Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 4, Number 21. 15 May 1902


Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 4, Number 21. 15 May 1902

1 1

▲back to top

2 2

▲back to top

3 3

▲back to top

4 4

▲back to top
      [NAMA 2I, O TE TAU 4.]\_\_\_\_\_TE  PUKE KI HIKURANGI MEI TAITE  15th 1902.\_\_\_\_\_\_[Wharangi No. 4]
   mano, taku manu tioriori o nga hau papanga
   rua, ko te tupe otu, ko te hau te horo, ka wha-
   kairi te toa, ranga tu atu ra e Wiri i ahau
   nga titahatanga i roto o kukuta, kei te aha
   to hara kei nga Rata nunui e tiki maewa ?
  Ma  koutou e whakamutu atu, kaati ka rongo
  mai koutou kua mate  a Wiripine,mihi mai
  tangi mai ki to koutou whanaunga, i mate
   mai ki te kukuta, kua haria mai ano e au ki te
   Parapara nei nehu ai Heoi tena koutou.
              T. W. Tiemi

                 Porangahau.
                       Maehe 21st 1902.
     Ka hui nga morehu o Ngaati-kere kia kite
  i te Apiha a te Kawanatanga ia Henare Pa-
   rata.
    Henare  Te Atua, ka whakatau mo nga
  aitua o Wairarapa,  ka mutu nga  aitua, ka
  whakamanawa  ki nga kaumatua o Waira-
  rapa, me nga kaumatua o Heretaunga, Na
  ratau nei ko te "Tiriti Ki Waitangi" Na ra-
  tau i hiki ko te whakapono ko te runga tenei,
  Ka whakaarahia ko nga whare Karakia' Ka
  whakaarahia ko nga Kai-whakaako ko nga
  kaumatua kua ngaro atu ra ki te po. Ka ha-
  ngaia e ratau ko  Pooti riri-kore, ko te hua-
  rahi ko te pakanga i runga i te motu nei, ka
  utaina ki runga ia Henare Matua, ona tika-
  nga katoa, ka tata ko Porangahau te rohe, ko
  te Iwi ma te kuri, ko te motu ma te tangata,
  te Iwi ma te kuri, ko te whawhai waiho atu i
  waho  o te robe o Pooti-riri-kore. ko te motu
  ma te tangata, te kaupapa ko te whakapono,
  ko te rangimarie, ko te ngakau e hereherea
  ana, ka hikitia e nga kaumatua hei Ingoa mo
  Henare Matua, ko Taketake-nui-o-rangi, ka
  Poropititia e Apiata, atu i Porangahau a Wai-
 rarapa  ko Whataroa, ka hangaia e nga kau-
 matua  he whare, ka huina te Ingoa ko Wha-
  taroa, kua tatu i naianei u tonu, na te Piri-
 mia i whakatatu, u  tonu i runga ano i te
 ngakau maru, i te rangimarie, i te ngakau e
 hereherea ana, ka mutu te whakamanawa mo
 nga kaumatua kua ngaro atu ki te po Henare
 Parata, tenei ano kua kite i te "Puke" ko
 koe te kai tirotiro mo nga takiwa o te Iwi
 Maori, haere mai mete tikanga i wawatatia
 o oku kaumatua kua ngaro atu ra ki te po,a,
 kua  tutuki i naianei, haere mai kia kite i oku
 hakuraratanga,  mau   tonu e  titiro, tenei
 kua tae mai a Pomare, me te ki mai ko ahau
 te weeti tuatahi, kei muri ano te weeti tuarua
 me te mooro, hei waahi e pakaru ai te rakau,
 ko koe tenei, haere mai kia kite i oku hee, i
 ruuri ko Keita Ropiha be mihi mo nga aitua,
 he mihi kia Henare Parata, E tautoko ana au
 i nga korero a taku tungaane i tu ake nei,ha-
 ere mai ki te titiro i oku hakuraratanga ka tu
 ko Ratima Wairoa, he mihi tonu mo nga ai-
 tua, me te whakamanawa ki nga kaumatua o
 Wairarapa, kia Tikawenga, kia Hikawera, kia
 Piripi Te Maari ina to ratau whare ko te poho
 o Kahungunu, to ratau marae ko Rongoma-
 raeroa to ratau takitaki ko Hautekohakoha ka-
 ti taku whakamanawa kia aku tuakana, Henare
 Parata haere mai me te tikanga i wawatatia
 ai e nga kaumatua kua ngaro atu ki te po, E
 tautoko ake ana i nga korero a te Tiamana i
 tu ake nei i te tuatahi, haere mai kia kite i
 ona hakuraratanga me ona iwikoretanga.
   Katu ko Tipene Matua, he maioha ano mo
 nga aitua me Henare Parata, haere mai kia
 kite i tenei kainga i Porangahau, rae ona mo-
 rehu he oti nei ano, haere mai i runga i nga
 korero e korero ake nei te Tiamana, kia kite i
 nga ngoikoretanga o nga tangata o tenei ka-
 inga, haere mai me te taonga i koroa e te wha •
 kaaro o Le hunga kua mate, ka mutu te ta-
 ngata whenua, Henare Parata, karanga e nga
 whanaunga ki te ahua o nga mate o Waira-
 rapa me te whakamanawa ake hoki ki nga ma-
 te o konei ekore e taea tatau te whakahoki mai
 o tatau kaumatua, engari ko a ratau tikanga
 e whakamanawa nei koutou i ora ake, kua tutu-
 ki o ratau whakaaro i roto i tenei ra, o nga
 kaumatua kua ngaro atu nei ki te po, na tatau
 i whakatutuki i te upoko o te Ika tae noa ki
 te Tai Rawhiti, nana i whakaae hei tikanga
 mo tatau hei tiaki i te toenga o te tangata me
te toenga o te whenua
   Te whakatauaki a o tatau tipuna, nui ta-
ngata e haere ana ki te mate, iti tangata i
mahue  ake ki te ao nei, rauhitia honoa, Ko
te Kaunihera Marae tenei, me te Kaunihera
Whenua, ma  tatau e whakakaha enei mahi,
Ko  ahau he kai arataki i te iwi, Kia kaha ki
te whakarite i ona tikanga katoa, Ki te kaha 
tatau te Tairawhiti he taonga no tatau, Ki te
kore e kaha era whakataukitia tatau e te iwi
Pakeha. "He aha i oti mahau e te iwi Maori.
     Tou whakatauaki "ahiahi tukaha, ata pa-
   horehore" E nga morehu o tenei kainga, Ka
   kino te whakatauaki nei, Ki te hoki mai ano
   Kia tatau, engari kia noho  tatau ki tenei
  whakatauaki.  "Te  kaha i toki, te pakari i
  te karaka, te uaua i te Pakake" notemea he
  nui te whakahawea a te iwi Pakeha, Ki to
  tatau Minita kia Timi Kara, e kore e taea e
  tatau te mahi enei tikanga, Koia kia kaha,
  notemea ko nga moutere o waho moana, Kai
  te hiahia ki nga ture i mahia e to tatau Piri-
  mia mo  Niu Tireni, Kua tono i naianei nga
  tangata whai whakaaro o nga moutere ki nga
  ture o Niu Tireni, Kia taka kio ratau moute-
  re; e te iwi he aha te take i whatoro mai ai,
  he mohio he kai reka, riro rawa ma te hemi-
  hemi e whakarongo te reka o aua tikanga,
  ka takoto ki roto ki te kopu o te tangata,
  kaore e kopupua. Me  korero au i naianei
  mo taku apihatanga, ae, ko ahau i Wairarapa
  te Wairoa ka mutu ko Apirana Ngata  i te
  Wairoa, tae noa ki ona mutunga mai, i nai-
  anei kua tata te kiia ko ahau mo nga takiwa
  o Aotearoa, me te Waipounamu ka nukuhia
  mo te ahiahi o te haterei te korero, kia haere
  ahau kia kite i o koutou marae.
  Ka rawe te haere a Henare Parata, Ka mo-
 mona te tangata, Ka momona hoki nga kupu,
  tae ana ki te hemihemi tatu ana ki te Kopu,
  ahuareka ana nae te mea e takaro ana te ta-
 ngata Ki taana tamaiti me taana wahiue.
   I te mane 25, Ka haere te Tiamana o te
 Komiti Marae o Porangahau Henare te Atua
 me  Henare Parata, Ki te tirotiro i nga kai-
 nga i te ahiahi ka huihui ano nga morehu
 ka tu a Henare Parata ka whakamarama i
 te ahua o  nga kainga, ko Pokakanui he
 kainga pai he tairanga ki runga, waahi paku
 nei, ara, Ko te whare Maori me whakakore
 atu, Ko o koutou kainga he pai, engari ko to
 koutou taone me whakaotioti ia au e titiro ana
 ki te ahua o te tu o nga whare, te pamamao o
 nga takiwa, taka whakaaro me takoto koea
 te taha ki te hiwi, kia rite ano ki ta koutou
 i whakarite ai te rahi, e kiia nei e koutou 100
 eka mo te taone, ki te oti ia koutou e pai ana
 he mea pai ano te tuku atu ki te Minita, kua
 oti ia koutou te whakarite te rahi o te taone
 100, eka, ma te kawana e tuku mai taana
 whakapumautanga.
   Kua titiro ahau i nga rori i waenganui i te
 taone, era e takoto pai, otira kai konei  te
 Tiamana me te Komiti Marae, hei whaka-
 haere i nga waahi e takoto kino ana, me te
 titiro i nga rori i waenganui o te taone, me
 nga awa rerenga wai o nga ron, rae te awa
 ki waenganui o te taone, otira ma te ringa
 ke e taea ai te mahi nga painga katoa, ko
 tatau ko te Iwi Maori, ma te werawera ana-
 ke ka whiwhi ai, haaunga ano ia nga mea
 whai taonga, otira ki te oti to koutou taone
 tera e taea e koutou te nama he moni ki te
 Kawanatanga, hei whakapainga i to koutou
 taone, tera etahi tikanga e hoki ai ia koutou
 taua moni, kei nga weriu o nga whare e tu
 ana i te pora o to koutou taone, me era atu
 whare Maori i waho o te pora o te taone, me
 apiti ki to koutou kaha tetahi waahi, ko nga
 moni weriu o to koutou taone, me takoto ko
 koutou tonu hei tiaki, tera atu etahi moni,
 ko nga moni whakawa raruraru, e whai ka-
ha ana koutou ki te whakawa i o koutou ra-
 ruraru, ko ena moni katoa me takoto topu i
 to koutou Komiti me te Tiamana, otira kei
 te tuunga o te Paremata he hui topu kei
 reira, teta e hikitia ki Papawai taua hui, o
nga Kaunihera  katoa, ko te Apiha kei konei
ko te Tiamana me tona Komiti, hei torotoro
i o koutou kainga, engari kia ngawari te ha-
ere, he wai ia nei he mama ki te utu mai ka
inu. Tena ko te moni, ma te hama ka ku-
ru atu ki te kohatu, ka taka mai ai ko te hi-
kipene, e ki ana toku Iwi he karara ia te
moni e kore e mau i te Iwi Maori he whakai
ia na te Pakena. Mo te tono a Ripeka mo
to koutou Poraka, nukuhia kia huihui kou-
tou  nga tangata  katoa  o to koutou Po-
raka, ki te puta wawe i nga Kahiti, me haere
koe ki te nuku. Whakaaetia ana e  Ripeka,
i muri ia Henare Parata, ka tirotirohia ano
e te Komiti me te Iwi, me haere a Henare
Te Atua me Heemi R. Rapaea, me Ratima
Wairoa ki Kairakau Waipawa, ki te Waipu-
kurau, ko nga take i oti hei mau ma ratau,
tuatahi ko te 100 eka mo te taone, tuarua ko
t moni ruuri, tuatoru ko nga eka o waho i te
100 eka, kia noho topu nga eka o ia hapu
o ia hapu, i nga eka ano i whakataua e te
Kooti mo ia o ratau, tuawha ko te pukapuka
whakahau a te Tiamana o Tamatea, kia pa-
tupatua, kia tahutahuna nga mea kino o nga
   Marae, whiriwhiria ana e te Komiti. nao to-
   no ki te Tiamana o Tamatea, kia tukua mai
   he paitini Kiore, i runga ano i te mea ma te
   Iwi ano e utu aua paitini, whakaaetia ana e
   te Komiti me te Iwi kia kawea enei take ki
   Kairakau, Waipawa, Waipukurau, a, ka ra-
   ruraru ano i etahi, ka hanga ano te tipuna
   nei a Kere ona whakatauaki, e 4 Kore kaita-
   hi Kere kainga ke, Kere tipi whakairo, kai a
  Kere  te ngahuru, ngahuru  noa a':u ; kua
  whakaaro te  Iwi kia karangatia to Tiamana
  o Tamatea  hei titiro hei wewete i nga raru-
  raru i runga ia ratau, haaunga ia a Hare Pa-
  rata ka tonoa ano ia i runga i tenei raruraru
  ka 4 tau e raruraru ana mo Porangahau No2
  B, kua oti i nga kaumatua te marama hei
  huinga, ia Heta Matua, ia Tipene Matua, ia
  Hemi Te Urupa. Hei a Mei te hui.
    E "Te Puke Ki Hikurangi" me  ou kai-
  whakahaere, kia ora i roto i nga mahi tohu
  a to tatou Ariki, me te morehutanga o tatou
  kaumatua.
              Na H. Te Atua.
         Tiamana o te Komiti Marae.

                  Te Whaiti.
                    Aperira 17th, 1902.
    Kia T. Renata. E  hoa tena koe, me  to
  Komiti whakahaere i te taonga o te Iwi ara,
  o nga motu e rua o Aotearoa me te Waipou-
  namu kia ora tonu koutou.
    Tenei tetahi korero maau  e uta atu ki te
  waka o te Iwi ara kia te "Puke." I te wiki
  kua hori ake nei ka haere tetahi Tia (Deer)
  ki te haereere i nga waahi i hiahi ai ia tupono
  tonu atu ki tetahi kainga, ko te Houhi te
 Ingoa ka kitea e nga kuri o taua kainga te
 Tia nei katahi ka whaia e nga kuri, ka oma
 te Tia nei, he roa ano ia e oma ana ka hoki
 mai ano ki taua kainga, Rokohanga mai ko
 tetahi tangata i reira, katahi "ka tukia ka
 werohia" tu tonu ki te kuhaa. kote mahi a
 te Tia nei he tukituki i te tangata nei, katahi
 ka hopukia e ia nga pihi o te Tia nei, ko ona
 hoa he nui atu te mataku, Ka pekena atu e
 tetahi o ratau, ko Paora Te Whaiti te Ingoa.
 ka mau  ki nga pihi, ka whatiia te kaki o
 te Tia. ka mate Ko te Tia nei he puuru ko
 aua Tia he mea rarata tonu, na tetahi pakeha
 o te teihana o Karatia, ko te Ingoa o taua
 Pakeha ko James Grant, E hoa kanui te kino
 o tenei ta mea o te Tia, kaore rawa i penei te
 kau, kanui tekau puihi o konei kaati kaore
 ano he tangata i mate.
           Na  Matenga Hoori.

               Porangahau.
                   Maehe 25th, 1902.
   He panui i puta i te nama 17 o te tau
 tuawha o te "Puke Ki Hikurangi" wharangi
 1, e whakaatu ana i te whakatau a te Hupi-
 rimi Kooti, a Ta Rapata Taute, i runga i te
 Keehi Piira mo te Wira a Rawinia Tukeke;
 he whakapai mo   tenei panui, ka kite nga
 ngakau kuare, e taku hoa nana tenei panui
 kaore nga tipuna e mohio ki tenei mea ki te
 Wira me ana whakaotinga i te Kooti i te pii-
 ra Kooti me te Hupirimi Kooti, ka tutuki ana
 mahi mo te whakatau a Ta Rapata Taute i
 nga whenua i tatakutia, ka mahi te Pakeha i
 ana tikanga maha, heoi ta nga tipuna he oha-
 ki he tuku, be mea nui enei ki nga tipuna he
 mea tapu  tuku iho ki o ratou Whakapapara-
 nga te ohaki, ka ohakitia ki te tangata e
 mohio ana ia te ra e tika, whanaunga tata
ranei tamaiti ranei nana, taina ranei nona,
 ka ki iho kia manaaki i te Iwi, kia aroha ki
te tangata, kia mau ki te Whakapono, te tu-
ku mo  te tawhiti kiore, tuku mo te tahere-ta-
nga manu, tuku mo  te putake karaka, tuku
mo  te pa tuna, tuku mo te papa karengo, tu-
ku mo te rua koura, tuku mo te hiinga ika,
tuku tapa-kuha, tuku ohaki ranei; i runga i
te tiaki pai a te whanaunga, a te whanaunga
pa mamao  ranei a te uri tata ranei, aku whe-
nua aku taonga kia koe me o taina me o ta-
mariki, ko nga ohaki me nga tuku a oku ti-
puna kaore  e he enei tikanga a ratou, otira
kihai a Rawinia Tukeke i wareware ki nga
tuku ki nga  ohaki a ona tipuna, otira i ki
ano ia ko te Wira te mea tika i naianei, koia
ka Wirangia ona whenua me ona taonga kia
matou ko aku tamariki me aku taina, e taku
hoa nana nei tenei panui, e 23 oku tau e tia-
ki ana ia Rawinia Tukeke, kaore rawa nga
tamariki a tona tungaane e noho ki te tiaki i
taua kuia tae noa ki tona matenga, ina kua
rongo ahau kua tuku putihana ano ki te Pa- •
remata mo taua Wira a Rawinia Tukeke, a
kei te mahi i etahi mahi whakamataku i roto
i te Ture Kaunihera,  e kiia nei rauhitia te

5 5

▲back to top
       [NAMA  21, O TE TAU 4.]      TE PUKE  KI HIKURANGI, MEI  TAITE 15th 1902.       [Wharangi No. 5]
   tangata me te toenga whenua, kua mahia e
   te taha kia Topi te Kuru ma kia tuhituhi a
   Wi  Matua i tetahi pukapuka e kiia ana kaore
   ia Rawinia Tukeke tenei Wira: mo wai hoki
   tona he o tenei kaumatua o Wi Matua, hei
   whakahe  ano i tona tinana me ana.korero
    tika i te aroaro o te Kooti.
     E   ''Te Puke Ki Hikurangi" me ou kai-
   whakahaere,  kia ora ma te Atua koutou e
   tiaki e whaka-kaha.
            Na Ripeka Nohoturuturu.

              Ruapaka Havelock.
     Aperira 24th 1902.
     Ki te Etita tena koe, me te hunga mahi
   ia te Puke,  Kia ora koutou katoa.
     He kupu atu naku mo te reta i tukua atu
   na e au, Kia panuitia, mo te 24 o nga ra o
   Mei, te hui ki te Ruapaka nei, tenei hoki te
   waea a te Minita Timi Kara, Ka tukua atu e
   au, me taana ra rao taua hui.
             Kia Haimona Patete.
                Canvastown.
     E kore au e tae atu i te 24 o nga  ra o
   Mei, i pai atu ki te waiho mo nga ra whaka-
   mutunga o Hune
                 Timi Kara.
   heoi ko ta te Minita te ra mo taua hui ki ko-
   nei, ara ki te Ruapaka waahi o Havelock,
  ara, kai te 2S o nga ra o Hune te ra tuturu
   mo taua hui, ko nga ra hei taenga mai rao
   nga tangata, hei te 25 26 27, o taua marama
   ano.
     Haere mai e Ngaai-tahu ki te tonga, haere
   mai e Ngaai-tahu ki te ratou, haere mai  wha-
   ia mai te reo e koroki atu nei i tenei pito o
  tu ara o Mangatawai e tionga atu nei i ranga
   i Arapaoa, haere mai whakaritea te tangi a
   te Matuhi, i perea mai ra te pere i te Tai-
   rawhiti, i roto i nga ra ka hori ki mari, te
  tuunga  ki te Matuhi, ara, kia Tamaiharoa,
   koia nei te tangi, Tuia ! Tuia ! Tuituia !
    Haere mai ka tutuki nga kupu o runga i te
  motu   nei i korerotia ai i roto i nga ra ka
   tiori ki muri, ina e hoea mai nei e te Tai-
  rawhiti, ko Kaunihera te Ingoa, te Iwi hoea
  mai ! hoea mai ! ki enei o nga morehu o te
  whare  o Iharaira e karunga atu nei i runga i
  Arapaoa.  Heoi ano.
              Haimona  Patete.
            Tiamana o te Hui.

         TE RETA O MURI.
    Kua nuku te marae mo te hui kei Waika-
  wa Picton, he waea mai na te Minita i te 25
  o Aperira, me whakatuturu te marae ki te
  waahi ngawari hei taenga atu mo nga Iwi,
  heoi i Waikawa au i te 3 o Mei  nei, i te
  whakaatu i te waea a te Minita, kitea ana he
  matara rawa a te Ruapaka, ahakoa ko te
  marae tuatahi tora i panuitia mo te hui, heoi
  i te tirotiro a Ngaati-awa menga hapu,
 whakataua ana i runga i te ahua o nga kupu
  a te Minita, me tu taua hui ki Waikawa.
             Haimona Patete.
          Kai-whakahaere o te hui.

                   Te  Whaiti.
                    Oketopa 12th, 1902.
    Ko te ra tenei i hui ai to Komiti, ara, te
 Kaunihera Marae o te Whaiti takiwa o Ma-
 tatua, no te ahiahi i te 8 o nga haora ; no
 te whakapuaretanga o te whare o te Komiti,
 ngaro ana a te Tuhi Pihopa tetahi o nga me-
 ma o te Komiti, no te ngaronga o tenei, ka-
 tahi ka pootitia he riiwhi rao tona tuunga,
 ko nga tangata i whakaingoatia hei riiwhi,
 ko te Matekuare Te Hira, ko Matiu Whata-
 nui, ko Tepene Hipirini ; no te pootitanga
 tokotoru ia te Matekuare Te Hira, kotahi ia
 Matiu Whatanui,  kotahi ia Tepene Hipirini.
   Tu ana ko te Matekuare he riiwhi mo te
 Tuhi Pihopa, i tenei nohoanga o te Kauhihe-
 ra.
   Ka  tu ko  te Wharepapa  Whatanui,  ka
 whai kupu. E tu ake ana ahau e te Komiti,
 he hiahia noku kia pootitia tetahi Tiamana
 mo to koutou Komiti, me te Hekeretari, kia
wawe  te noho marama koutou ki o koutou
turanga. Me whakariterite nga mea e taea e
tatau te whakahaere i naianei, e heke ana.
  Ka  tu ko te Matehaere Whatanui, ka mea,
e tautoko ana ahau i nga kupu a te mema :
Honore, e heke ana.         -             :
  Ka  tu ko Peraniko Kapeta, he tautoko, a, i
whakaaetia ana rae pooti he Tiamana.   
  Ko  nga  tangata i whakaingoatia mo te
Tiamana, ko te Tuhi Pihopa, ko Ngapuhi i
Irihei, ko Matehaere Whatanui, ko Matenga  ]
Hori, no te pootitanga, tokotoru ia Ngapuhi ]
i   Irihei, kotahi ia te Matehaere Whatanui, ko
  tahi ia Matenga Hoori, tu ana ko Ngapuh
3  - Irihei, hei tiamana i runga i ta te pooti i kite
i    ai.
i    Ka  tu ano a te Wharepapa, ka mea, km
  marama  tenei, ara, to koutou Tiamana ; <
   mea ana ahau me  pooti ano he Hekeretar
    rao to koutou Komiti, kaore i roa te korero
i  tanga ka pootitia, tu ana ko Matenga Hoor
    te Hekeretari o te Komiti. I te mutunga o
   enei ka tu a te Wharepapa, ka whai kupu
     Kia  ora koutou e te Komiti, i te mea kua
   uru nei tatau ki nga whakahaere a te Pake-
   ha, e ora nei tona tinana, e oti nei ana wha-
i  kahaere, pewhea te taumaha ka taea, na tenei
   tikanga i taea ai, ara, nga mahi nunui o te
  Koroni, ara, na tenei Ingoa na Kaunihera,
  kaati he mea pai rawa  kia kaha tatau ki te
   hapai i ona tikanga ; e tamariki ana to tatau
  Kaunihera, me  mahi ano i nga mahi o te
   tai-tamarikitanga, kia kaumatua ka hopu ai
   i nga mahi o te kaumatuatanga. He mea
   ake taku, e pai ana kia whiriwhiri te Kauni-
   hera i tetahi waahi e pai ana ki te titiro me
   te whakaaro hoki hoi taone Maori mo tenei
   Iwi, kia taea ai te whakapai nga whare, e
   heke ana. .
     E hiahia ana ahau e te Komiti me te Iwi
   hoki, kia kohikohia e tatau he moai hei pu-
   nga mo  te Kaunihera, Lei whakahaere mo
   nga mahi a te Kaunihera, e heke ana.
     Ka tu ko Raharuhi Puritia no te Iwi tenei
   tangata., ka whai kupu, e whakaae ana ahau
   ki te korero  a te  Wharepapa,   e ki nei kia
   whakahaerea ko tenei take, notemea kua nga-
   ro a Harehare ; me tapiri ata au ki taau e ki
   nei, me kohi he moni ma te Kaunihera hei
   whakatika mo  nga raruraru e pa ana ki te
   Iwi, as, taku moni hei kohi maku 2/6, kaore
  au e whakaroa, e heke ana.
     Ki tu ko te Whatanui Raputu, ka whaka-
  pai ki te Kaunihera me tana karanga, e tau-
  toko ana ahau i te motini, e heke ana.
    Ka tu ko Purukamu Te Aohia, ha tautoko
  me  tana karanga kia ora te Kaunihera, e he-
  ke ana.
     Whakaaetia  ana  kia kohikohi, kohi tonu
  atu i taua po, kaore ! rikarika, nga moni.
    Ka tu ko Matenga Hoori, ka whai kapu,
  he whakamiharo taaku  kia koutou e te Iwi,
  ki to koutou mama ki ta whakarite i te hiahia
  o te Kaunihera, i whakatakoto atu nei ki o ko-
  aroaro, i mahara ahau e kore rawa e inaina i
  a koutou  tenei patake. E  penei ana enei
  moni, ka noho tonu i waenga ia tatau, mo
  nga raruraru puta ohotata ; he tikanga pai
  rawa tenei mo tatau, mehemea e hiahiatia
  ana e tatau tetahi wai pea? kia tae mai ki o
  tatau whare, ma tenei moni e whakamahi,
  mehemea  ra e taea ana e aua moni, ehara
  tenei tikanga i te mea hei pai mo te tangata
  kotahi, engari mo te katoa, mehemea ra ka
  puta.
    Ka tu ko Ngapuhi Irihei, e whakaae ana
  ahau ki te korero a te mema Honore i tu i
 mua  ake ia ahau nei, mo tana e ki nei kia
  tirohia e tenei Kouaiti he Papakainga mo nga
  tangata o tenei Iwi o Ngaati Whare, e penei
 ana taku kupu, kaore hoki he waahi pai i tua
 atu i konei, ara, i Waikohikohi nei hei tunga
 mo  nga kainga, e heke ana.
   Ka  tu ko te Matehaere, he tautoko, ko Pe-
 raniko he tautoko, ko Matekuare he tautoko,
 ko Matenga he tautoko.
   Paahitia ana tenei take, me tu ki Waiko-
 hikohi te Papakainga, mutu  tonu iho puta-
 puta ana te Komiti katoa.
                   Pepuere 12th, 1902.
   Te huinga tuarua o te Kaunihera Marae o
 te Whaiti me te Iwi katoa, ehara i te Kauni-
 hera te putake o te hui, engari na te Iwi, he
 take ano, engari i runga i te ngaronga o Ha-
 rehare kaore i tae mai ki te hui, nukuhia ana
 ta ratau korero mo tetahi po. Tu ana a te
 Wharepapa  ka mea, kua kore i whakahaerea
 te putake o totatau huinga mai ki konei, i te
 ngaro o Harehare, kaati tenei tetahi putake
 hei mahi ma tatau i tenei po. Notemea ko
 nga Iwi katoa o te Rawhiti me te taha tonga,
 kua hopu i tenei taonga i te Kaunihera me te
 whakahaere  i ona tikanga, ko tatau kua
 whakaingoatia, engari kaore ano i mahi i ona
 tikanga, he timatanga tenei no tatau ki te
mahi  i ona tikanga, ara, i tenei ahua, he pai-
nga i tenei ahua, engari e tino mohio ana
ahau he painga kei roto i tenei tu whakahaere,
e neke ana.
  Ka tu ko te Whatanui Raputu, e whakapai
ana  ahau  ki te Kaunihera, ki te mahi a te
Kaunihera e whakahaere  nei i te ora mo te
Iwi, mehemea  ra he ora mo tatau kei roto,
    engari ko koutou ko nga tamariki e mohio
i   ana ki nga tikanga o roto i tenei whakahaere,
i   ko matau ko nga kaumatua  hei tapiri atu ia
    koutou, kia  ngawari ta koutou haere, kaua
  matau te Iwi e whiua kinotia, ata tohutohu-
5   tia mai matau, notemea he tikanga taimaha
i   rawa i nga kaumatua te whakakore he ahi ki
    roto i toua whare i tona whare, koi ra te ora
i  o nga kaumatua he ahi mo te wharepuni, ma
   koutou  ano e ata titiro e ata whakahaere,
    kana matau nga kaumatua e whiua kinotia,
    e heke ana.
     Ka tu ko Pihopa Tamehana, ka whai ku-
    pu, kei te pai te mahi a te Kaunihera, e wha-
    kahaere nei i te tikanga hei whakahaere mo
    tatou, kaati ko koutou ko ngatamariki kei te
   mohio  ki nga ritenga o tena mahi, me ona
    whakahaere  katoa, heoi ta matau ta te Iwi
   he awhina atu i a koutou mahi e te Kaunihe-
    ra, kia ora, e heke ana.
   • I te mutunga o te kohi moni, ka tu ko te
   Wharepapa,   ka whai  kupu,  e pai ana kia
   whakahaere  tatau i te Papakainga mo tatau,
   me whakatau hapu me pewhea ranei, e heke
   ana.
     Ka tu ko Matenga, e mea ana ahau kaore
   e pai te whakatau hapu te noho o tenei taone
   Maori, notemea  tera e puta be raruraru i ru-
   nga  i taua tikanga noho ; akuanei tokorua
   tokotoru ranei e hiahia ana ki te waahi ko-
   tahi, tera e ngangau ; e hiahia ana ahau me
   tango tikiti nga tekihana mo ia tangata mo
   ia tangata, kaore rawa e taea te whakararu-
   raru i tenei tikanga, whakaae katoa te Komi-
   ti, paahitia ana me tango tikiti nga tekihana,
   e heke ana.
     Ka tu ko Himiona  Tikitu, ka mea, taaku
   kupu tuatahi he whakapai atu ki te Kaunihe-
   ra, i te mea kua riro ko koutou hei tohutohu
   mai i te Iwi kia tika te haere i runga i nga
   huarahi i homai e te Kawana, kaati e wha-
   kaae ana  ahau ki te kohikohi moni, engari
   tera ano te wa e haere atu ai au kia koutou,
   kaore i naianei. E kore  rawa te tangata e
   kaha ki te rere ki waho o te Kaunihera, kua
   kapi katoa te ao i te Kaunihera, no reira kao-
   re be putanga mo te tangata ki waho.
     Taku  kupu  ki te Kaunihera, taihoa e ta-
   ngotango nga tikiti mo te Papakainga, me
   ata hiki utu kia mene katoa mai nga tangata
   ka whakahaere ai tenei, e heke ana.
     Heoi kaore i maharatia te-korero a Himio-
  na.  Heoi he nui ano nga mahi a te Kauni-
   hera, engari me mutu i enei.
        Na Matenga Hoori.  Hekeretari.


  TE MATENGA O NGA MAORI I TE HONI.
    Ko tenei e whai ako nei, G whakaatu ana i
  te matenga o  etahi Maori i te honi, i tetahi
  waahi e tata ana ki Moriniwira i te takiwa o
  Akarana. :—
   Ko  tahi tetahi Maori i ki. era ia e ora mo
  nga tau 100 rau, heoi kihei ia i tae ki te haa-
  whe o taua oranga i kiia ra e ia, ka pa mai
  tetahi mate ki a ia, katahi ka ki ata ki ona
  hoa, kaua rawa koutou hei maharahara mai
  ki a au, a, kaua hoki hei whakamaunga-nui
  ia koutou ki te haere mai ki te torotoro mai
  i a au, i te wa e noho ana ia koia anake i roto
  i toua whare, katahi ia ka ki ata ano ki ona
  hoa, maana ano e kimi he urupa hei okiokinga
  mona, ka mohio atu ona hoa ki te ritenga o
  taua kupu a to ratau hoa, ura, ki te tata ia
  te mate ka ata haere ia ki roto i te rua-koiwi
  ono tipuna takoto ai. Kaati i te Paraire o
  taua wiki ano ka ngaro taua tangata, katahi
  ka haere nga Maori tokowaru ki te kimi i ta-
  na tangata, a po noa, kihei i kitea katahi ka
 haere taua tokowaru ki roto i te whare o te
 tangata ? kimi ra ratau moe ai, i taua wa he
 nui atu to ratau mate kai i te roa rawa o te ra
 e haere aua kaore be kai, katahi ratau ka ki-
 mi  kai ma ratau, ka kitea e ratau nga pouaka
 honi o te kainga ra, katahi ratau ka kai, ki-
 hei i roa ratau e kai ana, ka pa mai he mate
 kia ratau, ka mohio ratau ko te take o to ra-
 tau mate na te honi, ko nga honi i kainga ra
 e ratau he mea mahi e nga Pii i nga Puawai
 o nga rakau  paitini o te ngahere. Kaore i
 roa i muri iho ka mate tokorima o te Iwi nei,
 ko e tokotoru i ora whakauaua ake, i runga i
 to ratau makanga. Heoi i tonoa ano he ta-
 kuta  he  Pirihimana,  hei titiro i te mate o
 taua hunga, kitea ana he Paitini no nga honi
 te take o te mate o aua tangata, ko aua ta-
 ngata e tino mohiotia ana e nga Pakeha o te
 Moriniwira me nga Maori  hoki, ko ta ratau
 mahi he pikau harakeke mai ki te Mira Ha-
 rakeke i reira.

6 6

▲back to top
                      

      [NAMA  21, O TE TAU 4.]\_\_\_\_\_\_TE PUKE  KI HIKURANGI,   MEI TAITE  15th 1902.\_\_\_\_\_  [Wharangi No. 6]
         Mangawhio  Aperira 4th 1902.
     Ki te Etita o te "Puke Ki Hikurangi" te-
   na ra koutou ko tamariki, e mahi mai na i
   te mahi pakeke, i te taonga a te Iwi  nui tonu,
   heoi tenei mihi. Kua kite iho au i nga ku-
  pu i tukua mai nei e koe, i roto i a te "Puke"
   i te matenga o tatau tuakana, e takoto mai
   ra, i te parekura ki Awherika. Haere ra e
   hoa, ma, i runga i te huarahi tika i whakaae-
  tia ai e te Iwi nui tonu, i mate koutou i ru-
  nga i te hapaitanga, i te mana o te Iwi nui
  tonu, o te Emepaea nui o to tatau Kiingi o
  Eruera vii, me te rongo toa o te Koroni o
  Niu Tireni. Haere ra e nga  tuakana  i te
  huarahi o nga whakapaparanga kua pahure
  kei muri, heoi ru taku tangi kia koutou.
     K to Etita me tuku tonu e koe tenei reta
  aku, kia panuitia e te "Puke" kia tae atu ai
  ki nga tangata e haere ai a te "Puke" kia
  kite iho ai to taua hoa aroha a Petera Wha-
  kahoro, o te Uhi Wairoa. E  hoa  e Petera
  Whakahoro kua kite iho au i o kupu moku,
  i roto ia te "Pako" Nama 1S o to tau tuawha,
  wharangi 8. I timata o kupu rorirori moku
  i to korenga e mohio ki tenei kainga, ki Ma-
  ngawhio, ki te waahi i noho ai an, kaore ho-
  ki etahi tangata i te mohio ki nga Pa katoa
  o nga motu e rua nei, o Aotearoa me te Wai-
  pounamu, a, kia mohio rawa ko  koe '? e ki
  mai nei koe he matapo au, maa au e arahi
  ki te korero, kore rawa atu au e pai ki te mau 
  i o korero he, koi kataia, uu e te tokomaha,
  ka hinga au ki te marae, i tika taku whakahe
  mo to panui tuatahi, i ki noi hoki etahi o ku-
  pu kua tae atu nga  korero a nga tangata
  matau  o nga motu e rua ki to aroaro, i aitia
 ki runga i te moenga rau Kawakawa, ko eta-
 hi he mea  kai-hamu mai no tawhiti, ka ki
  koe nan anake nga korero tika, o whare Wa-
 nanga  kai Hawaiki tetahi, kai te moana-nui-
 a-kiwa tetahi, to taumata whangai whetu kai
 ranga  i Lo pa i te Uhi ; e hoa o Petera he
 whakahe  va tenei nau no, ao, i whakahetia o
 au i runga i enei kupu au taua kupu au, kao-
 re koe i ki na mea nga korero he, engari na
 katoa, nu reira an ka uru ki te whakahe, ko
 au hoki me Hakopa Kapo, me Hera Panati,
 me Roa Tenaihi nga mea e tuku korero ana
 ki roto ia "Te Puke" o ko nei i taua takiwa i
 taua panui au. i tenei panui au kua ki mai
 koe kia au kia tirohia e an i nga Karaipiture
 i to 1S o nga upoko o Kahungunu i te S o
 nga rarangi, te tangata e whakanui ana i a ia
 ka whakaititia ; e hoa o Petera i whea e nga-
 ro ana ia koe tenei Karaipiture, i to tuhinga
 ai i o kupu whakahe whakahihi, i to panui
 tuatahi i whakahetia ra e au, kaa patu tenei
 Karaipiture i tuhia mai nei e koe i o kupu i
 roto i o panui e rua nei. Me korero ake au
 mo to kupu Karaipiture, ki taaku i mohio ai,
 1d tenei moa tapu ki te Karaipiture, tuatahi,
 ho kupu  kia Noa i muri iho o to waipuke,
 tuarua, be kupu kia Aperahama, tuatoru, ko
 te papa o te Kawenata kia Mohu ka huaina
 ko te Kawenata tawhito, i te takiwa ia te Ka-
 raiti ko te Kawenata hoou ; na enei Kawena-
 ta e rua nei i whakaatu ki a au nga Karaipi-
 ture me nga  tangata o taua tikanga, nga
 Poropiti nga Apotoro, me nga ingoa o nga
 Poropiti me nga ingoa o nga Apotoro, kore
 rawa to Kahungunu ingoa i roto i enei Ka-
 wenata e rua nei, kaati nga kupu e ki nei koe
 he rorirori au, he matapo au, kore rawa aku
 kupu i taea e koe te whakahe, i tahuri noa
 iho koe ki te riri, kaati kua oti ia au te huihui
aua kupu au, i runga i tenei whakaaro oku,
he tika no aku korero mo runga i o kupu, i
pouri ai koe, i whiua peratia ai e koe o kupu
moku, ko etahi o nga tipuna e korero mama
koe, noku aua tipuna, e toru nga mahaki na
kai au anake, mahaki a Tauhei, mahaki a I-
ranui i whanau ki Kaimata, mahaki a Ra-
 kai Hoea. Heoi ano.
            N. W. Te Ata.

        PITOPITO-KORERO.
    NGA TAU MO TE MARENA.
                              0
  Ki etahi Iwi e rereke ana te ahua mo te
moe  o te taane i te wahine, a, o te wahine
ranei i te taane, ara, e penei ana :— Ki te
Iwi o Ohitiria kia tae nga tau o te taane me
te wahine ki te 14 ka ahei noa atu raua ki te
moe.  Kia Tiamani me tae nga tau o te tane
ki te 18 ka ahei" ai ia ki te moe, wahine ; ki
Peratiama me • Wiwi, ko nga tau o te taane
ka  ahei ai ki te moe wahine kia 16, ko te
wahiae  kia eke ki te 15 ; Kaati ki Takei he
rereke, ko te Ture o reira e penei ana, ko nga
tamariki taane wahine hoki kua kaha ki te
  haere, a kua ahua mohio hoki ki nga tikanga
  o te Whakapono,  ka ahei raua ki te moe hei
  taane hei wahine ; ki Huitirana me Peina
  me  Kiirihi, ko te pakeke o te taane, ka ahei
  ai ki te te moe wahine kia eke ki te 14, ko te
  wahiue  kia tae nga tau ki te 12 ka ahei ai
  ki te moe taane ; ki Ruhia me nga Hakona
  me eke nga tau o te taane ki te 14 ka ahei
  ai ki te moe wahine, engari ko te wahine kia
  2 tau te pakeketanga atu i te taane; ki Ha-
  ngari ko nga tau o te taane me te wahine ka
  ahei ai raua ki te moe hei taane hei wahine,
  i runga ano i te ture o te Haahi o Rooma i
  tuku ai ki reira ara ko te taane mo eke nga
  tan ki 14, ko te wahine ki a 12 ka ahei ai
  raua ki te moe hoi taane hei wahine, no muri
  mai katahi ka whakahetia e nga kai whaka-
  haere o te Haahi, ka kiia ko nga tau tika mo
  te taane ka ahei ai kia moe wahine kia eke
  ki te 18, ko te wahine kia eke ki te 15 nga
  taa ka ahei ki te moe taane.

    I te koata tuatahi o tenei tau 1902 ; 136,-
  970 nga moni  Oota Poutapeta i hokona e
 nga Poutapeta katoa o te Koroni nei ki nga
  tangata, ko nga moni o roto i aua moni Oota
  Poutapeta e £43,758 pauna, ko nga moni
  Oota Poutapeta i hokona ki nga tangata i te
  koata tuatahi o te tau 1901, 127,137, a, ko
 nga moni o roto i aua moni Oota Poutapeta
  e £40.535 pauna.

   Ko  te maha o nga waea i patupatua i tenei
 Koroni  i te koata tuatahi o tenei tau 1902, e
 825,2S2; a, i te koata o tera tau 1901 te ma-
 ha o nga waea i patupatua e 788, 642. Ko
 nga waea  tere (Urgent] .e 46,402; ko nga
 waea toro moana e 88,107, ko nga waea Ka-
 wanatanga e 7G,27o. Ko nga waea tere (Ur-
 gent} me nga waea toro moana (Cable) o te
 koaea tuatahi o te tau 1901 100,543, ke te
 whakaatu tenei o te maha o nga waea i pa-
 tupatua i runga i tenei koroni i te koata tua-
 tahi o tenei tau, a i tino kaha rawa ake te pi-
 kinga o nga waea o tenei tau i nga waea o te
 koata tuatahi o tera tau.

   Kua  riro te Hekeretari o nga kura, ki te
 Pamoana, i runga o te awa o Whanganui, ki
 te whakariterite ki nga Maori kia whakapu-
 mautia he kainga mo nga tamariki e puta atu
 ana i etahi kura, ka ahu atu ki reira whakatu-
 tuki ai i tona matauranga, i te mea kua tino
 kitea e nga kai-tirotiro kura, koi ara te kura
 kai te tino piki atu te matauranga o nga ta-
 mariki, koia te take i waiho ai te kura o te Pa-
 moana hei kareti, mo nga, tamariki matau,a,
 ka tae ano hoki a te Poopa ki reira i te mea
 koia te mea kui te mohio ki te matauranga o
 nga tamariki o tana kura.

   Ko nga Pane Kiingi i hokohokona e te
 Kawanatanga i te koata tuatahi o tenei tau,
ara, ko nga moni o aua Pane Kiingi i riro
 mai e £i4G.,15,,0, a, ko nga moni ake i mahia
e te Poutapeta o Poneke o nga Pane Kiingi
£3-t8,,5,,0, a ite tau ka hori nei ara i te taima
i hoki iho ai te utu mo te reta; ko nga moni
i mahia e nga Pane Kiingi i taua wa tae noa-
kite koata whakamutunga o te tau 1901, e
£537,,6,A

   Kotahi tetahi wahine i haere raua ko tona
tamaiti paku ki te taone, te taenga ki reira,
ka hokona mai e ia ana mea i hiahia ai i te
taone, i te mea e tata ana raua ki te hoki
mai, katahi ka hokona mai e ia he Pea ma
tona tamaiti, purua ana e ia ki roto i tona
kete, ko te kete a taua wahine he mea tai nga.
harakeke. Katahi raua ka hoki mai ki te ka-
inga, ka tae mai ki tetahi waahi o te huarahi
ka tangi kai tona tamaiti, katahi ka whatoro
iho te wahine ra ki nga Pea i roto i tona ke-
te, ka hoatu  kia kai tona  tamaiti, kaati i
runga i te kaha o te maoa o aua Pea maru
ana, a, piri ake ana te tai ki aua Pea, no te
kainga o te tamaiti i aua Pea, mate tonu atu.
  Heoi  he whakatupato  atu tenei ki nga  
wahine katoa, e mau ana i nga kete i taingia
nga harakeke, kaua hei whaongia he kai ma
nga tamariki ki roto i aua tu kete, koi kai a
koutou  tamariki ka mate, otira ma koutou
tonu e titiro ki te ahua o tenei aitua i runga
ake nei, me waiho koi ana hei huarahi wha-
katupato ia koutou.                          

         PANUITANGA.
  He  whakaatu tenei ki nga kai-tautoko ia te
"Puke," ara, ko nga putanga e rua o te pepa ]
i te marama o Aperira, kua whakakorea, kua
  nukuhia mai mote 15 mo te 31 o nga ra o
   Mei nei puta ai, a, ko te wa e tutuki ai te tau
  tuawha o te "Puke" ko te 3O o nga ra o Hu-
  ne, ko te marama e Karaunatia ai to tatau
  Kiingi atawhai a Eruera 7. I kore ai e pu-
  ta te pepa i te marama kua whakahuatia i ru-
  nga ake nei, he raruraru no mana ki te wha-
  kaako ia maua tamariki ki te whakanohono-
  ho reta, me era atu mahi o te Perehi, koia i
  pau ai tera marama ia maua e ako ana ia ra-
  tau, tokotoru hoki ratau he tauhou katoa ki
  tenei tu mahi, a, ehara hoki i te naahi tata-
  nga noa iho e hohoro  ai to ratau mohio,
  engari kia whano huri rawa nga taputapu o
  roto i te mahunga, ka mohiotia ai kua tau
  hei mahi i taua tu mahi. Kaati ko o koutou
  pepa, ka nukuhia atu te wa e tutuki ai te
  tau ki ia tangata, ki ia tangata o koutou.
    He maha nga  tangata e tuhi ana mai, ara,
  e ui ana mai i take i kore ai e puia atu o
  ratau pepa, i runga i te tauira kua takoto i
  roto i a te "Puke." Kaati i runga i te kore
  takiwa watea oku ki te whakahoki i aua reta,
  no reira me aki iho e au taku whakahoki ki
  raro iho nei:— Tuatahi, he tokorua tonu no
  maua ki te mahi i nga mahi katoa o te
  Perehi, no reira kaore e hohoro i a maua
  te whakaputa te pepa, i runga i te takiwa
  tika hei putanga mo te pepa. Tuarua, tera
  ano etahi tamariki i tukua whakareretia mai
 e o ratau matua hei hoa mahi mo maua i te
  "Puke," he roa te wa e whakaako ana maua,
 me te whakapau hoki o maua i to maua ka-
 ha ki te whakaako i aua tamariki, no te ahua
 mohiotanga, whakarerea ana  maua, haere
 ana i ranga i nga mahi ahuareka o tenei wa.
    Kaati tokotoru hoki enei e whakaako nei
 maua  ki te mahi i te "Puke," akuanei pea
 kai te ahua mohiotanga ka whakarerea ono
 maua, ka pera ano me era kua kiia ake ra i
 te tuatahi. Ki te Iwi hoki na ana  taana
 mahi, ara, ki io Pakeha, wehe ke te tangata
 hei tuhi korero mai, ko to Etita me era ata
 kai tuhi korero. Wehe ke nga tangata hei
 whakanohonoho  reta, a, wehe ke hoki te ta-
 ngata hei whakatikatika mai i te tu o nga
 reta, me te noho o nga kupu, a, wehe ke ho-
 hi te tangata hei Perehi  mai, e kiia  ai te
 popa he Nupepa, engari tenei ake ano te ma-
 ha o nga raweke o roto i tenei mahi, kaati
 nei nga mea e whakahua ake e an, heoi ko
 enei mahi katoa kua tuhia i runga ake nei,
 ko maua takorua anake kai te mahi, koia te
 take e tureiti haere nei te puta o te pepa.
    Heoi nga whakamarama kia koutou.
         "Te Puke Ki Hikurangi."

    MARAMA-TAKA  O TE "PUKE"
          MO  TE  TAU  1902.

 Ko nga ra enei hei putanga atu mo te Pepa,
 i roto i te marama, a, pau noa tenei tau, ko
 nga ra hei taenga atu ki o koutou Kainga
 kaore te "Puke" e mohio, engari te poohita-
 nga atu i konei, e mohiotia ana, koia e whai
 ake nei:—
           Hanuere  Paraire lu.
   Pepuere haterei 15  ki te paraire 28.
   Maehe hatarei 15   ki te mane  31.
   Aperira turei 15    ki te wenerei 3O.
   Mei  taite 15       ki te hatarei 81.
  Hune  mane 16    ki te mane 3O.

          TAUIRA     POTO.
  ONGA  TURE  OTENEI   PEPA.
                 (Turei.)
  Ko te utu mo te pepa o "Te Puke Ki Hiku-
rangi" i te tau 10/ hereni.
                 (Ture 2.)
  Ki te tono mai i te Nupepa, me penei te a-
hua o te Ingoa ki waho o te kawa.
         Ki Te Etita.
  "O  Te Puke Ki Hikurangi."
               Box 20
          Greytown  Wairarapa.
                (Ture 3)
  Ki te tuku moni mai koutou, ko te Tauira
ano tena i runga ake nei, hei nga moni oota
Poutapeta anake.
                  (Ture 4.)
  E rua putanga o te Pepa i roto i te marama.

                  (Ture 5.)          
  Ko  te Pepa tuatahi, tuarua ranei e tae atu
ana ki te tangata, me tuku mai te moni.
  Na Te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."

  Printed and Published by T.  RENATA.    
Under the, Authority of H. T. MAHUPUKU- at I
his Registered Office, Main-street, Greytown I
            North,  Wairarapa.               

                                         a                                               1