona, nga waea mau
 korero a  te Pakeha,   Otira inaianei kua
 kitea ano  e te Pakeha  tetahi mihini hei
  kawe i te korero, penei me te terekarawhe,
 engari kahore kau he waea, ko te korero ka
 rere noaiho i tk takiwa. Ta te Pakeha pai!
 Ko  te whonokarawhe na  tetahi tangata o
 Amerika  i kite, ko Etihana te ingoa. Inai-
  anei, kei te hanga tona tamaita i tetahi
  mihini tino whakamiharo atu, ara he mihini
  hei whakaata i nga whakaaro  o te tangata !
  Hei whakaatu i nga whakaaro o te tangata,
  nga whakaaro pai, me nga whakaaro kino,
 Ka mau  te wehi o te mahi a te Pakeha 1 E
  oti ranei i a ia, e aha ranei 1 Ae, he mihini
  tino whakamiharo tenei, mehemea ra ia ki
  te oti, engari he mea e tino wehingia e te
tangata.  Kowai  oti te tangata e pai kia
whakaaturia ona  whakaaro   ki  te ao ?
Ahakoa, pehea te aroha o te tangata ki tona
hoa, tera ano etahi whakaaro ona  e kore
rawa ia e whakaae kia mohio tona hoa. Pai
atu te mate i te mohiotia o nga whakaaro.
Otira e nga hoa ahakoa kaore o tatou hoa,
o tatou whaea ranei, e mohio ki nga whaka-
aro o tatou ngakau, e rite ana o tatou ngakau,
ki te pukapuka  e korerotia ana e te Atua.
E mea  ana a Ihowa, " Na, nga mea e puta
ake ana i roto i o koutou wairua, mohio
tonu ahau." Ehekiere xi. 5. Kia whakama
tatou, kia numinumi, kia wehi. He mea
tino kaha nga  whakaaro o te tangata Li te
whakapai, ki te whakakino  ranei i tona
wairua.  I mea  te tangata tino matau a
Horomona,  " Na, tana (ara ta te tangata) e
whakaaro  ai i roto i tona ngakau, pera tonu
ia."  Whakatauki xxiii. 7. Ki te whakaaro
tonu  te tangata i nga whakaaro kino ka
kino ano taua tangata, a ki te whakaaro ia i
nga whakaaro  pai, ki te aroha o te Atua ka
pai haere ano ia. Na te kino o nga whaka-
aro o te tangata, i puta ai te kanga, me nga
korero kino i tona mangai, ara na te puhake
o tona ngakau  i era mea.  I mea  a te
Karaiti, " He purenatanga hoki no te nga-
kau nga kupu a te mangai.'' Matiu xii. 84.
He  mea pouri tenei na toku ngakau, ara te
kore  o te Maori  e wehi ki te korero kino.
E  rongo ana ahau ki te Maori e korero ana
i nga kupu tino kino rawa i te aroaro o nga
tamariki, o nga wahine ranei. Kaore rawa
 etahi tangata e wehi mai i to te wahine tu,
 ka tawai tonu, ka korero kino i runga i te
 tinihanga. E hoa ma, whakamutua tenei
 mahi, Whakahonoretia nga wahine. Kaua
 hoki tatou e ako atu i nga korero kino a nga
 Pakeha tutua.  Kaua  e penei na, e nga
 tamariki taane, ma te puta o te kanga, ka
 rawe ai te tangi a te reo hihi. Ko nga tan-
 gata tino mohio ki te reo Pakeha kaore e
 kanga ana.  A  he aha te rongoa mo tenei
 mate mo  te ngakau kino, me te reo paru ?
 Tapaea atu nga ngakau hei nohonga mo te
 Karaiti, me tona Wairua  Tapu, kia riro ai
 nona nga whakaaro, mana e pehi, e whaka-
 tapu te ngakau, ara kia rite ai ki nga kupu
 a tetahi o a tatou inoi:—
   " E te Atua Kaha rawa, e tuwhera ana
 nga ngakau katoa ki a koe, e mohiotia ana
 nga hiahia, e kore hoki e ngaro i a koe te
 mea huna; Whakahangia  iho tou Wairua
 Tapu hei whakama i nga whakaaro a o
 matou ngakau, kia tino aroha ai matou ki a
 koe, kia tika ai te whakanui i tou Ingoa

                   HE KUPU  WHAKAMARAMA.
Ihu Karaiti

   REWETI TUHOROTA KOHERE


 TE AO KATOA
 



       TE HAHI MOMONA.
     " Kaore matou nei e kohikohi ana.'' -
   


 Poverty Bay  Turanga


 Niu Tireni

HE KUPU. WHAKAMARAMA.
te whakahoki. E whakapehapeha ana raua,
haere noaiho ai ratou na, kahore "he tako-
toranga- moni, kahore he putea." E kore
au e whakahoki i enei kupu a aua Momona,
engari e tino whakaaro ana ahau, he painga
mo te Maori, mehemea nga tangata e haere
ana ki o ratou kainga e mau "takotoranga
moni ana putea ranei," e pera ana ranei me
Paora ,kona ringaringa ano hei mahi, a nei
te he ko te patu i te Maori i runga i to
ratou ngakau aroha ki te tangata.
-Heoi ano,
NAKU NA.
Maku e apiti atu etahi kupu mo te wha-
kahe a nga Momona mo te kohikohi e mea
ana ratou kaore o ratou na minita e utungia
ana.    I" penei ano nga minita o te Hahi o
Ingarangi i mua,  kaore kau i whangaia e
nga Maori, no te mea he kohungahunga kau
te Hahi Maori i tera wa, tena i enei ra ka
pakari nei mana ano ia e whangai.    I te
mea e iti ana te tamaiti ma tona koka ia e
whangai, otira i a ia ka pakeke mana ano
ia e kuhu atu.    I nga ra i mua ko te Hahi
matua i Ingarangi ki te whangai i o tatou
minita, kaati   inaianei e pai ana ma tatou
ano, otira he nui ano te whangai a te Hahi
matua e puta mai ana ia   tau, ia tau.  . Ko
wai au kahua kahore e kohikohia ana he
oranga mo nga: minita Momona i    Uta.
Otira e hoa ma he hangarau noaiho te mahi
a nga Momona, kaore i te whakahetia e te
Paipera te  hokihoki.     No   te   Kawenata
Tawhito mai rano te ohaoha a tae noa mai
ki te Kawenata Hou. I te kitenga o Ihu i
nga Hurai e kohikohi moni ana   kahore
rawa ona kupu whakahe, whakamutu ranei,
engari i tino nui tona whakamihi mo te
patene a te wahine pouaru rawakore.    Tiro-
hia hoki- a Ruka 22, 35, .86.    I pehea a
Paora?    I whakahau ia  ki  nga   hahi   o
Karatia, me o Koriniti kia kohikohi mo te
hunga   tapu   i   te ra tuatahi   o  te  wiki
(1 Koriniti 16, 1-2). Tirohia hoki a 1 Koria
9. 7-13,  Karatia 6. 6,1 Timoti 6. 18, 19.
Na te  aha i  kaha  ai nga  Momona ki te
tawai ki to tatou Hahi,   mo te kohikohi
oranga mo   o  tatou   kaiwhakaako?     He
tikanga pai ra tenei kia tau ai te taumaha-
tanga ki te iwi katoa, a na te he ko te
tikanga a nga minita Momona ko te noho i
te kainga kotahi, a na wai ra ka mate noa
iho  te tangata kotahi i te mahinga, i te
kimihanga kai ranei ma ona tohunga.    E
nga hoa, e taku iwi aroha kia toa, kia hihiko
te   ngakau  ki  te wero  a  Te Wiremu kia
whakanui tatou i nga tahua moni hei oranga
mo o tatou minita, kia watea ai ratou mo
nga mahi whakawairua anake. E ki ana ko
to tatou Ariki. " Te Whakawhiwhi nui atu
te hari i to te whiwhi."
(He mea tuku mai na E. T. K.
TE  RETA MAI A APIRANA  NGATA,
M.A., L.L.B.
PUKAPUKA I.
Ki nga Etita o Te Pipiwharauroa.
Tena Korua,—Hei whakatau atu ienei mo
ta korua tono mai kia whakaaturia atu e au
nga korero o taku haere e haere nei i runga
i te iwi Maori. Ki te kauwhau i te rongo
pai a Te Kotahitanga o nga tamariki o Te
Kareti o Te Aute. He tika hoki kia ura atu
etahi kupu pera ki tena o a tatou nupepa,
hei korero ma nga mea o te iwi Maori o taea
atu ana o tena Karere.
No te 21 o Maeheau ka rere mai i Aka-
rana ki Opotiki, i te mea kua whakaturia ko
au,   hei   mahi     haere    i   nga   mahi    a
to   tatou   Kotahitanga   ki   ranga    i   nga
takiwa Maori katoa o te Tai Rawhiti i te
tuatahi,  i muri ra ki etahi atu takiwa, I
rokohanga au ki Opotiki i te 23 o nga ra, i te
taenga mai o te Kawana.    No te 24 ka ahu
atu ki  Torere ki te hui nui i reira, i whai
tioki au ko nga huihuinga tangata i te tua-
tahi kia mama ai taku whakamarama ki nga
nohanga rangatira me nga tangata whai
whakaaro o te Tai Rawhiti i nga take o
taku haere.    Na heipu tonu au ko tenei hui
i whakatoputia mai ai nga rangatira katoa
o Turanga huri noa i Waiapu ka ahu mai
ki   roto o te   Whakatohea.    E toru oku
ra   i  whakatakoto   ai   i   nga   kaupapa o
nga take ki waenganui o tena hui, i timataia
mai ra ano i te taenga mai o te Pakeha me
ana kuri me ana taru huhua noaiho, ki enei
motu a tae noa mai ki tenei ra, a kitea ana
e te iwi katoa te marama o te whakapapa o
Te Kotahitanga   o Te Aute, no runga tonu
i nga Kawai o nga matauranga Maori e
hopuhopu atu ana ki nga tikanga Pakeha, a
kitea ana ano ki te wa tonu tenei mo ana
mahi, he hurihanga tau, koia tenei e karanga
nei tona mangai ki te iwi Maori, kua paenga,
engari me titiro ki mua ki te aroaro ki nga
mate e takoto ana mai.    He nui nga mana-
aki  i homai ki toku tinana, naaku nei i
whakatinana ki roto i te iwi Maori i tenei ra
te rongopai e hou  o te ora mo te tinana, mo
te kainga, mo te -whenua.    Kitea ana e au

HE KUPU WHAKAMARAMA.
e kore te iwi Maori o tena tai e puhoi ki te
whakarongo mai, engari ka manaaki tonu
mai i nga kupu, a ki te marama, kia ratou he
huarahi e tatu ai, tera ano e whakatatutia.
,No. te 29 o Maehe  ka tae mai au ki te
Pahou, Whakatane, ki te hui nui a Ngatiawa
i pohiritia ai a Ngati Porou me te Whanau-
a-Apanui, me Ngaitai me nga iwi o Taranga.
Emi katoa mai o reira rangitira ka hui ai
to matou ope i tae mai ki te marae o Ngatiwa
e 200 a ko nga tangata katoa o te hui e tata
ana ki te 700, Ko Te Whakatohea, Ko Tuhoe,
ko Ngatiawa katoa me etahi o Te Arawa..
E rua nga ra i korero ai au, ko aku korero
ano i Torere a he nui ke ake nga manaaki a
nga rangatira katoa.   E korero atu ana hoki
au iroto i toku matotorutanga i a Ngati Porou,
i te iwi kua whai haere i runga i nga tikanga
a to tatou Kotahitanga.    I reira etahi o nga
rangatira whakahaere o era atu Kotahitanga,
a na ratou i whakaae a waha mai ko tatou
ke ko nga taitamariki.    Kei te timata mai
i te Kuini, me te whakaoraora, i nga tino
take rawa o te mate o te Maori, Ko era ma-
tauranga kei runga tonu i nga ture e hahau
ana.   Tena ake pea, te ra e tino hono ai tatou
ki era, e eke tahi ai nga matauranga katoa
ki runga i a tatou whakahaere.
Me mihi ake au i konei mo te pai o enei
hui e rua. Kaore rawa he waipiro i kitea ki
roto, kaore he raruraru i pa. Na aua hui i
whakamatautau nga iwi o waho ki nga iwi o
te marae, enei hoki ki erai a katahi ano ka
taea te ki he iwi kotahi te Tai Rawhiti i
Matata ki Nukutaurua. Ahakoa he maha
nga Wawahanga ririki o roto i runga i te
ahua o nga Karakia, he iwi tenei e kotahi
rawa ana te whakaaro mo runga i nga mate
me nga huarahi ora.
Ka wahia au i konei ki taku mahi, ka tino
kite iho i tona nui, me tona roa, i tona teitei,
i tona hohonu. Homai e te Ariki he kaha,
he ngakau manawanui, kia taea ai te whaka-
tutuki te kauwhau o tenei o au rongopai.
. Kati ake i konei enei kupu. Ko etahi
tahia o enei hui ma Hakaraia Pakewa e wha-
kaatuatu o te hui ki Torere, ma Timutimu
raua ko Aperahama a te hui ki te Pahou.
£191 1s 4d te kohi Torere, £160 10s 6d o te
Pahou, i kohia ano nga tikanga o te Wha-
kapono,
Kei roto au i nga rohe o e haere ana i nai-
anei, kia tutuki ra ka whai kupapuka atu ai
ano.
Keoi
Na to korua hoa,
APIRANA T. NGATA.
1 ITO PITO KORERO.
Kei te tangia te nupepa o Te Aute Kareti,
e te perehi o Te Raukahikatea. Te ingoa o
taua pepa ko " Te Tui." fie nui te ahua-
reka o nga korero o roto. He Pakeha te
reo, kotahi rawa te upoko i tuhia ki te reo
Maori' " Te Ara ki Te Aute.'! I puta nga
korero, mo nga mahi takaro, whutupooro,
whakatutu hoia, omaoma; mo nga mahi
whakapono mo nga mahi a to ratou
" Kotahitanga," me era atu korero. Kotahi
te wharangi mo nga rongo-korero o nga
tamariki kaumatua o Te Aute, kua matu
nei ta ratou na kura.
Kua tonoa taku hoa Etita a Rewati Ko-
here e ona hoa Pakeha kia whakapiri i
tetahi o nga ingoa o tona tipuna ki tona
ingoa, ara i a " Mokena.'! E hiahia ana
ratou kia penei te roanga o tona ingoa
Reweti T. Mokena Kohere, E mea. ana
ratou hei tohu whakamaharatanga tenei
mana ki tona tipuna. : Kaati kei pohehe o
na hoa he tangata ke a Reweti Kohere,
me Reweti Mokena Kohere.
He nui to matou pouri i to matou kitenga
i etahi kupu kaore e tika kia perehitia i roto
. tetahi o a tatou pepa Maori. Ko ana
korero kino i roto i tetahi reta tuku mai,
engari kaore pea i kitea e te etita. E hoa
ma e korerotia ana a tatou pepa e te wahine
e te tamariki, kaati kaore e tika nga korero
weriweri kia perehitia, He mea tenei e
taea ai te hamene te nupepa e te Kawana-
tanga, a e mau ai te tangata ki te whare-
herehere. Eia tupato. No nga kai-ta te
tino he ki te perehi tonu i era korero tino
kino atu.
NGA KAKANO MA TA TATOU MANU
S.    D.
Mama Te Rehu       ...        ....".. 16   O
Mrs Hunter-Brown ...        ..... 10   O
Nehe Karauria, Rangitoto ....    50
Miss A. Gage, Hukarere, Napier..50
Mr T. Jury, Greytown       .... 10   O
Mr F. B. Wykes, Te Whaiti..26
Wi Pere, M.H.R*. Tauranga..50
Mr C, P. Davis           „..26
Te Hata Kiwara        „..26
Noa Te Rangirua        ,,..26
Eru Titi, Te Arai    ...        .....26
H. Waihi P: Ngakaho, Waiapu..   50
Rapata Manuera Pakarae    .....    10
Bond, Finney & Co., Printer Nelson.