![]() |
Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 7, Number 22. 22 August 1912 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI Te utu/price "Te Puputanga ki te ora. Nui tangata e haere ana ki te po, iti tangata i mahue ake ki te ao nei, rauhitia, manaakitia." 6d. Te Puke ki Hikurangi, Hatarei, Akuhata 17, 1912. Nama 21 o te tau 1. HAERE MAI E pehea ana koe mo te Koti Motu-ka? Otira e hiahia ana koe ki tetahi mea hei arai atu i te hau me te marangai. Kei te pai noatu te takoto a nga Koti Tuiri i tona takotoranga, engari, ko nga Koti pai ko nga mea i ata mahia kia rite mo runga Motu-ka. KO MARE Kei te whakaatu i etahi o nga taera kakama o Ranana, e rite ana ki nga mea e kakahuria ana e nga momo rangatira o Ranana. Ko etahi enei : Koti Motu-ka, (be mea rongoa kia kore e uru te ua,) ara, "Water- roof,' he Koti raina ki te huruhuru, he Koti raina ki te kiri angiangi, a, me nga Koti Rireha mo te puehu, me nga hutu mo te pupuhi manu etc. Ko etahi be rarahi, ko etahi he pakupaku. Ia koe i konei tirohia nga hutu Paranene mama, rarahi hoki—e rite ana ki nga mea, na te Teera i mahi. I to taenga mai ki te titiro e kore e makona o konohi, kia kite rano koe i a matau Tarau Haere i runga Hoiho, i nga Takena mahi a-ringa mo te Patu Pooro (Golf,) i nga Rekene kiri Tia, kiri poaka, kiri Atirope (Antelope,) na te Ingarihi i mahi. HAERE MAI .... HAERE MAI J . L . MARE. Te toa taonga Kaha Mahitaone. G. HIUANA. KO TA ANAKE TE TANGATA WHAI-MANA KEI WAIRARAPA NEI, KI TE HOKO I NGA WHOOTA MOTU-KA. (FORD) ... MOTOR CARS.) HE MOTU-KA KEI A AU MO TE TUKU. Ko nga oota e tukua ana kia au, ka tere tonu taku mahi. HU RAUMATI. Koia nei to taima tika hei whakaa- rohanga ki te tango Putu, Hu raumati hoki. Haere mai kia KITINA mo te ra rangi pai, kakama hoki, kei roto i te ro he o Wairarapa nei. Na matau nga tao- nga pai atu, e taea ai te hoko mo te mo- ni iti, a, o whakahaua ana o matau wha- kaaro ki te iwi Maori. HAERE MAI! J KITINA Te hoa o te waewae." Kei tawahi o te Poutapeta. Kuini tiriti MAHITAONE.
![]() |
2 2 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Hatarei Akuhata, 17,1912. Nama 22 o te tau 1. etahi takiwa Whenua Maori e rua maha atu ranei me whakatuturu e te Poari Whenua Maori o te takiwa kei reira nei te wahi rahi o taua whenua e takoto ana. 3. Mehemea kei te motu o Te Waipounamu te whenua, kei tetahi wahi ranei kaore e uru ana ki tetahi Takiwa Whenua Maori, ko ia tukunga o taua whenua me whakatuturu e te Kooti Whenua Maori. 218. 1. E kore rawa e whaka- ketia kia whakatuturutia tetahi tuku a te Maori ki te kore i tonoa kia whakatuturutia taua, tuku e—mo te taha ranei ki—tetahi tangata e pa ana ki te pukapuka tuku, i roto i nga marama e ono i muri iho i te hainatanga o taua- pukapuka e taua Maori. 2. Mehemea tetahi pukapuka tuku he wa ano i hainatia ai e etahi he wa ano i hainatia ai e etahi o nga tangata tuku, ka ahei kia tukutukuna rarangitia atu he tono whakatuturu i tena wa i tena wa mo te taha ki tena haina- tanga ki tena hainatanga o tana pukapuka, me tana tuku ka ahei kia whakatuturutia i ia wa i ia wa i runga i tera aronga. 3. Ia tono kia whakatuturutia tetahi pukapuka tuku, i tua atu ra i te tuku-a-mokete, i te tuku- a-tiaati ranei, me apiti atu ki te taha he kupu kii-pono-a-ture, i runga i te ahua me te huarahi kua whakatakotoria, i mahia e tetahi tangata e pa ana ki taua pukapuka, e whakaatu ana kaore kau he tangata e whiwhi ana i tetahi paanga i raro i taua pukapuka i araitia i raro i Wahi XII o tenei Ture i te wa i haina- tia ai e tetahi o nga kai-haina i taua pukapuka kia kaua taua paanga e riro i a ia. 219. 1. Ko te whakatuturu- tanga tuku me karaati atu i runga i tetahi tiwhikete whakatuturu i tuhituhia iho i whakaarohia ketia iho ranei ki runga ki te puka- puka tuku, a i hiiritia ano hoki ki te hiiri a te Poari, a te Kooti ranei, ano i tupono ki tewhea o raua. 2. Ina karaatitia peratia atu he whakatuturutanga tuku ko te pukapuka tuku (mehemea ra e mana ana era atu ahuatanga ona) ka whai inana i runga i te aronga o ona kupu, i raro ano i nga whakahautanga (mehemea ia he pera) kia rehitatia i raro i te Ture Whakawhiti Whenua, he whaka- tuturutanga pera i whai tikanga kia mahia. Whakakotahitanga. He nui nga whakaaro me nga korero a nga tangata o roto i te Tominiona, Maori, Pakeha. Oti- ra ko nga Pakeha kua kitea nui- tia te whakaaro ki te whaka- kotahi i te Maori i te Pakeha, tae atu ki te " Kawanatanga Hou" kua tu nei. Ko te tino hiahia nui ko te whakakotahi i te Maori i te Pakeha kia kotahi he Ture. KITE WHAKAARO A TE KAI TUHL Ki taku whakaaro, ki taku mahara, ki taku titiro kua kotahi noatu te Pakeha me te Maori ki roto i nga Ture whenua, ki roto i nga Ture whakamate i te tangata. Te Maori rae te Pake- ha. Kaore he Ture i taka ki raro i te Maori. Kei runga katoa e hipoki ana " Te Ture Atua" " Te Ture Tangata." Nga Kahu. " Kai. " Kaata. " Kooti. " Paki. " Kiki. " Hoiho. " Kau. " Hipi. " Whare Paraki. " Wini. " Peeti. " Tuuru. " Parau. " Mihini tapahi witi. NGA MIHINI PATU. TIMA. Otira me ki ake e au nga tini rawake katoa a te Pakeha, pera hoki kite Maori. Enei mea ka- toa kei te riro he moni i te Pake- ha, a, kahore ranei he takoha e riro ana, ara, reiti, taake ? Kaati tena,,—Kua patai hoki tetahi tangata, a, kua korero hoki ia, ko tana tino whakaaro he whakakotahi i te Maori me te Pakeha, kia kotahi ai te whaka- aro mo tana kite kawe ite whaka- aro e tupu ai te painga kite Koroni, me ana mahi. Na me korero ake te kai-tuhi, ena ranei e whakaaetia e nga tangata matau e noho mai ra ite Whare. Kaore nei hoki e whakaae nga tangata matau ki te kawe i te whakaaro e tupu ai te painga ki te Koroni me ana mahi. E hoa ma, ki taku rongo i riria a te Hetana me tona Kawa- natanga mo te tononga i tetahi roona (Loan), hei whakapai i nga mahi, i nga reriwe, me era atu mahi o te " Tominiona o Niu Tireni," a, i rongo ano hoki ahau i riria ano a Ta Hohepa (Sir Joseph Ward) mo tana tononga ara (Loan) hei whakapai mo nga mahi o te Tominiona. Kaati, ko aua putake kua waiho tonu hei korero ki runga ki aua tangata. Na, tenei ano tetahi waahi o taua patai. Me titiro tatou ki nga reiti, me nga taake. I enei wa kua mahue ake nei e whakapakia ana te taake, te reiti, kite Pakeha, kaore ki nga Maori. Ko nga moni a nga Pakeha e riro ana hei utu i nga mahinga o nga rori me era atu painga. Enei painga kaore rawa atu he moni a te Maori i riro mo nga taake, reiti hoki. E ngari e haere ana te • Maori i runga i ana rori. Na, kua tino kite te kai-tuhi i te whanuitanga o te whakaaro a te kai-patai, tae atu hoki ki te whakaaro a te "Kawanatanga Hou." A, kei te mahia pea i roto i te " Whare" tenei take me te muru i nga whenua o te Maori. Na, i te timatanga mai o te noho o te Pakeha i tenei Tomini- ona. He maha nga whenua i hokona ki te Kawanatanga o te Tominiona. He maha hoki nga whenua i riro i nga kamupene hoko whenua. (Ko etahi o nga rangatira Maori i tapae whenua kia Kuini Wikitoria). Ko etahi o nga whenua i takohatia. Enei takoha kaore i riro mai i nga tangata nana enei hoko. Pera hoki i nga whenua i riro i nga Kamupene. Kaore he takoha i hoki mai ki nga Maori. E hoa ma, He aha ra koutou i amuamu ai i runga i tenei patai i runga ake nei. Na, me korero atu ano te kai-tuhi, i aku i kite ai, i rongo ai. I te tau 1865 ka tu te (Kooti Whenua Maori) ki te upoko o te motu nei. He maha nga whenua i uru ki roto i whakatairi e te Kooti Whenua Maori ki nga tangata i ki toa te tika, a i tangohia hoki etahi wahi o ana whenua hei rori, e tae ana ki te 10 eka, ki te 20 eka ki te 30 eka, ki te 40 eka, ki te 50 eka. Kaore he moni i homai hei utu mo enei waahi kua riro nei hei rori. Kaati, i whakaae nga Maori, a, i te tau 1889 ka whakawatia ano etahi o nga whenua o nga Ra- ngatira ote Upoko ote Motu nei. Te whakataunga ki nga rangati- ra nona te whenua ka riro ano etahi onga eka hei reri, kaore he moni i riro mai hei utu. Heoi ano, riro tonu atu ena waahi hei rori mo te katoa. Kaore i haere ko nga Maori anake i runga i nga rori nei. Kati, keite utu reiti ano nga Maori ara nga rangatira o aua whenua i riro ra hei rori. Kei te utu hoki i nga Pereti, ahakoa, kore he hipi, kore he kau a te Maori, utu tonu. Ko wai te tangata—o te tanga- ta kore taonga, raua ko te tangata taonga. E nui ana te mahi i runga i nga rori nei, ki taku whakaaro ko te Pakeha ano te iwi nui nga mahi i runga i nga rori me nga pereti hoki. Na, ki taku nei whakaaro, kaore he Ture o te Pakeha i kore te uru o te Maori ki roto—me ta raua utu reiti, utu taake hoki. Ina hoki tetahi, kei te pahiatia tonutia nga hoko—a te Maori ki nga Pakeha paraiwete noaiho— ara e te Poari Whenua. Kati tena, Tenei tetahi rarangi " o te Ture" "o te wira tupapaku " 143 o te waahi tua- rua o taua Ture— Ko nga rawa ote Maori ara Whenua, taonga ranei, i tua atu ra i ona paanga (freehold) i roto ita Whenua Maori ina mate ia— ka ahei kia rira hei utu i ona nama, me ona taumahatanga ano, me te mea nei he pakeha ia. Kati ra, mehe- mea keite he aka whakaaro, aku kite, kua korerotia nei e au i runga ake ra, a, me unu ki waho. Otira i runga i te tika tonu— me mutu te amuamu, me te korero kino ki te iwi Maori— waiho i runga i te kotahitanga o te iwi Maori me te Pakeha o mua iho, tae noa mai ki naianei— Otira, keite marama noa atu i a tatou nga mea hei whakaaro- tanga ma tatou, kaore i kootitia etahi o nga whenua, kei te papa- tipu tonu. Ko ena whenua kaore e kore te riro o etahi waahi o aua whenua hei rori, i runga i te kore utu, ina uru ki roto i te Ture Kooti Whenua Maori. Otira, ko nga whenua kua whakataua e te Kooti Whenua Maori e noho hui- hui ana te katoa i roto. Ki te awangawanga o te kai-tuhi kua waiho ko nga upoko o nga rarangi ingoa o taua whenua hei whakataunga atu i nga reiti kia atua, kei te pena te Ture ki taku rongo, mo nga whenua e topu ana. Kaati ikonei aku whakaaro. Heoi ano na te AROHA NUI. Gladstone. PAREMATA. Koinei etahi o nga kometi kaa whakaturia hei whakahaere i nga patake e whai aka nei :— Mo nga pitihana (A ki te L) : Brown, Bradney, Campbell, Dickson, Escoth, Isitt, Malcolm, Payne, Roberson, me te Honore Piha (Tiamana) Mo nga pitihaua (M ki te Z) : Bollard, Okey, Clark, Craigie, Davey, Dickie, Laurenson, Scott, Wilson, me te Honore Routu (Tiamana.) Mo nga mahi Maori: Bell, Macdonald, Mander, Ngata, Parata, Reed, Seddon, F. Smith Te Rangihiroa, Wilson, Young, Ta Timi Kara, Hon Pomare, Hon Herihi (Tiamana) No te Paraire 2 o nga ra ka hui nga mema o te Paremata ki te whiriwhiri i te pire kua motinitia e
![]() |
3 3 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi. Hatarei Akuhata, 17, 1912. Nama 22 o te tau 1. NGA KUPU MIHI. I hui nga rangatira ki Poneke ki te mihi ki te Pirimia i te 5 o nga ra o Akuhata, 1912. I runga i te whakaaro a nga rangatira me te Pirimia hoki kia tutakitaki ratou ki te Whare Paremata Hou—a, i te 2 o nga haora ka haere nga rangatira o te Tai Hauauru me te Tai Rawhiti.
![]() |
4 4 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Hatarei Akuhata, 17,1912. Nama 22 o te tau 1. AROHA NUI. Te aroha nui o to koutou mau- nga ki te "Puke-ki-Hikurangi." Kia koutou e nga whanaunga, e nga kai-titiro ki to koutou nupepa, kua tae tenei ki te tekau ma rua o nga marama e haere tonu ana ki te toro haera i o koutou marae, i a koutou ano hoki, a kahore a koutou ki mai kia kaua e tukua atu ta pepa kia koutou, na e hoa ma, kaua ra e whakakeke, kei pera koutou me te whakatauki a Parakaia, ko te tangata e whaka- keke ana ki nga kupu korero e whakaae aua ia. Otira, ko te tino aronga o te whakaaro mo te haere a te "Puke" i tenei tau hou, kei runga i enei whakatauki, he panui ka tukua atu kia koutou, ma te ua, roa te waipuke, ma te tupuhi, ma te aitua, e kore ai au e tae atu ki o koutou, marae. I tenei ano hoki, ma te ao ka uhia te rangi; ma te huruhuru ka rere ai te manu, ara ma te moni. E rua putanga o te "Puke" i muri atu o tanei panui, ka mutu te rere atu. Otira ma te kupu karanga mai kia peka atu ka peka atu ai. Kia ora nga kai-hautu i te taonga a te hunga kua mate. Kia kaha ! Kia toa ! Whaka- taane. Kauria mai te Moana Nui a Kiwa. Pikitia mai nga maunga nunui. Huia mai kia kotahi ta- tou. Na tena ko te rourou Na tena ko te rourou Ka rato nga toa horo- kai o te ope. Na tena ko te tokotoko Na tena ko te tokotoko Ka whati te hoariri. Tena koa whakakapia mai nga wharuarua turanga o te hunga kua mate. He oti ano na TERA AREKATERA. TAUHIA TEWIATA. HE AUTAIA Kotahi tetahi Maori kei Waika- to, kei te mahara iho ki a ia i etahi wa he mea katoa. I tetahi rangi ka haere ki te teihana reriwe, ka mea i a ia he pirihimana ka whakawatea haere i te teihana kei mate nga tangata i te tereina. No te taenga mai o te tereina ka kite atu i te tangata e taku iho ana i runga tereina, ahua hurori ana te ahua; ka tahi te maia nei ka haere atu, ka hongi i te waha o te tangata ra, haunga waipiro ana; katahi ka hopungia e ia i runga i te ingoa o te Kingi nao tona haurangi, ka tahi ka haria ki te herehere. I a raua e haere ana ki te herehere ka tutaki i te piri- himana tuturu, ka whakatungia tana herehere ka whakanui atu ki te pirihimana ra. " Mo te aha i hopungia ai e koe tenei tangata," ka ui atu te pirihi. " Kaore au e mohio " ko te whakautu atu a te maori nei, engari painatia tekau hereni ka tuku atu kia haere. Ka kino te haere a tenei maori ! POARI WHENUA MAORl. Tenei ka panuitia hei mohio- tanga mo te katoa, ko nga huinga mo ia o nga Poari Whenua Maori e mau ake nei, ka tu a nga wa. ki nga kainga, e whakaaturia nei e te Kupu Apiti ki tenei. Wanganui, Hepetema 3, Akuha- ta 15. " Noema 5, Oketopa 17. " Tihema 16, Noema 30. WAIARIKI. Rotorua, Akuhata 13, Hurae 24. " Oketopa 15, Hepetema 25. " Tihema 17, Noema 27. Ko nga keehi a nga tangata o nga takina o Tauranga, Whaka- taane, Opotiki, me etahi atu waahi, ka hikitia ki aua kainga kite kitea ma te peratanga e mama ai te mahi. TAIRAWHITI. Kihipane, Oketopa 8, Hepetema 20. " Tihema 3, Noema 15. IKAROA. Hehitingi, Akuhata 27, Akuhata 10. " Noema 19, Noema 2. Poneke, Tihema 9, Noema 23. " Oketopa 8,' Hepetema 21. Ka mutu nga huinga o te Poari ki Poneke, ki te kitea e tika ana kia peratia, ka hiki te Poari ki Mahitaone whakahaere ai i nga keehi o te takiwa o Wairara- pa. TOKERAU. Whangarei, Akuhata 19, Hurae 31. " Tihema 3, Noema 12. Akarana, Oketopa 14, Hepetema 25. MANIAPOTO. Tekuiti, Akuhata 6, Hurae 19. " Noema 12, Noema 14. Akarana, Hepetema 10, Akuhata 10. " Tihema 2, Noema 14. Ko nga ra i whakahuatia tua- tahi ko nga ra e tu ai te Poari; ko te ra tuarua ko te ra whaka- mutunga e uru ai nga tono. PITOPITO KORERO. Mo tona kihinga i tetahi kotiro i Hehitingi ka whainatia tetahi maori £1 me nga raruraru o te kooti I te huihuinga o te ropu mahi paamu mo te takiwa o Akarana ka pahitia tenei motini:—" Kua tae te wa inaianei mo nga ture whenua Maori kia whakatikatika- ina kia rite tonu ki nga ture mo te Pakeha, kia hangai tona nga raruraru ki te Pakeha me te mao- ri hoki. No te 29 o nga ra o Hurae nei ka mate a Huria Amarangi ki Horowhenua. He wahine ranga- tira tenei no tenei hapu no Mua- upoko. E iwa tekau ona tau. Ko nga moni katimaute i kohia e nga waapu o Niu Tireni, mo nga taonga e uru mai ana ki tenei whenua mo nga marama e toru tae mai kia Hune kua taha nei e £778,840. Mo tona hokonga waipiro ki tetahi tohunga ko Hingawaka Tuparoa te ingoa ka painatia a Waiti o Pokitana, ki te moni e £2 me nga raruraru o te kooti. Tetahi aitua nui i pa ki Merika, i pakaru he kapua, katahi ka pa mai he Waipuke nui. He nui nga taone i mate, e 200 nga tangata i mate. Ko te ruihi ki taua takiwa e £4,000,000. He inaha nga tangata kaore he ka- inga. E 95,000 tangata kei te noho noaiho i Ingarangi i runga i tetahi raruraru nui e pa ana ki nga tangata mahi waapu, ara kua " taraiki." E 25,000 nga whanau kei te mate noaiho i te kai. Te hokinga mai o tetahi tanga- ta ko Wekiwhiira te ingoa, i te pupuhi ki tona kainga, ka kite i tona wahine me a raua tamari- ki e toru, kua tapahia nga kaki. E ki ana he mokemoke o taua wahine i te nohanga i te kainga pamamao, a he pai ke atu tona mate i te noho tonu i reira. Kua kaumatua rawa ranei te tangata i te wha tekau tau kaore ano ranei. Koianei tetahi korero kei te korerotia e nga tangata matau o era motu. Kito matau mohio kaore ano, inahoki etahi o nga tino tangata o Nui Tireni me te maha o ratau tau e whai ake nei :—Ta Taare Pouana M.L.C. 82, Ta Hohua Wiremu 75, Ta Ata Kanihi M.P 66, Tame Make- nehi 58, me Wiremu Maahi, Piri- mia o Nui Tireni 56. " Kei te pau ki te aha nga moni a nga Kaunihera Maori ? " he patai na tetahi tangata ki te Kaunihera Pakeha o Waikohe, ia ratou e whiriwhiri ana i te take rehita o nga kuri Maori. "He mea taumaha rawa tena," ko te whakautu a tetahi, " tena pea e pau ana i nga tangihanga." E ki ana a Perehitini Romani, Tumuaki o te Hunga Tapu o nga Ra o muri Nei. e 2,000 nga kai- awhina o tenei Hahi i Niu Tireki nei. Kua tae mai he whakaatu a te- tahi tangata tiaki paamu o Kana- peri (Canterbury), kite Pirimia, whakaatu mai kotahi miriona eka o tera takiwa kei te hipokina e te huka mo nga wiki e toru ka taha nei, a, kotahi rau mano hipi kei taua waahi, kite mohio a taua tangata e kore rawa tetahi o enei hipi e ora, i runga i te mea kua roa rawa te huka e hipokiana. I roto i te wira a Wiki Keepa (Taitoko,) i waiho katoa ona ora- nga kia Waata Hipango. He whakaatu tenei kua mate a Emiri Heta, o te Motuiti, takiwa o Pokitana, te kotiro i mahia ki- notia nei e te tohunga nei e te Hingawaka Tuporoa. Kua wha- nui rawa te rongo kino o nga mahi a tenei tangata, a kei roto taua tohenga i etahi pikaunga taumaha o te ture e haere ana i enei wa. He nui te pouri mo te matenga o tenei kotiro. Ko nga moni i puta mo te naa- hi miraka kau mo tenei tau e £39,919,134. Kapai te mahi a te kau. Kia kaha e te Maori, kia riro mai koa etahi o nga miriona ma tatou. I wiini i a Pari te tangata toa o Ingarangi, ta raua reihi hoe poti ko Anati, te tangata toa o te ao. Te utu o Nga Whaka- matauranga. I roto i te ripoata a te Tumua - ki-Tirotiro i nga Kura, kua nui ke atu te utu mo te whakamatau- ranga o nga tamariki i enei tau, i nga tau tekau marua kua taha ake nei. Ko te utu mo nga Kai-Whaka- ako i roto i nga Kura Pakeha Maori hoki i nga tau 1898—99 e £389,000; 1910—11, £683,000. Ko te utu mo te whakamatau- ranga o nga tamariki Maori o nga kura nunui e £2000 i te tau 1898—99; e £3000 i te tau 1910—11. Ko te nui o nga Kura i te tau 1898 e 1656; i te tau 1910, 2096.
![]() |
5 5 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Hatarei Akuhata, 17,1912. Nama 22 o te tau 1. Mahi Tohunga. No te 23 o Hurae ka pahure ake nei ka mate a Wiri Kupa ki Mohaka, a, e ki ana na te tohunga ia i mahi, i panipani katoa tona tinana ki te hinu. I te mea kahore he takuta i te mahi ia ia ka whakaaro te korona (Coroner) o Turanga me titiro ano tona tinana kia kitea he aha te putake mai o tona mate, e hara i te mea tera i mate taua tangata i te mahi kino. I te mea he nui nga Maori kua mate, a, e kiia ana na te tohunga te putake mai o ratou matenga, katahi ka uia e tetahi o nga tangata kai-ripoata o te Akarana Star mehemea kei te haere tonu nga Maori ki nga tohunga ina pangia e te mate. Ka ui ia ki tetahi maori mohio, ko te whakautu a taua tangata, " kaore matau e tata atu ana ki tenei mea ki te tohunga. Kua rite tonu matou ki te Pakeha inaianei. Mehemea kei te mate matou ka haere tonu ki te takuta". Ka ui ano taua kai-ripoata kia Otene Paora, ko tana whakautu, " kaori nga iwi o Orakei e mohio ana ki tena mea ki te tohunga." I ui taua kai-ripoata ki tetahi kai-whakamaori, ko te whakautu a taua tangata i penei; "kei te kaha tonu te mahi tohunga i waenganui i te maori; he mahi tena no mua iho, he taumaha rawa ka kore atu. Kei te mohio tonu au ki tetahi tohunga kei te takiwa o Akarana nei e noho ana he haere tonu te mahi a nga maori ki a ia." Pohiritanga. WHAKANUI I TE RA WHA- NAUNGA O TA TIMI KARA. I runga i te pohiri a Te Heu- heu Tukino, rangatira o nga hapu o Taupo, i te 20 o nga ra o te marama nei, ka huihui mai nga rangatira Maori o ia hapu o ia hapu o nga pito o te motu nei ki Kiripane, takiwa o Poneke, kite mihi a kite whakanui hoki i te ra i whanau ai a Ta Timi Kara, mo te ekenga o ona tau kite rima tekau ma rima. Ko nga mema o te Whare i tae mai ki tenei huihuinga ko Hon. Herihi, Minita Maori, Hon. Takuta Pomare, Apirana Ngata, W. D. S. Makitanara, Glover, me te Rangihiroa, a, me etahi atu hoa pakeha o Timi. Ko nga kai o tenei hakari i tahuna hangitia, a tino pai te maotanga o nga kai, e ai hoki te ki a nga pakeha. I te mutunga o ta ratou kai ka whakaarotia tera kua tuhera te taima hei whakaputanga i a ratou mihi mo Timi. Ka tu mai a Te heuheu ; e te whakaminenga e tau nei kia ora tatau. He nui te koa me te hari o te ngakau mo tatau kua huihui mai nei, ara kua whakakotahi mai nei ki konei kite mihi ki to tatou hoa kia Timi, otira ki to tatou matua ki to te iwi Maori. Kei te tino whakamihi ahau kia koe e Timi, otira ki toku mo- hio, katoa nga rangatira kaa hui mai nei i tenei ra kite whakanui i te ra i whanau ai koe. Kia nui nga ora kia runga i a koe mou i tohungia roatia nei e te kai- hanga. I puta ano hoki i a Te Heuheu etahi korero mo te turanga meina o Timi tae atu hoki ki tona tuunga hei Minita Maori mo te Whare, mo nga tau maha ka taha nei, a ki toku tino mohio ake kei a Timi te rekeari, ara (record) tuunga Minita mo te Karauna. Ka mutu iho i konei nga korero a te Heuheu. Hon. Herihi: I runga i ona whakahoki mo nga korero a te kai-korero, ka puta i a ia etahi ahuatanga nao runga i to raua piritahi ko Timi. Ahakoa he turanga ke toku he turanga tona i roto i te Whare, ko maua wha- kaaro kotahi ano, ara ko te kimi me te whakaputa anake i nga tikanga hei painga mo te iwi Maori. Ta Timi Kara : Kia ora koe e te Heuheu, otira koutou katoa te hunga na rei tenei pohiri kia tae mai ahau ki waenganui i a kou- tou. Ko tenei ra, whakanui a koutou mo toku ra whanaunga, mai o toku nohonga ki Poneke nei, ara tuunga hei mema mo te Paremata, ka tahi ano au ka kite i tenei ahuatanga a nga Maori ki au i Poneke nei. Kei te tino whakamihi ahau ki a Hon. Herihi, Minita Maori, me Makitanara, mo raua i tae mai nei ki waenganui i a tatou, ahakoa kaore i roa a Makitanara e tu ana hei Minita Maori ka hinga nei; i runga i te timatanga o tana mahi i a ia e pupuri ana i taua turanga tino kite iho ahau he tangata tika tenei hei pupuri i taua turanga. I runga i te mea kua tu ko te Herihi hei Minita Maori kei te whakaae au kite awhina i a ia, a kia mahi tahi hoki maua ina kitea atu e au ana ture me ana tikanga e pai ana. I muri o te (Lunch) Ka huihui nga Maori, ka whakaatu a Timi kia ratau kaore he painga o te whakatakoto tikanga ki te aroaro o te Kawanatanga inaianei, ma tua takoto ra ano te kaupapa a te Kawanatanga ki roto i tetahi pire (form), ka tahi ka pai te whakatakoto take atu. Engari ina tetahi mea pai ma koutou, he tono kite Kawanatanga kia awhinatia mai koutou i runga i tetahi motini awhina i nga Maori kia noho i runga i o ratou whe- nua. Ki taku mohio he patai tena e tino kaha te huri o te Whare ki te tautoko. KAATATAONE. (RETA KI TE ETITA.) Kite Etita o te " Puke"—Tena koe, he inoi atu tena ki a koe kia tukua atu e koe tena panui whakaatu aku ki nga iwi, ki nga hapu o roto o te rohe o te ika a Maui Tikitiki-a-Taranga, me te Waipounamu, kia rongo mai tenei ta koutou tamaiti, ia kou- tou mokopuna, to koutou tua- kana, to koutou taina to koutou matua a (Taa Clayton) kua tango i tetahi kotiro wahine o te iwi o Hamua o Wairarapa, hei wahine taumau maana. Ka tukua e ahau kite aroaro o te Ture Atua, o te Ture tangata, kia marenatia i te 14 o Akuhata o te tau o to tatou Ariki, o Ihu Karaiti; a ko te hakari me te kanikani whaka- hari whakakoakoa i to raua hononga kite aroaro o te Atua, ka tu i te ahiahi o te Taite, loth o Akuhata nei, ki roto i te Wiki- toriana hooro o Kaatataone nei. E nga iwi e nga hapu tena koutou, e koro ma, e whae ma, e tama ma, e hine ma, tena koutou te mihia taurangi tia atu nei e au i te wa mamao, i tenei taha o nga huapae maunga e tauarai nei i au i konei, i a koutou i kona i o tatou tini marae, te kite atu te kite mai koutou i a matou ko aku tamariki. Hei kona ra noho mai ai, ma koutou e mihi mai i kona etaea te aha, kore koutou e taea e au te whakawhaiti mai ki te ra o to koutou karanga maha, e ai te whakatauaki, he kawai hue he kawai tangata, ana poto, ana roa. Heoi kua takoto mai te kupu whakaari o roto o te Putea whakairo a nga tuaiho ona mata. Ko koe e Hama ka kanga, ko koe e Hema ka meinga hei tangata whenua, koia tenei tangata whe- nua nga uri o Noa kite Atua, ma ou uri e manaakitia ai nga iwi o te ao. Tuarua ko Mohi he tangata whenua tuatahi kite ture Atua, 10 nga ture, tuatoru ko te tama tapu a te Atua, ara kote Karaiti, tangata whenua kite aroaro o to matangaro ki roto i nga rangi tuhaha, tangata whe- nua tuawha. He peka hua a Hohepa i te taha o te puna, e totoro atu ana ona peka ki tua o te taiepa, tae noa atu ki tera taha o nga motu i te moana ; a ka apititia ki tenei te kupu whakaari, ka whakamararatia atu koutou ki nga pito e wha o te ao, a maana ano koutou e whaka- whaiti mai kite waahi o koutou matua. Heoi e nga iwi kua tu- tuki mai tatou ki tenei pito o te ao, kite ika a to koutou tipuna Maui e toha nei tatou. Ka mea ano te kai whakaari, ko koe e Tapeta ka tohatohaina ki roto i nga Teneti o Hema, koia to tatou taina te iwi Pakeha e tomo nei, e kore e taea te arai atu e te kaha tangata. Heoi e te iwi, e nga hapu, kua riro to koutou karanga maha ma o koutou taina ma te iwi Pakeha e manaaki. Na Te Ama (Herangi ahau i tiki ake ki roto i te riu o Here- taunga mau mai ai, a nana me nga haapu o Wairarapa nei ahau i manaaki a tae mai ki tenei ra e noho nei ahau i Wairarapa. Heoi ka whakaatu ahau i konei i oku tatai kia mohio mai ai nga iwi, nga hapu, nga tangata kaore ano i mohio noa ki au. Koia tenei oku whakapapa e whai ake nei:— Tama Tekapua Kahumatamomoe Tawake Moetahanga Uenuku Rangitiki Kawatapuarangi Pikiao Parua Tamakari Takinga Hikaawarua Memeke Haukeka Te Tuhi Hikapuhi Harete Hikapuhi Rakataha (Clayton.) NGA WAWAHANGA O TENEI WHAKAPAPA. Kei enei rarangi whakapapa e whai ake nei te putanga mai o te whakapapa e mau i runga ake nei. Ko Uru Te Ngangana Te Aumatangi Te Rito Oterangi Manonokiterangi Te Puha O terangi Puhiariki Runaiterangi Puneke Waka Tu keorangi Te Apaapa O terangi Nuku Wahirangi Rangi Whatawhata. Nukuatea Puhingairoto Tumairekura Rarotonga Pohaere Uhatuaho Ruatawhito Ruatipua Keke Te Poa Tamakura Te Ngarupua Whitirea Taangai Waho Kuramaiangi Taraua Rongomaihaeata Whakarongotai
![]() |
6 6 |
▲back to top |
![]() |
7 7 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Hatarei Akuhata, 17, 1912. Nama 22 o te tau 1. painga kua kitea. Ko enei ahuataaga whare kua tu ki Poneke, ki Akarana, ki Karaitiati, ki Tanitini. I te wa ka tata te ra o te Whakakingitanga i a Erueti te Tua Whitu, ka poroakina mai ia kia haere atu hei hoa korero mona. I te wa ka tae mai te whaka- atu ki Niu Tireni nei, kua mate te Upoko Ariki o te Hahi Hara- weihana, ka motinitia tetahi motini e te Pirimia kia hiki te "Whare mo te ra kotahi, tohu i te pouri o nga tangata o Niu Tireni nei mo tona matenga. I mua o te matenga o tenei tangata ka puta i a ia enei kupu, " I muri i au kia kaha koutou kite hapai i te mahi." Kei pa pouri koutou moku; kei te pai ahau kei te haere atu kite kainga o te hari me te koa." I runga i te whakaaro o Kiingi Hori raua ko tona wahine ki tenei tangata, ka tukua atu e raua tetahi takoha, ara (wreath) kia whakatakotoria ki runga i tona kawhena, kei runga i taua (wreath) enei kupu e whakairo ake ana, " He tohu whaka- maharatanga tenei na matou na te " Roera Pamere " mo to matou pouri mo to wehenga atu ia matou. I te po ote wiki, te 25 o Aku- hata ka huihui nga minita o nga hahi o Kaatataone ki roto i te Wikitoria Hooro, kite whai kupu mote matenga o tenei tangata. I runga i te whai korero a te mini- ta Mihingare ka puta i a ia enei kupu "ko to tinana ia ka meme- ha atu, engari ko to ingoa me te rangimarire i huakina e koe ki nga iwi o te ao, ka mau mo ake tonu atu." Kohatu Whakamaharatanga Kua tae mai he whakaatu ki Niu Tireni nei, tera tetahi kohatu tino atahua kua tu ki Ranana, tohu whakamaharatanga mo Kuini Wikitoria. Ko te tau- maha o taua kohatu e rua mano e waru rau (2,800) tana. Kei runga i" taua kohatu e whakaatu ana nga tohu maha o te mana o Ingarangi. Ko taua kohatu te- kau nga tepe (steps), kei aua tepe ki waenganui, e whakaatu ana te tohu toa kite riri o Ingarangi ki te moana; kei runga i te Toroona ko te Tatiu (Statue) o Kuini Wikitoria e pupuri ana i nga rakau tohu mana o Inga- rangi; kei te tihi rawa o te kohatu te tohu o te Rangimarie i waenganui i nga iwi kei raro i tona mana. No te tau 1819 ka whanau a Kuini Wikitoria, i te tau 1887 ka noho ia ki runga i te Toroona, a tae ana mai ki te tau 1901. No te tekau ma ono o nga ra o Mei, 1911, ka hui katoa mai nga uri a Kuini Wikitoria me te (Kaiser) o Tiamani raua ko tona wahine, ki te whakanui i te whakatuunga o tenei kohatu. Na te Ahipihopa o Kanaperi raua ko te Pihopa o Ranana i whakatuhera te korerotanga o tenei kohatu. Ko te utu o te whakamahinga i tenei kohatu i nuku atu i te koata miriona taringi (sterling) moni. KOREKO MO NUI TIRENI. TAENGA KI ROTORUA. MIHI KITE IWI MAORI. I runga i nga kupu korero a tetahi pakeha, he turihi (tourist) i Rotorua ka puta i a ia etahi korero e pa ana kite iwi Maori. E ki ana taua tangata kua taea e ia te haere o nga motu katoa o te ao nei, a, e rongo korero noa- iho ana ahau ki tenei iwi kite Maori me a ratou tikanga, i roto i tenei wa kua kite pu ahau ia ratau. Keite tino whakamihi ahau ki au mo taku tutukitanga mai kia kite i te whenua i whakaarotia ai e au kia tae au kia kite, mo nga tau maha ka huri nei. Hore hoki te rongo korero mo tenei whenua mo Niu Tireni, me te korero whakatauaki a te Hetana mo to koutou moutere, " ara te moutere o te Atua." I runga i te mea kua tae a- tinana mai ahau kia kite i Niu Tireni, maku tonu e ki ake, kaore he whakatauaki tika atu mo Tireni i nga whakatauaki a te Hetana. Kua tino kite ahau i nga mea tino whakamiharo o te ao kei tenei motu. Kaore he motu ke atu i raro i te ra i rite ki tenei motu. No reira, kite tae mai nga tangata o nga moutere tawhiti ki konei, ka haere kia kite i Rotorua; ki taku mohio ea tonu atu ana ruihi i tona kitenga i taua waahi kotahi. Kite iwi Maori no ratou nei tenei moutere, kua whanui te rongo ki nga pito katoa o te ao nei i to koutou manaaki i tenei mea i te tangata, a, i roto i tenei ra kua kite pu ahau i to koutou aroha kite tangata. Heoi anake anake te mea kei te pouritia e ahau, ko te haringa mai a matou a te Pakeha i te waipiro hei whakaporearea ia koutou. Heoi e te iwi Maori, i au ka hoki nei ki toku kainga i mamao, ka haria e ahau to koutou ahua- tanga ki nga iwi kaore ano i matau kia koutou. Tangi Na Ngawai. HE ORIORI. Titiee tangi rere nei koe i waenga te marae ngaro noa- iho koe te hikoinga wae kei o whaea, tera pea koe ka murea ka ware koe kai hora- hora kei to papa kei to tu- ngaane kei a Ngauru mana koe poipoi, e pana mai koe, hoki mai kia au Titiee. I tangi kotokoto ai te tangi a Titi i te weheruapo, kaore e hine nou anake ra te whaea taita ki kona nga kera te tauputia nei ki runga kia koe kia taka iho ai te ahuru, te anu o Tongariro nana koe i tiki mai, harera, Titiee; E kore a tuahi ka haramai Titi ka whakawiriwiri nau mai e manu ka moe taua ka ki panga mai koe e to whaea kite kupu Ingarihi, ka-mu- rongo Titi, kautu te haere te ruma ia Kahu kia kapohia mai koe kite kapu o te ringa ki whakamoea iho koe te moenga i te peeti i to whaea Titiee. REIRI HOE-POTI RANANA, Hurae 29. Te reihihoe-poti i waenganui ia Anati raua ko Pari mo te Tura- nga Toa o te ao, ara, (Champion- ship) me te pahi moni kotahi mano pauna, i hoia ki runga i te awa o te Teemu (Thames), takiwa o Ingarangi i te rua tekau ma iwa o nga ra o Hurae nei, a, ka hinga te rau ponga o Nui Tireni. I te ata ote reihi ka patapata iho te ua, me te ahua rereke o te wai i waenganui o Hamamiti me Paane, me te whakaaro iho o nga tangata tera e tino kino te awa, ara e ngarungaru, e ngari i mua o te timatanga o te reihi ka marie iho te hau. Ahakoa te riringi iho o te ua ki pai nga taha e rua o te awa i te tangata. Ko Anati ano te tangata i tohu- ngia e te katoa hei wiini i tenei reehi. I naianei, i runga i te hi- nganga o Anati, kua tu ko Pari hei toa mo te ao. PITOPITO KORERO. Matarena Korotana. he kotiro waiata no Naihi, takiwa o Parihi, i te rongonga kua marena tona whai-aipo, a Nikora Takawiti, ki tetahi kotiro noaatu, i taua wa ano ka pa pouri te kotiro nei, ko tona haerenga kia kite i taua tangata, tae atu ia e noho ana, a puhia tonutanga atu e ia kia mate. Kua motinitia e te pirimia kia whakaturia tetahi komiti whiri- whiri mo te Pitihana a Mataka Makerini, raua ko McNiel Make- rini, tono kite Kawanatanga kia ata whiriwhiria mai taraua Piti- hana mo runga i te Kanataraka o te Otira Tanara, ara kia arohatia mai raua. Kotenei motini kua whakaaetia,, a, koianei te komiti kua whakaturia hei whiriwhiri i tenei Pitihana e whai ake nei o ratau ingoa :— Davy, Lee, Nosworthy, Okey, Reed, Seddon, Veitch, Hon. Fraser, Hon. R. Makenehi, Ta Hohepa Waari, me te Hon. Maahi, Pirimia. Kotahi te tohunga, ko Whare Taha te ingoa, no te Wairoa, i whakawatia mo runga i tona mahi tohunga, ara mo te matenga o tetahi tangata i runga i tona whakahaere, a ka kitea e he ana taua maori. Huihui katoa te moni hei utu ma tenei tangata tae atu ki nga raruraru o te kooti, e £33 9s 6d. Kua takoto te whakaaro o te Akarana Rerewe (League) kite tono i tetahi hawhe miriona pauna hei whakapau ki runga i nga whakapainga o nga rerewe o taua takiwa. I te tuunga o te kooti whaka- wa hara kite Wairoa, i te ono o nga ra o Hepetema nei, ka wha- kawatia tetahi hawe kaihe maori, mo tona whanakotanga i nga tiaki moni e rua a tetahi maori, ko te maha o nga moni i runga, i aua tiaki e rua e £49 10s. Kei te tuunga o te Hupirimi Kooti te mohiotia ai te ahuatanga mo tenei tangata. E whakaatu ake ana te pepa o Poneke, te 6 o nga ra Hepetema nei, kua mate a te Kerati, ki Onepuhi. Ko te maha o nga tau o tenei tangata ka kotahi rau. Koianei tetahi o nga maori i uru kite ropu herehere mo Whare Kauri, i nga ra o mari. I te mea ka haere te tima; ka unuhia ona mekameka e nga tangata tiaki, i tona mohiotanga kua mamao te haerenga o te tima, ko tona rerenga ki roto moana, a kau ana mai ki uta. I te po o te Paraire, te 6 o Hepetema nei, ka takoto ia Ngata tetahi korero kite aroaro o te Whare. Ko taua korero e pa ana ki etahi pukapuka maori, o nga ra o muri. Ko aua puka- puka na Ta Hori Kerei i kuhu ki roto i tetahi whare whakaatu- atu o (Capetown), takiwa o Awherika. He tono atu tenei naku kite Kawanatanga kia tukua tetahi tangata ki reira hei tango mai i nga kape o aua pukapuka. Ko te tangata tika ki toku whaka- aro iho hei haere ko (Archdeacon) Wiremu. Ko taua korero inaia- nei keite whiriwhiria.
![]() |
8 8 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Hatarei Akuhata 17, 1912. Nama 22 o te tau 1. H. E. ITANA. (H. E. ETON.) KIMIHI HOKO RONGOA. HE KIMIHI TINOPAI TENEI KEI WAIRARAPA NEI MO NGA AHUA RONGOA KATOA. KEI KUINI TIRITI MAHITAONE. Te nama o te Te nama o te WAEA KORERO 31. P.O.Box 61. C. S. POORO. (C. S. BALL.) TEERA TUI KAHU. Kuini tiriti MAHITAONE. Kei au nga tino tawhe papai mo nga wahanga e wha o te tau. ka mahia e au nga ahua mahi kahu katoa e hiahiatia ana e te tangata: mo te utu iti. W. KEREKE (W. CRAGG) HE TANGATA KATIKATIMA- KAWE, HOKO TUPEKA HOKI, Kaore e ngaro tenei haapa i to tauhou ko te "HAAPU KEI TE KOKI," o KUINI TIRITI, MAHITAONE. D. T. KIINGI. HE TANGATA HANGA WHA- RE HANGA KAWHENA HOKI. He wahi mahinga tawharau toa. mahinga toa hoki. Porootiwe Tiriti Kaatataone Te hono rakau o nga ahua me katoa e mahia ana o tenei ta- ngata i roto i te wa poto. Nga ahua mahi whare katoa mahia ana. He Kai-whakahaere nehua nga tupapaku hoki. Ka haria nga tupapaku ki nga waahi katoa o Wairarapa nei. Niho Pai Mehemea he niho pai ou, haere kia ti- rohia kia rongoatia. Mehemea koe e hiahia ana kia pai o niho haere kia:— Makiwera Takana Makahana Tangata unu niho. (Kei tawahi o te Maku- ihi Hoteera.) CARTERTON. Kei nga Mane o nga wiki katoa ka haere ki Pe tetone. TITIRO KI TE KATOA Ta matau e kii atu nei. Aata titiro ki nga Puutu me nga Hu o roto i to matau Toa. Kei maharahara, koianei nga Puutu huatau kua tae mai kei a matau. A, mo tu ahua hoki o te utu. NGA PUUTU HOU A TEEWE me tona KAMUPENE MO NGA TAANE ME NGA WAHINE. Kei tawhiti te pai o enei mo te utu iti, o rite ana ki nga moa utu nui. Titiro ki enei na:— Puutu taane, tino pai ko te utu 18/9. „ „ whero, mahi hou 17/6 ,, wahine ,, pango ranei 9/6 Ka piki whakarunga. Kaati, haere mai kia mahia atu u matau tetahi o enei pea puutu mou. . TEEWE & KAMUPENE. KAATATAONE. RE RANANA PUKAPUKA TU-TOHU (Kotahi putanga i te tau.) He pukapuka hei \_\_\_\_\_\_ a nga tangata whai-mahi, ki nga Ingarihi. Kamupene Mahi, Hokohoko hoki, i roto i ia wahanga o te taonga. A, hei tu-tohu hoki ki nga tangata e haere ana ki Ingarangi i Ranana me ona rohe katoa Kei roto ano hoki i tenei pukapuka te rarangi ingoa o nga Tangata tango taonga, me nga taonga e tukutukua ana e ratau, me nga taonga makete o nga Koroni, me o era atu motu hoki. Nga raina Tima. Hei whakaatu ki nga tangata e haere ana ki runga tima, i nga wahapu hei rerenga mona, a, hei whakaatu hoki i nga taima e rere ai nga tima i tena wahapu, i tena wahapu. Hei panui hoki i nga mahi o ia takiwa, a nga tino tangata mahi, tangata tango taonga hoki, me era atu tu tangata whai-mahi, i roto i nga tino taone nunui, a, i waenganui ano hoki o nga Takiwa Mahi-ahu-whenua, o te Kiingitanga Kotahi. Ka tukua atu he kape o tenei pukapuka ka utua hoki te tukunga atu, mehemea ki te tukua mai he poutapeta oota mo te moni £1. The London Directory Co. Ltd 25 Abchurch Lane London E. C. NGA TURE O TE Puke Ki Hikurangi. Kia whiwhi ra ia koutou ki nga Manaakitanga Papai, me nga Waimarietanga o te ngakau Ra- ngimarie, me te aroha noa, ko te mea nui tenei o nga mea e toru o te Tumanako, o te Whakapono o te Aroha. Hui pa-tu-watawaa, mo nga mahi. Kia mau ki te Whakapono, na te Whaka; 0:10 i tu ai nga mahi, na nga mahi i tu ai te Whakapono. Amene. TURE. !. E rua nga putanga o te "Puke Ki Hikurangi" i te marama. TURE. II. Ko te utu mo te pepa o te Puke" i te tau 10,-; i te ono marama, e 6 -; Kaore te toru marama. TURE. 111. Ki te tono mai te tangata i te pepa kia tukua atu kia ia me tuku tonu mai te moni, mo te tau, mo to ono marama ranei. TURE. IV. Ki te tuku moni mai te tangata koia nei te tauira i te Ture o raro iho nei, hei nga moni Nooti Pou- tapeta, anake. (Postal, Notes.) TURE. V. Ki te tono mai te tangata i te- pepa, me penei te ahua o te tuhi mai i te ingoa ki waho o te kawa kia marama te tuhi mai: — Ki te Etita O te Puke Ki Hikurangi P. O Box 5. Carterton. TURE. VI. Kei te Etita te tikanga mo te panui i nga korero e tukua mai ana kia panuitia. Engari kia tupato ano, kaua nga korero kino e tukua mai kaore e panuitia. TURE. VII. Ko nga reta katoa e tukua mai ana kia perehitia, kaore te ingoa o te Kai-tuku i roto, me te kainga hoki, kaore e perehitia. TURE VIII. Mehemea ki te tae atu te pepa he takai whero te takai, he tohu tena kua tutuki te tau mo te pepa o te Kai-tango, a, me tuku tonu mai te moni i taua wa tonu ki te kore e tukua mai te moni i muri iho i te taenga atu o taua tohu ka whakamutua te tuku atu i te pepa. NA TE ETITA. Printed and Published by TE HIKONGA TUHOKAIRANGI, under the Direction of PURAKAU MAIKA, Editor, at the Registered Printing Office of TE PUKE KI HIKURANGI," Belvedere Street, CARTERTON, September 9th, 1912.