Te Tiupiri 1898-1900: Volume 1, Number 2. 11 January 1898


Te Tiupiri 1898-1900: Volume 1, Number 2. 11 January 1898

1 cover

▲back to top


THE JUBILEE.

Maori Newspaper

No 2  Vol 1

TE TIUPIRI



JANUARY 11, 1898. WHANGANUI. HANUARE 11, 1898



PANUITANGA

He tono tenei ki nga tangata e noho ana

 ki Whanganui nei kia huihui mai ki te

Kueri a Mane te 19 o nga ra o Han-

uere nei i te 4 o nga haora o te ahiahi kia

whakarongo ratou i te ripota a te komiti

purei waka o te tau kua pahure ake nei a

kia pootitia hoki he komiti mo te tau hou 

nei.



                          Na Teone Peeti,

                                 Tiamana.



KARAITIANA ME NUMANA.

Kite hiahia koe kite hikoi ki a rite kite

haere o tenei wa me tango koe i nga hu o 



                           KARAITIANA ME NUMANA

                           Awanui Tiriti o Whanganui.



If you want to

                  march with the Times

                              wear

CRICHTON & NEWMAN'S BOOTS.

                  Avenue Wanganui



2 contents

▲back to top
      THE JUBILEE TE TIUPIRI.

     HEHITINGI MOA.



Kote tino whare Hokohoko Kakahu

tenei i runga i te utu iti noaiho, ara



kaone. Hooro, Paraikete kara, to-

kena, he mea whatu ki Niu Tireni.



          Ritiwe  Tiriti,

     kei tawahi mai o te tiata o

                  Whanganui.





       G. H. POENE,

Kai  tuhituhi reta Wini, Toa, o runga

 e nga roro whare, A  he kai Peita

       

           whare hoki.



           o WHANGANUI.

 KEI whea te toa pai hei haerenga atu mou ki

  te hoko, kia riro mai ai i akoe te taonga e

 rite ana mo to moni na maku e whakaatu, kei

 F. RAWHITEI tangata whakamine  taonga

 kakahu, ara Paraikete Paranene, Wuru Whatu-

 whatu, Horo, Paraikete kara me nga Hutu

 tangata, tamariki hoki Haate, tarau, tokena,

 here Kaki, Perehi, Karapu   ringa, toroiho,

 taora  Piihi Hiiti, Kaone, tatana, Paranene

 angiangi, Potae, Karakaki, Araiaroaro, Henui,

 Kaone po, Heipene me era atu mea.

                   F. RAWHITEI.

 Keremeputu Whare,

       Wikitoria Awaniu, Whanganui.

 WHERE  is the BEST SHOP to go to buy the

        BEST VALUE for your MONEY ?

   WHY  at CHELMSFORD  HOUSE!

 F. LOVEDAY  the CASH DRAPER and

          DIRECT IMPORTER.

 Imports the best goods direct from the Manu-

  facturers and so saves all intermediate profits.

  For the best value in Blankets, Flannels, shawls,

  Rugs. Men and Boys' Tweed  Suits, shirts, Pants,

  Socks, Ties Braces, Gloves, Cashmeres Merinos,

  Dress  Tweeds, Sheeting, Prints, and  satteens,

  Flannelettes, Hats, Collars, Bags, Portmanteaux,

  Pinafores, Chemises, Night Dresses, Aprons and

  Dresses.

            F. LOVEDAY,

  CHELMSFORD HOUSE, Victoria Avenue,

                    Wanganui.

  HEMI TEINA ME TE KAMUPENE.

 WHAKAMINE taonga Haeana me nga mea

    maroa katoa,

     Wikitoria Awanui Tiriti, Whanganui.

 Kei konei e tiaki ana tona tini o nga taonga

 mahamaha  o tenei takutai katoa, ara, haeana,

 rau whare, korere wai, nera, raka, inihi, omu,

 riihi kai. hapara, hapara koko, toki poke

 whaki  mahi taewa, tapu horoi, pakete wai,

 kariri pu, paura, hoota, tingara pu, kohua,

 me  era  atu tini taonga katoa ka hokona i

 konei mote  utu iti noaiho.

  M     KORANA, PARAKIMETE.



       Kai whakanoho haeana hu hoiho.



   TERA  WIRI TIRITI, WHANGANUI.



M. GORDON, HORSE-SHOER &  GENERAL



                 BLACKSMITH.

      TAYLORVILLE, WANGANUI.

             W. L. KOO,

  KAIMAHI mohoanga  tangata haere hoiho

   hanihi kara hoiho. Kei au nga taonga

  o ingarangai me o Amarika Hanihi, Kara

               Paraire Wepu.

        Awaniu  Tiriti, Whanganui.





            W. L. COE,

SADDLE, Harness  and Collar Maker,

  Best English, and American Harness, Col-

           lars, Whips, and Bridles.

         MONI HEI TUKU.



   I RUNGA i nga whenua karauna karati kore

    raruraru i runga i te mokete tuatahi nga

   moni e tikaana hei tuku.

          C. PANETA, Roia,

                   Wikitiri Tiriti, Whanganui.



        MONEY TO LEND.

   MONEY  to lend on good freehold securities

    of first mortgage, in moderate sums.

         C. BURNETT,. Solicitor, 

                            Wicksteed  Place.

3 1

▲back to top
Vol. 1]     JANUARY  11, 1898. HANUERE   11, 1898, [No. 2

  NGA MEMA  O TE "TIUPIRI. "



NA    KO MATAU tenei ko nga tangata nana te 

     whakaaro me te whakahaere kia whaka- 

 puta ia te ingoa o te Ra nui o Kuini i

Wikitoria, hei karere, hei tutei homai korero 

kia tatau—Topia Turoa, H, te Aoterangi, A.,

Tahunuiarangi, Mei Ripeka, Kingi te Here-

kiekie, Porokoru Patapu, Hori Pukehika, Teone

Potaka Ohipene, Parete Wereta, Te Aohau

Neketini, Paroto Whakaheirangi, W. Pauro,

Rotohiko Rerepari, Wiremu Makitonore, Kita

Hamene, Reihana Teko, Menehira Kooro,

Wera  Potaka, Hoani Papita, Hopara Rangi-

tahua Tuka Matairangi, H. T. Whatahoro,

Hawira Rehe, Peehi Turoa, Teone D. Kuini. 

   Na e nga iwi e nga hapu e nga rangatira

 tena koutou te noho maina i o kotou marae i 

 runga i o tatau motu e rua, tenei hohi matau 

 te noho nei te whakaaro nei, te titiro ake nei 

 ki nga whakaaro, me nga mahi a te iwi nei, a

 te Pakeha ia ia e mau nei tona mana, me

 tona rangatiratanga, tenei hoki matau te titiro

 iho nei kia tatau ake, kite iwi Maori o enei

 motu, kei roto tonu tatau i te pouritanga e

 noho ana, i runga i te ngoikore o a tatau ake

 whakahaere, na konei matau nga kau matua I

 o konei, ka tahuri kite whakaara i tetahi nu-

 pepa ko te TIUPIRI te ingoa. Na aha koa e te

 iwi, kei te mohio tatau katoa kite taimaha o

 tenei mahi, o te whakaputa nupepa, ina hoki

 i pau katoa te kaha, o nga tangata rangatira,

 matau, whaimoni kite whakatu i nga perehi e

 puta ai he  nupepa hei maramatanga, hei

  whakaako i a tatau, aha koa Pakeha, Maori

  ranei, kore rawa i tae a, te whakahaere kia tu

  turu aua perehi, kia haere tonu aua nupepa

  ki o tatau marae, hinga iho te karere Maori,

  te Hioi, te Waka-Maori, te Waka-Maori

  tuarua, te Korimako, te Wananga, Takitimu,

  te Otaki taima, te Kotahitanga, Huia tangata

  kotahi, te Paki o matariki ka ore i te mohiotia

  pewhea ra te ahua o tana mahi, ina hoki ka

  ore ano ia kia puta nui mai kite ao marama

haere ai. Na  mehe  mea  kei te ngaro ia

matau tetahi atu nupepa i enei kua kia ake

nei, heoi ano ta matau kupu. I hinga katoa

aua taonga atahua i runga i te whakaaro kore

o tatau kite awhina, kite tautoko. Kaore he

take ke, ihinga ai aua perehi, me aua nupepa.

Koia i ngoikore ai te hunga i whakapau nei i

te whakaaro  kite whakaputa i aua tini perehi

nupepa, hei ako, hei matauranga mo tatau.

E  tino mohio ana taiau. E rua tonu nga tino

 taonga o te iwi nei o te Pakeha etipu nei i te

 ao, ko te kura. Ko te nupepa, na enei e rua,

 i ako te matauranga nui; kote kura te kai wha-

 katuwhera i te matauranga: ko te nupepa hei

 whakau, hei tautoko, hei whakatupato, hei

 whakamahara, i nga whakatipuranga tangata

 i akona kite kura, me tatau hoki te hunga

 hiore nei i uru ki nga kura, Na anei ano

 tetahi raru o tatau, ko etahi o tatau i uru ki

 nga kura whakaako matauranga o te Pakeha.

 Na ko etahi o tatau i uru kite kura whakaako,

 kite korero pukapuka Maori, me te tuhituhi

 Maori anake. Ko etahi o tatau kaore tonu i

 whiwhi ki nga whakaakoranga o aua kura e

 rua kua kia ake nei. Kei te ao Maori rano e

 noho ana, te titiro a nga kanohi, me te whaka-

 rongo a nga taringa. No konei ko nga mea

 mohio  o tatau, kite korero i nga pukapuka

 me  nga nupepa Pakeha, E kite ana i nga

 korero o te ao. Na ko era atu o tatau, kaore

 i whiwhi, ki aua matauranga o te Pakeha.

                               '                                                         

 Na  konei ka takatu ake o matau whakaaro

  kua tae i naia nei kite toru tau e ngaro aua i a

  tatau nga korero o te ao. Koia te ngakau ka

  tumanako tonu  ai kite whakarongorongo.

 Ko wai ra hei whakaputa i a tatau, ko te hunga

! ranei kua whiwhi  nei  ki nga  wananga

  matauranga Pakeha, ko  wai ranei, No  te

  roanga e ngaro ana, koia ka tito noake nei

  kite Ra nui o to tatau Kuini whakaara ai. Na

  ka perehitia tenei nupepa ki Whanganui

  taone, kotahi putanga o te nupepa nei i te

  wiki pau no a te tau, te maha o nga pepa e

  whakaputaia  ana i te wiki kotahi 1, 500. Ko te

4 2

▲back to top
        THE JUBILEE. [2]           TE TIUPIRI

utu mo  te pepa i  te ono  marama, 7/6.

I te tau 12/6. E 52 nga nama onga pepa e

puritia hei whakakakawhenata hei tiaki ma nga

Raipere Pakeha, ma  nga  tangata rangatira,

me  nga tangata whakaaro nui. Ko te utu mo

te pukapuka kotahi 15/-, ka paiperatia ia ono

marama  aua nama o te nupepa. Ko nga

panui whakatu toa, taonga ngaro, kitea ranei,

me  era atu mea pera, kei te inihi te ritenga

utu, ma te kaikohi panui e whakamarama atu

te utu ina haere atu ki o koutou marae. Ma

te tangata ranei e tuku mai  tona panui i

 whakaaro  ai ia, ma te Etita e whakaatu

 raua ko te Hekeretari Etita te utu Na ko

nga  pikaunga ma  te nupepa TIUPIRI koia

tenei. Panui toa me nga mea pera katoa e

 utu a ana i te inihi ka panuitia kite reo Maori

 Pakeha hoki, nga rongo korero o te ao waea,

nupepa, etahi korero  purakau pukapuka

 Pakeha, E nei e kore e taia ki te reo Pakeha.

Nga   reta tuku mai a nga Pakeha, a nga

 Maori kaore i uru ki te pepa reo Pakeha, ka

taia ki nga reo e rua. Nga korero onga Hui

 Maori ake ka taia ki nga reo e rua. Nga korero

o te Paremata o te Koroni. Paremata o te

iwi Maori o nga motu e rua nei. Nga korero

 a nga Ropu Maori, Pakeha Taane, Wahine.

Nga whakahae re a nga Haahi Pakeha Maori

ranei. Whakapapa   tipuna, korero nehera o

 nga tipuna Maori, Pakeha ranei Whakawa

 kooti hara. Kooti whenua, nga mea ano e

 tika ana kia panuitia, nga Hoko, Reti, mo-

 kete, whakawhiti, wira. Nga  kooti pikau

 tangata. Purei Hoiho, Poti, waka, putu

 pooro, kirikiti, takete, tiata. Nga reta mata-

 uranga; whakatupato, tohutohu, whakama-

 rama, ako. A nga tangata o te ao, o konei

ake  ranei. Ka  tuturu i te 4 Hanueri 98.

 Haere  atu ai to tatau taonga a te TIUPIRI

Nupepa  ki nga marae i taea e matau te

whakaatu kia ia: —Na kaua hei pouri mai

 etahi, mo te korenga e tae atu o te TIUPIRI ki

o koutou marae, i ngaro ia matau. Engari te

whakaatu  mai kite reta, waea ranei, te ingoa

o te tangata o te kainga, o te Poutapeta, e

tae tika atu ai te TIUPIRI ki o koutou marae.

Na ko to matau, komiti, tuturu, ko te korama

o to matau komiti e 7 kaore e taea te mahi

i raro iho i te toko 7, Na to matau komiti

i kowhiri ko: H. T. Whatahoro hei etita, ko

Ruu  Reweti hei Hekeretari. A ko  Hori

Pukehika raua ko Ruu Reweti hei kai tiaki

moni ma tenei kamupene kite Niu Tireni peeke

o Whanganui nei. A  ko raua ano hei kai

utu i nga kaute katoa a te komiti mo nga

mahi o te nupepa o te TIUPIRI, Ko raua ano

hei tukunga mai ma nga tangata i whaka-.

ritea e tenei komiti hei kohi utu nupepa, utu

panui, utu  inihi ranei. A  kite kore  nga

tangata kohi pera e kite i te tangata e hiahia

aua  kite tuku panui tono nupepa  ranei,

maua e tuku mai i te moni i te poohi, kaua

hei tuku moni mai i roto i te reta koi ngaro,

Engari me haere atu kite Poutapeta kei reira

nga pukapuka  tuku moni, ka hoatu i nga

moni kite tangata o te Poutapeta mana e

tuku mai kia Ruu Reweti kia Hori Pukehika

kaitiaki moni o te TIUPIRI nupepa o Whan-

ganui nei,

  Na ka tukua noatia atu te putanga tuatahi

o te 4 Hanuere, 1898, me te putanga tuarua

o  te 11 Hanuere, kaore he utu mo enei

putanga o tenei pepa, Engari ko muri o enei

putanga erua o te pepa nei. Ka tika kia tukua

mai e te tangata te moni utu mo te nupepa

nei kia Ruu Reweti kia Hori Pukehika ki

nga kai tiaki moni a te komiti o tenei nupepa

TIUPIRI. A kite tae atu te kai kohi tono nu-

pepa kohi moni hoki a tenei komiti a

          ma koutou e utu atu kia ia mana

e hoatu te rihiti o te rironga mai o te moni

ia ia, aha koa tono nupepa, tono panui taonga

utu  i te inihi. Na  i konei ka  tuturu ia

koutou  te putanga o ta tatau nupepa ki o

koutou marae, He inoi atu tenei kia koutou

kia tautoko mai koutou, kia awhina mai i to

tatau taonga, koi pera ano meera nupepa kua

hinga ra, Na ko tenei nupepa e kore e arai

i nga take katoa e tukua mai ana e te iwi

Maori, e te iwi Pakeha, aha koa, o enei motu

ake, o era atu motu  o te ao ranei, e puta

mai nei he painga, he ora he maramatanga

mo te  tangata; Engari nga korero taunu,

ngautuara, whakapaeka Hanga Kino ingoa,

e kore rawa e tukua kia taia ki tenei nupepa.

Na ko matau he mema  etahi no te kotahi

tanga, ko etahi kaore ano i tuhi noa kite

kirihipi a te kotahitanga, e ngari e tautoko

katoa ana matau i nga whakahaere pai e ora

ai te tangata me te whenua, Na he meatu, i

rongo matau, era e ara he nupepa, na te

kotahitanga, ko te Puke ki Hikurangi  te

ingoa, Na kite ara taua nupepa, e koa aua o

matau whakaaro, ka rua a tatau nupepa, a

era matau e tautoko atu i tena pepa a tatau

i runga i nga whakahaere katoa e puta mai ai

he ora mo tatau. Na he whakamaharaatu

hoki tenei ki nga tangata tango nupepa,

kaua hei panui i tau nupepa kite tangata,

koia tetahi mate o a tatau nupepa, ka whiwhi

te tangata ki tana nupepa ka panui, na kona

i arai te, whakaaro o etahi kite tango nupepa

mana, kia penei me te Pakeha, aha koa ran-

gatira ware ranei e tango katoa ana ratau" i

te nupepa hei maramatanga mona, —Na ko

5 3

▲back to top
        THE JUBILEE.

nga tangata katoa e tango nupepa ana o te

TIUPIRI i runga i te tono a te kaikohi o te

tiupiri o tenei kamupene mana e hoatu te Riihiti

tango moni kia ia. Na ko nga moni katoa e

tae maiana i nga kai kohi moni o tenei kamupene

katukua  katoatia ki roto kite TIUPIRI pepa

kia mohia ai nga tangata nana nga tono pepa

haunga hoki nga moni utu Panui toa e utu

ana i te inihi, ma te pepa ake era e panui. I

ia tau, ka paunitia te kaute katoa onga tangata

tono pepa, me a. ratau moni i utu ai, i tae mai

kia matau, me te maha onga moni utu Toa

me era atu moni pera katoa, utu ahua, utu kaari

ingoa tangata nei, me era atu moni katoa e

puta mai ana i runga inga mahi katoa o tenei

pepa. Na  he meatu tena kia koutou ki nga iwi

Maori Pakeha hoki kite kitea e koutou tetahi he onga

tangata kohi moni o tenei pepa, ma koutou e patu

mai kite waea, kia wawe te tirohia e tenei komiti

taua he, kia wawe te tukua tana mahi ki tetahi atu

tangata.

              Na te Komiti o te

                           TIUPIRI Nupepa.

          KITE ETITA.



E TIKA ana  pea, kia whai kupu

   ahau, ki oku hoa, e noho

     mohio ana kiau onga Maori, 

i te mea hold, ki taku whakaaro, kua

tika, tenei wa hei whakatunga i tetahi 

nupepa reo Maori i te tau hou, Na

kua ara nei tetahi nupepa reo Maori

ko te TIUPIRI  te ingoa, i roto i te

tau haringa nui o nga iwi o te ao.

  Na  te aha i mohio ai tatau, i hari

kotoa  te ao, i aua  ra nui o  te

kuini, kua hori ake nei  ia tatau, i

hari katoa te ao, ki taua ra nui o te

kuini, kua hori ake nei ia tatau. Na

te Nupepa  i whaka atu mai  kia 

tatau, i mohio ai nga Pakeha, ka

korerotia atu   ana  ki  nga 

Maori, na reira ka rite te whakaaro

o nga Pakeha, o nga Maori  kite

whakanui i taua ra. Na e mohio

ana koutou e tuturu ana hoki, ko te

Nupepa  tetahi onga  tino taonga

nui o te iwi Pakeha. Na  konei i

whakaatu  mai nga tino korero o te

ao, me nga matauranga katoa o nga

iwi o te ao, hei maramatanga, hei

6 4

▲back to top
      THE  JUBILEE. [4]           TE  TIUPIRI,

koutou, ka titiro atu ahau  kite iwi

Maori, kaore tahi he pepa e hangai

ana te puta mai kite iwi maori. I

konei ka hoki atu taku whakaaro,

me  taku titiro ki nga pepa reo maori

o  mua  kite  Karere  Maori, kite

Wakamaori, me etahi atu, i hinga

katoa enei, Na te aha i hinga ai, ki

taku, na koutou ano, Na te ngoikore

o koutou kite tautoko, he kore kaore

koutou  e matapopore ki te tango

 pepa, kite utu i nga kohikohinga

 moni, hei hapai i te Nupepa, e

 mohio ana tatau e kore tatau e ora

 kite hau kau, e ngari, ma te moni e

 ora ai tenei taonga, Na ko tetahi he

 o te iwi Maori, kawhiwhi te tangata

 matau, rangatira ranei kite pepa, ka

 haere ka panui ki waenganui  i te

 tokomaha, heoi kua rongo te toko-

 maha  i nga korero, ka waiho tena

 hei take, e hoha ai te ngakau o te

 tangata kite tango pepa, ka mea, kua

 rongo au  i nga korero o te pepa.

 Kaore au e tango pepa, Na ka waiho

 tena hei huarahi e mate ai te pepa,

 e ngoikore ai te tipu o tena mahi,

 taku whakaaro, me kaha  rawa te

 tuhituhi mai kite Tiupiri i nga male

 e pa ana kite iwi kite ETITA o tenei

 pepa, ma  reira e tere ai le kitea e

 te ao nga mahi he, o etahi tangata,

 o etahi iwi. Kaua hei waiho ma te

 ngutu e korero kau, e hapai tenei pepa,

 Engari ma te moni e hapai, ka tika

  ai tenei mahi, kite kore te moni, e

 kore  e taea te  whakahaere  tenei

 pepa, ka penei ano te mate me era

  atu pepa kua whakaaturia ake nei e

  au.

      Heoi ano na to koutou,



                  Hoa Pono,

              na W. E. Kaawhe



  Whanganui 2/1/98.

 TE RONGO O TE KAPIA O NGAPUHI.



NA     anei  ano tetahi rongo  nui  o  to tatau

      motu ko te Kapia ware kauri, kei te pito kia

      Ngapuhi, na he mea  tika kia mohiotia e te

     iwi Maori te nui o tera taonga o to tatau

motu  o tera iwi o tatau.

  Na kote Kapia he tino taonga nui rawa atu, ko

tatau ko nga iwi o te upoko o te motu nei kaore i te

mohio  kite nui o tenei taonga o te Kapia. Kote

Kapia, koia tetahi taonga o tenei motu, te nui o tona

utu, kote Koura kei runga ake, ko te Kapia kei raro

iho.

  Kote Kapia e rima koata te rahinga ake i nga utu

o te Witi o te Oti o te Kaanga, me nga mea pera

 katoa.

   Pera ano te hiranga ake o tona utu i to te Tiihi i

 to te Pata.

   Na ko tenei taonga kote Kapia kaore i nga wahi

 katoa o tenei motu  puta atu kite waipounamu.

 Engari kei te pito anake kia Ngapuhi, na ko nga

 tangata e puta ana mai te oranga i te Kapia, kotahi

 tekau mano, e rua mano tangata no nga motu o te

 no, he tau iwi era, e mahi mai nei kite Kari i te

 Kapia.

   Na e whakaaro ana matau he mea pai rawa kia

 waiho tenei oranga mo nga tangata noho tuturu o

 tenei motu, kia araia atu nga tangata onga motu o

 te ao, kite waiho tonu nga iwi o waho kia maringi

 mai  ana ki roto i to tatau motu nei mahi ai i te

  Kapia, ka hohoro te pau atu o tera oranga o nga

  tangata noho tuturu o to tatau motu ake. A  ka

  takina mai hoki te nui onga tangata rawakore ki

 to tatau motu, a tona mutunga he whakaki inga poari

  whangai tangata rawakore, ka waiho tenei hei mate

  kia tatau, te utu o nga Kapia e puta  mai ana

  kotahi miriona e toru  kota i te tau. A  mete

  tiaki i aua rawakore.

    Na konei ki ta matau whakaaro he mea tika kia

  whakaaro te  kawanatangata kia hohoro te hanga

  Ture hei tiaki i nga Kapia o to tatau motu.

     THE KAURI GUM INDUSTRY.





  WE  deplore the persistent inactivity of persons

      in authority to, in some way, prevent the

        Kauri Gum being dug and sold by Austrians,

        who  are still flooding the Northern gum-

  fields, which comprise an area of one and a half

  million acres and provides employment for eight or

  ten thousand  workers all the year round. The

  yearly export of kauri gum is set down at one and a

   quarter millions and is only excelled in value by our

   out-put of Gold. It exceeds in value by one and a

   quarter the export of wheat and grain of every kind.

7 5

▲back to top
      THE JUBILEE

The same remarks may apply to butter and cheese

so although very much despised, the gum industry

has proved itself to be one of our most important  If

exports  and  deserves  fostering. There  is no

questioning the fact that for many years past the

gumfields have  greatly relieved our charitable aid

institutions and have continued to be a source of

the greatest comfort to the Northern Settlers and

 Maoris, both old and young. This will cease to be-

 if an army  of about 2000 Austrians and other,

 foreigners are allowed year after year a free hand to,

 drain our young country of its life's blood, without,

 return. Kauri gum is a commodity, which, when

 once taken out of the ground can never be replenished,

 consequently this great industry which  employs

 thousands of men, women, and children, will be

 wiped  clean out of existence in a very short space

 of time if not at once conserved. We know for a

 fact, on most of the gumfields where a year or two

 back  settlers could make certain of digging from 28

  to 40 Ibs per day, equal to ten or fifteen shillings,

 they cannot now by sheer hard work average more

  than 7 to 14 Ibs, equal to four or five shillings; this

  is owing to the influx of the foreigner and his

  systematic manner of digging for gum. They for

  instance, open up a face on a hillside or flat as the

  case may be, and sweep everything before them, just as

  though they were digging up a large garden, taking

  great care  not to leave the least speck of gum

  behind. If a strange bona fide gumdigger asks the

  advice of a friend about certain fields the reply in-

  variably is, " Well, Bill, its no use going on; clean

  worked out; the d—  foreigners have been there. "

  Now  the gum industry justly demands protection,

  and claims the immediate attention of our Northern

  legislators, among whom we especially mention the

  names of Messrs Cadman, McGowan, Massey, Monk,

   R. Thompson, Houston, Kaihau, Pere, and last

   but not least, Heke, all of whom were more or less

   returned to Parliament  as representatives of the

  gumdigging community. We commend Mr Hous-

   ten for the firm stand he has always taken in trying

   to relieve the gumfields of their burden. Hitherto,

   unfortunately for the country, he has been allowed

   by his colleagues to play a lone hand.



     We  think it is quite time the Government faced

   this question of such vital importance  to New

   Zealand, and so prevent a great calamity befalling

   the settlers and Maoris of the North.



      By acting at once they will confer a lasting boon

   on the workers of this young Colony, and no doubt

    will prevent ihe flooding of our charitable aid in-

    stitutions, which inevitably must follow if nothing

    else is done except talk.

8 6

▲back to top
      THE  JUBILEE. [6]             TE TIUPIRI,

  Na muri mai o tera Pakanga, Ka Pakanga tetahi

ropu Kamupene Pakeha, ki nga tangata o Awherika,

ka tikina, ano e nga upoko whakahaere o Ingarangi

ka whakamutua taua whawhai, a, kitea ana, no te

kamupene  Pakeha taua he, whakataua ana te he

kite kamupene, hopuhopukia ana nga kai whaka-

haere kite herehere, he nui te moni i utua, ai tera

pakanga he whenua ano te take.



  Muri   mai, ko  tetahi  Pakanga   na nga

tangata o Ihipa ki nga tangata noho o tera wahi.

Na  ka haere nga upoko whakahaere o Ingarangi

kite whakamutu i tera whawhai, a kua ngawari

haere te tera Pakanga, i naia nei, he whenua ano te

take.



  Na  muri mai o tera Pakanga, ka ara ake ko te

whakaaro  o Ruhia kite tango, kite muru i nga wahi

hei takotoranga pu o roto o te rohe o te whenua o

Tiaina. Na  kua huri atu nga whakaaro o nga

tini ruanuku o Ingarangi kite peehi i tera kapua

nui o te Pakanga kia mutu. Na, aha koa he moko-

puna  na to tatau whaea aroha na te Kuini taua

kingi o Ruhia, kore rawa nga upoko whakahaere o

kereti piritini i whakaaroaro kita ratau mokopuna,

ka  whai tonu kote tika, kote pono, ko te rangi-

marie, kia mau i a ratau. Na kei te whakahe a

 Ingarangi i taua mahi a te kingi o Ruhia. A e

whakaaro  ana te nuinga o nga Nupepa o te ao, e

 kore pea tera whakaaro tango, muru, a Ruhia e

 tutuki kite kino, engari ko te kupu a tana tamaiti

 kingi o Ruhia. I mea  ia e kore ia e rongo kite

 whakaaro tohutohu  atu a etahi ia ia. Na  kote

 te kupu whakatauki a nga ruanuku upoko whaka-

 haere i ki ai. Ehara he tamariki kaika, ara tona

 tikanga he tamariki kaika, he tangi tona mutunga. Na

 aha koa enei raruraru katoa onga iwi o te ao, kei

 te mau tonu te tipu o to tatau ake motu i runga i

 nga mahi, me nga whakahaere katoa, kei te hono

 tonu te haere a nga Kaipuke a nga Tima pikau

 taonga o Niu Tireni ki Ingarangi, me era atu wahi

 o te ao. A, kei te pera hoki nga kaipuke nga Tima

 o te ao kite pikau taonga mai ki to tatau motu,

 a kete whakaki tonutia mai ana to tatau motu e te

 tini nga heke o te ao, e whakaki nei. He tohu

 pai tenei no Niu  Tireni. Na  kua  rongo hoki

 koutou, aha koa e nei Pakanga katoa kua kia ake

 nei, kore rawa te iwi o Kereiti Piretini o Aerana

 me  ona  motu o  te ao i raruraru, puta, ana te

 whakaaro nui aroha whakamoemiti kite ra nui o

 Kuini Wikitoria kua hori ake nei ia tatau, na mo

 tera putanga o te pepa nei ka tukua atu e matau te

 ahua o nga whakahaere katoa o Ingarangi, me te

 ahua o te tu a nga manuao me te maha o nga maero

 i tu ai te mahi nei a te taane a te wahene, kia kite

 ia te kuini e haere ana me te tini o nga upoko ariki

 ruamuku  e arataki ana i tana ropu i muri i to



 ratau ariki i taua ra nui.

  RETA TAUTOKO MO TE



         TIUPIRI.

                KITE. ETITA.

 E  taku hoa tena koe kia tau nga manaki-

tanga katoa a te runga rawa, me ona mano

 ki a koe, me te. Kamupene o te Tiupiri, me

te komiti whiriwhiri i te ora mo te TIUPIRI,

kia ora kia ora e te iwi kia ora koutou, mo

koutou i whakaaro nui kite whakatu i te ingoa

rangatira Honore  o to tatau wahine  Ariki

Kuini Kingi o Ingarangi hei reo mo  te ao,

hei reo mo  tatau, hei tohutohu i a tatau ki

 nga huarahi e puta mai ai te maramatanga

 kia tatau, kia ora e nga  rangatira, kia ora

 e te iwi Whanganui kia ora mo koutou i

whakapau  nei i to koutou kaha kite karauna,

 kite whakatapu i te ra nui o to tatau whaea

 aroha, o Atereta Wikitoria  o Ingarangi, E

 taea koia tena whakaaro e te tangata tutua,

 e te iwi tutua ranei, e kore, katika ano mau

 e meiha Turoa, e meiha keepa. Ka tika, no

 te mea he uri rangatira korua, no o korua

tipuna heke iho kia korua. A  ka  tika ano

ma  korua e kawe te ingoa tapu o te kuini ki

 runga kite tuahu, he uri toa hoki korua, no o

 korua whaka hekenga, E hoa ana hoki ahau

 mo taku kitenga iho, kua tu kote tiamana o

 te komiti nui o nga rangatira whiriwhiri o te-

 motu nei, kote Whatahoro te Etita E koa

 ana ahau kia koe e hoa, kia kaha koe, Engari

 ko a koutou wakaaro rereke, ko a nga awhe-

 kaike, kaua hei mauria mai hei taonga mo

 koutou kia mahara ki o koutou whaea i ora

 ai koutou, he wahine. Kote  mea  tenei e

 whakanuiana  kote ropu wahine. Kia ara te

 uru o te iwi Maori ia koutou i nga awhe kaihe,

 koi pouri he reo matua tenei no tatau

           Na  Hiraurau o

                    MARATAPARA,

                             Auckland.

  HE WHAKAHANGAI I TE

     KUPU MOTITORE.



   I te nama tuatahi o te TIUPIRI i whakaa-

 turia e matau   i haere a Titore rangatira o

 Ngapuhi  ki Ingarangi. A kua  tae mai te

 reta a Hare Hongi o te ono ongara, mea

 mai, kaore i tae ki Ingarangi E ngari ki

 Poi Hakena  raua Nipiro i te tau 1820, a no

  1831 ka mahi tutu etahi Pakeha ka tuhituhi ia

 tetahi pukapuka a nga rangatira o te Rarawa

 ki a Wiremu te tuawha o Ingarangi whakaatu

 tikanga hei peehi i te mahi tutu a aua Pakeha,

  no te taenga o taua reta ka utua mai kite

  Piriniha Titore me ona hoa rangatira i te tau

9 7

▲back to top
      THE  JUBILEE             [7]             TE TIUPIRI

1833. Ko taua reta me nga taonga o  te

kingi i tae pai mai kia Titore me ona hoa,

Na Puhipi Pakeha i mau mai, a noho tonu iho

ia i kororareka hei kai whakahaere i te Ture

monga Pakeha. Na e koa ana matau ki to I

whakaatu, mai i te hangaitanga o te ingoa i

haere o tera o tatau kua kia ake  nei. A e, 

kia penei te ahua mo tatau ka kite mai. E

koa ana hoki matau mo tau reta mihi, tautoko

i ta tatu taonga i te TIUPIRI kia ora koe.

       HE PITO PITO KORERO.

                                                                                                                    



                  *

  Kote  Kowhatu Whakapakoko  o  te Paranihi

 Pirimia kua mate ra, Ka Whakakitea kite iwi nui

 tonu a  te 13 onga  ra o  Hanuere  tau  1898,

 nei ko Ta Ropata te Taute te tohunga o te tuahu,

 hei whakakite mai kite iwi nui tonu.



   Ko nga mahi ma te kooti whenua o Whanganui

 nei kote Taone o Pipiriki, muriatu ko whakaihu-

 waka, muri atu muriakau.



   Kotahi tetahi tangata i hopukia e nga Pirihi o

 Takee mo te kohuru tangata te take, no te maunga

 ka kitea i roto i ona kahu tetahi pukapuka o nga

 ingoa o nga tangata i kohurutia e ia 102 i mate ia ia.



    Ite tikaka o e ra o te waru nei, ka rere mai te ahi

 o waho  atu o te taone o Tehimenia, ka tau kite

 taone, a pau atu te taone katoa o Tehimenia i te

 ah, ihe nui te tangata i mate te Hoiho, te Hipi, te

 kau, i taua ahi.



   Kei te kimi tonu nga matua, me nga whanaunga

  o Tini Pope ia ia a kaore ano i kitea.



    Ko nga tangata o te ropu o te Whiti kua puta te

  kupu a te Kawanatanga ka tukua ratau kia puta

  ki waho o te herehere.



   Erua nga Tuna i mau i nga tangata o manga-

  tarata wahi e tata ana ki waipawa e 49 panua

  taimaha o tetahi 32 pauna o tetahi.



    Kote makete wuru o te Waipounamu  i te te

  Hanuere  nei, he ahua pai taua makete, E 6000

  mano  peera wuru i hokona, he toru toru nei nga

  peeke i toe mai i taua makete, kote utu onga wuru

  pai e 8½d no etahi 7½d no nga wuru iti iho te pai

  i era e 72/3d no etahi e 7d no nga wuru pupango nei

  e 6½d no etahi e 5½ no nga wuru me era atu wuru

  pakarukaru e 3½d.



    Na  tenei ano tetahi taonga pai rawa mo nga

   tangata kaha nei. te kai waipiro, ka taea te rongoa

   i naia nei, ki taua rongoa, ka waiho taua waipiro

   hei kehua kia ia, e kore rawa ia e kaha kite hoki

   atu ki taua kai ano i muri atu.





     The  Paris grave diggers have threatened to stop

   work. It would not be the first time that grave

   diggers have left their employers in a bole.

      KAWANA KARAHIKO.









  Na i mea kua hoki atu to tatau hoa a kawana

karahiko, me tona hoa wahine, me  a raua potiki

aroha, ki to ratau pa tuturu, ki ingarangi, i muri o

te poroporo aki a nga rangatira i a koutou i Poneke

i to na aroaro i muake o tuna  haerenga atu ki

 Ingarangi.

    ODDS AND ENDS.

                                                                           •







   A submarine boat, that is destined to enact an

 important part in warfare, has been tested by Prince

 Waldemar, of Denmark. In form it is like a fish,

 and can descend below submerged chains in har-

 bours, and can cut cables and wires with shears at

 its keel. Two  men, who work  the vessel, have

 stayed in it several hours under water without in-

 convenience. They  take with them a supply of

 oxygen, and they can eat their meals quite com-

 fortably.



   "Papa, dear, " said old man  McCan's  eldest

 daughter as she bent fondly over him  during his

  last birthday, " forgive me for asking you, but what

 are you going to leave your darling daughter when

 you  die"  "Fatherless!"  cried the irascible old

  war horse, as he rolled over with his face to the

  wall and kicked so hard that he almost fractured

  the footboard.



    Within  the  last few months   the trustees of

  the British Museum have become  possessed of a

  Chinese  bank note, which was  issued from the

  Imperial Mint just 300 years before the circulation

  of the first paper money in Europe. The note is

  one which was issued in the first year, or one of

  the first years, of the reign of the first Emperor of

  the Ming  dynasty. The interest attaching to the

  note is very great. It is older than  the first real

  bank in Europe—that  of Barcelona (1401); exactly

  three  centuries separate the date  of issue from

  the establishment of the Bank of Stockholm (1668),

  which was the first bank in Europe to issue notes;

   and it is only a century later than the  pieces of

  stamped leather—the prototypes of European bank-

  notes—which were issued by the Emperor Frederick

   II. at the seige of Faenza in 1241.



     The man  who  is able to travel extensively can

  generally learn enough in a year to make a bore of

   himself all the rest of his life. " What a wou-n-der-

  ful thing!"



     What the world wants, says somebody, is a new

   religion. We doubt it. Some people are not will-

   ing to pay for what they're getting now.......



     

10 8

▲back to top
      THE JUBILEE             [8]            TE TIUPIRI

       KAIKOHI O TE TIUPIRI.





  Na  tenei ka tukua atu e matau a Parete Wereta

he tamaiti tino pai ia, tika hoki no Whanganui nei

kite kohi haere inga ingoa onga tangata e hiahia ana 

kite tango i te pepa o te TIUPIRI he mea ata pooti

ia na to matau Komiti mo tau a mahi, kau a koutou 

e wehi kia ia. 

            NA  TE KOMITI o TE TIUPIRI. 





      WHAKAMAHARATANGA.

  Kote haerenga whakamutu nga tenei o te TIUPIRI 

nei ki te toro haere ia koutou. E ngari ma  te  

powhiri rawa a te tangata ka peka ai ki to whare,

ko te kai mana i te ono marama 76, I te tau 126. 

Tukua  mai ta koutou powhiri i naia nei. I





    KAWANA RORE RAANA PAARE. 

                                                          

                                                                                                                                                       !



                                                                                                                                                       I

  Na tenei a Kawana Rore Raana Paare kua tae;

mai ki Nui Tireni hei Kawana, hei mangai mo te

Kuini Wikitoria o Ingarangi ki enei ona iwi. Ko

taua Kawana  he tangata rangatira, he tangata tai.

tamariki, he tangata mohio hoki, na o te wa poto o

tona taenga  mai ki Niu Tireni, he nui te mihi o te

 iwi Pakeha muna. Na tera pea taua kawana, e

 haere atu ki o koutou marae ake, kite ai i nga iwi

 Maori, hei reira hoki tatau mohio atu ai ki ana

 whakaaro mo te iwi Maori.







   Ko nga mahi o te Paremata o te Koroni i te tau

 kua hori ake nei, he whawhai turaki kawanatanga

 te mahi, ko  nga take i oti e harawa i te take

 nui. Na me  koa tatau i tenei tau kaore he ture

 hou i oti hei whakararuraru ia tatau.

  We  are informed that the natives of Murimotu

 and Taupo  arc holding back their wool this season

 until they hear what  price can be obtained from

 Wanganui  or Napier.

      HORI ROPIHA.





   Kua tae mai te rongo kua mate a

 Hori Ropiha  to tatau hoa rangatira

 o Waipawa   tetahi tino rangatira o

 Heretaunga  he roa ia e takoto mate

 ana i ona kanohi

KUMANA    METE    KAUMPENE.



Tangata Whakaminetaonga o ia ahua o ia

    ahua Katoa. •





  Ki oku hoa Maori tena koutou kia mohio mai

koutou, ko ahu tonu te timuaki tuturu e whakahaere

ana  inga tikanga katoa kuakia i runga ake nei.

E  tino whakamoemiti ana ahau kia koutou, mo te

tunga o te nupepa, ka perehitia nei kite reo maori,

whaka pakehatia ano hoki tetahi taha. Mehe mea

ka whakahaerea tenei pepa i runga i nga whaka-

haere kaha tika hoki. Etino mohio ana ahau, era

e kapi nga hiahia kua maharatiake i mua noatu, a e

tino tumanako ana ahau tera e puta he painga ki

nga maia nana nei i whakatu tenei pepa, a tera hoki

e tae atu nga painga ki nga maori, me nga pakeha,

e noho nei Aotearoa me te waipounamu. A tera

atu  putanga o te nupepa, katahi ahau ka tuku

mai i taku panui i nga taonga o taku toa. I naia

nei, ia ka whakamoemiti atu ano ahau kia koutou,

a e hiahia ana ahau kia, whiwhi tonu koutou i nga

haringa o te tau hou nei, na to koutou hoa pono.

       Na  T. D. KUMANA,



                      Riitiwe tiriti, Whanganui.

CUMMINS &   CO.,



    GROCERS AND GENERAL

         PROVIDERS,

   RIDGWAY  STREET, WANGANUI.



 To MY MAORI FRIENDS.

             You  will please understand that I am

 the proprietor of the firm doing business as above.

     I am desirous of congratulating you on the es.

 tablishment of a newspaper printed in Maori and

 translated into English. If this newspaper is con-

 ducted on good  sound lines I feel sure it will fill a

 long felt want, and  I sincerely trust it will be of

 mutual advantage to the promoters as well as to the

 Maoris  and European   residents of the  North

 Island.

      In a future issue I will put forward my busi-

 ness  advertisement, meanwhile I again offer you

 my  congratulations and wish you a

            HAPPY NEW YEAR.

                         Yours sincerely.

                   T. D. CUMMINS.

               J. L. TIWIHANA,

                   (Tiemi  mititi. )



 TANGATA   whakamine taonga kai katoa o ia

  1   ahua o ia ahua mo te utu iti, kia mahara tonu

  koutou kite wahi e tu nei taku toa kei te koki tonu o

  Rititwe Tiriti, me Wikitere Tiriti o Whanganui.





          T. L. STEVENSON.

                   Full Stocks of

  GROCERIES, and Produce of Every Description

                 at Lowest Prices.

  Note the address: Corner of Ridgway Street and

                  Wicksteed Place,

11 9

▲back to top
        THE JUBILEE. '\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_         TE TIUPIRI.

        NOTICE.





  A reminder to those persons who

have  received free  issues of the

JUBILEE: The  subscription will be

as follows—Half-year, 7/6; yearly,

12/6. Charges for advertisements

will be the same per inch as is usu-

ally charged by other newspapers;

                                         /

half-yearly volumes  10/6; yearly,



21/-\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_

 PANUITANGA  MO TE  TIUPIRI

          NUPEPA.



  Kia mahara nga tangata i tukua utu kore-

tia atu nei te Niupepa   o te 4, ote 11, o

Hanuere tau 98. Katimata te utu o te pepa

nei i te putanga tuarua haere atu ki te ono

marama  ki te tau ranei, na me mahara te

tangata ki te tuku mai i tona moni mo te

TIUPIRI Nupepa i mua mai o te toru o nga

putanga o tenei pepa kia taki ai te puta atu

kia ia. Te utu mo te ono marama 7/6; mo

te tau 12/6; monga tono panui Toa me era

 atu tono panui kei te inihi te utu pera ano me

 te ture o nga tono panui o nga nupepa pakeha.

Mo  te pukapuka kotahi o te ono marama 10/6;

mo  nga pukapuka e rua kawenata o te TIU-

PIRI nupepa i te tau 21/- na ki marama mai

 koutou i naia nei

              NA TE KOMITI o TE TIUPIRI.

     PIRIHITARA ME KORUMANA,

 P  O I H A Monga Whanau  Kotoa.



         Wikitoria Awanui, Whanganui.

      BRISTOL AND COLEMAN,

     FAMILY    BUTCHERS,

       

           Victoria Avenue, Wanganui.

         W. MEKE KIRA,

 He tangata mahi kowhatu urupa ahau, kei au ano

   nga tauira kowhatu urupa, me te utu moia

    kowhatu ina tonoa mai kia tukua atu eau

          Taupo Ki, Whanganui.



            W. McGILL,

 Monumenal Works, Taupo Quay,

               Wanganui.

 Designs and Estimates forwarded on applica-

    tion. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_



 M HOKENA NA TE KAUMPENE.

  Tangata Whakamine taongo e  tango ana

  irunga te hoko, wuru, hiko hipi, kau me

  era atu mea pera

   Taupo  Ki, Whanganui.



M HOGAN &  COMPANY.

            LIMITED.

          GENERAL MERCHANTS.

     Buyers of Wool, Skins, Hides, &c.

                TAUPO QUAY,

                       WANGANUI.

              F. KOURAMANA.

  TANGATA hokohoko taonga tuarua kua oti te

   1  kakahu te mahi oia ahua oia ahua me te hoko

  mai ano i nga mea  katoa aha koa heaha heaha

  mai i te ngira tae atu ki te haika.

                   Whanganui.



                  F. C O  L E M A  N,

  DEALER,... Whanganui.



  Always  in stock second-hand goods of every des-

  cription. I buy  anything from  a  needle to  an

                      anchor.



       WIREMU  KARIMANA,

  TANGATA    Rongoa Whakamaroke Tupapaku

   1   i runga i nga Matauranga o tenei wa e roa ai

           te Tupapaku e Takoto ana.

          Wikitoria Awaniu, Whanganui.



        WILLIAM   CALMAN,

  EMBALMER     and Modern Undertaker (American

: System). ——

           Victoria Avenue, Wanganui.



  THE  WANGANUI  UP-RIVER TOURIST

   1  STEAMER   LINE. (New Zealand's Rhine)



        NEW TOURIST ROUTE.

 I                           \_\_

 

   Steamers: " Manuwai, "







          For all particulars apply to

              A  HATRICK & CO. Agents

12 10

▲back to top
     TAMATI HAWI TIEMI.



Whairaihana.

        TANGATA mahi ahau mo nga wha-

          kaara whare, toku  tari kei te

whare nui o Kamene, Whanganui.





    THOMAS HARVEY JAMES.

           (Articled) ARCHITECT.

  ADDRESS:

      Cummins Buildings, Whanganui.





       HOHEPA PAORA,

KAMUPENE  WHAKAMINE  TAONGA KAKAHU

           WAHINE TAANE.

Paraikete, Horo, nga  Kakahu  Katoa o te

            tinana o te Tangata.

       Awaniu Tiriti o, Whanganui.

                                                      



      JOSEPH PAUL & CO.

      DRAPERS. AND. CLOTHIERS,

              Wanganui.

      Blankets, Shawls and  Clothing,

                                      

                                                                            

                                                             

        WIREMU HOKA,

 Whare Kai, inu inu Wai reka. Ritiwe tiriti

          e tata ana kite Poohi apiha.

 Rohi, Pikete, Keke, Rare, me era atu mea

               pai mo te kai.

                           Whanganui.



        WILLIAM HOGG,

 Refreshment Rooms, Ridgway  Street, close

   to Post Office.



         Bread, Biscuits, Cakes and Lollies.

 REWETI MARE ME TE KAMEPENE.



 HE     kaitiaki, mahi, whakahaere, mihini,

      haeana, parahi, whakaara piriti, nga mea

 katoa, e oti ai te kanataraki mahi, nga mea e

 oti ai te mira kani rakau, mahi paera hanga

 kaata, paki, kooti, Parakime hoki.

              Taupo Ki Tiriti o, Whanganui.



      DAVID MURRAY & CO.

 IRON  and Brass Founders, Engineers Boiler

    Makers, Millwrights, Blacksmiths.

  Bridge Building, Ship and General Iron work,

  Contractors' Plant. Machinery: Cheese and

  Butter Factory and Sawmill Machinery.

  TE  TINO TARI O TE MOTU TUARAKI.

E EKE  ki runga i te whenua e eke ki runga

    i te whenua e tama ma.

Nga whenua whare, me era atu mea e hokona

  mai  ana, Ehokona  atu ana kite tangata.

  Ko  nga tono katoa, ka whakaotia paitia e

  au  P. RANANA;

             Timuaki Whakahaere,

                Awaniu Tiriti, Whanganui.



GET ON THE SOIL YONG MAN, GET ON THE

       SOIL.



Great  Northern Road  Agency. Properties

Bought and Sold. Commissions of all kinds

executed.

                  P. LUNDON, Manager.



    TEONE MAKIWHARANGI,

 KAI   tui hera kaipuke. Teneti, Me  era

     atu mea. Kai  whakamine   kareko.

     Hiiti. Uhitepu. Me era atu mea hanga

teneti. Taporena. Kahu  hoiho. Kupenga

hao ika. Me  era atu mea.

                  Awaniu, o Whanganui.



 JOHN             MCFARLANE,

       SAIL MAKER, &c.

 Importer of Calicoes, Sheetings, Damasks, &c.



 Manufactures — Tents, Tarpaulins, Horse-

        covers, &c.

                    Avenue, Wanganui.



     TEWI MAKIWHARANGI.

 TANGATA   Whakamine taonga Rino, me

   era atu taonga maro, katoa e puritiana ki

 konei, mo te Hoko. Waea  taiepa, Rino uhi

 whare, Tepara, Neera, Parau, Hapara, me

 nga  mea ngaki whenua  katoa, omu, toki,

 Perohuka, keena  kohua kai, Paneke, Pureti

 me  era atu mea  pera katoa tona tini noatu

 onga taonga pera, e hokona ana i konei mo

        *       te utu iti reawa.

          Ritiwe Tiriti, Whanganui.



       DAVID MCFARLANE, •

 WHOLESALE    &  RETAIL IRONMONGER,

         Ridgway Street, Wanganui,

  Hold large stocks of—Fencing Wire, Corru-

       gated  Iron, Staples, Nails, Ploughs,

      Spades and other garden tools; Camp

      Ovens, Axes, Slashers, Enamelled and

       Tin  Billies, Pannicans, Plates, and

      General Ironmongery.

  All goods sold at lowest market rates.