|
loading...|
|
Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 7, Number 16. 30 April 1912 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI
Te utu/price
"Te Puputanga ki te ora. Nui tangata e haere ana ki te po, iti tangata
i mahue ake ki te ao nei, rauhitia, manaakitia."
6d.
Te Puke ki Hikurangi, Turei Aperira 30. 1912. Nama 16 o te tau 1.
HAERE MAI
E pehea ana koe mo te Koti Motu-ka?
Otira e hiahia ana koe ki tetahi mea hei arai atu i te hau me te marangai.
Kei te pai noatu te takoto a nga Koti Tuiri i tona takotoranga, engari, ko nga
Koti pai ko nga mea i ata mahia kia rite mo runga Motu-ka.
KO MARE
Kei te whakaatu i etahi o nga taera kakama o Ranana, e rite ana ki nga mea e
kakahuria ana e nga momo rangatira o Ranana.
Ko etahi enei : Koti Motu-ka, (be mea rongoa kia kore e uru te ua,) ara, "Water-
roof,' he Koti raina ki te huruhuru, he Koti raina ki te kiri angiangi, a, me nga
Koti Rireha mo te puehu, me nga hutu mo te pupuhi manu etc. Ko etahi be
rarahi, ko etahi he pakupaku.
Ia koe i konei tirohia nga hutu Paranene mama, rarahi hoki—e rite ana ki nga
mea, na te Teera i mahi.
I to taenga mai ki te titiro e kore e makona o konohi, kia kite rano koe i a matau
Tarau Haere i runga Hoiho, i nga Takena mahi a-ringa mo te Patu Pooro (Golf,)
i nga Rekene kiri Tia, kiri poaka, kiri Atirope (Antelope,) na te Ingarihi i mahi.
HAERE MAI .... HAERE MAI
J . L . MARE.
Te toa taonga Kaha Mahitaone.
G. HIUANA.
KO TA ANAKE TE TANGATA WHAI-MANA KEI WAIRARAPA
NEI, KI TE HOKO I NGA
WHOOTA MOTU-KA.
(FORD) ... MOTOR CARS.)
HE MOTU-KA KEI A AU MO TE TUKU. Ko nga oota e tukua
ana kia au, ka tere tonu taku mahi.
HU RAUMATI.
Koia nei to taima tika hei whakaa-
rohanga ki te tango Putu, Hu raumati
hoki. Haere mai kia KITINA mo te ra
rangi pai, kakama hoki, kei roto i te ro
he o Wairarapa nei. Na matau nga tao-
nga pai atu, e taea ai te hoko mo te mo-
ni iti, a, o whakahaua ana o matau wha-
kaaro ki te iwi Maori. HAERE MAI!
J KITINA
Te hoa o te waewae." Kei tawahi o te
Poutapeta.
Kuini tiriti MAHITAONE.
|
|
2 2 |
▲back to top |
Nama 16 o te tau 1. Te Puke Ki Hikurangi Turei Aperira 30, 1912.
Wahi o tenei Ture te huihuinga
katoatanga o nga eka kua riro
a ia e puritia ana ranei e ia e
kore ia e kiia kua riro te katoa
tanga o aua eka i a ia, kei te;
puritia ranei e taua tangata ratou
tahi me ratou huihui ranei ko era
atu tangata no tatou,e ratou tahi
ranei ko nga kai-tango riihi ko
nga kai-tango raro-riihi ranei o
taua whenua, engari ka whikangia
taua hea kaore nei ano i wehe-
wehea ano he wahanga e puritia
wehewehetia ana me ona eka e
rite ana ki te wahi o te huihuinga
katoatanga o nga eka o taua
whenua Maori e hangai ana ki te
nui o taua hea kaore ano i wehe-
wehea i roto i taua whenua.
195. E kore e ahei i te ture
ma etahi tangata e hui ana he
patena pewhea atu ranei, i runga
i tetahi kirimene, tikanga, whaka-
ritenga ranei i waenganui i a
ratou (ahakoa taua kirimene,
tikanga, whakaritenga ranei, e
ahei ana kia whakauria i runga i
te ture, kaore tanei) aha
koa i a ratou wehewehe i a ratou
huihui ranei, etahi hea kaore ano
i wehewehea i roto i tetahi
whenua Maori mehemea tetahi
tangata kotahi o aua tangata e
araitia ana e tenei Wahi o tenei
Ture kia kaua e riro i a, ia te
katoatanga o aua hea mo tona
kotahi anake.
|
|
3 3 |
▲back to top |
Nama 16 o te tau 1. Te Puke Ki Hikurangi, Turei Aperira 30,1912.
HE TANGATA KUA NGARO
Kaore ano i kitea a Tiati, te
tangata Pakeha i ngaro ki roto
ngahere ki muri o Manakau,
takiwa o Horowhenua. No te
6 o nga ra o Aperira nei i ngaro
ai.
Kotahi te ropu, e rua nga
pirihimana o Poneke, Tame me
Aata Kakiki, he tangata mohio
ki te haere ngahere, me nga
Maori e rua, ko Tereturu Hama-
hona me Kehu Hakaraia, no te
Mane nei i haere atu ai i Otaki
ki te tapiri i tetahi ropu ano kei
te kimi i taua tangata.
E rua tekau pauna to moni
kua kohia e nga tangata o
Manakau hei awhina i nga
tangata kimi i taua tangata.
Kaore e tino pai ana te ahua o
nga rangi hei kimihanga i tana
tangata, i te kaha o te ua o
ranga i nga maunga me te rere
hoki o te huka.
Kua tae tetahi tangata o
Manakau ki Poneke, ki te korero
ri tetahi tangata mohio ki te
whakaata mai i nga mea ngaro,
mehemea ka mohio ia ki te wha-
kaatu mai kua mate ranei taua
tangata, pehea ranei, koinei te
whakamarama mai a taua
tangata:—
" Ko te kara e mau nei i toku
ringaringa no tetahi tangata, ko
nga reta kei runga he S. B.
i (koinei te ingoa o te tangata nga-
ro nei). I whara taua tangata,
kei te mate te mahunga me tetahi
o ona ringa, kei te mea kia ara
tona mahunga, kaore e kaha, kei
te taha o te rakau e takoto ana,
kaore i tawhiti ata i tetahi awa
paku, kei te kimihia e nga tangata,
kaore i kitea , he pu tana me nga
kari e rua, kei te mate tetahi, i
whati te waewae, he ahi tona, kei
te taha i a ia he aikiha kei runga
i te rakau e here ana, a, kua
mate, me haere whakatetonga
nga tangata, kimi, kei te kite atu
au i tetahi tangata i raro i te
piriti, he rarauhe anake a raro o
taua piriti, he moni ana kei roto
i tona pakete." .
Te rongonga o nga tangata i
taua korero, ka kauhitia he ropu
hei haere, ki te wahi i korerotia
mai ra e te tangata o Poneke.
He Kohinga Tio.
E rua nga kotiro Maori, tekau
ma ono nga tau o tetahi, tekau
ma iwa o tetahi, i hamenetia i
Akarana mo te kohinga tio i te
wa e tutaki ana te mahinga o
tera kai i te motu o Kawakawa.
Kaore raua i whakahe ki taua
amene, engari i whai-kupu to
aua roia mo tenei ahuatanga,
ra, i ki ia i kohinga e aua
tamariki nga tio i waho tonu
mai o to ratoa kainga, te wahi i
noho ai e raua tipuna, i te wahi
hoki i mahi; ai o raua tipuna i
tenei kai; kaore noaiho he wha-
kaatu kia ratou . kaua e mahia
taua kai i taua wa, inahoki ko
enei tonu etahi o nga tino kai a
te Maori, ko nga hua o te moana.
He mana tonu to te Maori ki
te mahi i enei kai i raro i te
Tiriti o Waitangi: kaore he, wha-
kaatu i te Kahiti Maori kaua e
mahia taua kai i te wa e tutaki
ana.
I painatia aua wahine ki te
moni 17s 6d, a, ki ano te Kai-
whakawa katahi ano ia ka kite i
te keehi ahua rereke.
TE IWI MAORl.
Kua puta te ripoata a te Heke-
retari mo nga Mahi Maori, mo
runga i te kaute o nga Maori o
Niu Tireni nei. Te nuinga ake
o te kaute o nga Maori, timata
mai i te tan 1874, i te tangohanga
o nga kaute, te nuinga ake kaore
i tino nui, hei whakaatu kaore e
tino mate haere ana te Maori,
engari kei te piki haere. Tenei
nga kaute e whai ake nei, timata
mai i te tau 1874:—
Tau. Kaute
1874 45,470
1878 48,595
1881 44,9977
1886 41,969
1891 44,998
1896 89,854 .
1901. 48,148
1906 47,781
1911 49,844
Te nuinga ake i roto i nga tea
e rima, 2113, he mea whaka-
miharo tenei, tetahi hoki he nui
ke atu te kaute o nga tamariki i
tenei tangohanga tena i o mua
ata: kanui hoki te whakamihi o
taua tangata ki te piki haere o te
mahi whenua me te pai hoki o
nga kainga.
Hei apiti i taua kupu, te piki
o te Maori, ko nga Maori o Nga-
puhi kua ta ia ratau e tata ana
ri te kotahi rau maero tarewho-
unu (waea korero) ki nga kainga
Maori pamamao o reira ki nga
pa nahui, ara, ki Kaikohe me
te Kawakawa.
Na Ngatiporou tenei ahua
mahi i timata, ko ratau nga kau-
matua o tenei matu nui.
Koa kore e tino kaha, te kai
waipiro a te Maori, kua whai i te
ahuatanga o te Pakeha te noho i
nga kainga, kua mahi paamu
etahi ko etahi kei te mahi i etahi
mahi nunui a te Pakeha
Te kaute o nga tangata kaore
ano i tae ki te 15 nga tau,
19,866: i te tau 1906, 18, 417,
1449 te nuinga ake i roto i nga
tau erima.
Mehemea i uru mai nga hawhe
kaihe me era atu i waenganui i
te hawhe-kaihe me te Maori, kua
eke te kaute ki te 52,721.
HUI ATE KAUNIHERA O RONGOKAKO
(Na te Kai-Ripoata.)
No te Wenerei nei ka tuhera
te hui a te Kaunihera o Rongo-
kako ki Mahitaone.
I tae mai te Honore Te Rangi-
hiroa, ki tana huihuinga, a, ka
mihi ia ki nga mema o taua
Kaunihera, ka whakamarama hoki
ia ki tona turanga hei Minita mo
te taha Maori, ehara i te mea i
ta ia he whakatete kia Apirana
Ngata, engari he mea whakarite
ano na raua me ta ko ia mo te
taranga o Ngata, he hiahia nona
me pata ia ki waho. Heoi ka
tuhera te huihuinga.
Ko te take tuatahi he pooti
Tiamana ino te Kaunihera o
Rongokako, ka pootitia ko Taia-
whio Te Tau, ko Iraia te Whaiti
i pootitia hei.Teputi-Tiamana.
He maha nga take i whiriwhiria
e te Kaunihera, ko tetahi he
powhiri ia Timi Kara raua ko
Apirana Ngata.
Ka mutu te hui.
Mate Ngerengere.
No te 18 o nga ra o Aperira
nei ka puta mai tetahi Maori, no
tenei motu, i Koera Motu (Quail
Island), te waahi i meatia ai e te
Kawanatanga hei nohoanga mo
nga tangata e pangia ana e taua
mate, e, kiia nei he ngerengere.
E toru nga tau o taua Maori e
noho ana i runga i taua motu, a,
i roto i taua taima ko te takuta
o Otautahi i te tiaki i a ia, ara,
i te mahi i tona mate kino, na te
kaha tonu . o taua takuta ka ora
te Maori nei.
He nai te hari e te ngakau o
taua Maori i te mohiotanga kei
te hoki ano ia ki ona whanaunga,
ki tana iwi, kaore is e wareware
id te pai me. te aroha o ona kai-
tiaki E ki ana ia he tangata
pai atu tona takuta, me te Kai-
tiaki hoki ia ratoa ko ona hoa
Pakeha, a, kaore ia e kaha ki te
kimi kupu hei tohu i tona aroha
ki aua tangata.
Koinei te tuarua o nga tangata
i pangia e tenei mate kua ora, he
Maori ano to mua ata, no tenei
motu ano.
E rua nga tangata kei runga
ano i taua motu, he Pakeha, kei
te pai haere to ratou mate.
E rua nga Wahine Pakeha, he
tuahine, no Akarana i mate i te
inumanga hopia (hop beer);
ko te korero a nga takuta tena i
uru pohehe he paitini ki roto i
taua waipiro.
TE TOTOHUTANGA
O TE TITANIKA.
7O5 Nga Tangata i Ora
Nuku atu i te 1600 i
Mate.
I [I puta ano i te pepa Nama 15
etahi korero mo tenei aitua, nui i
pa ki tenei kaipuke. I muri o te
perehitanga ka tae mai te nuinga
o nga korero o taua aitua.]
Na te tima Kapeitia i kite nga
poti, 16, ki tonu i te tangata, i te
ata o te Mane. "Koinei te tima i
mau mai te waea korero a-takiwa
a te Titanika, ara; te waea e-kiia
nei e te Pakeha he Wireless
Telegraphy.
Te taenga mai o taua tima ki
te wahi i totohu ai te Titanika
ko nga taonga anake, o runga i
taua kaipuke e teretere haere ana
kaore i kitea he tangata ko nga
mea anake i runga i nga poti.
No te 18 o nga ra ka u te
Kapeitia ki Niu looka: pango te
waapu i te tangata, kotahi mano
nga whanaunga i tukuna atu ki
te taha o te tima.
I puta te panui a te komiti o
nga tangata i ora, ara, whakaatu
i te korero tika o te totohutanga
o to ratou tima.
No te 11 o nga haora i te po o
te Ratapu, he po ata marama,
engari he makariri, ka tutaki te
tima ki te maunga huka, i kite
ano te tangata titiro engari kaore
i kaha ki te pare i te tima i te
tata rawa.
Ko nga tangata i ranga i te
Titanika koinei ta kaute e whai
ake nei:—
Paahi-karaihe „ 380
Tekana-karaihe „ 320
Toru-karaihe „ 750
Apiha me nga tangata
mahi „ 940
Huihui katoa 2340
E ki ana te panui a taua
komiti no te 2 o nga haora i te
ata o te Mane ka totohu to ratou
tima, e rua haora e wha tekau
meneti i muri o te tutukitanga.
Pai noaiho i te wa e tukutuku
ana nga wahine me nga tamariki
ki runga i nga poti, ko etahi o
nga wahine kaore i pirangi ki te
whakarere ia ratau taane, he mea
takiri tonu mai ka uru ki nga
poti.
E korero ana tetahi 6 nga
tangata i ora i pupuhi te Kapene
ia ia, me te tumuaki hoki o nga
tangata mahi i nga iniana o taua
tima.
No te 3 i te ata o te Mane ka
ka kitea 16 nga poti e te Kapei-
tia, ka hutihutia nga tangata ki
runga tima. He wahine i reira
kua mate nga taane, he taane
kua mate nga wahine, he tama-
riki kua mate nga matua.
|
|
4 4 |
▲back to top |
Nama 16 o te tau 1.Te Puke Ki Hikurangi, Turei Aperira 20, 1912. I te kiinga o nga poti; ka mohiotia ra ka tutohu te tima ka rere nga mea i runga tima ki roto wai, ka kau ki nga poti, kaore i tukuna atu e nga mea i runga i nga poti, ka mea mai era kaore he ruuma mo nga tangata toromi. Ko nga tangata mahi katoa o runga i taua kaipuke no te taone kotahi anake. He aitua nui tenei i pa nui te aroha me te tangi ki nga iwi o te ao nei, i te mea o te nui o te mate o te tangata. Kei te kohi katoa nga iwi i etahi moni hei awhina i nga tangata i pa kino tenei aitua kia ratou; ko nga moni kua topu naianei e 300,000. Tekau nga tangata i runga i taua kaipuke huihui katoa to ratou rangatirtanga i te moni, 100,000,000. Nga inihua i runga i tenei tima e rua miriona e toru rau pauna. E rua maero te hohonu o te wahi i totohu ai te Titanika. He tima hou tonu a te Tita nika, koinei tonu tona haeretanga tuatahi ki te hari tangata, ko te tima nui atu o nga tima hari tangata i te ao. Kua tuhera te Kooti whiriwhiri i te take i mate ai taua tima. Mei 1. Kua kitea e tetahi tima e 806 nga tupapaku, 18 he wahine. Kotahi rau tekau ma ono i tanumia ki te moana, i te mea kua kino nga tinana. He nui nga tangata kaore he waewae o etahi. Nga wati a nga tangata i roto i nga pakete no te 2 i tapu ai. I kite taua tima i te huka papa i tutuki ai te Titanika.
|
|
5 5 |
▲back to top |
Nama 16 o te tau 1. Te Puke Ki Hikurangi, Turei Aperira 30,1912.
whenua, kia noho a ia tangata ki
te whakahaere i tona piihi i
runga i tona kaha.
I puta ano etahi kupu a te
Rangihiroa mo nga Kaunihera,
kia tino whakakahatia aua Kau-
nihera ki te hapai ia ratoa mahi
e pa ana ki te iwi Maori.
PITO PITO KORERO.
I te whai-korero a te Pirimia
ki Akarana, ka whakaputaina e
ia te ahuatanga o te takoto o nga
moni o Nia Tireni timata mai ia
Aperira, 1911, kia Maehe, 1912,
koia e whai ake nei:—Nga
moni i puta mai i nga mea
katoa e £11,061,610; nga moni i
pau hei utu i nga ahuatanga
katoa e £10,841,000, ka toe ake
nga moni e £807,904.
No te Taite, te 25 o nga ra o
Aperira nei ka whakataua e te
Taute te keehi a Maata Makarika
ara Maata Mahupuku, o Kerei-
taone, kai-hamene, me te Rehita
o nga Whenua, me Wiremu me
Tame Harihi, o Matenepara, o
tetahi taha. Ko te ingoa o te
whenua ko Ngawaka-a-Kupe, kei
te takiwa o Matenepara. Ko te
putake o tenei keehi he whakahe
na Maata Makerika i te riihi o
taua whenua. Te whakatau a te
Kooti ko taua riihi i mahia wha-
nakotia, a, whakataua ana te
tika kia Maata Makerika.
Mo te whanakotanga i etahi
kahu, nga taonga o Raukura
Tamahau, i tana kainga i Poneke,
Kirihitini Rei, he wahine Pake-
ha, i whakahaua e te Kooti me
uru ia ki te Whare Taraweihana,
ki te kore ia e whakaae ki tera
me mau ia ki te herehere. I
whakaae taua wahine rue haere
ia ki te Whare Taraweihana.
Te tangata herehere, Hone
Ruiha, i puta i te herehere o
Poneke i te Taite nei, i mau i
nga pirihi ki Ohariu i te ata o te
Hatarei nei, e huna ana i roto i
te kapata o tetahi whare kaore e
nohia aha te tangata.
Kei a Hune nei ka huihui te
Paremata ki Poneke.
No enei ra ka taha nei ka mate
ki Kaatataone a Ani Oti, te tuahine-
o Taare Turi, o Kereitaone, raua
ko te. Whatahoro Turi, o Whang-
anui. He nui nga Maori i tae ki
te nehunga o taua wahine, ara,
na ratou tonu i hari te kawhena
ki te urupa.
Kua whakaingoatia ko Karaka,
he tangata no Niu Tireni nei, hei
tumuaki Rore Mea mo te taone
o Poihakena.
Ko nga moni a Patara te Tuhi,
o Waikato, kua mate, i eke te
tiuti pane kiingi a te Kawana-
tanga e £4,729, ko a Nika Waiata,
o te takiwa o Poneke, e £2,250.
4 Ko te nui o nga moni e puta
mai i nga rerewe tae mai kia
Maehe 31, mo te tau kotahi e
£8,676,609, ko nga moni i pau
hei ata i nga kaute o nga rerewe
e £2,465,896.
Te kaute o nga tangata o Nia
Tireni tae mai kia Maehe 81,
1,081,500—6094 te pikinga ake i
te timatanga o tenei tau.
Kua panuitia e tetahi tangata
no * Akarana, tena ka kino te
makariri o tenei Hotoke Tena koa
mehemea ka tika.
I tae a Taa Hohepa Waari ki
Waihi ki te whakapuare i te
wahi hei mahinga ma nga tanga-
ta i te rori o te tereina i waenga-
nui o Waihi raua ko Tauranga.
Ko te utu mo te maero kotahi o
tenei rerewe kotahi mano pauna.
Kei te mahia hoki te raina atu i
Nepia ki Kihipane, tae atu ki
Tauranga.
I te hokinga o Apirana Ngata
ki tona kainga i muri iho o ta
ratoa hui ki Poneke, ka whara ia
i te hoiho, i pa tonu te kiki ki
tana uma. Kua pai ia inaianei.
Etahi tangata kohuru i tae ki
Parihi, te taone nui o te Wiwi.
Nga tangata tokorua o ranga o
ta moto ' kaa i puhia e raua ka-
tahi ka haria e raua te moto kaa.
No te taenga atu ki te peeke ka
puhia te karaka, me te tangata
whakaputa moni. Nuku atu i te
£1000 i riro ia rana. Kua mau
aua tangata, engari ko etahi i
pupuhi ia ratou.
Kei te mama te mihi a nga
tangata mahi rori tereina i wae-
nganui o Nepia raua ko Turanga.
Ko te rongo korero tena e tere te
mutu o enei raina.
Etahi tangata tokorima i eke
ki runga o te tereina katahi ka
tangohia nga taonga a nga
tangata. He pu katoa a ratau.
He mea tainamaiti rawa te pou-
aka o nga moni katahi ka puare.
Ko nga moni i riro £15,000. I
rongo mai nga tangata o tetahi
taone i te pakutanga o te aina-
maiti, katahi ka tukuna mai he
hoia, te taenga kua riro nga
tangata nei.
Te wariu o nga kouru moni i
tukuna atu i Niu Tireni: i te
marama o Aperira, £140,552, mo
nga marama e wha tae mai ki
Aperira e £542,432.
I wiini i te hoiho o Stead-Bros
te purei nui o Haki Pei, ara, te
Haki Pei Kapu, i te Wenerei nei.
Kei te piki haere te utu o te
taewa, kaore e nai ana i roto i nga
makete. Ko te utu inaianei mo
nga taewa papai e 6/- ki te 7/- mo
te rau pauna, mo nga mea ahua
kino kei te iti iho te utu. Mo te
aniani e 9/- ki ta 10/- mo te rau
pauna.
Mo te hoatutanga i te waipiro
ki tetahi Maori i Te Kuiti, i
pai \_\_ a Hori Raera, he Pakeha,
ki te moni e rima pauna.
Kooti Whenua Maori.
NOHOANGA O TE KOOTI.
TAKIWA O PONEKE (E URU ANA A
HAKI PEI ME TE WAIPOUNAMU.)
Wenerei, 24 o Aperira, ki Tane-
waka.
Wenerei, 8 o Mei ki Hehitingi.
Wenerei 5 o Hane ki Poneke.
Wenerei 8 o Hurae ki Kaiapoi.
Wenerei 31 o Hurae ki Otaki.
Wenerei 14 o Akuhata ki Poneke
Wenerei 23 o Akuhata ki Hehi-
tingi me Petane.
Wenerei 25 o Hepetema ki Wai-
tohi me Whakata.
Wenerei 28 o Oketopa ki Poneke.
Wenerei 27 o Noema, ki Pukete-
raki;
Wenerei 10 o Tihema, ki Inver-
cargill.
Wenerei 8 Hanuere, 1913, ki
Kaiapoi.
Wenerei 5 o Pepuere, ki Poneke.
TURANGA.
Mane 21 o Mei, 1912, ki Kihi-
pane.
Turei 16 o Hurae, ki Wairoa.
Mane 9 o Hepetema, Te Awa-
nui.
Mane 11 o Noema, ki Te Araroa.
Turei 14 o Hanuere, 1913, ki
Uawa.
Mane 10 o Maehe, ki Kihipane.
WHAKARARO o AKARANA.
Taite 24 o Mei, ki Kaikohe.
Paraire 29 o Hune, ki Rawene.
Hokianga.
Mane 6 o Akuhata, ki Akarana.
Turei 28 o Akuhata, ki Kaihu
Dargaville.
Turei 17 o Hepetema, ki Koro-
rareka, Russell.
Taite 18 o Oketopa, ki Kaikohe.
Paraire 16 o Noema, ki Rawene.
Turei 14 o Hanuere, 1913, ki
Whangarei.
Taite 6 o Pepuere, ki Mongonui,
Kaitaia ranei.
WHAKARUNGA o AKARANA.
Turei 7 o Mei, ki Karamaene, ka
hiki atu i reira ki te Teemu.
Turei 19 o Hurae, ki Ngaruawa-
hia (mo nga keehi o te Taki-
wa o Waikato.
Mane 9 o Hepetema, ki Akarana.
Turei 8 o Oketopa, ki Te Kuiti.
Turei 26 o Noema, ki Teemu.
Turei 14 o Hanuere, 1918, ki
Ngaruawahia.
Taite 20 o Pepuere, ki Akarana.
PEI o PERETI.
Turei 14 o Mei ki Whakataane.
Hatarei 2 o Hurae, ki Rotorua.
Mane 20 o Akuhata, ki te Kaha.
Wenerei 25 o Hepetema, ki Opo-
tiki.
Mane 21 o Oketopa, ki Rotorua.
Turei 14 o Hanuere, 1918, ki
Taupo.
WHANGANUI.
Turei 4 o Hune, ki Whanganui.
Tarei 1 o Oketopa, ki Hawera.
Wenerei 8 o Hanuere, 1918, ki
Taihape.
Turei 11 o Pepuere, ki Whanga-
nui.
APERATA KOOTI.
Turei 21 o Mei ki Rotorua.
Mane 1 o Hurae, ki Poneke.
KIWI.
He Manu kei te mate
haere.
Te hokinga o tetahi tangata no
Ingarangi i ona haere i Niu
Tireni ka mauria e ia etahi kiwi,
e wha, hei tiaki ma ana ki Ingara-
ngi.
Akuanei no te taenga o te tima
ki Poihakena ka tangohia nga
mana nei e te tangata o te
Kawanatanga o Niu Tireni i
Poihakena, ka riri te Pakeha nei,
ka whakahokia mai nga manu nei
i runga i tetahi o nga tima.
Ko enei mana kei te tiakina e
te Kawanatanga, ko te take kaore
e pirangitia ana kia ngaro rawa
tenei manu.
He mana rereke tona ahua i
etahi atu manu, kaore he parirau.
he waero hoki, he nui ke te heeki
ma tera ahua manu, he paku ke
nga taane i nga uha, a, ko nga
taane kei te awhi i nga heeki.
Kaore he manu i te ao i rite
nga ahuatanga ki te kiwi, ko nga
wahi poari tonu te kainga noho,
a, i mua he nui te kiwi i nga nga-
here o Niu Tireni.
Kia kore ai e tere te mate o te
kiwi kua haria e te Kawanatanga
etahi ki Little Barrier Island me
era atu wahi kaore e tukuna ana
kia haere he tangata ki te pupuhi
kia pai ai te noho a te manu, kia
tipu ano.
Ko nga tangata e mau ana i
aua manu ki waho o Niu Tireni
ka ahei te whiu ia ia ki te whaina,
£20.
He nui nga tangata e pirangi
ana ki tenei manu i Ingarangi,
inahoki e homai ana e £200 mo
te mea kotahi, ara, nga mea ora.
E ki ana taua Pakeha kaore ia
e hari ana hei hoko ma ana,
engari hei tuku ki runga i tana
whenua, hei ako maana i teahua
o tenei manu, a, mehemea hoki
ka tipu i te whenua tauhou.
Kua whakahaua e te Kawana.
tanga kia mahia tetehi Tari nui
ki Sydney Tiriti, Poneke, e rua
nga tori te teitei, hei tari mo te
Kooti Whenua Maori, Whenua
Maori, me te taha ki nga Pane
Kiingi. Ko te utu o taua tari
£19,063.
|
|
6 6 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Paraire Maehe 15, 1912. Nama 15 o te tau 1.
H. E. ITANA.
(H. E. ETON.)
KIMIHI HOKO RONGOA.
HE KIMIHI TINOPAI TENEI KEI
WAIRARAPA NEI MO
NGA AHUA RONGOA KATOA.
KEI
KUINI TIRITI MAHITAONE.
Te nama o te Te nama o te
WAEA KORERO 31. P.O.Box 61.
C. S. POORO.
(C. S. BALL.)
TEERA TUI KAHU.
Kuini tiriti MAHITAONE.
Kei au nga tino tawhe papai
mo nga wahanga e wha o te tau.
ka mahia e au nga ahua mahi
kahu katoa e hiahiatia ana e te
tangata: mo te utu iti.
W. KEREKE
(W. CRAGG)
HE TANGATA KATIKATIMA-
KAWE, HOKO TUPEKA HOKI,
Kaore e ngaro tenei haapa i to
tauhou ko te
"HAAPU KEI TE
KOKI,"
o KUINI TIRITI, MAHITAONE.
D. T. KIINGI.
HE TANGATA HANGA WHA-
RE HANGA KAWHENA
HOKI.
He wahi mahinga tawharau toa.
mahinga toa hoki.
Porootiwe Tiriti Kaatataone
Te hono rakau o nga ahua me
katoa e mahia ana o tenei ta-
ngata i roto i te wa poto. Nga
ahua mahi whare katoa mahia
ana. He Kai-whakahaere nehua
nga tupapaku hoki. Ka haria
nga tupapaku ki nga waahi katoa
o Wairarapa nei.
Niho Pai
Mehemea he niho
pai ou, haere kia ti-
rohia kia rongoatia.
Mehemea koe e
hiahia ana kia pai o
niho haere kia:—
Makiwera
Takana
Makahana
Tangata unu niho.
(Kei tawahi o te Maku-
ihi Hoteera.)
CARTERTON.
Kei nga Mane o nga
wiki katoa ka haere
ki Pe tetone.
TITIRO KI TE KATOA
Ta matau e kii atu nei.
Aata titiro ki nga Puutu me
nga Hu o roto i to matau Toa.
Kei maharahara, koianei nga
Puutu huatau kua tae mai kei
a matau.
A, mo tu ahua hoki o te utu.
NGA PUUTU HOU A
TEEWE me tona KAMUPENE
MO NGA TAANE ME NGA WAHINE.
Kei tawhiti te pai o enei mo te utu iti, o
rite ana ki nga moa utu nui.
Titiro ki enei na:—
Puutu taane, tino pai ko te utu 18/9.
„ „ whero, mahi hou 17/6
,, wahine ,, pango ranei 9/6
Ka piki whakarunga.
Kaati, haere mai kia mahia atu u matau
tetahi o enei pea puutu mou. .
TEEWE & KAMUPENE.
KAATATAONE.
RE RANANA PUKAPUKA
TU-TOHU
(Kotahi putanga i te tau.)
He pukapuka hei \_\_\_\_\_\_ a nga tangata
whai-mahi, ki nga Ingarihi.
Kamupene Mahi, Hokohoko hoki,
i roto i ia wahanga o te taonga. A, hei tu-tohu hoki ki nga
tangata e haere ana ki Ingarangi i Ranana me ona rohe katoa
Kei roto ano hoki i tenei pukapuka te rarangi ingoa o nga
Tangata tango taonga,
me nga taonga e tukutukua ana e ratau, me nga taonga makete o nga
Koroni, me o era atu motu hoki.
Nga raina Tima.
Hei whakaatu ki nga tangata e haere ana ki runga tima, i
nga wahapu hei rerenga mona, a, hei whakaatu hoki i nga taima e
rere ai nga tima i tena wahapu, i tena wahapu.
Hei panui hoki i nga mahi o ia takiwa,
a nga tino tangata mahi, tangata tango taonga hoki, me era atu tu
tangata whai-mahi, i roto i nga tino taone nunui, a, i waenganui ano
hoki o nga Takiwa Mahi-ahu-whenua, o te Kiingitanga Kotahi.
Ka tukua atu he kape o tenei pukapuka ka utua hoki te
tukunga atu, mehemea ki te tukua mai he poutapeta oota mo te
moni £1.
The London Directory Co. Ltd
25 Abchurch Lane
London E. C.
NGA TURE O TE
Puke Ki Hikurangi.
Kia whiwhi ra ia koutou ki nga
Manaakitanga Papai, me nga
Waimarietanga o te ngakau Ra-
ngimarie, me te aroha noa, ko te
mea nui tenei o nga mea e toru
o te Tumanako, o te Whakapono
o te Aroha. Hui pa-tu-watawaa,
mo nga mahi. Kia mau ki te
Whakapono, na te Whaka; 0:10 i
tu ai nga mahi, na nga mahi i tu
ai te Whakapono. Amene.
TURE. !.
E rua nga putanga o te "Puke
Ki Hikurangi" i te marama.
TURE. II.
Ko te utu mo te pepa o te
Puke" i te tau 10,-; i te ono
marama, e 6 -; Kaore te toru
marama.
TURE. 111.
Ki te tono mai te tangata i te
pepa kia tukua atu kia ia me
tuku tonu mai te moni, mo te
tau, mo to ono marama ranei.
TURE. IV.
Ki te tuku moni mai te tangata
koia nei te tauira i te Ture o raro
iho nei, hei nga moni Nooti Pou-
tapeta, anake. (Postal, Notes.)
TURE. V.
Ki te tono mai te tangata i te-
pepa, me penei te ahua o te tuhi
mai i te ingoa ki waho o te kawa
kia marama te tuhi mai: —
Ki te Etita
O te Puke Ki Hikurangi
P. O Box 5.
Carterton.
TURE. VI.
Kei te Etita te tikanga mo te
panui i nga korero e tukua mai
ana kia panuitia. Engari kia
tupato ano, kaua nga korero kino
e tukua mai kaore e panuitia.
TURE. VII.
Ko nga reta katoa e tukua mai
ana kia perehitia, kaore te ingoa
o te Kai-tuku i roto, me te kainga
hoki, kaore e perehitia.
TURE VIII.
Mehemea ki te tae atu te pepa
he takai whero te takai, he tohu
tena kua tutuki te tau mo te pepa
o te Kai-tango, a, me tuku tonu
mai te moni i taua wa tonu ki te
kore e tukua mai te moni i muri
iho i te taenga atu o taua tohu
ka whakamutua te tuku atu i te
pepa.
NA TE ETITA.
Printed and Published by
TE HIKONGA TUHOKAIRANGI,
under the Direction of PURAKAU
MAIKA, Editor, at the Registered
Printing Office of TE PUKE KI
HIKURANGI," Belvedere Street,
CARTERTON, 29th Feb, 1912,