![]() |
Te Tiupiri 1898-1900: Volume 2, Number 67. 07 December 1899 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
VOL. 2. ] TAITE, 7th TIHEMA, 1899., [ No. 67. Panuitanga. Ko te utu mo te Pepa nei, te 10 hereni, mo te tau anake; kaore e hawhe tau. KI te kore he moni mo a taihoa utu ai tukua mai he pane kuini kia taea ai te poohi atu. Mo te tau e 30 kapa; taihoa ia e utu mai te toenga. Mo tuku mai ma te Poutapeta, ko te tuhi me penei. WAATA HIPANGO, Etita o te Tiupiri. Box 93, Wanganui. WIKI Mema Mote Paremata. Tenei kua korikori haere nga taha erua o nga mema ote Paremete, ara b tatou hoa pakeha erua hoki ahuatanga o nga mema pakeha e kawanatanga tetahi taha e apatihana tetahi taha enei; tangata toko- rua e whawhai tonu i roto ite tau ite tau ahakoa tae ki te ra pooti aha koa i nga wa katoa e tuhera ana te Paremata ka mau tonu tena ritenga i waenganui ia raua, ara te tau whakatete te kia raua ahakoa i runga i nga tikanga, a tae atu hoki ki te ahua onga tangata, te mahi ate tahi taha e korero i nga korero hapai mote taha kia ia, ara kite kawanatanga aha koa ihea nga kai tautoko ote kawanatanga katae ano taua ropu ki te whakahaere mote taha kia ratou mete apatihana ano e pena ana ara e korero i ona painga ena tangata tokorua kei waenganui ote iwi nui e korero haere ana i nga painga ote •tahi taha, ote tahi taha whakatakoto rawa i nga ritenga e ora ai te iwi i runga i nga ture. Heoi kote mahi tenei ite tau ite tau, be kimi ite ora mote korooni nei heoi mete titiro atu ano nga kanohi ote iwi i runga i nga mahi ao tatou kawanatanga, heoi kei te heke haere tonu atu to tatou motu, ki raro ka hinga e kawanatanga, tumai e kawanatanga, ka pena ano ka- nuku ano. te mate, mehemea ki te noho i roto ito ratou Paremata, nga tino kupu ate taha turaki e penei ana he Kawana- tanga kino tenei, mehemea ki te riro te Kawanatanga id tetaha ki te hunga tu- raki kaora te iwi menga taumahatanga ote whenua, heoi ki te tumai ko taua hunga eturakira ite kawana tanga, ko taua kite ano a katahi ka tino piki atu nga mate engari ki te tino whakaaro ake ekore rawa o tenei pakanga emutu i roto i to tatou Paremata, a mete piki haere tonu ote tau mahatanga ki runga i te iwi, ahakoa nga mahi ate pakeha e mahi mai nei mote mate mete ora te mutunga o a ratou mahi ko tatau kote iwi maori ina ra nga ture e
![]() |
2 2 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. mahia nei ite tau ite tau, kore rawa e mutunga ote nei mahi ote mahi ture i na e tiro hia iho nei e tatou te ture whaka- tikatika i te ture, o mea te tau ia tau, ka pena ia tau kapena, kore rawa e mutunga o tena mahi ka penei ano me nga kupu kua korerotia i runga ake nei. Engari pea mehemea e penei ana te whakaaro ote Paremata hei aha tenei mahi te turaturaki kawanatanga penei kua iti haere nga mahi kua ahu tonu te mahi kinga ture e ora ai tatou, me to tatou korooni, ko tenei warea ano ki runga ki tena mahi turaturaki, hoki rawa mai ki te whakahaere tikanga hei painga mote korooni kua tureti a kua pau noa atu ena mano moni mo runga i te na mahi, a mo- runga ranei mo nga mahi whakahaere pooti irunga inga ritenga turaturaki ka- wanatanga ko ena mano moni ano kapau mehemea ki te rangimarie te whakaaro ote kawanatanga mete apatihana te ra eiti haere nga mahi mete iti hoki onga moni epau a kaora haere pea totatou korooni. Kaati kua eke rawa tenei ki runga i taua pakanga i nara o tatou hoa nga me- ma pakeha te kauhau haere nei mete whakamarama ano i ana take, huri mai te whakaaro kia tatou ki te iwi maori me o nei mema, kote whakaaro a etahi o ho- tatou tangata emea nei me pooti ia hei mema mote Paremete ote korooni maaku kaora nga taimaha tanga ote iwi, heoi nga tau maha, kua hori ake nei kei runga tonu ki te ahua ote tangata nga ritenga pooti, engari amea e rangatira e tangata marae haere tonu irungo i nga whakaaro anga rangatira, a tae mai ano te naritenga inai- anei, e penei ana etahi e rangatira au tera nga iwi e pooti mai kia au, ko etahi kei te korero haere engari au ehara a mea, maaku kaora tatou heoi ena kupu, kei te haere kohumuhumu, note tuatahi mai ote nei iwi ote maori ki roto ite Paremata mete tupu haere onga kupu erua nei ote huri ki runga ki nga kupu anga rangatira mete haere onga korero kohumuhumu, kaati i roto i enei ra kua rereke nga wha- kaaro kua kore hoki etahi o aua ritenga a kua ta ke atu hoki etahi iwi i etahi iwi ahakoa aua iwi i kotahi ra te whakaaro inga ra o mua me nga kupu tawhito kua kore e mohiotia inaianei, ahakoa nga pai, ahakoa nga nui, ahakoa---nga manaaki tanga, aha koa nga nohonga tahitanga, kainga tahitanga, moenga tahitanga, kua wareware i roto i henei ra. Heoi tae mai ki naianei kei te penei haere ano nga whakaaro o hotatou tangata e tohe nei kia pooti kia ratou hei mema, ko etahi kei te korero i ana ritenga e ora ai, te iwi menga whenua ko etahi kei te huna ia ana mahara kei te penei kei korero au ka mohio mai te ratangata, ka waiho hei nga- kau moana, ko etahi nate iwi menga hapu i whakaara koe tahi na ana ake ano me etahi tangata tokorua, tokotoru ki taratou nei mahara, kawaiho hei penei na, na te iwi, otira matatou e titiro, e ata titiro te ritenga ote nei kupu a muri atu ote te 19th o Tihema nei hei reira tatou mohio ai te iwi tangata i whakaaro ai, a ki te tangata ranei na ana ake nei tana whaka- aro, me ona hoa a me tona hapu ranei. Kaati kua tata tonu tatou ki te wa e whiriwhiria ai tetahi o enei tangata aha
![]() |
3 3 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. koa maha ratou i namaneiha, kotahi ano e tangohia o ratou, ara e wha nga takiwa e wha ano tangata ka tangohia ete ture ara ko ate pooti i kite ai, kaati mahue iho e toko maha, mete whakaaro ano ki nga tau e toru kei mua etu mai ana e tae ano ai ki runga ki tenei ritenga katata nei te mutu kaati ki te tu tenei tangata ka pooti tia nei ate te 19th ote marama nei, kaati kei te roa te toru tau, etu. mai nei hei whakaaronga ma koutou etoa taua ma, ahakoa hinga koutou whakaputaina ra io koutou mohio tanga, ki runga ki nga rite- nga e ora ai te iwi mea koutou mahi ata- whai i waenga nui i o koutou iwi hapu ranei, kei tuku koutou hei tera pooti rawa koutou hoki mai ai ki waenga nui, ite iwi korero ai ia koutou korero e korero nei, e hara ta koutou i te ritenga aroha kite iwi, heoi ano te ritenga pai ma koutou kaore ano i tae noa ki te ra pooti, kamahi inga mate ote iwi aha koa he aha te mate me tae ki te tohutohu ina te ara e oraoi koe te tangata ranei te iwi nui ranei hei kona mohiotia ai e tangata mohio e tangata ngakau pai, e tangata whakahaere tika, e tangata tupato, kaati nga tau kua mahue ake nei te tino whakaaro a o tatou kau matua e haere ki Poneke, kite whakarongo korero ote Paremata ki te whakarongo hoki ki etahi ture e pamai ana ki te iwi maori heoi tu tonu atu ratou ki te atete, kaore ratou e mea ana manga mema anake te namahi te atete ture irunga ia tatou. Kaati nga tau maha kua mahue ake nei ko te mahara a o tatou mema kia tae rawa rano kinga ritenga e paanaki tetaha maori katahi ano ratou kanoho io ratou tuuru, i pootitia atu nei ratou e tatou heoi.: e wa poto rawa tena mo nga tikanga maori ko nga mahi nui ote whare, ko nga; ritenga pakeha e whakahaerea ana heoi aua ritenga pakeha ra, eke mai ana ano ki runga ia tatou ite iwi maori e mohio noa atu nei tatou te hunga i waho nga mahi katoa e mahia ana iroto i te Pare- mata o Niu Tireni, mo nga taha e rua pakeha maori, me te tino whakaaro nui ano ate iwi nei ate pakeha ko tatou kote iwi maori kia riro atu ki raro ki a ratou tikanga koia i mahara ake ai te nga kau ahakoa ritenga pakeha me noho tonu o tatou mema ki te whakarongo a me whai kupu mo aua putake ina ra tapepa mai te tahi ritenga kia tatou ki te iwi maori. Kaua hei wareware kia HIPANGO Ina tomo atu ki roto ki nga whare Pooti ka u ia kia koutou taea noatia te mutunga Maharatia enei—Kupu Kia u kia Hipango ! Pooti kia Hipango ! Ka au, a Hipango kia koutou, AKE AKE! AKE!
![]() |
4 4 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. WHAKAATU RANGA. ———————— Kei te 2nd ongara o Tihema e heke iho nei te whakaingoa tia ai nga mema mote Tai Hauauru, me era atu waahi katoa ote motu nei kei te 19th ongara tera pooti kei te nth o Hanuera te whakatuturu tia ai te mohio tanga o nga tangata i tu ite Pootitanga. Kote ra hei pootitanga mo nga mema pakeha kote ono o Tihema eheke iho nei. He Panuitanga. Na e panuitanga tenei kia mohio nga iwi ote Waipounamu me Aotearoa. Ka tuturu te karanga atu a Taare Mete me ona iwi kia tae a tinana mai koutou ki te whakatuhera tanga i te whare ki tahae- nui, ate 25 o Tihema kote ra hei taenga mai mo nga iwi 23 haere mai enga iwi kia kite kohiwi kei rongo korero ki tenei ko- tiro atahua e hua ina nei tona ingoa kote Poho ote Manutai. Haere mai! Haere mai!! Haere mai!!! Tupapaku. Ko Winiata te Kakahi. Kua mate ki Toanui Raetihi note 25 o Noema nei i mate ai kote tahi tenei onga kau matua rangatira o Whanganui he atihi kaiwhakawa a koia ano te tia mana o te komiti ote Tiupiri o Raetihi e kau matua whai mana ki runga ki nga mahi ate iwi Whanganui ara i te wa e ora ana ratou kaumatua a ko hona iwi ko nga tinemuku ko nga tikura konga tirangi ko nga tihau kua riro katoa. ki te tangi hango motaua kau matua e uri ano tana, kau matua no nga hekenga tupuna ariki onga whakapapa ariki ote nei awa o Whanganui tae noa ki te awa iti e taea hoki koa te pehea ua i owa ano i homai naana ano i tango atu kia whakapaingia tein- goa o i owa. Haere e koro haere i runga i te rangi marie haere i runga i te pono haere i team whanui o hotupuna haere menganui haere me nga mana ote hunga nu- nui, kua ngaro ata nei ki te Poo. Tangi Aroha. Ra te kakau e whakangaro ata ana ki te pae ra- tumai hira tu ei kia aro pirimai ki ratorae he mea te iwi ngaro ei-kapau te tau tako e tengutu ei-naku te- moe poo-ei-ikonei rawa koe kote hiko ei-oho ake ki te ao ei-koau anake te tuahu nei ei-pukohu ora hia ei na runga ana mai o tarahaangara ei-kei tua iti atu ei- te wa koia ki taku matua ei-kao rete ngaki mai ei kia au ra kairi nei ei-ite nui ote mate ei-te mutu noa ite rangi tuhi nai. He Pohiri Kite Etita o to Tiupiri. Tena koe te kai whakaatu inga matauranga ite no: Inga pai menga kino e hipoki nei i te ao katoa: He kupu torutoru nei aku katuku atu nei hei haringa atu mate Tiupiri kinga wahi e tatu ai onga waewae etataki ai tona reo i nga marae o Aotearoa me- te Waipounamu. Ko ia ka tuhia i raro iho nei. Ho Panuitanga, kinga iwi, kinga hapu kinga reo, kinga huihuinga tangata i roto ite rohe o Rongomai wahine. Timata atu ite Tairawhiti, ite tai whakaaro ito tai Tokerau, ite tai tuauru, ite tai whakarunga.
![]() |
5 5 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. Ara kinga a ahua tangata e noho aua i runga ia Ao- tearoa, mete Waipounamu. Tena koutou katoa Tane, Wahine, Tamariki, kia ora, kia ora, kia ora. He powhiri atu tenei na to koutou Kuina na rongo- mai wahine. Ki ona hapu me ona mana ririki i raro ia ia e mohio maina koutou, kia tae a tinana mai koutou ki taku marae ite mahia ate 23 onga ra o Pepuera 1900. Hei te 25 onga ra whakapuaretia ai ate " Whetu-Marama ote ata, " Whare Karakia kua tu nei kirunga i tona turanga e tiaho ai tona marama- tanga kite ao katoa. Haere mai; haere mai; haere mai; ete iti, ete rahi ka wea mai aku mauiuitanga kia mama te wae- wae kia taumaha to pakete kia wawara ai te tangi ote koura ote hiriwa i roto i taku pureti ana hiana ta kou- tou na haramai kaua eruarua te ngakau kei rite kou- tou kite tumau o rota. Kite ngoikore te kikokiko, kote wairua kia hihiko kia tae mai ki au ite 23 onga ra o papuere to ra, etakahi ai tou waewae i runga i taku marae. Haere mai kia kitea ai to koutou maramatanga kite aroaro o to koutou Kuini o rongomai wahine e hipoki nei tona mana i runga ia ao tearoa me te waipounamu. Haere mai ehoa ma purangatia he taonga ma kou- tou kite peeke a ta koutou Kuini hei whakatuputupu inga mahi ote hahi eputa ai te marama tanga ote ro- ngo pai ki te ao katoa, e whakakotahi tia ai tatou hei rakau kotahi i roto i te ruinga ote Atua. He Waiata kei Wareware tatou kite Atua 1. Ete Atua o matou tupuna, i matauria inamata, ' Te kai hautu o nga matua e pae nei, Kei iraro i te kapakapa o tou ringa, O matou mana e whakahaere nei. Ete Ariki, ete Atua o nga mano, e noho kia matou Kei Wareware—kei wareware matou. 2. Katau te hiere, ka Whakatoririki te U mere, Kanunumi nga kingi nga toa ringa kurae; Kei te toitu tonu ia tau whakahaere o na mata Te ngakau iti te ngakau maru, Ete ariki ete Atua onga mano, e noho kia matou Kei wareware kei wareware matou. Kati i konei aku tuku atu kia koe. Na te kauni- hera o Rongomai—Wahine, Tane—Wahine. MATANE WHAANGA MAHIA. 1st Nowema, 1899, E kui ete Tiupiri mau e haere e kimi haere, inga uri aenei tupuna ara, A. TURI raua kotona teina ko KEWA i eke mai nei i runga i to raua waka i AOTEA koia i hua ia ai tenei motu ko AOTEA. Ara kote ingoa oto raua waka heoi tena, enga iwi enga hapu enga uri, o runga ite nei waka ara o AOTEA. E Pohiri atu tenei na matou ara na enei iwi ara na nga RAURU na nga TI POURUA kia tae atinana mai kou- tou ki PAPATUPU WAITOTARA, ate I6th o Hanuere etu mai nei tau 1900, kei konei to tatou hui, ko nga take. ote nei hui koia e whai ake i raro iho nei. Take tuatahi, kei taua ra ka whakina katoa tia nga korero anga kau matua ote nei iwi, o runga ote nei waka mai ano o HAWAIKI tae mai ki tenei motu take tuarua, mehemea ki te huihui katoa mai nga hapu nga uri ranei o runga ote nei waka, me whaki katoa nga korero a ia hapu aia hapu, ahakoa pai ahakoa kino, kaore heritanga take tuatoru, kaore earaia, te korero a te tangata e ahu aua ki runga ki tenei waka, ahakoa pehea, e ai te kupu whakatauki Ko AOTEA utanga nui heoi nga take, kotenei haere mai, haere mai, ahakoa i whea, whea ote nei motu, tae atu ki te Waipounamu haere mai, haere mai, whakahokia mai nga taongo o runga i to koutou waka o AOTEA, Haere mai, haere mai, ahakoa kino pai haere mai. Te Huritau Hurutara Karena Tawhitopau Rakei Mutumutu Wiremu Kauika Kahukaka Nuiamaia Riwai Rimitiriu Aropeta Tamumu Ropiha Rangihaukori Werahiko Taipuhi He Taraka Tautahi Otira me enei iwi katoa me nga Rauru, menga tipourua katoa.
![]() |
6 6 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. Karangahiku. MOUTOA, Tihema 4th, 1899. Kia Hori Pukehika, Kia Aitua e Koroma, Tena korua te ahuatanga o tatou aitua i kona iko nei, otira inga wahi katoa kati ake nga mihi; e koro ma kua huri Nga- rau ote kotukutuku kua mahi te kai kati, kote whakamaori tanga kua Tata Ngara e pooti ai o tatou mema mote Paremata. Kati ko matou ka pooti kia Waata Hipango i runga ano ite marama onga take kita matou titiro iho iroto ite Tiupiri, tuarua kote ahua onga tangata mahi perehi niupepa pakeha koi nei etahi ta- ngata kaha ote pakeha etu nei hei mema mote Paremata, ko matou kua kite ko te Parihi me Katene no Wanganui enei, ko Pirani no Pamutana. Koenei mema he tangata perehi tena atu hoki etahi tangata perehi kua tu hei mema, kati kaore ano he maori mahi perehi ki atu hei mema, kati metarai tatou kia Waata i runga i enei take, ko matou ka tautoko ite pooti o Waata ko matou hei whakahaere ite pooti o Waata i enei whare pooti erua i Pokitana me Shannon kati enga iwi enga hapu menga reo maha titiro iho kite nei take kite tangata mahi perehi, henui te mohio kote Paranihi itu hei Pirimia i runga ite mohio mete kaha kati akua nei tatou whiwhi ai kito tatou hoa perehi ote Tiupiri Niupepa. Ka mea tia nei hei mema kaore matou emea kia homai nga pooti kia Waata engari titiro kinga hua ote nei rakau emea nei kia tupu ia iroto ite Paremata ko matou kua kite inga hua ote nei rakau ara o Waata kati enga ta- ngata e tono nei kia tukua atu nga pooti ki etahi o tatou mema, kaua hei tonoa en- gari mangahua onga mahi eto no te ta- ngata engari konga hua oa koutou nei rakau mehemea ki te wini kia kitea ai te pai ara kito tatou pepa kiate Tiupiri whenei ia Wata keite kite tatou iroto ite Tiupiri kite kore e pai kei tate ngakau i pai ai heoi ano na matou. WHATA WI KOHIKA, RAUHIHI TUPOTAHI, HURUNUI HETA. He Uira. HOROWHENUA, Tihema ? 1809. Ki te Etita o Te Tiupiri. Ehoa tenakoe i runga ite atawhai ote Atua i te waahi ngaro mana e whakakahu totatou kuia ate Tiupiri ki te hari haere i ana utanga kia marae kia marae ote mo- tu nei. Heoi iho nga kupu mote mihi. Kapiki atu ano nga rarangi mo nga kupu e kui te Tiupiri tenei te tahi utanga itiiti nei mau hei hari atu kinga a marae nunui o Aoteoroa mete Wai- pounamu mote take aitua i whano mate ai nga kau ma tua rangatira tokorua inenga ruruhi rangitira tokorua, hoki kote ingoa onga kanu atu nei ko raniera te whata kote rangimaire hau. te ingoa onga ruruhi nei ko ma- tuakore, tuahine o Meiha Keepa. Ko makere te rou, ruruhi ate tahi onga kaumatua nei Patimata tiake to Aitua-noi e kui ana nga tokowha noi i roto i to ratou wharo ite pa te tahi taha mai ote rae o te karaka i Horowhenua ite taeta 30 ongara o Noema 1899 kote mahi o Tauara nate Atua he wha- titiri he uira kote pake tanga iho o te whatitiri haere mai hoki te uira whatoro ana nga ringaringa o taua maira kote tahi ra kau he whiro e 20 putu pea i koatu o to ratou whare i rangona kawhati ha runga puta atu ai te tahi onga kuia nei a makere te rou ana e wera ana to rakau nei katahi te kuiara kauare aue kawera tatou puta mai ai nga hoa ana e wera ana te rakau nei kaapatua taua ahi ka mate heoi i konei kamihi noa iho nga tokowha nei kia ratou ina hoki mei wha, wha te maia nei ki to whare anei o koro te taui oenei e rere ki waho e nga- ri ia nate wa ano kaia te waiora e mohio katoa ana tatou ki enei tokowha ka kite i tahi me uiatu kei rongo korero engari kia rongotuturu heoi ho meake tenei na toku nga kau kia noho tupato mo tenei alma a muri ake nei ku a waitohu tenei moetahi atu otira e kore e taea taua tuahua tepewhea e ki ana te kupu ote waiata nate Atua ra te whaka- aro kia riri nui ia heoi e te Tiupiri nga kupu e ki ake ra he itiiti no ake heoi mate Atua koe e whakakaha meou kai whakahaere katou. Heoi ano. MARE MARE REUPENA,
![]() |
7 7 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. WHANGANUI, Tihema 5th, 1899. He whakaatu, He whakahoki. E te Puke ko tona tikanga ia me whai atu ano ki tena pepa te whakautu o nga panui kua oti mai na te panui e te Puke. Kaati na te poto mai o nga ra, na reira ka whakautua atu i runga i te Tiu- piri. Tirohia te Puke nama 18 o te tau 2 wharangi 4-5. Tetahi kei te nama 19, wharangi. 4. Te wahi tuatahi na Erueti Taraua. Te wahi tuarua na Eruera Whakaahu. Te wahi tuatoru na Winiata te Puhaki raua ko Aperahama Tahunui- arangi, engari kua utua tenei panui e te Tiupiri. Taku whakautu mo te wahi tuatahi. Ehoa Erueti Taraua kaati to tito, heaha koe te tuku ai i nga whaka- aro o to mema i to kitenga i aku whaka- aro, to mohio tanga ano kei tikaro karowhia a korua take waiho ana e koe mo te mu- tunga a korua take whakaatu ai kia kore ai e taea te tikaroaro, kaati to tito i ki au he pai te hoko ki te karauna, ehoa ko koe tonu na te tangata tino aroha ki taua in- goa na ki te karauna, i runga i tau panui hurihia ana e koe te kaata ki mua o te hoiho, ko ahau ra te kainga ahau i te ra ki Hiruharama, naku katoa nga take. E mohio ana au ki te patai a te kiriwehi ki au, i penei ka katia nei e koe nga hoko Kamupane me nga hoko paraiweti, ka pewhea te Kawanatanga? I whaka- maramatia e au nga tikanga o taku korero mo nga Kamupane rae nga paraimeti mo nga whenua kei Whanganui ko tetahi o aua whenua kei Whanganui ko te tahi o aua whenua kua riro mai i au ko Puketarata, e toe aua ko Pukekowhai ko Tatapa, ko Marama totara ko te nuinga kua riro ano i te pakeha, na runga i te ture whakamana take i tika ai ratou Mo te taha kia te karauna, koia nei hoki taku tutaki, me taku totohe me mutu te hoko, te whakatika o taku korero tirohia i roto i taku Tiupiri e rere na i te ra i te ra, e korerotia ua e nga iwi katoa. Ehoa kei whea ta koutou whakahemo ta te Karauna, whakaaturia mat nga pepa i takoto ai o koutou whakaaro kia tika ai tau pohane haere ki runga ki nga iwi o te motu nei, ko ahau kei te wakaae ki nga hoko a te karauna, kua pau katea ou na whenua te hoko ki te Karauna. E kii ana te karaipiture " Ata whakatakina nga karaipiture" me koutou waiho iho ana e koutou nga kupu i roto i aku whaka- aro kua oti na te tuhituhi ka meinga e koutou e hara i au. Ehoa ko ou ngutu ano he ngutu wahine, otira he wahine ano te hunga korero whenua mou kaore ano koe i whakapakari ki mua o ratou katahi nei ka mohiotia ko koe te tangata matau o Whanganui e ono rawa nga karamu o te Puke i ki ia koe, he aha tau e parau na te kai tuhituhi ena korero. Heaha tau e rupahu na Patariki tena patai heaha nga mahi i oti ia koe ? Nu Wi Pauro ko ina taku whakahoki mo taua patai a Wi, ko etahi i oti, ko etahi, kaore, kia mohio koe. Heaha to utu i tonoa e au mo nga mahi i oti. Tena pataia tena patai ki o hoa mema pewhea te utu. Na kia rongo mai koe ko te Aohau i tu noaiho i nga patai a Te Tiamana, i runga i aua take 1. Te Tiriti, 2. Kooti whenua, 3. Nga mahi nunui, i penei nga patai. He tiamana ia nei koe i te ra o te kotahitanga ki Te Waipatu 1 ae. No nawhea koe i kite ai i nga mate i te kooti whenua maori 1 no mua. Kite atu ano koe i te mate o te kooti, heaha koe te unu mai ai ki waho. Ka taea ranei o koe te turaki nga ture mo nga mahi nunui ? ae. Kaore koe i te mohio ko te tino puna tena o nga Kawanatanga. Ne ehoa nau i hurahura, koia ka hoatu e au, na runga i te mohio o taua tiamana ra ki nga tangata kei roto i te kotahitanga, me nga mahi Kooti, mo nga ture, na mou ana korua i taua ra ki Hiruharama. He patai tino kiko enei. Nau tenei ki au. Ka whakaae ranei koe ki te whakaho ki mai i te tuhi whenua o te tahi
![]() |
8 8 |
▲back to top |
TE TIUPIRI, tangata ia koe ? Ina taku whakamarama mou tonu hoki tou patai kia whakahokia ata e au te tiihi whenua i Putiki ki a koe. I penei au, ko tana whenua i Karaua Karaati kia Ngoki Arihia, be mea tuku mui e ia i roto i tona wira ki ahau. Ko te take tenei i oma ai koe, e korero rupahu haere nei koe i roto i nga huihuinga tangata kia tupato koe mo tena ara ke nga tangata na ana te Aohau i tautoko ko ona taokete, kaore koe. Ehoa e kore e reka i te wairangi nga kupu tika, he mea horihori katoa hoki nga mea pai kia ratou, ka hinga ano te ngutu wairangi. mo ta Eruera Whakaahu. Mo o kupu i kotiti mai ki au me te taimahatanga hoki whakahua rawa koe i to mataika katahi nei au ka mohio he toa koe, no naianei ranei to toa no mua ranei. He tamaiti koe i hapainga e Whanganui i nga ra o te Kaunihera a Te Puhaki raua ko Taitoko, i u ranei koe? Kaore, e mohio ana au mo tena, o te tau 1896 ka whakaahuahuatia o koutou ingoa me to tatou pupa me Taitoko. Ehoa i penei ranei o take me o whakaaro e korero nei koe i roto i te Puke-ki-Hikurangi kaati e matau ana au ki a koutou take katoa i taua ra i whakatae- tae ai koutou ki te turaki ia Taitoko, mea koutou pepeha mo taua kaumatua. Kaore koia koe i tuta- kina e au i Waitotara, mo au korero mo Taitoko? Ehoa kaua hei haere i runga i nga whakaaro kuare engari i ta nga whakaaro nui, ko te whakahoki i te kupu a tetahi kia hangai atu ano ki a ia, otira kua oti ano to korero i roto i ta koutou hui ki Putiki " ka ara takina haere tia e koe nga whakaaro o Raumati" na konei pea au pepeha ka huri mai ki au te tunga oto pu. Ehoa ko tonu whakamaoritanga mo taua kupu kaore au pai, he kino katoa kei mua ia koe. Na kia rongo mai koe, whakarerea, na kua mohio au e hara koe i te tangata mohio, ko to hiahia hoki. He raupatu i nga whakaaro o nga tangata kuare. Ina taku mehemea ko taua anake hei pooti kowai o taua hei tu 1 a te mahara koe ka waiho tonu to ingoa kia tu ana, mehemea ka neke-atu tou pooti i au heoi ano kua wini koe e tika au korero. E toru nga take kei te hariharia e koutou kei te O whangaia ki nga take pohehe e kiia nei e koutou naku aua take ara 1, Kei te whakaae au ki te hoko ki te Karauna. 2. He tutaki i nga hoko parai- weti. 3. Ko ahau mo Whanganui anake. Kaore rawa enei take i te tika. Heaha ra koutou te whakakotahi ai i te tahi ta- ngata ma koutou na, kia pai ai i te mea he rite tonu a koutou na take. Kia marama a i te whawhai mai ki au me to Waikato penei kua wini koutou kua hinga ahau te tangata kotahi. Mo te whakakino mo te reti engari te mahi paamu. Heaha te take i retia ai e koe a Te Ruanui e puta nei ki a koe e £70 i te tau kei roto hoki tenei whenua i te rohe potae. Kaore au i te whakahe mo te mahi Paamu. ' Na tou whakaaro ngakau huri ke, na kona koe i whakapouri. I au koe me o whakaaro kaua koe e huna i tenei engari me penei e koe na nga kupu a raumati katahi koe ka hokai takapu, E pai ana ka puta ia koe to kupu he porangi katoa toku iwi a Ngatiruaka, a Ngatihau, a Nga- tikura a Ngatirangi, a. Ngatiruru, a Ngatitu, a Ngatihaua, a Ngatimaru wharanui, a Muaupoko, a Tanenuiarangi, a Ngatihau ki pumaai. He tino porangi enei iwi ki te pooti mai ki ahau i runga i te korero a Eruera Te Kahu o Ngawairiki, Kau- angaroa. Kaati kei Tureiti, W. W. HIPANGO. Awhina. -—————— Whakamahara kinga hapu o Whanga- nui. Puta noa ite tua whenua tae atu kite awaiti me nga rohe katoa ote nei iwi o Whanganui, taane, wahine, tamariki, te- nei kua tata nga ra e tae mai ai to tatou tima ara te tima mote awa o Whanganui, e whaka ma hara atu tena kia koutou, kote wa tenei ote nga huru, kia mahara kinga toenga ote peere wuuru mo te tahi Hea Mou kaua e hokoa katoa tia ki nga mea ehiahia ana koe ote taone, enga hoa tutu- ru o roto ote awa meona takiwa tau toko- na to tatou taonga me titiro atu tatou ki
![]() |
9 9 |
▲back to top |
TE TIUPIRI, era tangata nunui o te pakeha kua aw- hina, mai nei i a tatou i runga i te mate e paana kia tatou me ota tou hoa pakeha ote nei takiwa i runga i te mahi a Hata- riki e pahua nei i a tatou me o tatou hoa pakeha ko ta ta tou nei awhina atu aha koa kotahi hea ate tangata he nui kote tau toko anake te mea nui. Ehoa ma kua kite tata nei tatou i te ora kua tae mai o runga ote nei mahi, ara ti- tiro atu ki Pipiriki kei te hoko i nga taonga menga kai i runga i te moni iti rawa, ara na te tu o nga toa a taua kamupene ki Pipiria koia iti iho ai enga tangata o Pi- piriki tae atu ki Raetihi me ona waahi, kia mahara koutou ki te ora nui kua tupono ki waenganui i a koutou kaua e whakaretea awhina tia mana aki tia e koutou tenei ake ngara e ora ai matou nga tangata ote awa kia tae rawa mai to tatou tima katehi ka hoki iho te utu mote tangata haere i ru- nga mete iti iho hoki ote utu o nga taonga e haria ana i runga i te tima, ki te kore ta- tou e awhina ka ahua hoha kawhai ke ki te utu a Hatariki me whakahoki ki raro ra- wa ota to tatou kamupene, ko to tatou nei matenga ano tenei ina ra pakaru to tatou kamupene me kore e awhina tia e tatou koia au i mea ai aha koa kotahi hea ote tangata e nui tena hei pupuri i te whaka- aro haunga ia te tangata e mea ana kia nui ake o ana hea ite kotoki kotenei awhina tia mana aki tia, tau tokona to tatou tao- nga. Heoi ano na tokoutou hoa, II. PUKEHIKA. Na te Marae, He wai na nga titotara, tona ingoa he Remena Hirapu. NGARANU. 2 pauna huka (loaf sugar), 4 nga hua remena, ½ aunihi atiti (tartaric acid), ½ tipunu o te remena rori- karo nei (essence) kotahi paina wai mataotao. TEMAHINGA. Me riringi te wai ki roto ki te hopane, ka hoatu nga huka ki roto, ka paera ara kia rua meneti te weranga, katahi ka hoatu te wai o nga remena, me tawiri, me te atiti, ka ahua mataotao, ko te rorikaro, ka waiho kia matao rawa, kotaki patara. Mo te rahipere Hirapu he penei ano te mahinga, ko te temena hei whakakore, kia kotahi paina rahipere hua nei. Mehemea ki te hiahia kia nui ake rae tapara haere nga ranu. Piritani me Taranawaara. NOEMA 26th, 1899. Te tahi whawhai ate Poa mete Ingarihi konga Poa i runga ite maunga tiketike ko Paremora te ingoa ko nga Ingarihi i raro heoi ano te mahi nui na nga pu- nui ate Ingarihi ka kite te iwi nei te Poa katahi ka- hiwia ano te haki ma ka pororaru ano ra te iwi nei te Ingarihi, katehi te tahi apiha kahaere atu ki te whakaora ite tahi Poa etakoto mate ana katahi ka puhia mai te koro ke marohirohi nei kamate a e maha ote Ingarihi i mate i taua tumahi ate Poa, ka to hi ka tino tau po kia ete Ingarihi, kariro ra ko to koura tima kaari ara kote pirimia onga ope hoia ate Kuini kaore hoki taua nama i pupuhi haere tonu tau poki ana te wahi inoho ai nga Poa, wero wero, hia ana ki te peneti 81 ki te matanga onga Poa 24 ote o pe toa taua nei i mate. Kua tukua atu te pukapuka ete tianara ote In- garihi ki nga rangatira o nga Poa whakahe mota- ratou ritenga whawhai e hara ite whawhai na te ta- ngata e whawhai na te kuri, ara mo nga ritenga whakaara ate Poa i te haki ma. Te kupu tuturu atu ate tianara i roto ano i tana reta e kore e whakaaroa e ritenga whakaora i roto inga whawahi amu atu ote pukapuka nei. Inga whawhai kuo mahue ake nei kote Poa ki te whakatara i ara ua whawhai i naia nei kua riro kote Ingarihi kei te whakatara haere mete nuku haere atu ki runga ite taha ki te Poa. Ko nga iwi nunui ote ao nei kanui te whakapai ki nga ritenga whawhai ate Ingarihi ia kaua kote Poa e pakanga nei. Te tahi kohi moni ano hei a whiua i nga tangata • tu kai a kiri menga pou aru ote whawhai ki ta rana waara.
![]() |
10 10 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. Na Te Kuini Wikitoria Na Ripitona o Ranana Na Tuutu o Potiakitene Na Te Tahi Piriniha o Inia Tiuku Portland Ingarihi Te Ropu o Kerenatia Te Ropu o Te Kotaranui Te Ropu o Te Koorotima ko tenei nama kei te taha ki te ringa matua ote pakanga Te Ropu o Notamaraua Te Ropu o Okaira Te Ropu o No Tamatana Te Ropu o Rangititia Pitoria Ingarangi
![]() |
11 11 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. Panuitanga. E whakamarama kite hunga tuku korero mai kia pai takoutou tuku korero ki roto ki to tatou pepa ara nga panui ahua taunu ki te tangata hapu ranei kei waiho hei a hua ingoa kino mo tatatou pepa a hei take putanga atu hoki mo era tangata hapu ranei a iwi nui tonu ranei ki waho o to- tatou taonga i runga ite whakaaro a tetahi hapu a ate tahi tangata kotohi ranei e ahua korero taunu ana, a kei pamai hoki e raruraru ki te pepa. Engari kia tino marama ano koutou e kore e tukuna nga panui whakakino ingoa a taunu ranei kite tangata a ki etahi ta- ngata ranei i iwi nui ranei. Aunga ia nga whakahoki korero engari me haere i runga inga kupu ote panui e whakahokia ana etc kai whakahoki kaua nga kupu rawaho waihoki ki te kore e taia a ua tu panui kua penei te whakaaro ote tangata naana taua panui kamutu au ki tenei pepa kaore hoki i panuitia taku pa- nui. Whakaatu Kinga Hoa. Tawhito. Tenei ano au tokoutou hoa a taare ture kua noho ano ki toku toa i te Rataka o Whanganui ite papa, katuhera taku whare mote hoko Huruhuru Hipi, kiri hoki me era atu mea a oku hoa maori kawea mai nga hua ote whenua, ki tokoutou hoa. Ki toku iwi maori kia Whanganui. E koro ma e kui ma. Tenei ano ahau te tamaiti a to koutou hoa a Meki Hokena kua tu ano taku Maapu hei hoko Wuuru, kiri hipi, me era atu mea a koutou e hia- hiatia ana kia hokona. Haria mai ehoa ma. Ana taku haapu kei te whare tua- tahi o Wiremu kai teera. Kote utu ote Wuuru ki nga kaitango Wuuru o Whanganui nei 5½, 53/4, 6d. kei te utua ina ia nei ki nga wuuru kua tae mai. Te Te Era Kirehe. —- — Ki Whanganui nei Tihema 2th, 1899. Kau o Kiha £6 ki £6 5s. Kau uha £3 19s. ki £4 5s. Hipi momona kua katia 6s. 6d. ki 9s. Mo nga weta e mau ana nga wuuru 14s. 9d. Mote poaka kua oti te patu 3d. mote pauna. Hoko ora ite poaka 2d. mo te pauna. Te Utu Mote Wuuru. —————— Ki WHANGANUI, Tihema 5th. Mo nga Marino pai—6d. ki 6½d. Awe Purere—6d. ki 61/4d. Ringikina—4½d. ki 5d, 5½d. Mo nga kiri pai kaore i pakaru—4d Nga kiri kaore i tino pai—3d. ki 3½. Mo nga Pirititi—3d. Mo nga Kaka—1½d. WHANGANUI, Tihema 5th, 1899. He whakaatu, Ke whakahoki. E te Pake ko tona tikanga ia me whai atu ano ki tena pepa te whakautu o nga panui kua oti mai na te panui e te Puke. Kaati na te poto mai o nga ra, na reira ka whakautua atu i runga i te Tiu- piri. Tirohia te Puke nama 18 o te tau 2
![]() |
12 12 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. Te Pohonui Otaane, Kite Etita o te Tiupiri. Ehoa tena koe mete taonga o to papa o Meiha Keepa i waiho ake i te ao nei hei taonga mo te iti raua kote rahi, mote ma tapo raua ko te kopa, utaina atu henei kupu ruarua ki runga ki te waka kia te Tiupiri, hei titiro iho ma o tatou hoa maori i Aotea- roa mete Waipounamu, ko to taenga mai o tetahi tangata he tai ua maua ki to oka kainga ki te Poho- nui o Taane, i te tekau maniua 15 ongara Oketopa nei, i haere mai i te tahi taone nui koha na wira te ingoa maori ki te ingoa pakeha Hunterville te hoiho o taua tangata i haere mai i te tekau ma waru maero ko hona waewae te take o te haere ate tainamaua nei kua rongo ia ki tetahi taonga nui kai ahau o te motu nei koia tenei te taonga nei he hake ka e rima te- kau nga peeke ko rerawa te rangatira nei a te taina mana i patai mai hea ha te utu mo te pauna o aku taonga na te rangatira tonu nei i whakahua mai ite utu tona utu kotahi kapa mete hei pena mo te pauna katahi kautua e ahau te kupu a te taina mana nei be tangata tiaki haapu ranei koe kautua mai te patai ha ae, ka patai a tuarua tia ko te homai ranei e kue ma- ku e whakarite he utu mo ho taonga i roto i ton whare, kore rawa te taina maua nei i ko Reremai hoki kau atu. Ehoa ma koto tatou mate tenei i te iwi nei i te pakeha koia au ka whaikupu kia koe e te Tiupiri me to hoa mote Puke ki Hikurangi me ta korua tamaiti mete Pipi Wharauroa kua noho nei koutou tokotoru hei kanohi mo te mata pohe wae- wae mo te kopa kia tiaho raia ho koutou maramatanga kiwa enga nui o henei tangata to korua kia kite ai raua iha koutou hanga pai ko te pai ra tenei ko te whakaatu i nga mohiotanga o te iwi nei o te pakeha. E maha ake nga kupu kaati kia uru ai ki tetahi wharangi ote Tiupiri NA TE OTI PAETAHA, '
![]() |
13 13 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. 4. —MITARA (MEASLES. ) RONGOA: He Aconite, He Pulsatiila. me pera ano me nga mea i tohutohungia nei mo te mate pupuhi, engari ko te tino rongoa mo tenei mate he mahana kaua rawa te turoro e puta ki waho o te whare kia ngaro ra ano te mitara. Epai ana enei rongoa hei tango, me tango mai i nga whare kemiti i o koutou taone, engari me tupato ano, kaua hei tangohia mai aua rongoa ina kaore i te hiiri, ara, he penei aua rongoa, ko te takotoranga kei roto kei te rakau, a pukapuka ranei, engari he mea mahi kia rite tonu ki te pataia ko te utu mo te patara kotahi te hereni. Ko te tino ingoa o aua rongoa he Homiopatiki (Homoeopathic) kei wareware ki te ingoa rongoa ina tonoa atu. Ko te rongoa hei tiaki koia tenei: — Aconite (Akanaiti), Belladona(Peretona), Phosphorus Putoraihi), Nux Vomica (Naka Vomika), Bryonia Pitraioma). WHAKAMARAMATANGA. Ko te Akanaiti mo nga mate piwa katoa ara ika, he wera no te kiri. Peretona: —Mo nga mate ngaruru e pa ana ki te Upoko. Potoraihi: —Mo nga mate e pa ana ki te uhia me nga kaokao, ara mehemea ki to nui te mare- mare kawero nga kaokao ano he naihi kei te wero. Naki Pomika: Ki te ngau te puku, a ki te ahua whakakinokino ake ranei a roto ote puku koia nei te rongoa. Ahakoa P rua nga ahua mate, he kirika he ngaruru a he kirika he maremare, e tika ana kia rua nga ron- goa, kua oti ra te whakamarama mai i te Pepa Nama 43. Ki te tango rongoa koutou matua tono atu ki te kemiti kia tuhituhia nga ingoa maori ki a rongoa kia rongoa. Nga tohutohu mo nga kai. Ko te kai e tino tika ana ma nga turoro katoa ahakoa kaumatua, tamariki ranei he miraka engari e pai ana ano te kanga paraoa te otimira te tapioko, te teeko me nga kai pera, ko te taewa me te miti kaua rawa e kai a ora noa te tangata. Mo te horoi. Me horoi te turoro ki te wai mahana ia ra ia ra kauaka ki te wai makariri. Kati mehemea he mate ta tetahi tangata whaka- aturia mai kia kimia te rongoa e ora ai ia tona mate. Tenei ake ano te roanga. NA TE TAKUTA. PANUITANGA POOTI. TAKIWA POOTI MAORI WHAKA-TE HAUAURU. Na i runga i nga ritenga o Te" Ture Pooti, 1893, " Ko ahau tenei Ko Hori Tamati Wirikihana, te Tino Kai whakahaere o te Pooti mo te Takiwa Pooti Maori Whaka-te Hauauru, ka panui atu nei, koia tenei: —I runga i te inana o te tatahi Pukapuka Whakahau i tuhia i te 22 o nga ra a Noema, 1899, he mea tuku i raro i te Hiiri o te Koroni, Ka turia tetahi pooti hei whakatu i tetahi tangata tika, i runga i a te Ture ritenga, hei Mema ki roto i te Paremata mo te Takiwa Pooti Maori Whaka-te Hauauru. Heoi: He whaka-atuatu tenei naku ka tu te pooti whakahuatanga ingoa ki te Hooro a Hone Hetete, i Otorohanga, a te HATAREI te 2 o nga ra o Tihema, 1899, i te 12 o nga haora i te awatea, hei whakaatu mai i nga ingoa o nga tangata e hiahiatia ana kia tu, a, ko te pootitanga (ina meatia kia pooti) ka tu a te TUREI te 19 o nga ra o Tihema, 1899, ki nga kainga pooti katoa o roto i te Takiwa Pooti Maori Whaka te Hauauru. Heoi ano. NA HORI WIRIKIHANA, Tino Kai-Whakahaere o te Pooti. Tari Maori, Otorohana, 23 Noema, 1899. Ko nga ingoa o nga kainga pooti katoa o roto i te Takiwa Pooti Maori Whaka-te Hauauru ka kitea ki roto i te Kahiti Apiti ki te Kahiti o Niu Tireni i taia i te 22 o Noema, 1899, Kahiti pakeha hoki o taua ra, RANFURLY, Kawana. Na tona Tepute, ua ROBERT STOUT. I RUNGA i te whakahaerenga i nga ritenga o nga mana kua tukua mai ki au, i runga i nga tikanga o " Te Ture Pooti, 1898, " tenei ahau a Uchter John Mark, Earl of Ranfurly, te Kawana o te Koroni o
![]() |
14 14 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. Niu Tireni, ka whakarite nei. koanga, wahi, e mau nei nga ingoa i roto i te Kupu Apiti-ki--tenei, nga, wahi hei tuunga mo te" pooti mo nga Takiwa Pooti Maori e mau nei te whakaaturanga i roto i taua Kupu Apiti. KUPU APITI. Takiwa Pooti Maori Whaka-te-raki, Peria, Oruru Valley—Te Whare. Kura. Pamapuria, Victoria Valley—Te Whare Kura. Ahipara—Te Whare Whakawa. Awanui—Te Whare Kura. Pana, Parengarenga—Te Whare Kapia o Mrs. Yates. Te Kao—Te Whare Kura. Te Ngaere—Te Whare Kura, Kororareka—Te Whare Whakawa, Kawakawa—Te Whare Wha kawa. Waimate—Te Whare Whakawa. Waikare—Te Whare Kura. Waihou - Te Whare Kura. Whakarapa—Te Whare Kura. Mangamuka—To Whare Kura. Hokianga—Te Whare Whakawa, i Rawene (Herd's • Point). Kawerua—Te Whare Kapia a Mr. Jar vie. Mangakahia—Te Whare Kura. Waima—Te Whare Kura. Pakia—Te Whare Kura. Otaua—Te Whare Kura. Whangaroa—Te Wharo Whakawa. Whangaruru—Te Wharo o Hiri Wehiwehi. Taiharuru—Te Whare Kura. Kaikohe—Te Whare Kura. Makarau—Te Whare o Barlow. Reweti—Te Whare Runanga. Here piiti (Shelly Beach)—Te Wharo Runanga. Whakahara—Te Whare Kapia a Mr. Clarke. Pouto, i te taha whaka te Raki o te wahapu (Kaipara) -Te Whare Kura. ' Otamatea (Kaipara)—Te Whare Kura. Maunganui Bluff—Te Whare o Netana Patuawa i Maropiu, Whangarei—Te Whare Whakawa. Poroti—Te Whare Kura. Whangape--Te Whare o Te Makemata (Lr. D. J McMath). Kaihu—Te Whare Whakawa. Warkworth—Te Whare Whakawa. Lucas Creek—Te Whare Kura. Auckland—Te Tari o te Kooti Whenua Maori. Hohoura—Te Toa a Mr, Evans. Manukau—Te Toa Maori. Taupo—Te Whare Maori. Waikiekie—Te Whare Huihuinga (Public Hall). Hukererenui ki te Tonga—Te Whare Kura. Kaeo (Whangaroa)Te Whare Kura. Takina Pooti Maori Whaka-te-Rawhi Kereitaone—Te Whare Whakawa. Matiniparo (Matinborough)—Te Whare Kura. Mahitaone—Te Whare Whakawa. Kaihoata—Te Whare o Mr. F. W. Hale. Mataikona—Te Whare o Hami te Patangaroa Te Kohunui—Te Whare o Piripi te Maari. Hamua —Te Whare o Nireaha Tamaki. Porangahau—Te Whare o Paora Ropiha. Tahoraiti—Te Whare o Manahi Paewai. Takapau—Te Whare o Anaru Tuhua. Waipawa—Te Whare Whakawa. To Hauke—Te Whare o Ekengarangi. Tikokino (Hampden)—Te Whare o Te Hira. Heihitingi (Hastings)—Te Whare Whakawa. Waimarama—Te Whare Katinga Hipi a Tonore ( P. Donnelly). Kairakau—Ta Whare o Hone Rangikangaiho. Pakowhai—Te Whare Kura. Omahu—Te Whare o Renata. Nepia (Napier)—Te Whare Whakawa. Petane—Te Whare o Henare Pangopango. Maraekakaho—Te Whare Katinga Hipi a Te Ma! rini. Te Haroto—Te Whare o Aneta Kingita. Mohaka—Te Whare o Rev. Haoni te Wainohu. Wairoa (Hawke's Bay)—Te Whare Whakawa. Tu Reinga (Wairoa)—Te Wharo o Hori Niania. Romoto— Te Whare o Rev, Tamihana Huata. - Waikaromaona—Te Whare Kura i K okaka. Whakaki—Te Whare o Hori te Roi. Nuhaka—Te Whare Kura. Te Mahia—Te Whare Katinga Hipi a Mr. Muriwai—Te Whare Kura. Turanga (Gisbourne)—Te Whare Whakawa. Whakato—Te Whare Kura. Ormond—Te Whare Kura. Whatatutu—Te Whare Huihuinga (Public Hall). Whangara—Te Whare o Hapi Hinaki. Uawa (Tologa Bay)—Te Whara Whakawa. Anaura—Te Whare Katinga Hipi a Te Omana. Tokomaru—Te Whare Kura. Tuparoa—Te Whare Kura. ' Hiruharama—Te Whare Kura. Waipiro—Te Whare Kura. Waiapu (Waiomatatini)Te Whare Kura. Tikitiki—Te Whare Kura. Rangitakia—Te Whare Kura Kawakawa—Te Whare Kura Wharekahika (Hick's Bay)—Te Whare Kara. Raukokore—Te Whare Kura. Poroporo—Te Whare Kura. Te Kaha—Te Whare Kura. Omaio—Te Whare Kura. Ruatoki—Te Whare Kura. Torere—Te Whaka Kura. Omarumutu—Te Whare Kura. Opotiki—Te Whare Whakawa.
![]() |
15 15 |
▲back to top |
TE TIUPIRI. Ohiwa Te Whare Kura. Te Waimana—Te Whare Kura. Whakatane—Te Whare Kura.. Maraenui—Te Whare o te Waaka. Ruatahuna—Matatua, Whare Runanga... Maungapohatu—Te Whare o Hetaraka te Whaka- unua. Te Teko—Te Whare Kura. Karatia (Fort Galatea)—Te Whare Kura. Matata—Te Whare Kura. Maketu—Te Whare Whakawa. Te Maitai—Te Whara Kura. Mourea—Te Whara o Hapata. Te Ruato—Te Whare o Auaha te Rahui. Rotorua—Te Whare Whakawa. Opepe—Te Whare o Ngamotu Wiremu. Waipapa—Te Whare o H. te Paerata. Tauranga, Taupo—Te Whare e Hori te Tauri. Tapuaeharuru—Te Whare Whakawa. Moroa—Te-Whare o Ihakara Kahuao. Te Ngae—Te Whare Kura Te Awahou—Te Whare Runanga. Mokoia—Te Whare o Hemi Kokiri. Waiotapu—Te Whare Kura. Te Houhi, e tata ana ki Karatia Te Whare Kura. Te Whaiti—Te Whare Kura. Tokaanu—Te Whare Kura. Ohaki—Te Whare o Nepia Matenga, Tarukenga—Te Whare Runanga. Horohoro— Te Whare o te Kapihana. Motiti—Te Whare Runanga. Takiwa. Pooti Maori Whaka-te-Rato, Cabbage Bay, Coromandel—Te Whare Kura. Harataunga, —Kenneday's Te Whare Kura. Gum Town, Mecury Bay—Te Whare Kura. Pukiore, Tairua—te Whare Kura. Manaia, Hauraki—Te Whare Shortland. Thames—Te. Whare Whakawa Tawhito Mataitai—Te Whare Runanga. Miranda—Te Whare Kura. Taurangakoura, Waitakaruru—Te Whare Runanga. Te Hoe-o-Tainui, Upper Piako—Te Whare Runanga. Kerepeehi, Piako—Te Whare Runanga.. Paeroa—Te Whare Huihuinga i Waapu Tiriti (Wharf Street Hall. Whangamata—Te Whare Runanga Omahu, Te Aroha—Te Whare Runanga Waterford, Katikati—Te Whare Whakawa Tauranga—Te Whare Whakawa • • Karikari. Tauranga—Te Whare Runanga Rangiwaea, Tauranga—Te Whare Runanga Te Kakaho, Taupo—Te Whare Runanga Waihi, Taupo—Te Whare Runanga Tapapa—Te Whare Runanga Te Waotu—Te Whare Kura Aotearoa (Wharepuhunga)—Te Whare Runanga Maungatautari—Te Whare Runanga Waharoa—Te Whare Runanga Tauwhare—Te Whare Runanga Hakanui—Te Whare Runanga Kihikihi—Te Whare Huihuinga (Public Hall) Mangaorongo—Te Whare o te Paehua Te Kopua, Waipa—Te Whare Huihuinga: Kopua Otorohonga—Te Whare Huihuinga a Mr Hetet Te Kuiti—Te Whare Huihuinga o Mr. Perry Manga katote—Te Whare Papa o Kahu Te Ruangarahu—Te Whare Runanga Poro-o-tarao—Te Whare Huihuinga (Public Hall Taumarunui, Upper Whanganui—Te Whare Pa Te Manuaute Pukerimu, Ohura—To Whare Runanga Kawhia—Te Wharo Whakawa Te Taharoa—Te Whare o Pouaka Raoraokauere. Aotea—Te Whare Runanga Raglan, Whaingaroa—Te Whare Whakawa Weraroa, Raglan—Te Whare Runanga Waingaro—Te Whare Runanga Whatawhata—Te Whare Kura Tangirau—Te Whare Runanga Waahi, Huntly—Te Whare Runanga Matahuru—Te Whare Kura Te Awaroa, Whangape—Te Whare Runanga Taumata, Rangiriri—Te Whare Runanga Te Paina, Mercer—Te Whare Whakawa Papakura—Te Whare Kura Kohanga—Te Whare Runanga Waiuku—Te Whare Wakawa Puketapapa, Mangere—Te Wharo Runanga Awhitu—Te Whare Runanga Mokau Heads—Te Whare Runanga Urenui—Te Whare o Tahana Kaawhe Waitara—Te Whare Whakawa. Tarata—Te Whare o Hiroa New Plymouth—Te Whare Whakawa Rahotu—Te Wharo Huihuinga Puniho—Te Whare o Taiawhio Pihama—Te Whare Kura Otakeho—Te Whare Kura Waiokura—Te Whare Runanga Mawhitiwhiti—Te Whare Kura Taiporohenui—Te Whare Runanga Manutahi—To Whare Runanga Pariroa—Te Whare Runanga Whenuakura—Te Whare Runanga Te Puau. Oakura—Tu Whare Runanga Kaipo, Waitotara—Te Whare Runanga Kai-iwi, Whanganui—Te Whare Runanga Whanganui—Te Whare Whakawa Kuaomoa, Raorikia—Te Whare Runanga Parakino—Te Whare Runanga Koriniti—Te Whare Runanga Ranana—Te Whare o Mr. Marshall Hiruharama—Te Whare Kura Pipiriki—Te Toa a Mr. Manson Utapu—Te Whare Runanga
![]() |
16 16 |
▲back to top |