[NAMA\_8,\_ O TE TAU TUARUA   \_WAIRARAPA.      \_\_HUNE\_ WENEREI 14st  1899.              [Wharangi No. 1 ]

TE   PUKE   KI   HIKURANGI.



KEREITAONE



HE NGAKAU POURI








PEREHI






Ko te tokomaha o nga   Maori o nga Motu
e rua, me o raua   Motu ririki i tu tau 1853 e
56,400,   tae mai   ki te tau       ka kitea e
tatau kaore i piki ki runga,   engari i heke ki
raro, ina,   hoki no te taunga   i te tau 1896,
te tokomaha onga Maori me nga Awhekaihe,
nga Maori tutara e                ko nga Awheka-
ihe e 5762, ka huihuitia.  e               ka wahia
nga Awhekaihe   e 3503, kai to taha Maori, e
12259 kai ta taha Pakeha, ahakoa he roa enei
tau, timata   mai i te tau               tae mai ki te
tau 1896, ka 4(5 tau    kua heke rawa to tatau
kaute, kua whiwhi nei tatau   ki nga mea pa-
pai katoa, nga kai.   nga kakahu, nga whare,
nga moenga, nga rongoa, me era atu taonga
• papai e tipu ai te   tangata Maori   penei i te
Pakeha,   te Iwi nana enei  mea katoa, e tipu
nei a   ratau   tamariki, kua,   tae nei to ratau
tatau ki runga noa atu.  Kaati   me penei ake
ta matau   whakamarama,    e toru  enei kai e
Kainganuitia anu e te   Maori, be waipiro, ho
tupeka, he tikareti, he tii, me korero ake tatau
mo te tupeka, me te tikareti, e Kainganuitia
ana tenei auahi, e nga   taane   e nga wahine,
me nga tamariki taane  wahine, ko ta to Pa-
keha tikanga mo tenei   kai mo te tupeka, ma
nga taane  Kaumatua anake e kai, kia rite ra
no nga tau o nga tamariki taane, ka kai ui ite
paipa tupeka, kaore rawa   nga wahine e kui,
me nga Tai-Tamahine, Ki te kitea e nga ma-
tua, e kai huna ana ka whiua kia tino mamae,
kaore e kitea nga wahine Pakeha e kai hae-
re ana i te paipa i   nga rori,   i roto ranei i o
ratau whare,  ko   ta te Pakeha    korero ki te
kai nui te wahine e hapu ana i te tupeka, ka,
heke te .kaha o taua tupeka ki roto i te kopu
o te wahine hapu,   tae rawa ki    te tamaiti i
roto i tona kopu pa rawa ki te ate wharowha-
ro o te tamaiti, he paitini te tupeka i te kai-
nga   tuatahitanga   o te   tangata i te paipa
tupeka, e mate ana e   haurangi ana etahi, e
ruaki ana etahi, kia waia ra no te ngakau ki
te tupeka ka pai ai,  ko nga   tamariki Maori
katoa e tae ana ki nga takuta, ka kitea e ra-
tau kai te ate wharowhro   te mate, ki te kiia
e te takuta   kai te ate wharowharo te   mate,
be nui te pakeke   o te mate o   tena tamaiti,
mehemea kua kii te takuta kua pau taua ate
wharowharo, e kore tena Tamaiti e ora.

Kote kaha o te tangata me te Wahine, kite
kai tupeka tekau pauna tupeka i te tau,
kaati me tango mai e tatau kia 20,000 mano,
i roto i te 45,616 he hunga kai paipa tupe-
ka, tekau pauna tupeka ma te tangata i te
tau, e ono hereni mo te pauna tupeka, e Ł3
i te tau ma te tangata kotahi, ka uhia atu ki
te 20,000 ka puta mai e Ł60,000 pauna i te
tau, mo te tupeka anake, ka rua anake, enei
pouri, ko te mate e pa ki nga. tamariki, me
te nui o enei moni.

Me tango mai e tatau kia 15,000 mano he
tangata kai tikareti, ko te kaha o te tangata

[NAMA 8, O TE TAU TUARUA.]\_\_\_\_\_WAIRARAPA.HUNE   WENEREI 14st  1899.\_\_\_\_\_[Wharangi No. 2j

Kakariki.

Mei 18th 1800.

Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," o
hoa tena koe me nga kai whakahaere katoa o
to tatau taonga, kia ora i to te Atua atawhai,
hei te 1 o Hurae e haere iho nei tukua atu ai
te hereni mau 10/- hereni. Heoi tena.

No te 8 o nga ra o tenei marama i mate ai
a te Rutene Haerewa, i mau te ringa i te taura
o te hoiho toia ai akina ai ki te whare
whatiia ai te Kaki, e rua nga ra i ora iti ai
ka mate, nui atu te pouri mona i runga i te
kino o tona matt, he uri ia na Porourangi
tuturu o Waiapu he momo Ariki, na Tuwha-
kairiora, kaati noaiho tena, kia mataara te
mohio kei penei hoki etahi.

Kaati ake ena. he karanga atu tenei   naku
ki te    Tai-Hauauru, ara,   he whakaatu atu i
aka mahara i a te Tai-Rawhiti nei, timata i
Whare Kahika te awa o Uawa, e tata ana ki
te 100 teihana Hipi   Maori kei roto i    tenei
takiwa, ko nga Hipi   mano mano mano iho.
kua oti katoa te whakatutu nga Komiti,   hei
whakahaere mo ia teihana mo ia teihana, ku
hoki mai taku whaikorero  kia aku   teihana,
timata i Tikitiki teihana, Haronga, Waioma-
tatini,   Ahikouka No 1, Ahikouka No 2,    he
tino kaha   he tino pai   te whakahaere a nga
Komiti o enei teihana, ko Apirana Turupa te
Tiamana o nga Komiti nei, koia hei homai  i
te   maramatanga me te   ngawaritanga ki to
ngakau hikaka, e hui ai te whakaaro kia ko-
tahi, na i roto i enei teihana e rua nga teihana






Na to Whanaunga.
Urikore Ki-te-Ao.

[NAMA 8, .0 TE TAU TUARUA.]        WAIRARAPA HUNE  WENEREI 14st   1899.        \_\_ [Wharangi\_No.3]\_\_

Maungapohatu.

Mei 12th 1899.

Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,''
tena ra koe me tou Komiti, me au Tamariki
me Tamahau hoki me te Iwi katoa, kua mo-
rehutia nei tatau, morehu Whenua morehu
tangata morehu kupu a o tatau Tipuna, tena
ra koutou nga morehu tangata, nga kanohi
ora i te Ao a o tatau Koroua, Matua kua riro
atu nei i a Hine-nui-te-po, kua noho mai nei
ratau i te nohanga Rangatira pai, kaore nei
he raruraru he maharahara, e pai ana he
taonga no te Ao katoa tenei taonga a Aitua,
no nga Rangatira, no nga tutua no nga Wa-
hine Tamariki, otira no te Ao katoa, kaati
nga mihi aroha atu kia ora tonu koe, ma te
Atua koe e tiaki, e atawhai e whakakaha e
whakamarama ake ake Amine.

E boa utaia atu enei kupu ruarua ki runga
i to tatau "Puke," kia marama   ai te titiro a
nga   tangata matau o te Ika roa a to   tatau
Tipuna a Maui, e takoto nei Aotearoa raua ko te
Waipounamu,  hei taunutanga mai hei kata-
nga mai ma   nga tangata   matau o te Motu
nei, e hoa ma kaua e kata, kaati tonu apana-
na Kaumatua, na koutou na nga   Kaumatua
me nga Pukenga,   ko tenei he   Tamariki au
e mau nei nga whakatauaki a o tatau Koroua,
he tangi to te Tamariki, he whakama to te
Pakeke,   tenei e   hoa e   Pu kua kite  iho te
kanohi i nga kupu e   utaina nei ki to  tatau
"Puke," hei titiro ma te kanohi hei hopu ma
te ngakau, e hoa tenei kua huri te taringa ki
te tangi   o te reo o te Tai-Rawhiti, e ki   nei
kia   mau ki te ahu   Whenua, a   kia mau ai
nga toenga Whenua i raro i o tatau waewae,
, tenei te whakatauaki a o tatau Koroua, he toa
taua ma te ahi e kai, he   toa rere Moana ma
te wai e kai, he toa piki rakau ma te pakiaka
e kai, he toa ahu Whenua he toa tuturu tena,
he tutanga  te unuhia ka mau tena   toa ake
ake, e hoa ma kia mau ki tenei toa mo tatau

[NAMA 8. O TE TAU 2.TE PUKE KI HIKURANGI,    HUNE    WENEREI 14th 1899.            [Wharangi No. 4]



Wi Pere

Tuhoe

Tiriti O Waitangi



Tukua Te Rangi

Tatakangahau

Kauangaroa Fordel



Whanganui

Eruera Whakaahu

Te Ao Turoa Whiu

Ruka Poni Wahio



Aotearoa

te Waipounamu

Urikore Ki-Te-Ao



Wairarapa



Te Wharau Hune 5 1899



Tai-Rawhiti



Wiremu Taiepa Whatakorari



Rakautau Poutapeta

Whangaehu Mei 24 1899



Ngapuhi

Nepia 

Wairoa

Turanga

Paratene Matenga

A. H. Kumeroa

Eruha Te Maari

Timi Kara

[NAMA 8, O TE TAU 2.]TE PUKE KI  HIKURANGI. HUNE WENEREI 14th 1899.\_\_\_\_\_\_[Wharangi No. 5]



Porangahau

Timi Kara



Ngapuhi

Waikato

Ngarauru

Ngati Ruanui

Tai-porohenui

Parihaka



Hohepa



Whanganui



Tai-Rawhiti



HE PANUITANGA



Wairarapa

Aotearoa

te Waipounamu



H. P. Tunuiarangi



Kuini Wikitoria

(The Right Hon. R. J. Seddon P. C. LL.D.)



Awhekaihe

Tamahau Mahupuku



Maungapohatu



Tai-Hauauru

Tai-Tokerau



Wi Pere

Tamahau a Purakau Maika



Tukua Te Rangi



Parenako

Mei 24th 1899



Tawhiro Renata



Hoani Pota



Captain A. Simpson



Kapene A. Himihona



Te Hamaiwaho

[NAMA 8, O TE TAU 2.]TE PUKE KI HIKURANGI. HUNE WENEREI 14th 1899.\_\_\_\_\_\_[Wharangi No. 8]

Te Waikiekie. Mei 28th 1899.

Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," e
hoa tena koe, mau e tuku atu to maua hiahia
ki roto i to tatau "Puke," ko to maua hiahia
kia tahuri nga Tamariki, ki te whakaatu i te-
tahi Komiti hei whakahaere i etahi-ngahau
penei, me tenei ka tu nei i te 22 o Hune,
1899. hei mahi moni hei ara mo tatau ki
nga Mota o Hawaiki, ara, kia mohiotia tera
tatau e whiwhi ki te moni rahi, katahi ka
whiriwhiri i nga tangata mo taua haere.

Te mahi ma aua tangata he haka Maori,
he putu Pooro, me te Peene Maori ano me
etahi atu ngahau, ki ta maua mohio tera
noa atu e whiwhi moni i nga Taone Pakeha o
reira, ki te haka i nga po, me te purei putu
pooro i nga awatea, a, he mea nui tenei ki
ta maua mohio iho, he tuatahitanga no te
Iwi Maori o Niu Tireni te haere kia kite i te
waahi i haere mai ai o tatau Tipuna, e ai
hoki ki te korero a o tatau Kaumatua, kaati
ka whia ra rau tau o te haerenga mar o tatau
Tipuna i reira, kaore ano o ratau Uri kia tae
noa ki reira, kaati hei tuatahi rawa tenei
mehemea ka tika tenei wawata, heoi e hoa
ma, e nga Tai-tamariki, o ia waahi o ia wahi
o tatau Motu, tirohia mai te mea nei, mehe-
mea tera e whaipainga, ki ta maua mohio
ki te kaha nga tamariki, tera noa atu e taea,

Heoi ano,

Na o hoa  pono.

W.    E.    Turei,    R.   Ukiuki.