TE PUKE KI HIKURANGI.

(No. 29, o te tau tuaono) Kereitaone Wairarapa   N.Z. Hanuere. 10, 1906.   (Wharangi No. 1)

Nga Mahi e Kore e Ahei

E kore te patuwatawata e whakaturia ki
runga i te tahuna; e kore te whare e wha-
katuria kaore he uhi. mo runga; e kore te
waka e hoea ko te riu Ki roto ki te wai; o
kore te papatere e maanu i te tupuhi, ma te
aio piropiro anake ka eketia ai nga toka
whakahau-matua; e kore e parea ko te taa
o te waka hei ihu; e kore te tauihu e kawea
hei rapa; e kore nga hoe e poua ki roto ki
te riu e haere ai te waka; e kore e whaka-
uria te waka ki nga papaki; e kore e hoea
te waka ki nga turanga mehemea kaore he
punga he taura whenua ranei; e kore e tu-
kua te matau ki te moana mehemea kaore
he aho he maunu; e kore e tukua te kupe-
nga kaha-roa ki roto ki te pohatu, e kore
hoki e kumea pito tahitia te kupenga; e ko-
re e mau te haumi o te waka ki te kore he
kuha; e kore e karia te aruhe i roto i te hu-
hi i te repo ranei; e kore te koareare e karia
i runga i nga maunga; e kore te whinau e
kohia i raro i te matai; e kore te koniu e
unuhia i roto i te rakau; e kore te kumara
e tapuketia ki roto i te wai; e kore te taro e
pihi i roto i te ahi; e kore te kiore e mau
ki te kore he pao; e kore e mau te manu ki
te hurihia nga ran mahanga ki runga o te
tahu; e kore hoki e mau te manu ki te wha-
katarewatia nga kaha kaore he pae; e kore
e mau te kaka ki te kore e ata tiakina te mo-
kai ; e kore e mau te ruru i te naha mehe-
mea kaore he powhiriwhiri; e kore te huia
e haramai i te whakatangi mo te weka; e
kore te pipi wharauroa e waiata i te Hotoke;
e kore te horirerire e pare i te whatitoka o
tana kohanga ki te toonga o te ra me te to-
nga; e kore te kooko e whai-korero i raro o
te rakau; e kore te katoitoi e moe roa i te
ata haparapara; e kore e rangona te reo
whakanui o nga manu ki te kore he pua; e
kore hoki nga manu o te taha moana e kai
i nga hua rakau o te tua-whenua; e kore te
kiwi e eke ki runga i te rakau kai ai i ona
hua, engari ka tatari marire ia kia ngahoro
iho ki te whenua ka kai ai ia; e kore te ka-
kapo e wareware ki te kawe i tana kai ki
roto i te wai penapena ai mo te raumati;
e kore te keea e noho i nga raorao; e kore
te kereru e wareware ki te rongoa i ona ma-
te ina taotu ia ; e kore e maroke tonu te rae
o te koau wai-maori, a, whiwhi noa ia ki

TE PUKE KI HIKURANGI.

re ki te ngeru ; e kore te pekapeka  e rere i te awatea ; e kore te nanakia e kitea ; e kore te taniwha e matakitakitia e  te  konohi ;   e kore te ngarara e hoha ki te piri ; e   kore  te ao purehurehu e rere ki te kore   he   hau ;  e kore e heke te awha ki te  kore he kapua ; e kore te hukapapa e whakama i te  rau  matomato o te kumara. E kore e au te moe ki te kumea mai  kia tini nga whakaaro ; e kore e pepeke nga pona kua marotia ; e kore e hoki mai te  ringa kua motu te uaua ;   e  kore   nga   koikara  e ngaoraora ki te whati te iwi ; e  kore  te  rau o te takau e huri ki te kore he hau ;   e  kore e reka te reo ki te kore e  mohiotia  tona tikanga ; e kore te   tangata  noho  takitahi   e whai-korero; e kore ano hoki te ringa   maui e hoatu hei here i te aroha ; e kore te whata e timatatia i te kapuhipuhi  o  te  rakau ;   e kore nga hua o te rakau e haua ki roto ki te kapunga o te ringa; e kore e pai te wai-tutu ki waho o te paatua; e kore e mau te manu ki te kore e herea te aka tuatahi i te putake ; e kore e taea te peka tautoro ki  waho  ki  te kore he rou; e kore te manu te  kiore  ranei e otaina matatia, engari kia maoa ka pai  ai ki te kai.               Ka wehe i konei. Haere mai e te Rongo-pai o te motu, haere mai hoki e te hau  whakatanga  manawa, e tomo ki roto ki nga kokonga rau o  Aotearoa me te Waipounamu, e hoe e te ora tinana i tou waka ia te tika, ia  te  pono,   ia  te aroha, e hoe ki Hikurangi ki   te maunga  o te mana huihui, hei here i   te  kiri  waitutu ki roto i te Rongo-taketake.    Na te aha ra enei take, te wairangi, te poauau, te pohehe, te taringa kore, te turi,   te  whakahawea,  te takahi kupu, te taringahoi ?    Na te ngakaurua enei tohu, hei mahi i tona pa, ia te  kore te whiwhia ia te kore te   rawea,   ko   tona kai o roto ko te ika nei ko te haku.    Na, na te ngakau ata rapa enei tohu, te Rongomau, te whare, te ahi, te kai,   te  whiwhi,   me  te Ture tangata, ko te Ture Atua hei  uhi  mo waho i enei katoa.    Kia mama ra e   te Tairawhiti, ko te ra kai mua i to aroaro,   ko  te pouri- kerekere kai muri i to   tuara.    Hapainga a Tokohurunuku,  a Tokohururangi,   a Mamahinuku, a Mamahirangi, a   Hautake-nuku, a Hautakerangi, a Rongokako,   a Tamatea, a Kahungunu, a Takitimu,  a  Horo-uta, a Matatua, me era atu poa tokomanawa huri noa te Tai tokerau, tiawhe noa te   Taihauauru.    Whatiwhatiia whatiwhatiia, koo-ia kooia whitiwhiti-ora, Makerenuku  Make-rerangi huia tangata  kotahi,  e  ara  e  tera maunga, e ara e tera raorao,  e hoki e nga wai ki tou hopuatanga. Te iwi kua taea mai nga ra e   ngahoro  ai nga rau o te rakau nei o te Paremata, e tu nei i rungs i Aotearoa me te Waipounamu puta noa i o raua motu   ririki, e  tahuri  ai hoki nga iwi e rua ki   te whakahoki i   tena rau i tena rau, ki tona taunuke ;   ko  te  rau kua rere, ko te rau kua pirau, ma   te iwi  e ata whakaaro ka oti, katahi ka hono ki tona taunuke" "mo nga ra e toru.    Hei whakahoki i te wai o te rakau ki nga pakiaka  hei  mo-
monatanga mo nga hua,' hei painga ki nga iwi, hei arawhata pikinga atu ki   te mohio, ki te kaha, me  te tupato.    Na,  ki  te taea e tatau te whakaatu nga tikanga o enei   reo o nga kaumatua, tena e waiho hei tika,   hei taonga hui hoki mo nga whakareanga o   te iwi Maori, koia tenei : — He Huia-upoko. "   Takitaki-a-manu. "   Tokatu-moana. '•   Hiwi-maire. "   Ruatapuke. "   Kuratakaipuni. "   Kurahorahora. "   Wharaupo. "   Tukutahi. "   Timu. "   Whati. "    Whakarau-rakau. Koia tenei nga reo e korerotia i runga ake nei, ko nga tohu riri tenei a nga tipuna   tae iho nei ki nga matua, no te wa tera ia ratau atu ; no tenei wa ko tatau e noho nei i runga i te rangimarire, me te aroha o tetahi ki tetahi kia ora koutou katoa. "Te Puke  Ki  Hikurangi."
 HE   POWHIRI.
 
He powhiri atu tenei ki nga  mangai   Kaunihera o runga i nga motu nei i Aotearoa me te Waipounamu, me o raua motu ririki, "haere mai."   Ka tu te hui mo koutou ki Papawai Kereitaone  Wairarapa, ko te ra  hei   taenga mai mo koutou ko te Wenerei, te rua  tekau ma tahi o nga  ra  o  Maehe,  te  tau   190G. Heoi, be kupu atu tenei kia  koutou, kia tae a tinana mai koutou a taua ra,   heoi "haere nui haere mai." kia ora e ora ana te  Ariki mo  koutou, me matau hoki. He kupu tuarua.    E tuhera ana tenei hui ki nga tangata katoa, e hiahia ana kia tae mai Ki taua hui. "haere mai" me nga kapu i roto ia koe hei whakatakoto mau ki te aroaro  o taua hui, ina kitea iho e koe e koutou ranei.   He kupa tau hei pera, ki te kore he aha te he,   heoi te mea nui ko te   kite  o  matau ia   koe,  ai koutou  ranei  "haere mai! haeaemai!" kia ora. Na Meiha H. P. Tunuiarangi. " Hoori Te Huki. " Manahi Paewai. " Kingi Ngatuere. " Te Ama ote-rangi. " Patoromu Hoera. " Hami Potangaroa. ". Tamaiwhakakitea. " Nireaha Tamaki. " Hoani Rangi takai waho.
 aku i whakaaro ai.
 Te Karearea. Kereitaone. Pepuere 7th   1906. Ki te Etita o  te  "Puke   Ki  Hikurangi," kia ora i to te Atua atawhai, heoi te mihi   o
te tau hou. E nga hapu o Rongokako   kia ora tatau katoa i roto i tenei tau o to tatau Ariki  atawhai o Ihu Karaiti,  kaati  te mihi.    E  te iwi tenei toka mahara mo nga mema Kaunihera o to tatau takiwa; ka timata nei a te 21 o te marama nei te whakaingoatanga mo nga mema 12, a, e penei ana  toku  mahara me whakamatau ano tatau ki te whakariterite, me kore e oti noa i runga i te ata whakariterite i taua 12 mema, kia toe ai nga moni a te Kaunihera, kai te mohio tonu  tatau ma nga moni a te Kaunihera e utu nga Apiha whakahaere o nga whare pooti, ma tukua e tatau ma te pooti e whakatau tenei 12 mema, takirua Apiha ki te whare pooti kotahi, a, kai te nuku atu i te tekau whare pooti kai te takiwa o Rongokako, no konei kaore au i te pai kia moumoutia nga moni, mo te mahi tera e oti noa ia tatau te mahi, tetahi te pai o te whakariterite,  ka tere   te  ta  to  tatau Kaunihera, kaore i te pai te whakaroaroa me te nukunuku, kai roto tonu tatau i nga ra o te Hui topu.    E te iwi koia te take i  kii ai ahau, kauaka tatau hei tukua ma te pooti   e whakaoti, ka moumou nga moni, ka pahure ke te wa kei te 15  o   Maehe  ka mutu tenei tau, kai te 16 o nga ra ka timata he tau ke kia tatau.    Heoi e te iwi  kia  kaha,   kia kotahi    te  whakaaro  ko te hanga i te tika kia hangai te tu,  heoi  enei   kupu.    E  nga tai-tama, e nga  tai-tamariki,   koutou  ko o tatau tuahine kia ngawari ta tatau hapai  i nga tikanga o enei nga ra, kia tupato tatau, kauaka tatau hei takahi mana, whakarongo-na nga kupu A o tatau pakeke, kai   runga i nga  kaumatua  te mana   e  whata ana,  te inana i timata mai nei i te tau 1840,   a,  tae mai nei ki te tau 1881 katahi ka tiaho   taua mana, kitea ana e tatau   katoa. Waihoki kia tupato tatau, a, kia marama hoki ta tatau titiro i nga tangata totika,  rangimarie, whai whakaaro ; kaati te ope noa i te ahua kau o te tangata, hei te hunga totika anake, kaua hei kaiponu tonu nga  mea i tu i mua ake nei, me   tuku  atu  hoki nga tuunga ki etahi o tatau, kaore hoki au e pai ki te kupu e kiia nei, kua mutu a  nga kaumatua tau na nga tamariki ke enei tau,  kai te waiho tona e etahi tangata taua kupu hei whakamutu rawa i nga  tikanga a o  tatau matua, kaore au tenei o tatau e whakaae,  e-ngari me mahi tahi tatau me o tatau pakeke, nga whakahaere atahua a o tatau pakeke me honohono ki nga mea atahua o tenei wa,  e ngari me whakamama aua tikanga me ona aronga katoa, kaati enei kupu. E nga hapu o Rongkako, tenei aku tangata i mahara ai au hei mema Kaunihera  Maori mo tatau, i tenei timatanga a te 21  o te marama nei, koia tenei :—
 Ko Kingi Ngatuere                                 •' Tame Hipi                                         2 " Takana Rangimauriora                      3 " Haeata Tamati                                  4 " Taiawhio Te Tau.                             5 " Taare Poutuki                                    " Karaitiana Wirihana                        7

TE PUKE KI HIKURANGI.

" Ngawaka Marere                                " Ngarori Timihana                              9 " Wainohu Te Huki                             10 " Renata Tooi             .                         " Pou Manihera                                   12 Kotahi tekau marua enei  hei mema  mo tatau, kaua hei pouri etahi o tatau e hiahia ana kia tu ia hei mema i tenei   whakatunga mema.    Hei muri atu ko etahi, a, ka rato o tatau hiahia ; kaati mo te hiahia o  etahi  o tatau matua kia tu ko au tetahi mo taua 12. e penei atu ana ahau, he nui te taimaha oku raruraru kai te arai mai i a au ki  tenei  taonga nui o tatau.    Heoi kai pouri koutou, ko tenei hunga i whiriwhiria nei e toku whakaaro, e mau nei o ratau ingoa i runga ake nei, he rite tonu kia matau ko etahi i mahue  i a au mo muri atu, heoi ra tukua mai  a  koutou whakaaetanga e nga hapu katoa ki o  tatau pepa, kia te "Puke" kia te Matuhi,  kia wawe o tatau whakaaro te whaiti i mua atu o te 21 o te marama nei, kaati i konei.    Kia ora tatau katoa i roto i te tau hou. Te Ama ote-rangi.
 HE RONGO-KORERO.
 Oraititanga   o tetahi  kotiro Ingarihi.
 Kotahi tetahi kotiro ko   Mihi Wepiha  te ingoa, be tamahine na tetahi  Kawana  o  te Ingarihi.    Ko taua kotiro i puta whakauaua mai i roto i te matapuna o Ruhia, i te wa  e raupatu nei a Ruhia i nga Hurai   me   ratau ake hoki, ko taua kotiro e rima ona  wiki  e noho tahi ana i te whanau a tetahi takuta o reira (Dr. S— s).    E kii   ana  taua   kotiro, ko te Kawanatanga whakawehi   atu tenei o nga iwi Pakeha kai te ao   nei   ko   Ruhia. I tetahi ra katahi ka haere ratau ko ona   rangatira ki te kainga o tetahi Minita o Ruhia to ratau taenga ki reira nui   atu  te  tangata i reira, i tona  kitenga  kua    kikii   tonu   te whare o taua  Minita i  te   tangata,  hiahia ana ia ki te hoki ki to ratau kainga, heoi hoki ana ia ki to ratau kainga, no tetahi rangi rawa i hoki atu ai te Takuta nei me tona whanau ki so ratau kainga, i konei ka timata te tuhi a te kotiro nei i nga mahi kino a Ruhia e kite ana e ia, i te wa i noho ai ia i reira :— "I te tahi o nga haora i te awatea,   ka   karangatia ia ki te tina, e noho tonu iho ana ratau ki te kai, kikite mai ratau e oma atu ana tetahi tamaiti Hurai   uru  tonu  atu  ki roto i ta ratau   ruuma,  katahi ka  karanga atu kia ratau kia tere ta koutou oma,  tenei tetahi ropu kohuru kei te haere mai ki konei 100.rau nga tangata.    I muri mai i tenei ka puta atu ano tetahi tangata ki te  whakaatu kia ratau, kia tere ta ratau omaoma ka   matemate ratau i taua ropu.    Ko nga  tamariki pepe e moemoe ana i  taua   wa   katahi   ka whakaarahia, ka pokai-kaha noa iho ratau ki te kimikimi i o ratau puutu me o ratau   kahu mahana, i te mea e rere ana te puaheiri
i taua wa, me te   hau   hoki   e  pupuhi  ana. Ko ia ko te kotiro nei, i tahuri tonu ia ki ana mea hei mau maana whakawhaiti ai,   ko te wa tenei i oma ai ratau ki waho   hunahuna ai.    Kaati i a ia e oma ana ka puta  mahara ake ia ki tona peeke i mahue i a ia  ki   roto i te whare, he nui hoki  ona  taonga  i  roto, katahi ia ka penei me hoki ia ki te tiki i   tona peeke, i te mea kaore ano kia kitea  atu e ia taua ropu e haere mai ana, heoi oma  ana ia ki te tiki i tona peeke, i a ia ka tae atu   ki te whare ka puta mai taua hunga, ka  haere tika tonu atu ki te whare, tokorua nga   Pirihi i mua tonu e haere mai ana. ka mohio ia i konei e kore ia e puta.    Te  taenga  mai  o taua hunga katahi ka wehea  ko  tetahi wahanga ki tetahi taha o   te whare, ko tetahi wahanga hoki ki tetahi   taha,  ka  puare   ko muri ko te waahi e haere atu ai ki te  tepara hoiho, ka mohio ia ka mutu tonu te waahi e puta ai ia, me tika ma taua tepara haere atu ai, ka uru atu ki roto i te kaari ka  tika otu ki te ngahere.    Ko taua hunga te taenga atu ka hamama nga waha ki te  akiaki ki  etahi kia uru ki ro-whare, ko etahi kua riro  ki   te patu i te pere o te whare   karakia,   he  mea kia rongo mai etahi o ratau i roto i taua taone ka haere mai ki  te whakapiki   ia ratau-1 konei ka tino kino tona   wehi,   i   te   mea kaore ia e mohio ka pewheatia   ra  te  patunga i a ia, mehemea ia ka mau   i   taua  hunga. I te rironga mai i a ia o tona peeke, katahi ia ka oma ma muri puta ai ki waho  o  te whare ka tika atu tona haere  ki   te  tepara, i tona putanga ki waho ka kitea nuitia   ia e taua hunga, kaore hoki he waahi   ke  atu  e ngaro ai tona haere,    Heoi ka whakatakaia e ia tona peeke, katahi ia ka oma ki te kahaki i tona tinana ma roto i te kaari, i a ia  ka tae atu.ki tetahi pito o te kaari e tae   atu  ai ki te ngahere, ka kite ia i   tetahi   tangata e oma ana, pera ano hoki me ia te wehi i taua hunga.    Ka mahara ia kua kitea mai   ia   e taua hunga, a, kei te  whaia   mai   pea  ia e tahi o ratau, katahi ka kaha atu    tona  oma hinga atu ia ka maranga ake ano  ka   oma, ka kitea e ia tetahi waahi puare o te   taiapa, ka kuhu ia ma reira puta ai ki tua o te  taiapa ka ahu atu ia ki te  ngahere,  tona  taenga ki reira, katahi  ano  ia ka  mohio   kua puta atu ia i te mate ki te ora, ka noho ia i roto i nga rau rakau whakataa ai,  me  tona whakarongo mai ki taua hunga  e  tukituki ana i te whare  ki te toki, ki . te  hetiheti,   ki te hama, me te hamama hoki nga waha. I te taanga o tona ngenge,   katahi  ia  ka ka haere i   roto   i  taua  ngahere,   ko  taua whenua he repo katoa eke ake ana ki  runga ake i ona pona te poharu,  ka  roa atu  ia  e haere ana ka kino atu hoki te poharu,   katahi ia ka ahu atu ma te waahi maro  marama hoki haere ai.    He maha nga haora e haere ana ia, ka tae ia ki te kainga o tetahi Minita raua ko tona wahine, ka peka ia ki  reira  ka meatia mai he kai mana, ka mahia hoki  be moenga moona ki ranga i te toopa,   ka  rua ai po e moe ana me ona kahu   maku,   engari
ko te maha me te umere noa iho a te hunga kohuru ra, kaore rawa e ngaro  te  warowaro i roto i ona taringa. I te ohonga ake i te ata katahi ia ka hoki ki te titiro i to ratau whare, ko   taua  hunga hoki kua kore tahi i reira, kua riro   ki   etahi atu kainga tukituki haere ai.    I tona taenga atu ki to ratau whare," kua pakaru katoa nga wini me nga. toa, me nga toroa, me nga tuuru, me nga toopa, me era   atu   mea   whakapaipai katoa o roto i te  whare,   tae  noa   ki nga taonga, o roto i te kitini kua pakuru   katoa, ko nga tino taonga o   roto i  te   whare kua riroriro katoa, kore rawa tetahi mea pai nei i mahue iho, tae noa ki ona   taonga ake riro katoa.    Ko ona rangatira kaore rawa ia e mohio kei whea  ranei.    1  konei  ka  hoki whakamuri mai ona whakaaro ki ona matua me te kainga hoki, ka tangi   ia i   reira.     E wha ona ra e noho ana i reira,   ka   tae  tona rongo toa ki te kai-whakahaere tikanga o   te Ingarihi i Ruhia, ka tonoa mai in kiu   haere atu ki tona kainga, katahi ia ka eke  ma.   runga i te Tereina, tae atu ana ia ki reira. He nui te mihi me te manaaki o   iana  tangata i a ia, me tona kii  mai   ano,   he   mea whakaata atu na tetahi Minita me tetahi Takuta ki a ia kei tona kainga koe,   kaore  ia   i te mohio kai te ora ranei kua mate   ranei   te patu, engri me titiro e koe, ko ratau kua riro ki Kiwhi, kia marire ra nga raruraru ka  hoki ai ratau. Heoi ano katahi ka timata te korero   a   te kotiro ra i tona whanoititanga ka mate,   mai ano i te timatatanga tae noa ki te  mutunga, koia tena kua tuhia i runga   ake  nei.    I   te mutunga o ona korero ka  heke   nga    wai   o nga konohi o taua koroua, ka kii mai ki a ia te mea pai mou me Hoki   koe   ki te   kainga, ki te noho tonu koe   i   konei   ka   mate   koe. "whakaae ana ia."    Katahi ka homai he Ti-whikete mona kia tiakina haeretia ia, be Tikiti hoki hei hokinga mai mona ki te kainga heoi haere mai ana taua kotiro,   kai  Eringi ia e noho ana i naianei."    Heoi   ko  te  mutunga tenei.
 Mango  kai  Tangata.
 J tera wiki ka hori nei katahi   ka haere a W.    Hohepa Topahana me era atu ki te ka-ukau i tetahi awa e kiia ana ko   St.   George River i Poihakena, katahi ia   ka  unuunu   i ona kahu ka makere ki roto i te wai, ko ona hoa ka nohonoho iho i runga i   te  tahataha o te awa.    Kihei rawa ia i mamao atu i te tahataha o te  awa, ka timata te hamama o tona waha, wete karanga mai Kia haere atu ona hoa ki te whakapiki i a ai, ka  kite atu ona hoa kua whero katoa te wai i te toto, katahi ka oma atu ona hoa ki te   kukume mai i  a ia, ka mohio  hoki ona hoa  kua   pau in i te mango te ngau, ahakoa riro noa tona ringa katau me tetahi taha o tona   kuha  i   te mingo te kai, kore rawa ia  i  ngoikore ki te whaora i a ia.      Ko te  rerenga atu   o  ona hoa ka mau ki a ia ka kumea mai, kaati   kihei rawa taua   mango i  mataku  ka  oma

TE PUKE KI HIKURANGI.

i te whenu i mate  katoa i   te    ahi.    I taua waahi ano i whakamatau te Rerewe kia hipa ia ki mua o te ahi, otira kihei rawa ia i puta i te kaha o te wera me te pupuhi  hoki  o  te hau, ahakoa whakapau noa ia i tona tere  ki te haere, kihei rawa ia i awhiwhi ki   te  ahi. I whakapau ai te tereina i tona  kaha   ki  te haere, he wehi kai matemate nga pahihi i te puka i te kaha o te wera, tetahi be wehi hoki kai wera te Piriti i te ahi  ka kore e whiti te tereina, kaati ko te tere hoki o  te  ahi   ki te kaa haere, pena tonu me te kareko e haea ana tere.    Kotahi tetahi whare kura  i  taua takiwa ano, i te mutunga o te  kura  a  nga tamariki i te ahiahi ka puta mai ki waho, ka kite te kuramahita kua   karapotia  to  ratau whare kura e te ahi, a, kaore hoki he wahi e ora  ai   ratau ko ona tamariki,   katahi  ano ka kii atu te Kuramahita nei ki ona tamari-ki kaore he waahi e ora ai tatau heoi anake te mea e ahua ora ai tatau, me takoto tapapa katoa koutou ki te whenua, kaua rawa tetahi o koutou hei maranga ake ina tae   mai te ahi ki konei, ka whakaae katoa ona  tamariki.    Ka  peke  atu   te   Kuramahita   nei   ka whakatakotokototia ona tamariki ki te   whenua, katahi ka tukua nga paraikete ki te wai, katahi ka uhia ki runga i   nga  tamariki; ko te maha o nga tamariki  nei e 28.    I te mea ka tae mai te ahi ki reira, katahi te tangata nei ka rere ki roto i te taika wai raua ko tetahi atu tangata, ka whakamakutia hoki   he paraikete mo raua.    Ko te mahi a   te  Kura Mahita nei, he ringiringi wai ki runga i ona tamariki ka mate ia i te puka ka rere ki roto i te taika wai whakanga ai, ka taa tona manawa ka puta mai ano ki waho ringiringi ai i ona tamariki ki te wai, ko tona  hoa  ki te hoake wai ki a ia, pena   tonu tona  mahi, a, hipa noa ake te ahi ia ratau,   kore  rawa  be mea kotahi o ratau i riwha i te ahi.    Ko nga mea o nga tamariki kua puta tuatahi atu   ki waho o te Kura, koi ra nga mea  i  pau i te ahi.    Kotahi tetahi wahine e  hoki  ana  ki tona kainga me ona  tamariki  tokowha,   ka karapotia e te ahi, ko te mea rahi o ona tamariki 18 nga tau, kaati  i   whakapau  nui taua wahine ki a ora katoa ona tamariki, i te kaha rawa o te wera me te mura o te ahi ka mate tokorua o ona tamariki, i ora ui ia me nga morehu o ona tamariki i rere ia me nga tamariki ki roto i te awa, koia te take      ora ai ratau, ko te take i mate ai    tokorua ona tamariki, tae rawa mai ki te taha o  te  awa kua hemo noa atu, i te auahi i te puka.
 Pinihehe  Ruiha  o    Kopaaka.
 Ko Piriniha Piripi o Hake-kopaaka rana ko tona wahine ko Pirinihehe  Ruiha,  kua wehea e te Ture, ara, kua kore he wahinetanga he tanetanga hoki, ko te take i mahue ai raua, kihei rawa i puta i te taane i te  wahine ranei engari ko raua ake pea kai te mohio. Otira ko to raua  wehenga    i  whakataua  i runga i to raua hiahia kia mahue raua. Ko te moni i  whakatakototia  e  Piriniha Piripi ma tona wahine mo  runga i to raua
mahuetanga e 400.000 kira (400,000  guilder) ara e rite ana ki te £84 000 mono pauna. Ko te moni e puta ana ki a ia i te tau i runga ano i tona turanga whakahirahira ara momo Kiingi e  7000 mano  kira, e  rite ana ki te whitu mano e waru   tekau mawhitu pauna (£7087).   



ko Piriniha Ruiha
 Kiingi o Peratiama (King  Leopold of Belgium)
 


 Eketera
 Haakahora
 


Parihi 



 Turanga 
e purei piana ana me era atu   tangata tokorua, katahi ka haere atu te tangata  nei   ma muri i a ia, tona kitenga ake i taua tangata, haere ana ia ki roto i tona peeti  ruuma. I muri iho ka hoki iho ano ia ki te ruuma i te Piana purei ai.    I a ia e purei  ana  ka ta  atu ano taua tangata, ka tu  i  roto  i  te ruuma,  katahi ia ka titiro mai e  mau ana re pu-hurihuri i roto i tona ringa katau,   ko te nuinga o te pu-hurihuri i roto i te ringa o o tona koti, heoi ko tona  kitenga atu  ano i te pu a taua tangata, ko te wa tenei   i   rere ai ia me te hamama haere tona waha   ki   te haparangi, haere atu ana  ia  ki  roto i   tona peeti-ruuma tangi ai, kaore  hoki i hamumu te waha o taua tangata.    Ko te rerenga atu o tetahi o nga tangata o roto i te   Kamutei-hana ka tangohia te pu a taua tangata. I muri iho o  tenei  ka korero  ko   te tangata nei, ka  mea  ia : — I runga i te korenga o te   kotiro nei  e  whakaae   kia  haere raua ki te haereere i te po o te Nuia, ka pa mai be pouri ki a ia, katahi  ka  parangia  e ia he Moni hei kai waipiro maana  kia   nga-ro ai tona pouri, koia i   taua   wa. kua   kino rawa atu tona haurangi, kaore rawa i mohio ake ki ona mahi  i taua wa.    No  te  tirohanga a nga Pirihi i tana pu  kaore  he   kai   o roto. a. kaore hoki i   kitea he   kariri i  taua tangata.   



Hoori Paraone
 


Ahitereiria, 
 

TE PUKE KI HIKURANGI.

PITOPITO KORERO.



Kua puta te whakahau a te Atimeratanga
o Tiapana kia hangaia tetahi Manuao nui
mo Tiapana, ko te rahi o taua, Manuao e rua
tekau mano tana te taimaha (20,000 tons
Battleship) a koia nei te Manuao nui atu
kei te ao nei.

Kotahi tetahi tangata no ;e iwi o te Ami-
niana (Amenians) kua hopukia ki te herehe-
re, mo runga i tona whakamatautaunga ki te
kohuru i te Kiingi o Takee, a, mea ake nei
ia ka tarewatia mo runga i taua hara ona.

Ko te maha o nga koura o te Taranawa-
ara i puta i te tau ka hori nei 1905, e rua
tekau miriona, e waru rau e rua mano, e
whitu tekau mawha pauna (£20,802,074.)

I te 21 o nga ra o Noema ka hori nei,
ka haere a Piriniha Ruiha o Petenepaaka
ki Niu looka ki te haereere, ka rongo ia i
tetahi Takuta mohio ki te whakamau niho,

TE PUKE KI HIKURANGI.

E nga iwi o runga i nga motu nei, titiro
iho ki nga pa-tuwatawata o to koutou taonga
i raro iho nei, koia nei he rama hei whaka-
marama kia koutou, mo nga tikanga e ahu
mai ana ki to koutou taonga, koia tenei: —
TURE 1.

E wha putanga o te "Puke" i te marama,
ko te utu 16/- hereni i te tau; mo te ono
marama e 9/- hereni; mo te toru marama e
5/ hereni.

TURE 2.

Ko te tangata e tono pepa mai ana mona,
me tuku mai te moni 16/- hereni, e 9/- here-
ni, e 5/- hereni ranei, i te putanga tuatahi
tuarua ranei; otira kai te ahua o te tono te
tikanga.

TURE  3.

Ei te tuku moni mai te tangata, nga ta-
ngata, wahine, tamariki ranei, me tuku mai
i nga moni Oota Poutapeta, (ara Postal
Note or Post Office Order ranei) me tuki:
mai kia Niniwa-i-terangi, c/o "Te Puke"
Greytown North.

TURE- 4.

Kia mohio ano nga kai tango pepa o te
"Puke" ina tutuki te wa e puta atu ana te
pepa kia ia, ka puta atu he takai whero te
takai o waho o te pepa, he tohu tena kua
tutuki te tau kia ia, a, kotahi putanga i muri
iho ka whakamutua te pepa mona, ina kore
e tae mai he whakaatu mana.
TURE 5.

E kore e tau te hee ki nga kai-mahi o te
"Puke" me to koutou taonga, mo nga wha-
kaaro a nga rangatira taane, wahine, e tuku
mai ana kia panuitia e te "Puke," engari kia
tupato ano koutou, kaua nga korero kino e
tukua mai.TURE 6.

Kaore e whakaae te Komiti o te "Puke'
kia nama te tangata nga tangata ranei ki te
"Puke."TURE 7.

Ka perehitia nga korero katoa e tukua rua;
ana kia panuitia e te "Puke" engari ko nge
korero whakakino ingoa tangata, kaore e
whakaaetia.

TURE 8.

Ko te tangata kua, whakaturia e te ko-
miti hei whakahaere i nga tika mo te "Puke"
ara, ko Pahira Anaru mo te rohe o Rongo-
kako katoa, tae noa ki era atu takiwa o ru-
nga i te motu nei, koia anake hei whakaha-
ere mai i tera taha.

TURE 9.

Ki te tono mai te tangata he pepa mona,
me penei te ingoa ki waho o te kawa.

Ki Te Etita.
"O Te Puke Ki Hikurangi."

Box 20.
Greytown   Wairarapa.

Ko te ahua tawhito ra ano, ki te maha
nga korero ka maha atu hoki nga wharangi.
ki te iti nga korero ka iti iho nga wharangi.