TE PURE KI HIKURANGI.
(No. 11, o te tau tuaono) Kereitaone Wairarapa N.Z.  Mei 22, 1905.  (Wharangi No. 1
TE PUKE KI HIKURANGI.
                  
                  [PUTEA]
             
   Te ahua o nga mana kia
         Ingarangi.

   Me whakamarama atu e matau i konei te
 ahua o nga mana nunui o te ao ara:—
   Tuatahi ko Ingarangi, tuarua ko Tiamani,
 tuatoru ko Ruhia, tuawha ko Wiwi, tuarima
 ko Merika, tuaono Tiapana, tuawhitu ko Ohi-
 tiria, me era atu mana, ara, nga mana ririki.
   Hei konei matau whakaatu ai i te ahua o
 enei mana kia Ingarangi, mo runga i te ahua
 o te pakanga a Kuhia,  raua ko Tiapani, e
 huhu nei nga rongo i te ao whanui. Ko te
 hiahia nui o etahi o enei mana, kia tahuri
 ratau ki te whakangaro ia Ingarangi, kia
 watea ai ratau ki te tango hauwarea noa atu
i nga mana ririki o te ao, ara, nga motu e
 kiia nei he Koroni.
•••• Otira e tino mohio ana aua mana nunui,
 ko Ingarangi kai te arai i nga inana ririki o
te ao ki roto ki tona rohe-potae, kei taea e
ratau te whakangaro. Na, ka mohio tatau i
konei, koia tenei te tino whakaaro o nga ma-
na nunui o te ao, he rapu tikanga e hinga ai
a Ingarangi ia ratau, ara, te Pa-tuwatawata
o nga mana  ririki o te ao.
  Kaati me  ata titiro tatau ki te ahua o aua
inana nunui kia Ingarangi. Tuatahi ko Ku-
hia, ko toona ahua kia Ingarangi, he whaka-
tara tonu tana mahi i nga wa katoa. Ko
taua iwi hoki ko Ruhia he iwi nui noa atu,
kai taua iwi hoki te nuinga o Oropi me Ahia
(ara nga motu nunui  o te ao), engari ko te
tino mate o taua iwi, kaore he wahapu hei
unga mo ona Kaipuke.  No reira kai te tino
rapu  ratau i te huarahi, e taea ai e ratau te
whenua o Takee me ona wahapu katoa, tae
noa ki ona mana ririki o taua takiwa. Tua-
rua kai te rapu ano ratau, i taua take ano ki
te whenua o Inia, kai raro nei tera whenua i
te mana me te rangatiratanga o Ingarangi,
tae noa ki ona mana ririki, me ona wahapu
katoa o  tera whenua. Pera ano hoki tona
mahi ki te iwi o Koria, he rapu i tetahi hua-
rahi 8 taea ai e ratau te whakangaro atu tera
iwi nohinohi, kia riro mai ai ia ratau nga
wahapu  o reira, hei unga Kaipuke mo ratau.
 . Otira e tino mohiotia ana i te tau 1856,
ka tahuri a Ruhia ki te tango i te whenna o
Takee, a, na Ingarangi i tango te pakanga
mana, ka hinga a Ruhia, ka aranga tena ma-
tenga ko te "Karaimia."
  Mo  te taha ki Inia, kia mate rano a Inga-
 rangi, katahi ano ka riro ia ratau a Inia, me
 ona wahapu katoa o tera iwi.
   Mo Koria (mo te take o te pakanga a Ru-
 hia raua ko Tiapana) ko Ingarangi nae Tia-
 pana, kaore i te whakaae kia riro ia Ruhia
 taua whenua me ona wahapu katoa o reira,
 a, e tino mohiotia ana e nga iwi katoa o te
 ao, koia nei te take e whakamau nei a Ruhia
 kia Ingarangi, mo ta ana mahi arai i nga
 naana nunui, kia kaua e tahuri ki nga mana,
 ririki o te ao peehi ai, me ona Koroni hoki.
  Na tona mahi taami hoki i te iwi o Ko-
 ria, me tona hao mai hoki i nga waahi paa-
 nga o Tiapana o reira, koia mura ai te riri o
 Tiapana kia Ruhia, koia te take i heke ai te
 toto ki nga mania, me nga taha, tika o tera
 pito o te ao, i waenganui ia Ruhia raua ko
 Tiapani; me te mohio  iho hoki o te hine-
 ngaro, ko Ingarangi kai te pito o te poporo e
 tungotongoto ana, a, mea ake ka kahore atu
 tona mana i te rawhiti.
   Ko te tautohe mo Inia i enei tau ka hori
 nei, ara, i tae te Minita o Ruhia, ki te wha-
 katakoto i te whakaaro o nga rangatira wha-
 kahaere pakanga, ki te aroaro o te Kiingi o
 Ruhia, ko tona kupu tenei ki te Kiingi.:—
   "Kua rite nga mea katoa mo te whawhai,
 hei tango i te pa o Herata." He tino pa
 nui tera no Awhekenetana, a, e tino mohiotia
ana  hoki, ko te kuaha tera ki Inia, e taea ai
e Ruhia te whakataetae tera whenua. Kaore
he  ara ke atu mo Ruhia e tae ai ki Inia.
   Ko tetahi kupu a taua Minita ki te Kiingi
i taua wa ; ko te wa tika tenei hei whaka-
ngaueuetanga  i Inia, ko te take kei te here-
here nga  ringaringa o Ingarangi i ta raua
pakanga ko te Poa.
   Otira i mea te Kiingi, "kaore ona hiahia
ki te takahi i tetahi o ona hoa, i te wa e
ngoikore nei ia, ara, e pakanga nei ki tetahi
iwi ke, engari me noho noa iho ia, a, rautu
noa tenei whawhai." No reira he nui atu te
noho tupato o Ingarangi i taua wa mo te ku-
pu a taua Kiingi. Ko te take, akuanei pea
ka kaha tonu te kupu a nga rangatira hapai
pakanga, ki te akiaki tonu kia whakaetia te
pakanga e to ratau Kiingi. Otira ki te kaha
taua Kiingi ki te pupuri i tona kupu, tera e
tau te rangimarie ki aua mana nunui o te ao.
  Engari ki te titiro iho a te whakaaro i taua
wa, ko te mahi a Ruhia he kawe tonu i ona
hoia, ki tetahi pa e tata ana ki Herata, he
10,000 mano he 20,000 mano hoia e kawea
ana e ia ki reira, no reira, e tika ana te wha-
kaaro tupato o Ingarangi, mo te whakaaro
o taua Kiingi. Tetahi he tamariki taua ta-
ngata, ma reira e turaki te kaha me te mana
o ana kupu.
  Ko taua whenna hoki, kai runga tonu nga
mana nunui me nga mana ririki hoki e noho
ana. no reira mehemea i whakaaetia e taua
Kiingi taua pakanga i taua wa, ka mohio
 tatau ka mura katoa te riri i waenganui i
 aua mana nunui, a ka riro pea a Wiwi hei
 tautoko ia Rohia.  Ko Tiamani kaore e pai
 kia hinga tona mana ia Ruhia  raua ko
 Wiwi, no reira era ia e tautoko i a Ingarangi.
   Ko  Tiapana ka whawhai tonu ia ki a Ru-
 hia, ara Ua tautoko ia i a Ingarangi, pera
 hoki a Merika, ka piri tonu ia ki a Ingara-
 ngi. Kaati ko enei wawatatanga a te wha-
 kaaro, no mua no  enei tau ka non nei ki
 muri, engari no enei ra, ka tupono ki runga
 ki te tuatua o tetahi o enei putake, koia te-
 nei e uhia mai nei a Ruhia raua ko Tiapana
 e te ao pango.
   Ko  Ohitiria kaore e mohiotia tona wha-
 kaaro, ka tautoko pea ia i a Ruhia. Ko nga
 inana ririki i runga ano i taua motu, ma nga
 mana nunui ratau e kumekume ki te waahi
 e pai ai ratau.
   Ko  te cake o Tiamani i piri ai ki a Inga-
 rangi, ehara i te mea he pai nona ki taua
 Kiingitanga, kaore, heoi ano te take, ko tona
 nohoanga kai waenganui tonu ia Wiwi raua
 ko Ruhia, no reira i rere ai ia ki te taha ki
 a Ingarangi, mo tona mana kai tamia e Wi-
 wi raua ko Ruhia, notemea hoki KO Wiwi,
 he hoa pakanga nona i maa.
   Ko tenei mana nui ko Wiwi, kua maha
 nga wa e noho ana te ngakau whakawiriwiri
 i roto i a ia, ko te tino take o tona ngakau
 pera, mo te whenua o Ihipa. He  roa te
 takiwa e tautohe ana a Wiwi kia riro i a ia
 a Ihipa, no te mohiotanga o Ingarangi era
 e riro i a ia, katahi ka tangohia e Ingarangi,
 ka raru a Wiwi i konei, koia te take i wha-
 kamau tonu ai a Wiwi ki a Ingarangi, otira '
 tera atu ano etahi take.
   I te tau 1899, ka tu he pakanga a-waha
 i waenganui i a Ingarangi raua ko Wiwi, mo
 tetahi whenua ko Wahauta te ingoa, i te
 takiwa o Ihipa i raro i Awherika, a mate iho
 a Wiwi i te whakama, mo taua mahi poka-
 noa ana, i reira ka tino tuturu te mauahara
o Wiwi kia Ingarangi, koia te take i tukua
ai e Wiwi ona tangata tino matauranga nui
ki te whakahaere pakanga, ki roto ki te paka- -
nga a Ingarangi raua ko te Poa, he mahara
nona era e hinga a Ingarangi ia raua i roto i
taua pakanga.  Otira i puta ano te kupu a
tetahi tino tangata nui o Wiwi i taua wa, i
mea  taua tangata, "'Kia mate ra nga tino
tangata toa o Ingarangi,  hei reira katahi
ratau ka watea ki te pakanga ki a Ingarangi."
Me  te whakaatu ano a nga Nupepa i taua
wa, kai te naahi tonu a Wiwi i ana nu hoou
i te ao i te po, me te whakapakari hoki i ona
Manuao Whawhai,  me tona rapu hoki i te-
tahi tikanga e rarua ai nga Manuao o Inga-
rangi i a ia.
  Kaati ko enei mana nunui, ko Ingarangi
raua ko Tiamani, kaore he raruraru ki waho,"
heoi ano kai waenganui tonu ia raua to raua

    2                 TE PUKE KI HIKURANGI,
  raruraru ka mutu, ara, heoi ano to raua na
  raruraru, he puhaehae mo nga taonga e ma-
  hia ana i runga i o raua whenua, a, e hoko-
  na atu ana ki nga iwi o etahi atu motu, ka
  mutu  ano o raua na raruraru, engari ko te
  ahua o a raua whakahaere kotahi tonu.
    Kaore he take e kitea ana i naianei, e ma-
  rama ai te pakanga a Ingarangi raua ko Ti-
  amani, heoi anake Le mea he maha nga Ko-
  roni kai tetahi me tetahi.
    Ko te ahua o Ingarangi raua ko Merika,
  ara, ko enei mana nunui, kanui to raua pa-
  kanga tetahi ki tetahi, i nga ra o mua; no te
  wa tonu i pakanga ai a Merika kia Paniora,
  katahi ka tu a Ingarangi ki te arai i etahi o
  nga mana nunui, kia kaua ratau e rere ki
  runga ki ta raua riri, engari me waiho ma
  raua anake ta raua riri, no reira i puta mai
  ai he whakaaro, kia whakakotahi raua kia
  raua, koia tenei ahua o raua e noho nei i
  inaianei.
    Ko te ahua o Ingarangi kia Tiapana, ara,
 ko tenei iwi ko Tiapana, kaore e mohiotia
 ana, he iwi hapai pakanga ano ia i uaua iho,
  engari no tona riri rawa kia Haina, katahi
 ano ka mohiotia he toa taua iwi ki te hapai
 patu, ina hoki horo ana te Parepare o te iwi
 kaha nei o te Tainamana ki te whakatipu i nga
 hua o te whenua, e kitea nei hoki e tatau
 tona toa. No  te hinganga o Haina i a ia te
 Raupatu, katahi a Ruhia, a Wiwi, me Tia-
 mani, ka whakamatau ki te tango i nga whe-
 nua i Raupatutia nei e Tiapana ia Haina.
    No reira i titiro ai a Ingarangi, kei te pera
 te whakaaro o enei mana nunui o te ao, kai
 te tango i te mana toa o Tiapana, i wehi ra
 hoki aua mana ia Haina i mua atu o taua
 pakanga, no  reira ka riro ko Ingarangi hei
 hoa mo  Tiapana, heoi kihei i riro tetahi wa-
 hi paku ia ratau, mei kore a Ingarangi, penei
 kua riro aua whenua i aua mana nunui o te
 ao.
   No runga i tenei tikanga awhina a Ingara-
 ngi i nga mana ririki o te ao, katahi ka puta
 te whakaaro ia Tiapana, kia riro ma ratau e
 tiaki nga waahi paanga o Ingarangi, i roto i
 nga rohe katoa o Haina, e takoto ana i nga
 takutai moana, o  te rawhiti, me to ratau
 whakahoa  tonu hoki kia Ingarangi. Kaati
 i runga i enei take kua oti nei te whakama-
 rama i runga ake nei, ka marama tatau ki te
 titiro ki te ahua o nga mana nunui o te ao
 kia Ingarangi, tae noa ki nga maua ririki e
 whakatene  ana kia Ingarangi, a, me te puta
 tonu o Ingarangi i runga i ana whakahaere
 pai rangatira hoki, e  arai haere nei i nga
 mana nunui o te ao, koi tahuri ki te takahi
 i etahi o nga mana ririki, tae atu ki nga ko-
 roni nunui   ririki hoki o te ao. Me  titiro
 whakamuri  atu tatau ki te tau 1899, • i te
 whawhai  a te Ingarihi raua ko te Poa i A-
 wherika ki te tonga, ko te tino ahua o nga
 iwi nunui o te ao i taua wa. he whakatara
 kia Ingarangi, i runga i to ratau mohio kai
 te raruraru a Ingarangi ki te pakanga ki te-
 tahi o aua mana ririki. Me te tino marama
 hoki o te  hinengaro ki te titiro atu, ki nga
 whakaaro o aua iwi, e tino hiahia ana ratau
 kia mate a Ingarangi i te Poa, i tenei iwi
 kore noa iho, a, me to ratau haere a-tinana
 tonu ki te awhina i te Poa, he mea kia rarua
 ai a Ingarangi, kia taka atu ai o ratau ma-
 na, me  to ratau toa ki te pakanga me tona
 mana  rangatiratanga hoki ia ratau, hei reira
 watea ai ratau ki te muru i te whenua mo-
 mona o Ingarangi, me te pahua hoki i nga
 iwi ririki o te ao, me ta ratau whakataureka-
 reka ano i nga iwi o nga Koroni, kia riro ki
 raro i to ratau maua, kaati i roto i te paka-
nga a Ingarangi raua ko te Poa i taua wa,
 kitea ana i roto i nga whakaatu mai a nga
Nupepa,  kai te heke haere tonu te taha ki
nga Poa  ki te mate. No reira te rapu nui o
aua mana  nunui, i te take e taea ai e ratau
te whakamutu hohoro taua pakanga, kia kore
ai e taka taua pakanga ki raro i te inana toa
o Ingarangi, engari ko ta ratau whai, me ta-
ka ki raro i te mana o nga kupu whakamutu
a aua mana i taua pakanga, kia kore ai he ta-
ke mo Ingarangi  ki taua whenua, engari
ratau kia whai waahi. Kaati he nui te taka-
tu o aua mana i taua wa ki te whakakotahi
ia ratau ki te whakamutu i taua pakanga,
heoi kihei taua whakaaro o ratau i whakapu-
akina, ara, i whakina. Engari i puta te ku-
pa whakatupato a Ingarangi, kaore rawa ia e
pai ki tetahi o aua mana  kia haere ki te
whakararuraru i ta raua pakanga, a, mehe-
mea ki te tohe aua mana, koia he: hoa takatu
mo ratau katoa, kaore ona wehi, na runga i
enei kupu a Ingarangi i whakamemenge mai
taua whakaaro o aua mana.
  I enei ra me enei tau maha ka hori nei
ki muri, e tino mohiotia ana e nga iwi katoa, te
ahua o Ingarangi ki ona Koroni, ara, tona
mahi nui, he whakatipu i aua Koroni, me te
whakaako ki etahi tikanga, penei ano me te
tamariki e whakakona nei ki te kura, a, no
tenei wa, kua tino kaumatua aua Koroni,
a, te rongonga kai te pakanga etahi iwi ki
to ratau matua, ka puta te aroha ia ratau,
koia te take i kaungia ai e ratou te moana-
nui-a-kiwa, a, u atu ana ki te pito whakate-
tonga o Awherika, takatu tahi ana i runga i
te paenga o te pakanga, he aroha ki to ratau
matua e kai ana i te kai maro a te mataa, e
putanetane ana i te haunga o te paura, e riri-
ngi ana i nga wai manawa whenua o te toto
o te tinana, koia nei nga take naana ratau i
hiki atu ki reira.
  No konei i ata titiro mai ai nga mana nu-
nui o te ao, ki te ahua o Ingarangi me nga
Koroni o te ao, e noho tahi nei i raro i toona
maru.  He mea whakamiharo tenei hei tiro-
hanga ma nga iwi nunui o te ao, e pakiri
mai nei nga niho kia Ingarangi, ara, e wha-
kahe mai  nei ki nga tikanga rangatira a
Ingarangi, e whakahaere nei ia ki nga mana
ririki, hei patuwatawata mo te hunga iti.
  He nui noa atu nga whakamarama mo ru-
nga i enei putake kua tuhia ake nei, engari
me kaati iho i konei mo tenei wa, kia ora
koutou.                               •
       "Te Puke Ki Hikurangi"

      
        HUI TAU.

    Wharepu. Ki te Etita o te "Puke" tena
 koe me o hoa mahi i roto i te aroha, ki nga
 mea o tatau kua wehe atu ki te okiokinga o
 nga tipuna o nga matua; mahue ake nei ko
 tatau ko nga morehu, e pokai kaha nei i te
 ao, kia ora koutou nga morehu i kona, kei
 te ora hoki matau i konei i roto i te aroha o-
 to tatau matua o to tatau Ariki hoki i roto i
 te aroha. Mau e tuku atu ena kupu kia te
 "Puke".
   I te 3 o Aperira nei, ka haere matau nga
 tangata o Wharepu nei, ki Moawhango; i
 runga i te Powhiri a Erueti Arani, kia hui
 atu nga tangata katoa, e hiahia ana ki te
 Hui Tau a te Momona; a te Mirimiri, ka tu
ki Moawhango  i te 6 o Aperira tae atu ki te
12 o nga ra o Aperira nei, me timata te hae-
re atu ki te marae i  te 1.2.3.4.5. K  ti i te
3 o Aperira nei ka haere atu matau i Wha-
repu nei, i moe matau ki  te Pou-ote-ti-ka-
nga i Karioi te kainga ia N'Rangi, ko Peeti
Tumango  me te iwi i reira e tatari mai ana
kia matau.  I te ata o te 4 o nga ra ka haere
ano matau ka tae matau ki tetahi kainga, ka
noho  matau i reira tina ai, ia matau e tina
ana ka tae ake a Rewi Maaka me tona wa-
hine o Ngapuhi me tona Tamahine, a ka
mutu  te tina, ka haere ano matau i to matau
ara ki te kainga o te Hui. Ka tae matau ki
te pekanga o te ara ki Moawhango e rima e
ono ranei maero te mamao atu i konei, ka
mau  matau i nga kooti i nga paki pikau ake ia
N'Kahungunu ki Heretaunga, me N'Waewae
me  N'Tuwharetoa o Rangitikei; tae atu ma-
tau ki raro iho i ngakainga, ka noho i reira i
te karanga mai a tetahi o te tangata kainga
kia noho ma rire matau i reira noho ai kei te
raruraru te tangata whenua ki te manaki ia
N'Kahungunu  i Heretaunga tae atu ki te Wa-
iroa tae atu kia N'Porou   kia Waikato   kia
Ngapuhi kia te Arawa kia N'Tuwharetoa ano
kia Whanganui; a ma ratau ano matau e tiki
mai, ka haere atu ai matau ki te kainga i
wehe ano matau; ka roa e noho ana, ka ka-
rangatia matau ki te kainga o Hiraka Ihaka-
ra; ka tangi ka mutu .te tangi, ka tu mai a
Kahungunu  ki te whai-korero kia matau; ko
nga kupu, he mihi mai kia matau mo nga
mate o te Keepa Taitoko mo Topia Turoa
mo te Aro mo te Hitaua taina o Topia Tu-
roa; ka karanga hoki ki nga mate o Tama-
hau o Henare Tomoana o Tiakitai te Teira o
te Wharemako o Teneti Tomoana o  Heta
te Kani-o-takirau, koia tenei nga kupu mihi
mai, a, he mihi mai hoki kia matau ki nga
iwi e whakaeke atu ana ki te marae o te
Hui; ka mea mai kia matau; ko tenei marae
mo  te Mirimiri me nga iwi e haere mai ana
ki te ra o te Mirimiri, a, ko tera kainga i ra-
wahi ra, te kainga mo te Momona me nga
iwi e haere mai ana ki te Momona, ka mea
mai hei apopo rawa matau powhiritia ai ki
te marae o te Momona. Heoi ka tu atu ho-
ki ma tatau o te ope ki te whakautu atu i
nga kupu mihi mai mo matau a te tangata
whenua; ka mutu, ka tuwhera te whatitoka

                  TE PUKE KI HIKURANGI.\_\_\_\_\_\_\_J^
   o Whitikaupeka  titiro atu ai ki roto, wehi
  mai ana te tangata te haere atu  ki roto, i
  nga whakapaipai o roto, nga whakapaipai a
  te Pakeha; nga whakapaipai a te Maori te
  whariki whakairo.
     I te poo ka tu mai a Hiraka ki te mihi
  mai kia matau, a Eruera te Kahu me etahi
  o te tangata whenua, a, ka tu atu hoki etahi
  o matau ki te whakautu i nga kupu inihi
  mai mo  matau.  I konei ka whakaaturia
  mai kia matau e rima nga Hahi a te Atua
  kua tae atu ki te marae, ko te Haahi Katori-
  'ka, ko te Haahi Ingarihi, ko te Haahi Kare-
  itiana, ko te Haahi Ringatu, Mirimiri, ko te
  Haahi Noho noa iho te mutunga, a, ko te
  Haahi Momona  hoki tetahi haunga tenei,
  na te Momona hoki te Hui. 1 te ata ka mu-
  tu te parakuihi i te 10 o nga haora a. na.
    Ka  Powhiritia  mai   matau    ki  te
  marae o Erueti Arani o Kahungunu i te-
  tahi tarawahi o te awa, ko te marae tenei
  o te Momona; ka tae matau ki te ara e tika
  atu ai ki te kainga, ka whakatika mai te ta-
  ngata whenua, me nga iwi katoa kua tae atu
  ki te marae ki te powhiri mai ia matau, ka
  makere mai tetahi wahine tai-tamahine nei
  ki waenganui ia matau me te tangata whe-
  nua ngangahu ai me te Patu Paraoa, e hoa
 ma, he hanga huatau tana kotiro katahi ka
  ringihia te puna wai a Tiwhaia i konei, ti-
  mata i te hawhe paahi o te tekau matahi am
  i mutu i te 2 p m. I te mutunga ka tu mai
  te tiaki kainga ki te whaikorero mai kia ma-
  tau tae noa kia Whanganui kia N'Kahungu-
  nu kia Waikato kia Ngapuhi kia N'Tuwha-
  retoa me era atu iwi katoa i eke mai ki te ma-
 rae, ko nga kupu ko te mihi tonu mo te ha-
  nga Rangatira ka rupeke  nei ki te po, o te
 Tai-hauauru o te Tai-rawhiti ka mutu nga
 mihimihi mo nga tupapaku, me nga morehu
 a aitua i mahue ake ki te ao nei. Ka kara-
 ngatia matau  kite whakaoti i te aroha, ki te
 ruru, ki te hongi, mutu rawa ake ka mamae
 te ihu me nga  ringa i te pehanga, i te ro-
 minga, a te aroha. Ka mutu  ka paahi te 4
 • o nga haora, ka tangi hoki te pere kai.
   Katahi ati maua ka tomo ki roto i te wha-
 re kainga, e rarangi ana te mahi nei a te
 teepu kanapa kau ana te mahi nei a te purau
 a te naihi a te puunu, me nga tini taonga a
 te Pakeha mai i tetahi pito o taua whare kai
 puta noa ki tetahi pito o taua whare kai.
   Ka  kapi nga nohoanga i te tangata, ka-
 tahi ano ka tutakina te tatau, ka karanga
 mai te Timuaki whakahaere o nga Weita,
 tena whakapaia nga kai ki te ingoa o te Atua
 i naianei. Ka mutu te karakia whakawhe-
 tai kai, katahi ano ka takatu te mahi nei a
 te Weita, kite mahi i taana mahi.
   E hika ma me whakapoto ake e au tenei
 wahi, ahakoa tini nga hui i tae au, i kite ho-
 ki, kaore e taea tenei hui, ara te nui o te ta-
 ngata i tae ki tenei marae o nga iwi katoa o
 te motu nei me te nui o te kai, me te rite to-
 nu  te haere o te kai i te tina i te hapa i te
 parakuihi, a, mutu noa tenei hui, kaore he
 he kai a te Pakeha i ngaro atu me te kai nei
• me te kuku me te ika o te moana nui.
    I te Ratapu ka whakaeke te Pakeha 105
  katoa te taane te wahine, haunga te tamariki
  Pakeha,  Na ko te Whare Karakia o iti ma-
  ua o te Momona he teneti takete e pau ana
  te mano ki roto, e tu ana te Hamoniana i roto
  ka karakia ka whakatangihia te Hamoniana
  te Whira te Putatara a nga tangata whaka-
  tangi Peene nei, na e tu ana te mahi nei te
  Minita Momona e 45 me nga wahine Maori,
  nga Awhekaihe 27 koia ra nga kai hapai Hi-
  mene, e hoa ma ka reka ra tenei taonga te
  Himene.  Na be ki ano tenei naku kaore
  ano au i kite i te penei i roto i era atu hui
  Karakia katoa, i tu ki te motu nei, no konei
  ka whakataua e matau i te hui o Moawha-
  nga te wiini o te kai, o te whare me ona
  whakapaipai o roto, me te nui o nga tangata
 o nga iwi o nga motu nei i tae mai ki tenei
  hui, a, tae atu ki Wharekauri.
   Na, i nga ra katoa o to matau taenga atu
 te mahi nui a te Momona he Karakia. I te
 7 o nga haora o t3 ata tae atu ki te 9 a m.
   I te 7 o te potae atu ki tell p.m. I nga
 ra tuatahi i te ono o nga ra, wahi iti e pau
  katoa ana te ra i nga Karakia e 3 tae noa ki
  te Ratapu.
    I te 8 o nga ra ka tu te komiti o nga Ti-
 muaki Peka o te Haahi o te hunga tapu o
 Ihu Karaiti o muri nei. Ka tu te Timuaki
 ki mea e whakatakoto ana ia i te take mo te
 Hui tau o te tau 1906 ki waenganui i tenei
 komiti o nga Pakeha o te Hahi tapu o Ihu
 Karaiti, o nga ra o muri nei, ma tatau o ata
 whiriwhiri i ranga i te rangimarie i te pai,
 te waahi hei tuunga mo taua hui tau, katahi
 ka tu ko Tuta, ka mea me tu te hui tau ki
 te Hauke waahi o Heretaunga, ka tautokotia
 e Hawaikirangi, ka tu ko Takana, me tu te
 hui tau ki Tahoraiti waahi o Tamaki, ka tau-
 toko a Arapata Meha Te Takou, ka tu ko
 ahau ko te Whatahoro me tu ki te Parapara,
 ka tu a Kahungunu ki te tautoko, heoi he
 tokomaha i tu o te Komiti ki te whakamara-
 ma i nga take i tika ai kia tu ki taua waahi,
 ki tana waahi taua hui, a, riro ana ki te Ha-
 uke waahi o Heretaunga tu ai taua hui tau,
 a te tau 1906, e heke mai nei i te 6 o nga ra
 o Aperira 1906, paahitia ana tera take.
   1 te 10 o nga ra o Aperira ka tu ano to ma-
 tau ropu komiti o te hunga tapu ki te wha-
kahaere i etahi atu take. Ka tu te Timuaki
o te Haahi tapu, ka mea ka whakatakoto atu
ahau i tenei take ki o koutou aroaro, kia ata
whakaarohia e koutou i runga i te aroha i te
pai i te rangimarire o  tatau, ko to  tatau
matua i te rangi maana tatau e arahi ki nga
whakaaro tika pai, e oti ai a tatau whakaaro
e hiahia ai. Ko tenei whakaaro aku, he ti-
tiro noku he rongo hoki noku, e heke haere
ana te tipu o te iwi Maori o tenei motu ki
te kore; ina hoki kei Wharekauri e  8 ano
nga toenga Mooriori o reira, a, kaore he uri
o taua toko 8. No konei ia ka whakaaro, ne
mea tika Uia whakaturia he Kareti Kura ia
tatau tamariki taane  i te tuatahi tonu, hei
muri atu ka ata whakaaro  ai tetahi Kareti
Kura  Tamariki Wahine, ko tenei Kareti hei
ako ki te tuhituhi me nga mahi a-ringa a te
i  pakeha, hei ako  hoki ki te tiaki i te tinana
i  kia whiwhi ki nga-mahi pai, e ora ai te ti-
  nana; ara atu te nuinga ona kupu whakama-
 rama ki te komiti, ka tu ahau a te Whatahoro
> e tautoko ana ahau, ka hoatu e au hei tunga
, mo  tenei Kareti Kia 100 eka ki Tuhiariki.
    Ka mea a Kahungunu me tu ki Turanga-
!  rere tenei Kareti ki te taha o te tereina o te
   upoko o te motu nei tae atu ki Akarana, kia
•  pai ai te haere mai o nga tamariki ki te ku-
 ra, ka hoatu e au kia 500 eka ki Turangare-
 re hei tunga mo tenei Kareti.
i   Ka paahitia e nga mema o tenei komiti
. ki a Kahungunu te wahi hei tunga mo taua
  Kareti.  Ki te whakaaro  ake, tera e tapiritia
, ki te wahi e tu ai te Kareti kura, mo nga
, tamariki taane; te Ohipera tiaki mo nga ta-
  mariki o te kura, me o ratau whare moenga,
  kai hoki, heoi enei take.
    Na, i muri o te tina i te 2 p. m. ka tu te
  takaro a nga tamariki o te hunga tapu, hei
  whakangahau i te Hui; he purei omaoma
  waewae nei, engari o ia ahua o ia ahua he
  mea utu ano nga purei, te pahi me te tekene
  ki te moni.
    Heoi i te mutunga o te Karakia o te ahi-
  ahi i te 8 o nga haora p. m. ka tu ahau ki te
  whakatakoto atu i etahi take ki te aroaro o
  ngu tangata, o te hui.
    1.  He tono naku ki nga tangata e hiahia
  ana ki te whakatu ia ratau hei mema mo ro-
  to i te Paremata o te Koroni, kia whakaatu
  ia ratau whakaaro ki roto i te "Puke", i te
  Matuhi, kia kite ai nga Iwi nga hapu nga
  tangata o nga motu e rua nei, ma tera hoki,
 e marama ai te Pooti a nga iwi a nga hapu a
  nga tangata i nga mema e mohiotia ana tera
  e u ki te whakahaere i nga take katoa, hei
 painga mo te iwi Maori. Tetahi kupu aku,
 ki te tu nga mema o te Tai-rawhiti o te Tai-
  hauauru o te Tai-tokerau, tae atu ki to te
 Waipounamu,  kia kotahi ta ratau whakaaro
 kia kotahi ta ratau Pooti i runga i te whaka-
 aro pai aroha ki te iwi Maori, me te toenga
 whenua.
   2.  Ko te ture e mea nei kia utu nga Ma-
 ori i te puru Keiti mo nga whenua;  he
 whakaaro  noku, me ata titiro tenei take, kei
 te tika ranei tona puta mai i tenei wa; kaore
 ranei, a, ki taku kaore i tika te puta mai o
 tenei ture i naianei.
   8.  Ko nga take e whakaeketia ana mai ki
 runga i nga Maori, kaore i te tika ki taaku
 ake whakaaro, kia taaketia tatau i naianei.
   4. Ko te ture e muru nei i nga whenua o
 te iwi Maori, kaore i te marama i au te take ;
 i tukua mai ai tenei ture kino rawa atu ki
 taaku whakaaro, engari pea kia whakamara-
 matia mai pea kia au nga painga o taua ture,
 hei reira au mohio ai he tika ranei kaore ranei.
   5. E  tono ana ahau hei painga mo te ta-
 ha Hauauru, kia kotahi tonu te mema hei
 Pooti ma nga iwi ma nga hapu me nga ta-
 ngata o roto o te rohe pooti, ki te maha ake
i te kotahi mema e tu ; ko taku kupu tenei,
kaua rawa nga iwi nga hapu e pooti ki aua
mema,  noho noa iho, he mahi raruraru he
mahi kore tikanga hoki, mehemea te iwi, e

    4                TE PUKE KI HIKURANGI.

Mohi Te Atahikoia
Tairawhiti

Hui Tangihanga

Niniwa-ite-rangi
Ngaati-kahungunu
Wairarapa
Hamuera Tamahau Mahupuku
Henare Tomoana
Teneti Tomoana
Eruera Turei Rangitakaiwaho
Te Otene
Te Hapuku
Nepe
Hoone Te Wharemako
Mahitaone
Papawai
Kereitaone
Hoani Manihera Rangitakaiwaho
H. P. Tunuiarangi
Te Ama-ote-rangi
Kiingi Ngatuere
Raukura Tamahau
Horiana Kiingi
Aotea


Ngaati-kahungunu
Heretaunga

                     TE PUKE KI HIKURANGI.                 5
    Kaore i maha ana kupu i runga i te mea
  i nukuhia te ra, mo apopo ra ano te ahua o
  Tamahau tu ai ki te marae, katahi ano nga
  korero ka puta.
    Kohai Hoera; "haere mai, haere mai."
    Ka mutu ana karanga me ana mihi, ka
  waiata.
    Ratima Ropiha; "ka karanga ia, ka mutu
  te karanga me te mihi ka waiata.
    Kuku Karaitiana; "haere mai, haere mai,
  hoki wairua mai, kotahi tonu to tatau wha-
  re, ko te hiku tena ko te upoko tenei, kua
  ngaro nga kaumatua".
    Hoone Kereama; "haere mai tatau ki ko-
  nei ki te hunga mate, he nui te aroha no re-
  ira i mihi atu ai; ka tika, ka ngaro a Tama-
  hau ka ngaro nga mea katoa.
    Kua rangona he reo i roto i tenei wa, ara
  i roto i Takitimu, e karanga ana, haere mai
  ki te tangi, haere mai ki te uhunga, a, haere
 mai hoki ki te aue. Me whakawhaiti te ma-
 rae kia kotahi. No nga tamariki tenei rau-
 tau.  Haere mai hoki a Ngaatiporou te iwi
 nana  i hanga tenei whare, ka mutu  ka
  waiata.
    (Kaore ano kia rautu nga korero o tenei
 hui tangihanga.)

 Te Kanawa Me  Nga Kehua.
             (Waahi Tuarua.)
   I muri iho i tenei wa, e noho ana tetahi
 tangata i te marae o tona kainga, ara, i roto
 ano  i tona pa. He tangata tino rangatira
 taua tangata, koia hoki te rangatira o tetahi
 iwi nui rawa. I tona tahae noho ana tetahi
 tamahine, a, ka ki atu te kaumatua ki taua
 tamahine nei—"E  hine, ko koe te kotiro ti-
 no atahua o te ao katoa nei, kaore rawa he
 kotiro o te ao katoa nei e pena ana me koe
 te pai me te atahua, a, kaore ano ahau i kite
 i te tangata o te ao nei e tau ana hei taane
 mau, engari ki taku mahara me tatari koe
 ma te Atua e tuku mai he taane mau."
   Ka ki atu taua tamahine nei, e taku papa,
 kei whea tena atua, awhea ia ka tuku mai i
 tena tangata ? kanui nga raumati kua kita
 ahau, a, ka nui rawa hoki te wera o te ra,
akuanei pea  e kore rawa te atua e mahara
mai kia ahau. Ka ki atu ano te kaumatua
nei.  "E Rita e taku tamaiti, kotahi tonu
te tangata e mohio ana ahau, ko te tamaiti
matamua  a te Kanawa, ara, ko Ropa."
  Ka ki atu ano a Rita. "E taku papa, e te
Wherowhero,  kei te hee pea to korero, ka
hua ahau ko Takerangi te ingoa o te tama a
te Kanawa.  Kua rongo ahau ko ia te tanga-
ta atahua rawa o te motu nei, tangata kaha
toa hoki, pera ano tona kaha me tona papa
me te Kanawa.  Ka penei atu a te Whero-
whero ki  tana tamaiti, "e tika ana e Rita,
engari ra ko te taina ke ia, a, taku kupu atu
kia koe, me moe koe ia Ropa. I penei ano
hoki te ki iho a toou whaea i tona matenga,
me whakamoe koe e ahau ki a Ropa."
  Ka tangi te kotiro, a ka ki atu ki tona pa-
pa. "Kaore  rawa au e pai ana ki tena ta-
ngata, engari kua kite ahau i te tangata nei
 a Takerangi, a, ki taku mahara koi nei te 
  tangata e ki nei koe ma te atua e tuku mai.
     Engari kia ahatia, kei a koe te whakaaro,
  a. ma  te atua ahau e tiaki, kia kite ai au i te
  ao marama, mehemea  hoki ka hoatu ahau
  ma Ropa, ha noho  ahau i roto i te ao pouri,
  a. tae noa ki toku matenga."
    Ka mutu  ta raua korero, ka matika te wa-
  hine nei, ka haere ki ro whare tangi puku ai.
  Kanui  rawa hoki te pouri o tona ngakau,
  notemea,  ahakoa i te po i te awatea ranei,
  kotahi tonu te tangata i roto i tona ngakau
  ko Takerangi anake. Ka whakamomori nei
  te wahine nei ka moe-moe katoa nga tangata,
  ka ara ia ki runga, a ka puta ki waho, ka pi-
  ki ia ki runga ki tetahi maunga tiketike, ka
  eke ki runga, ka hinga ia ki te whenua, ka
  koropiko atu ia ki ona atua, ahakoa he pouri
  te po, a, ahakoa he ngahere, he ururua hoki
  te maunga, hei aha maana, kaore rawa ia e
  wehi, notemea kua kore rawa ia e mahara-
  hara ake ana mo nga mea katoa o tenei ao,
  a, notemea  hoki e noho ana ia koi nei te
  kaupapa o nga atua a ona matua me ona ti-
  puna.  Ka tangi ia, a, ka karanga ia ki tona
  whaea  kia tangohia atu ia i tenei ao, a, kia
  whiti atu ia ki tera ao, ki te ao kaore tahi
  ona raruraru mamae ranei.
    Ka mutu te inoi me te karakia a Rita, ka
  rongo ia i te reo tangata e tangi mai ana i
  nga waahi  katoa o te maunga nei, penei te
  ahua he mano tini noatu te tangata. Nawai
 i ko noa atu e hamama mai ana nga waha,
  kaa tata haere mai, a, kua tae tonu mai ki
  te wahine nei. No to ratau taenga mai, Ka-
 tahi ka ahua marama te po nei, a, katahi ka
  titiro atu te wahine nei, ka kite ia be Kehua
 he iwi e tangi mai nei nga waha, he mano
  tinitini noa atu te Kehua, e waiata ana, e
  katakata ana, kapi katoa nga waahi katoa o
 te ngahere ia ratau. I tua etahi o nga rakau
 e piri mai ana, a, i runga etahi o nga rakau
 e tawerewere ana, turituri ana nga taringa.
   E  penei aua te karanga mai:- -
          Nau mai e Rita-a-a.
          Piki mai i to whata-a-a.
          Kaua  e pouri-i-i.
           Koi nei to iwi-i-i.
     Hoki atu i runga i te Kohunui-i-i.
     Horoia e Kehua te ngakau pouri-i-i.
     Ma  nga Kehua koe e tiaki i te po o-o.
     Ma nga Kehua koe e hapai ki to whaiaipo.
   Ka mutu  te waiata ka haere mai te ariki o
 nga Kehua  kia Rita, ara, to ratau Kuini, ka
 tu tonu ki tona aroaro, ko ona kahu he hira-
 ka, he karepe ma anake, engari i whakapai-
 paia katoatia ki te hiriwa me te taimana, e
 mau ana ano i tona ringa tana Taiaha, ara,
 Taiaha tohu mo tona tuunga; ko taua Taia-
ha he  hiriwa he taimana anake, engari ko
ona riingi he koura he taimana katoa, mura
katoa tona ahua i nga taimana, penei ano nae
hihi o te ra. Kaore rawa a Rita i kaha ki te
titiro atu ki a ia, notemea penei tonu tona
ahua me te hihi o te ra, engari no tona tata-
nga  mai  ki a Rita, ka whatoro mai tona
ringaringa, a. ka takoto ki runga ki toona
pakihiwi, katahi ano a Rita ka mohio kua
tutata tonu ki tona taha, engari kaore rawa
.  ia i wehi, ka ki mai te Kuini nei kia ia.
,    "Haere ruai e hine, koi nei te marae o ti-
 puna me o matua; kaore rawa he tangata o
  te ao katoa nei kia tae tinana mai ki konei,
 ko koe anake, ko ou waewae anake kua taka-
  hi ki runga ki nga oneone o tenei marae, a,
  kua tino tapu rawa  koe i naianei. Kotahi
  te tangata i taha mai ki tenei waahi tapu, ko
  te Kanawa anake, engari i tawahi noa atu ra.
    I tupono noa iho  ta ratau haere mai, ara,
  e haere mai ana ki te rore Kiwi, a, ka maha-
  rahara  matau  ka tika mai pea ki konei, no
  reira tikina atu ana e matau whakahokia ana,
  a, kaore rawa ratau i whiwhi i te Kiwi, engari
  ko ahau anake i whiwhi i enei."
    Ka  penei mai tana korero, a. ka whatoro
  tona ringa ki roto ki ona kahu, ka tangohia
  ake nga taonga i roto, a, ka korero ano ia ka
  penei.  "Mauria e koe enei taonga whaka-
  paipai mou, koi nei nga mea i whiwhi ahau,
  ara, ko nga tauira o enei taonga whakapaipa;
  no te rironga mai o nga tauira o enei mea
  katahi ka mahia enei taonga. I mahia mou
  ake, a, kei te mohio hoki koe kaore rawa be
  taonga penei tona  ahua o te ao katoa nei,
  engari ko o te Kanawa anake. Me whaka-
  iri e koe enei mea ki runga ki a koe, a, ki te
  tutaki enei taonga ki o ratau kaupapa, e kore
  to ratau hiahia kia noho tahi ratau. A ki te
  kite koe i tetahi tangata he penei te ahua o
  ona rawa whakapaipai, ko ia tonu te tangata
  toa, rangatira hoki o te ao nei."
   "Heoi haere koe e hoki, ma matau koe e
  arataki atu i runga i te kohu, i runga i te
  kapua, taihoa ko koe te tino kuini o tena
  iwi. Haere ra  ? haere ra. Kia tae koe  ki
  tou moenga i te mea kaore ano kia piki ake
  te ra".
   Ka mutu  te tohutohu mai a te Kehua nei.
 ka hoki atu ano ia ki tona iwi Kehua, a, ka
 hamama  tuai ano o ratau waha, ara ka kata-
 kata mai ka waiata, ka umere hoki.
   Ka  haere a Rita, katahi ka ara mai te pu-
 rei kohu, nae te kapua, ka piri mai nga Ke-
 hua ki a ia, ara ki ona taha katoa, ki mua,
 ki muri, ki ona taha e rua; kiki tonu i te
 Kehua.  Ka heke ratau i te maunga  nei,
 ahakoa he pari kohatu, he koiawaawa, he
 ngahere, te waahi e haere ana e ratau, penei
 tonu me te mania te ahua, kihai nei ano 
 taro iho kua tae ratau ki Le raorao, a, katahi
 ano & Rita ka mohio kua tatu ona waewae
 ki te whenua. I te wa hoki e heke iho ana
 ia i runga i te maunga, penei ano me te mea
 haere ana ia i runga i tetahi kahu hiraka.
   No te paanga o nga waewae o Rita ki te
 whenua,  ka ohorere ia, katahi, ia ka tirotiro
 ki tetahi taha, ki tetahi, a kaore rawa i kite
 i tetahi Kehua kia kotahi, kua ngaro noai-
 ho.  I haere ra ki whea ? i haere ra ki whea ?.
   Ka  rere nei a Rita, a, ka tae atu ki to ra-
 tau pa, ara ki to ratau kainga, ka piki atu ia
i muri o te pa, a, ka tae ata ia ki tona wha-
re moenga, ka huakina, e ia te tatau, ka kite
atu ia kei te moe katoa nga tangata o roto,
a, ka hou atu ia ki roto, ka haere ki tona
moenga  takoto ai. Na i runga i tona tino
ngenge rawa, i te roa o tona haerenga, piki-

 6\_\_\_\_\_\_\_           TE  PUKE KI HIKURANGI.
 nga hoki i te maunga tiketike rawa i tenei
 po, kua tu noatu te ra katahi ano a Rita ka
 ara ake. Oho  rawa ake  ia i te moe kua
 puta noatu nga tangata o roto i te whare
 nei ki waho, engari ko tona papa anake i
 i tona taha e noho ana. No te kitenga atu
 o tona papa kua korikori mai ia, katahi ia ka
 ki atu ki a ia. "E te hine o te kapua, he
 aha koe i moe roa ai i tenei rangi? "Kua tu
 noatu te ra katahi koe ka oho ake".
   Katahi ano a Kita ka ara mai, a, ka miri-
 miri i ona konohi, ka ki atu ki tona papa.
   "E toku papa, e toku papa aroha, ko koe
 anake te tangata tino pai rawa o te ao katoa
 nei. Titiro mai ki oku konohi, ki taku ma-
 hara ake kei te ahua pupuhi, a, kei te pangia
 ahau e te mate."
   1 a Rita e karanga atu nei ki tona papa
 kia titiro atu ia ki a ia, kua wareware noa
 atu ia kei a ia e mau ana nga whakapaipai i
 homai nei e nga kehua kia ia. Engari no te
 kiinga atu a tona papa, e Rita kaore rawa he
 atua o to tatau iwi e whakaae kia mate koe,
 a, kaore rawa hoki be atua o etahi atu iwi
 e kaha ana ki te tuku mate mai kia koe, no-
 temea ko ou atua anake nga tino atua o te-
 nei takiwa. Engari nau tonu nei hoki i kii
 mai ki ahau kia titiro atu ahau kia koe, a,
 no taku tirohanga atu, katahi ahau ka kite
 atu i o whakakai pai, i o heitiki, me ena ta-
 onga whakapaipai katoa e takoto mai na i
to taha. Kua mohio ahau  ki ena taonga
 katoa, kotahi tonu  te tangata pena ona
 whakapaipai, ko te Kanawa anake, a e kore
rawa  tetahi tangata kia kotahi nei e toa ki
te kape i ena taonga, notemea kua whaka-
 puakitia e te Kanawa, ka mate te tangata e
whakamatau ana ki te kape i ona whaka-
 paipai.
   Akuanei ka ohorere te wahiue nei, katahi
ano hoki ia ka mahara ake kei a ia e mau
ana nga whakapaipai i homai nei e nga Ke-
hua  kia ia. A no te kitenga atu a tona papa
kua mura tonu nga paparinga o tana, tamai-
 katahi ia ka aroha atu, a, ka ki atu ia, aua
atu, kia ahatia, engari hoki e toru nga uri o
te Kanawa, a, kaore ahau e mohio i riro ra i
a wai ana taonga whakapaipai. Heoi e hine
ahakoa i tukua iho aua taonga ki to nanahi,
ki to akuanei ki to apopo ranei, e pai ana,
he taonga tapu aua taonga, a, ko te mea
whaimana ano ki aua taonga e whiwhi, na-
roira ka nui te hari o taku ngakau. A titiro
atu koe ki runga o te kuwaha o te whare,
ka kite koe kua huri noatu te ra, a, karanga-
tia o pononga kia haere mai ki te mau kai
mai mau, kua kai noatu hoki matau.
  A, kati tenei waahi i naianei, ka hoki ano
nga korero i naianei mo te taha ki nga tama-
riki a te Kanawa, ara kia Kopa, kia Hoana,
me Takerangi.  Kua tae mai hoki te rongo
o Rita kia ratau, a, ki nga pito katoa o nga
whenua katoa nei, a kua rongo ano hoki ra-
tau, kaore n Rita e pirangi ana ki to ratau
matamua,  engari e pirangi    ana ia ki te tai-
na.  No reira ka hae nga tuakana, a, ka ki
raua me kohuru e raua to raua taina. Ka
oti ta raua whiriwhiri i te huarahi e taea ai
  e raua te kohuru to raua taina, ka haere atu
  raua ki a ia, a, ka ki atu raua, me haere ra-
  tau ki te titiro ia ratau tangta mahi, ara. i
  nga tangata e taiepa ana i tetahi whenua
  nui pai hoki hei paamu, kua tae mai hoki te
  Pakeha ki tenei whenua i tenei wa.  Ka
  whakaae to raua taina, a, ka haere ratau ka
  kite i nga tangata e mahi ana. a, ka tohuto-
  hu atu hoki ratau i nga mahi e pirangi ana
 ratau kia mahia e nga kai mahi. Ka mutu
  ka haere atu ratau ki te taha o te awa, ara,
  ki Waikato, ka noho ratau ki raro, a, ka kii
 atu a Ropa  kia Takerangi.  'E Take, me
 nohonoho iho tatau i konei mo te wa poto,
 kia korerorero tatau, kanui hoki te mahana
 iho o te ra i tenei raumati, a, me noho korua
 ko Ho i konei, kia haere ahau ki te whawha-
  ki pititi ma tatau, i runga i te pititi e tupu
 mai  ra, a, tenei te peeke, wharikitia atu hei
 nohoanga mou."
    Ka mutu tana korero ka  haere ia ki te
 mau  pititi mai, a i a ia e ngaro atu ana ka
 ki atu a Hoana ki a Takerangi, e hoa, e mo- .
 hio ana maua ko Ropa, ko koe te tangata o
 tatou i arohatia mai e o tatau atua, ko koe
 hoki te tangata tino kaha rawa, a nui rawa
 hoki nga matauranga, ki ta maua mohio aha
 koa pehea nga mahi, ko koe tonu hei rangatira
 mo  to tatau iwi, a ki te pai koe me mau to-
 nu atu-koe e maua, i naianei tonu, ki tawa-
 hi o te awa kia kite koe i te tamahine a te
 Wherowhero,  engari me haere tahae atu koe
 i te po, a ma maua koe e maka ki roto i te
 peeke na, ka tuku atu ki roto i te pa, a mana
 e haere mai ki te wewete i te peeke ki a puta
 koe ki waho. Ka  whakaae te tangata nei
 kia whaohia ia ki roto • i te peeke nei. Ka
 tae mai a Kopa,  ka kai ratau i te pititi, a
 ka mutu te kai, ka hou a Takerangi ki roto
 i te peeke, ka uru ia ki roto, ka karanga mai
 ki nga tuakana kia herea te waha o te peeke
 nei.
           (Kaore ano kia mutu.)

     He Whakamarama.
   He  whakaatu  KI nga  kai-tautoko ia te
 "Puke."   I tureiti ai te pepa i enei putanga
 ka hori nei, i te raruraru nga tamariki mahi
 o te "Puke" ki te whakapiki i nga kaumatua
 me nga morehu o te marae o Papawai, i te
 wa i eke mai ai a N'Kahungunu ki Heretau-
 nga, ki runga ki enei morehu e noho atu nei
 i enei marae o te hunga mate. Kaore hoki
 he tirohanga ake a te whakaaro, tera atu ano
 te nuinga o te tangata hei takatu i waenganui
 i nga morehu kaumatua o enei marae, a, e
 ata wehewehea ai, ko etahi ki nga mahi o te
 marae, ko etahi hoki ki tenei mahi a koutou.
 Kotahi tonu te tai o te mate na ana i horo
 te tangata ki te po ngaro atu. No reira, ko
 nga morehu tamariki i mahue iho ki muri
 nei, he aroha te mea nui atu ia ratau ki nga
kaumatua, mo runga mo nga tikanga e wha-
 kahaerea e nga kaumatua mo nga ope whaka-
eke mai, koia i ata waiho ai e ratau tenei
mahi  a koutou kia ata takoto ana, a, ahu
atu ana ratau ki te whakapiki i nga kaumatua
  ki nga mahi o te marae. Heoi ra, i te haere-
 nga o N'Kahungunu ki Kehemane i haere
 ano nga tamariki mahi o te "Puke" ki te
 whakapiki i nga morehu o tera marae o ta-
 tau, a, no te wa rawa i hoki ai a N'Kahungu-
 nu ki o ratau kainga, katahi ano ka  hoki
 mai ratau ki ta ratau mahi, koia tenei e ma-
 hi nei i naianei.
            Heoi kia ora koutou.
              "Te Puke"

   Kaore he rongo korero o te pakanga a Ru-
 hia raua ko Tiapani i roto i enei wiki ka hori
 nei, tae noa mai ki naianei. Engari e tata
 ana tatau te rongo i tetahi pakanga nui, i
 waenganui i aua iwi, ina tutaki nga taua a
 Tiapana kia Ruhia, o te moana o te tua-whe-
 nua hoki.


    AREKA. MARE.
        (ALEX. MURRAY.)
   Rangatira toa kakahu, i te taha whakate-
 raki o te Parihi Hooro o Kereitaone.
   Kai au nga tino kakahu o ia ahua o ia a-
 hua, mo te taane, mo  te wahine, mo te
 tamariki hoki.
             Mo te taane :—
   Koti nui arai-ua, Hutu, Haate  wuuru,
 Waiti Haate me nga kara, Potae, Paranene,
 Poraka, Toroihe, Tokena, Neketai, me  era
 atu kakahu mo te taane. A, ina hiahia te
 tangata ki te Hutu meiha, ka taea e au te
 hanga he Hutu meiha, i taau ahua ano i
 hiahia ni.
            Mo  te wahine:—
   Koti wahine  arai-ua, tiakete hiraka, piihi
 hiraka, piihi wuuru tino papai, potae, kaone,
 tokena, nga kakahu o roto, me era atu kaka-
 hu papai mo tenei hanga mo te wahine.
             Mo te tamariki:—
   Koti rahi, hutu, potae, me era atu kakahu
 mo te tamariki.
   Haere mai! Ko nga po tenei o te Taku-
 rua, me te powhiriwhiri ano ki te ringa, kia
 whiwhi ai koe ki tahi i hiahia ai.
                          Tiriti Nui.
   Areka. Mare.
                          Kereitaone.

      G. EIMIHA.
              (C. AMOS)
      Puutu.    Puutu.    Puutu.

  Ki te hiahia koutou ki nga puutu  papai,
haere mai kia C. Eimiha, maku e hoko atu
kia koutou nga puutu papai, mama, huatau
hoki mo tenei hanga mo te taane, ko te utu
12/6, tae atu kite 30/-.
  Mo nga wahine, ko taua ahua ano te pa-
pai me te iti hoki o te utu. Kaore e whaka-
aetia te nama.
  Ko taku whare kei tetahi taha ake o  te
Kemihi o Hene Hoori.
                          Tiriti Nui.
  C. Eimiha.
                         Kereitaone.

                   TE PUKE KI HIKURANGI.                7
  WHOREHETA AMA

      HOTEERA.
    (FORESTERS ARMS HOTEL.)

   I tawaahi atu o te Poutapeta o Kereitaone.
        HE WHARE  HOU.
   He whare pai hoki, a, he Hoteera e muia
 tonutanga ana e nga Maori me nga Pakeha.
KEI AU NGA  WAIPIRO TINO PAI ATU.
               ——Ara.——
   Nga Wehike,  nga Tiini, nga Parani, nga
 Rama, nga Waina, me nga Pia tino pai ho-
 ki, hui tahi ki nga ahua Wai-reka katoa.
                         —A—
   He nui hoki te papai o nga kai, me nga
 moenga, tae noa ki te Piriote ruuma.
            —Me—
            Te Tepara Hoiho.
        Iwa Ropata  (Eva Robert's.
             Kereitaone Noota.


      T. P. ROHIPI.
         (D. P. LOASBY.)
   He toa kai, kei tawaahi ake o te Peeke o
 Niu Tireni. He  nui nga  ahua kai katoa
 kei au.
               \_\_Ara—
   Paraoa, Huka,  Tii, Pata, Raihi, Tiamu,
 me era atu tu ahua kai katoa.
  He nui hoki nga Pureti, me nga Kapu me
 nga Toote, Naihi, Whaaka  Tiaka, me  era
 atu tu ahua o era tu taonga.
                          \_  \_
  He nui nga Puutu, me nga Huu, a. he
ngawari hoki te utu.
  Nga  Toowe (Stove) tunu kai, nga Toowe
whakamahana hoki.
   Engari kaore e riro i runga i te nama.
                 Toa o nga taonga katoa
   T. P. Rohipi.
                   Tiriti Nui Kereitaone.
  

      A. TEONE.
            (A. JONE'S.)

          Kai tunu Rohi, Keeke.
  E tino mohio ana nga Maori ki taku Pe-
ka, kai te taha tonga o te Parahi Hooro o
Kereitaone.
  Me  te tino mohio hoki o nga tangata, he
tangata pai ahau ki te tunu Paraoa, Keeke,
me era atu tu ahua kai pera katoa.
  Ko ahau hoki tetahi o nga peka kawekawe
rohi ma nga tangata o Kereitaone, me Papa-
wai Maori Pakeha.
  No reira haere mai ki ahau, ko ahau to
koutou hoa i nga ra katoa, huri noa nga tau
maha e tu mai nei.
                        Tiriti Nui.
  A. Teone.
                       Kereitaone.
      HE  WHAKAUTU.
   E hoa e Tohungia tena koe, koutou ko ou
 hoa, me ou hapu me te iwi katoa i kona, kia
 ora koutou nga morehu a aitua i tona waahi,
 kaati tenei te ora atu nei te ngakau mo ta
 koutou whakautu  mai ia maua panui, koia
 na te tika, ka mohio iho be  raruraru to te
 tangata whakaatutia mai tenei kupu a te ae,
 me te kaore, whakaatutia mai kia mohio aru
 ai au, heoi taku kupu, me tae mai koe ki ko-
 nei, me  era atu tangata e whakahe nei. e
 whakatika  nei i o tipuna, me o tatau waka,
 kua tuhera a Taakitimu, ka mahue a Maehe,
 ka tuhera tonu te whare nei i naianei a tae
 atu ki te mutunga o Aperira, kai konei tonu
 au me  te hui. i roto i nga ra katoa o Aperira
 nei, e mahi ana i nga mea mo roto, mo te
 tatari atu kia koe me era atu.
              Niniwa-ki-te rangi.

       He Panuitanga.
   Kua, tae mai etahi moni  ki te "Puke,"
 engari kaore e mohiotia, kowai te tangata, na
 ana i tuku mai aua moni; ko aua moni kua
 tae noa mai, ko te tangata e mohio iho ana,
 he moni ana i tukua noatanga mai e ia kaore
 he ingoa whakamohio ki nga kai-whakahaere
 o te "Puke"  na ana aua  moni, ma ana e
 whakaatu  mai, ki te Etita, a, ki nga kai-tiaki
 moni ranei o te "Puke" he moni ana i tuku
 mai ai, me te maha ona moni i tuku mai ai,
 me te Poutapeta hoki i tukua mai ai aua
 moni.
              "Te Puke."


PANUI WHAKAMARAMA.
   He  whakamarama  te waahi tuatahi ki
 nga iwi, ki nga hapu, huri noa i nga taha
 tika-o Aotearoa me te Waipounama,   tena
 koutou i roto i te tau hoou o to tatau Ariki
 1905.
   I pata ta matau  panui whakatikatika i
 roto i te wharangi apiti o te "Puke," mo te
 panuitanga i roto i te reo Maori o te "Puke"
 e mau na i te wharangi 2 o te pepa, o te 9 o
 nga ra o Noema 1904. I mea taua panui i
 roto i te taha ki te reo Pakeha tae noa ki te
 wharangi apiti reo Maori ko te utu mo te
pepa  o te "Puke" i te tau 12/6, mehemea
ma  roto i te Poohi te tukunga atu i te pepa
mo  te tangata ko te utu 15/-, ko tenei wha-
 karitenga i te utu tau mo te "Puke" ehara
i te mea he mea  whakahaere i roto i te ru-
nanga o te "Puke," engari he mea hanga
rawaho  atu i te komiti, na te Etita o te taha
Maori, me te Etita hoki o te taha Pakeha,
hui tahi kia Niniwa, ka oti ia ratau tokoto-
ru, ka  perehitia te panui  whakatikatika i
roto i te wharangi apiti o te "Puke" e kite
iho na koutou." No re huihuinga whaka-
mutunga  o te komiti i te 22 o nga ra o Ti-
hema  ka hori nei, ka kokiritia taua take ki
ki waenganui i te komiti ko te riringa tenei
o te komiti kia maua, mo te whakarereketa-
nga i ta te komiti i whakaoti ai, i te huihui- 
o mua atu, ara, koia tera ta te komiti i wha-
 kaatu ai, ko te panui i roto i te wharangi
 2 o te reo Maori o te ''Puke".
   No reira o nga iwi, o nga hapu katoa, ka
 whakaotia te utu mo to koutou taonga ki
 runga i ta te komiti i whakatau ai, ara, ki
 16/- hereni mo te tau, a, mo te ono mamina
 e  9/- hereni, mo  te  3   marama   e
 hereni. E wha hoki putanga i roto i te
 marama.
   Tuarua, i kore ai a te "Puke" e puta i roto
 i te marama o Hanuere i panuitia ra i tera
 putanga ka hori nei, i te whanga tonu matau
 ki te kai-whakahaere o te taha Pakeha, kia
 puta mai ona korero mo te taha  ki te reo
 Pakeha o te "Puke," i runga i te mea nona
 te kahanga ki te kukume kia rua nga reo mo
 te "Puke," heoi ta matau be Amine atu, a,
 oti pai ana i runga i ta matau whakaritenga,
 me te tu hoki koia hei whakahaere mai i nga
 korero mo te tuha Pakeha. Kaati i te rupe-
 ketanga mai o nga mea katoa ia matau, e
 haere ai te pepa me ona reo e rua i runga i
 te motu nei, ka riro na te taha Pakeha i
 whakaroa, he kore kaore e hohoro mai nga
 korero e kii ai nga wharangi mo te taha Pa-
 keha, koia te take i whanga tona ai matau,
 a, pau noa nga ra o te marama o Hanuere.
   No reira te Kai-tuhi ka whakaaro, e koro
 rawa e taea e matau te whanga atu ano, Ki
 nga whakahaere mo te taha Pakeha. Koi
 penei tonu ta matau mahi ki te whanga ha-
 ere, a. ka pakaru te taiepa, ka marara te ka-
 hui ki runga i nga tihi o nga maunga, o
 kore hoki e taea te whakawhaiti kia topu
 ano te kahui. No reira matau ka whakaha-
 ere i te taha kia matau, kia wawe te puta ata
 ki runga i te motu nei. Waiho te taha Pa-
 keha kia ata takatu ana, a tona wa pea o
 rite ai, hei reira ka karapiti ai nga reo e rua
 te putanga atu kia koutou. Engari  ko  to
 mea ma  koutou, he uta pikaunga  mai ki
 runga  i to koutou  taonga   i te  mea
 kua  mohio  iho  koutou ki   nga  kau-
papa hei wahanga ma te "Puke" ara, koia
 tenei: —
   (1.) Ka whakatuwheratia a te "Puke"
ki nga iwi. ki nga hapa, me nga tangata ta-
ane, wahine, tamariki hoki, ma koutou ia e
powhiri mai ki o koutou marae, i a ia e hae-
re ana ki te whakamanawa haere kia koutou
ki nga morehu a aitua i mahue ake i te ao
nei, a, ma koutou hoki e nga iwi, me nga
hapu, e hoatu nga tohu o te pai e te aroha
ki to tatau taonga, ka  tukua atu  na  kia
koutou.
  (2.)  Ka manaakitia e te "Puke" nga tao-
nga e homai ana e nga Pihopa e nga Minita
o nga Haahi  katoa, hei tohutohu, hei ako,
hei whakatupato, i nga iwi, i nga hapu ka-
toa o nga motu e rua nei.
  (3.) Ka manaakitia e te "Puke" nga tao-
nga o nga tangata matau ki nga whakaha-
ere, e whiwhi ai te iwi nae nga hapu ki te
matauranga,  e puta mai ai te pai te ora, te
rangimarie, te ata noho, i roto i te aroha o
tetahi ki tetahi.
  (4.) Ka manaakitia e te "Puke" nga tao-
nga o nga tangata matau ki te tohutohu, ki to

    8                  TE PUKE KI HIKURANGI.
  whakamarama  i nga ahuatanga e puta mai
  ai hematauranga nui, ki nga mahi ahu whe-
  nua, e puta mai ai hoki he ora mo te iwi me
  a tatau tamariki, me a tatau mokopuna i
  tenei ao.
    (5.) Ka manaakitia e te "Puke" nga tao-
  nga e homai ana enga tangata matau hei pai-
  nga hei oranga me nga iwi, me nga hapu o
  nga motu  e rua nei, i roto i nga mahi, me
  nga ture Kaunihera Whenua, Poari Whenua
  Kaunihera, Marae, Komiti Marae ranei.
    (6.) Ka manaakitia e te "Puke" nga ta-
 onga e homai ana e nga tangata matau, ma-
  rama ki nga mate uruta katoa e rere nei i te
  ao, e pa ana ki nga tamariki a te tangata,
  nga tohutohu e  pai ai te tiaki i te tinana, e
  pai ai te whakahaere i nga kai tika, i nga
 wai pai, me nga kakahu hoki hoi uhi i te ti-
 nana, i nga rongoa pai, tika ki nga ta matu
  katoa.
   (7.) Ka  manaakitia e te "Puke" nga tao-
 nga a nga tangata matau, ki nga ture katoa
 e puta mai ana i te Paremata o to tatau mo-
 tu, e tu nei i Poneke, hei ako i te iwi, me
 nga  hapu, kia mohio ki te ahua o ia ture o
 ia ture, me tona pai me tona kino, me nga
 mahi  e pai ai aua ture, e kino ai ranei aua
 ture.
   (8.) Ka manaakitia e te "Puke" nga ta-
 onga e homai ana e nga tangata whakatipu-
 tipu mahi Paamu, mahi Toa, Parakimete,
 mahi   Kaata Paki Kooti, ara, (Wiira-raiti),
 Humeke, Teera tui kahu taane wahine hoki,
 Teera mehe, Hanihi, me era atu tu mahi
 katoa, e puta mai ana he painga ki te tangu-
 ta, ki nga tangata ranei, ki nga iwi, ki nga
 hapu ranei. Engari me te mohio ano kou-
 tou, ki aua tu panui e puta mai ana he hua,
 hei oranga, mo te tangata, (ara, e kiia ana e
 te Pakeha aua tu panui he (Advertisement.)
 he utu mo  aua  tu  panui, ara, he  2 (3
 hereni me te hikipene, tae atu  ki ee 3/• he-
 reni mo te inihi kotahi e tae ana poa ki te
 5 ki te ono ranei nga rarangi reta i roto i te
 inihi. Ehara i te mea, he mea hanga noa
 ake tenei tikanga mo to koutou taonga, kao-
re, engari he tino kaupapa no nga Nupepa
katoa kai te ao e haere ana, a, koi ava hoki
te tino oranga o nga Nupepa Pakeha e ora
 nei.
   (9.) Ka manaakitia e te "Puke" nga ta-
onga e homai ana e nga tangata matau ki
te korero pukapuka Pakeha, Nupepa Pake-
ha ranei, kia whakaaturia hei  painga, hei
whakamarama i nga iwi, i nga hapu, me nga
tangata katoa, ki nga whakahaere a nga iwi,
me nga hapu Pakeha o te ao, e puta mai
ai he matauranga kia tatau ki te iwi Maori.
  (10,) Ka  manaakitia e te "Puke" nga ta-
onga katoa e homai ana kia mauria e ia, ki
nga marae  katoa e powhiritia ai ia kia peka
ki uta, whakaatu ai i nga taonga o roto o
nga whare Wananga  Maori o  nga tipuna
iho, o Tawhiti-nui, o Tawhiti-roa, o Tawhi-
ti-pamamao o te Hono i-wairua mai i Ha-
waiki, tae noa mai ki Aotearoa nei, me ona
whakatipuranga katea, tao noa mai nei kia
  tatau, hei whakaako hei tohutohu ki nga
  mea tika ki nga mea pai, e puta mai ai he
  matauranga  kia tatau, me o tatau uri katoa,
    (11.) Ka manaakitia e  te "Puke"  nga
  taonga tuku mai a nga tangata e pa ana ki
  o tatau aitua, me o tatau marenatanga, me
  nga whanautanga tamariki, me nga mahue-
  tanga taane wahine ranei, me nga weteka-
  nga ture marena, me era atu tu korero katoa
  e pa ana ki nga take penei me enei kua tu-
  hia ake nei.
    (12.)  Na, i tenei haerenga o to koutou
  taonga, i roto i te tau hou o to tatau Ariki
  1905, ki te uiui haere ki te ahua o ia iwi o
  ia hapu, me te whakamanawa haere hoki
  kia koutou, ki nga taane, ki nga wahine me
  nga tamariki, i te mea kua eke tahi nei ta-
  tau kei runga i te taumata o te tau hoou, e
  titiro whakamuri ai te whakaaro ki te piki-
 tanga mai o te tinana i te tau tawhito, me
 te whakamiharo ano te ngakau ki nga mahi
 pai i mahia e ia i roto i te tau kua hori ki
 muri, a, me te haku hoki o te ngakau ki
 nga mahi  kino i mahia e ia i roto i te tau
 tawhito.  Muri iho katahi ka titiro whaka-
 mua  te ngakau ki tenei wa roa, hei haerenga
 mo te tinana, e eke ai ki tera pae-maunga e
 tu mai nei i mua i o tatau aroaro, me te ko-
 re hoki o te ngakau e marama ki nga pai ki
 nga kino ranei, e tupono mai i roto i taua wa
 roa e Haerea nei e tatau.
   No  reira, koia nei ta te "Puke" e ranga-
 hau haere nei he kimikimi haere i enei tu
 ahuatanga o te whakaaro, hei utanga mo ru-
                              O                                                      
 nga i to koutou maunga tapu, te waahi i
 puputia ai nga, morehu i te tai nui a Ruata-
 pu, i te wa ia ratau i nga kaumatua.
   No te wa ia tatau nei kua waiho taua ma-
 unga, hei puputanga mo nga whakaaro, me
 nga maharatanga a te ngakau i runga i te
 rangimarie me te aroha o tetahi ki tetahi, no
 reira kia kaha koutou e nga iwi, e nga hapu,
 me nga tangata katoa, ki te homai utanga
 hei pikautanga maaku ki o koutou marae.
   Kia kaha hoki te whangai i au, ina tae
atu au ki o koutou marae, kia kaha ai au te
waha haere i nga utanga e whakaekea ana
ki runga i au. Ahakoa ki mai koutou he
porangi ta koutou mokai, e pai ana. he wha-
katauaki ano tona, "he ihu kuri he tangata
haere"  koia ta koutou makai  ka kohikohi
haere i nga kongakonga i ngahoro iho i o
koutou kainga, hei pupuri mai i te manawa
ka nguha ki te ara. He panui mau tonu te-
nei i nga wa kore utanga o te "Pake."
                 Kia ora tatau katoa.
        "Te Puke Ki Hikurangi."
WHAKAMARAMAI  NGA TURE
O "TE PUKE KI HIKURANGI."

  Kia tau raia kia koutou katoa te rangima-
rie, me te aroha noa, me te rongomau, e kii
ana te kupu a to koutou whanaunga, i muri
nei kia mau ki te Whakapono, na te Wha-
kapono i tu ai nga mahi, na nga mahi i tu
ai te Whakapono ae Amene.
     E nga iwi o runga i nga motu nei, titiro
   iho ki nga pa-tuwatawata o to koutou taonga
   i raro iho nei, koia nei he rama hei whaka-
  marama  kia koutou, mo nga tikanga e ahu
   mai ana ki to koutou taonga, koia tenei: —
                 TURE  1.
    E wha putanga o te "Puke" i te marama,
   ko te utu 16/- hereni i te tau; mo te ono
  marama  e 9/- hereni; mo te toru marama e
   5/ hereni.
                 TURE 2.
    Ko te tangata e tono pepa mai ana mona,
  me  tuku mai te moni 16/- hereni, e 9/- here-
  ni, e 51- hereni ranei, i te putanga tuatahi
  tuarua ranei; otira kai te ahua o te tono te
  tikanga.
                 TURE  3.
    Ki te tuku moni mai te tangata, nga ta-
  ngata, wahine, tamariki ranei, me tuku mai
  i nga  moni  Oota Poutapeta,  (ara Postal
  Note or Post Office Order ranei) me tuku
  mai kia Arete Mahupuku, me Raukura Ta-
  mahau c/o "Te Puke" Greytown North.
                TURE  4.
    Kia mohio ano nga kai tango pepa o te
  "Puke" ina tutuki te wa e puta atu ana te
  pepa kia ia, ka puta atu he takai whero te
  takai o waho o te pepa, he tohu tena kua
  tutuki te tau kia ia, a, kotahi putanga i muri
 iho ka whakamutua te pepa mona, ina kore
 e tae mai he whakaatu mana.
                 TURE 5.
    E kore e tau te hee ki nga kai-mahi o te
 "Puke"  me to koutou taonga, mo nga wha-
 kaaro a nga rangatira taane, wahine, e tuku
 mai ana kia panuitia e te "Puke," engari kia
 tupato ano koutou, kaua nga  korero kino e
 takua mai.     TUKE  6.
   Kaore e whakaae te Komiti o te "Puke"
 kia nama te tangata nga tangata ranei ki te
 "Puke."        TURE 7.
   Ka perehitia nga korero katoa e tukuamai
 ana kia panuitia e te "Puke" engari ko nga
 korero whakakino   ingoa tangata, kaore e
 whakaaetia.
                TURE 8.
  . Ko te tangata  kua whakaturia e te ko-
 miti hei whakahaere i nga tika mo te "Puke"
 ara, ko Pahira Anaru nao te rohe o Rongo-
 kako katoa, tae noa ki era atu takiwa o ru-
 nga i te motu nei, koia anake hei whakaha-
 ere mai i tera taha.
               TURE 9.
   Ki te tono mai te tangata he pepa mona,
 me penei te ingoa ki waho o te kawa.
         Ki Te Etita.
      "O Te Puke Ki Hikurangi."
                Box 20.
          Greytown  Wairarapa.

  Ko te alma tawhito ra ano, ki te maha
 nga korero ka inaha atu hoki nga wharangi,
 a te iti nga korero ka iti iho nga wharangi.
  Printed and Published for the Proprietors
by T.  RENATA at their Registered Printing
Office, Main-street Greytown Wairarapa N.Z.