|
loading...|
|
Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 1, Number 8. 07 June 1898 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
- •
NAMA. 8. WAIRARAPA. HUNE TUREI 7th 1898. Wharangi No. 1
PARAIRE TE 20 O MEI 1898.
Te Huihuinga tua waru o te Paremata, o
te Kotahitanga o te Iwi. Maori, o Aotearoa
me te Waipounamu, I whakatuheratia i tenei
ra e te kai whakakapi mo te Timuaki, a, pai
ana ia ki te whakapuaki i e nei kupu whai-
korero, E tu ana au i mua i o koutou aroaro,
e nga Rangatira whiriwhiri whai mana, ki te
whakatakoto ata ki a koutou i te mihi, me
te oha a o koutou matua, a o koutou Tu-
akana, kua, mene atu ratau ki te po, e tu nei
ahau i o koutou aroaro, I te mea kua tarewa
mai nga Iwi o te motu nei kei te ara e ha-
ere mai ana, kia whiriwhiri tahi tatau.
Na reira he nui te pai, te ahuareka o te
nohoanga onga Teina, o nga Tuakana, i runga
i te whakaaro kotahi, me hoata te Kororia ki
te Atua, kia Whakapaingia a Ihowa, te Atua
o Aperahama, te Atu* o Ihaka. te Atua o
Hakopa, koia nei te Atua o tatau Tipuna,
Nana nei ratau i arahi ora mai, a, whiti mai
ana ki enei Mota e noho nei tatau, E hoa ma
e nga Rangatira, whiriwhiri whai mana, me
nga Hapu o te Iwi Maori, o nga Mota e raa
nei, I haere mai koutou i nga hau e wha, i te
tonga, i te hauauru, i te tuaraki, i te marangai,'
kua huihui mai nei ki Papawai, ki te waahi
i whakaritea hei tunga mo te hainga tua waru
"O Te Tiriti O Waitangi," ma te Atua tatau
katoa e manaaki, e tiaki, e whakakaha, e
whakapumau, ki te whakahaere i nga tikanga
pai katoa', e pata mai ai he ora ki nga Iwi
Maori, i runga i te ngakau mahaki, i te pono,
me te ngakau e Hereherea ana, i roto i te
Whakapono, Ma te wehi ki to tatau Atua.
Tenei ahau te tu nei i mua ia koutou, e nga
Rangatira,ki te whakaatu kia koutou, i te
nui o te hari, me te koa o toku ngakau, mo
koutou kua mine mai, ki te pito ki runga nei
o to tatau Motu, kia tau te Rangimarie kia
koutou, ka whai honore a hau, ki te tuku atu
kia koutou, i nga tikanga e puta mai ai he
painga mo nga Iwi e rua, ina hoki etahi o
nga Iwi Rangatira matau, kua haere mai kia
whiriwhiri tahi tatau i tenei taonga nui, ara
i te Pire a te (Honore Rihara Hetana Piri-
mia,) A e nui ana toku koa, me te mihi, me
te whakapai, o toku ngakau, mo to tatau.Ka-
wana hou, i tukua mai nei hei mangai mo te
Kuini, ki tenei Motu, kua haere hoki ia i
roto i nga hui a nga Maori, ki reira whaka-
puaki ai i aha kupu, mo nga Iwi e rua, ma-
ori, Pakeha, e kore ai tetahi ap pango, e obi
ki ranga ki enei Motu e kiia nei, ko Niu
Tireni.
No reira,
hei whakahari i te pa o te Atua, i te waahi
Tapu o nga Tapenakara o te Runga-rawa,
kei waenganui ona te Atua, e kore ia e
whakakorikoria, ma te Atua ia e Awhina,
i te putanga mai ano o te ata, i. nana nga
Tauiwi, i whakakorikoria nga Rangatirata-
nga, puaki ana tono reo rewa ana te whenua.
Kei a tatau a Ihowa o nga mano, ko te
Atua o Hakopa tatau piringa. .
No reira e tuku atu ana au kia koutou e
nga Mema whiriwhiri, Taane, Wahine, i
pootitia mai nei koutou, e o koutou Hapu.,
hei reo mo ratau ki roto i tenei, whare, kia
ata whiriwhiria e koutou i runga i te ngakau
Tata, kaua hei po, na nana o koutou ngakau.
A ki Inoi ata ahau ki te Atua, kia whaka-
kahangia, kia marama ai o koutou ngakau.
Heoi nga kupu.
Na Te Teira Tiakitai.
E IHOWA TOHUNGIA TE KUINI.
Whangapoua, Mei 10 1898.
Ki te Kotahitanga o te Iwi Maori, te Iwi
nga Rangatiratanga, tou nui, tou roa, tou
hohonu, toa tiketike; tou mana, tou Ranga-
tiratanga, kua whakatokia nei e koe kia tupu
hei rakau nui, nei rakau kaha ki runga i nga,
mota e raa, tou pakiaka, kia kaha te hou ki
raro ou kakano kia pakari, ou peka nunui kia
pingohe i te pehanga a 6u hua, kia rere nga
manu o te rangi ki te inu i nga Wai o na
puawai Whakamiharo.
Te iwi 37,451. Me nga Iwi e uru mai &
muri ake nei, Taane, Wahine, Tamariki, te-
na ra koutou katoa, i runga i te manawanui,
i te kaha me te mau tona o te whakaaro pu-
mau ki nga take timatanga o te mahi, tae noa
ki tenei ra, kauaka te whakaaro e ruarua, e
hopu noa ki nga tikanga maha, e hau koti
ana mai i mua i te aroaro o taua tikanga i
mahia ai e koe, i roto i nga tau ka 8, i huai-
na ai tou Ingoa, he mea kotahi koe i roto i
nga mea katoa.
Aku Rangatira, e Kui ma, e Koro ma te
whanau, tena ta tatau Tamaiti, ta tatau mo-
kopuna, to tatau nei Karangatanga te haere
atu na kia kite ia koutou, i runga i te ngakau
ngawari, i runga hoki i te hiahia kia kite a
tinana ia koutou, kia noho tahi, kia moe tahi
kia kai tahi, kia inu tahi, kia korerorero, tahi
mo nga mea katoa e rite ana, mo te Iwi nui
tona, putanoa te Motu.
E aku Rangatiratanga, nga Powhiwhi-ta-
nga o nga ra kua mahue ake nei, e kore e a
hei kia whakamahara harati ano i tenei ra
he ra enei no te tangi no te aroha no te hari
mahi nei i. te Tau, 1868. 4 5, i mea taua
kupa, ko taku kai tena, ko motumotu nunui
ko taku kai tena, ko motumotu roroa, Taria
e Hohou te rongo kia Tupu, i te mihi kia
Kauna, kia Hawaiki,, kei tua te rongo taketa-
ke, he mea Whakarere iho nga whakatauki,
me nga kupu Whakarite, me nga kupu Po-
ropiti, na o tatau Tipuna hei Tohutohu ia
tatau i nga Tamariki, ko te tikanga, o nga
kapu Tawhito nei, kei te marama tonu
No te Tau 1860, ka timata te Whawhai ki
Waitara, i nga Tau i muri o tena, ka Wha
whai ki nga waahi katoa o te Mota nei, i
mutu te Whawhai i te Tau 1873. Timata
mai i tena Tau, tae noa ki tenei. 1898, ka 25
Tau e taute ana tatau te Iwi Maori ki to ta-
taa mate, kua tutuki tena kupu a o tatau
Tipuna, i na ra tatau e tangi nei e aue nei, e
mahi nei i te Ao i te Pe, no te Tau ,1856 i
Poropititia ai i Panuitia ai hoki kinga Iwi.
No te Tau 18(58,4,5 ka Poropititia tetahi
o aua kupa, kua tinana haere te ahua onga
mahi a te Iwi Maori, i roto i enei Tau mo te
Tiriti O Waitangi, me te Whakawhiti ki
Ingarangi, i ki hoki te kupu o muri Taria e
hohou te rongo, kia tupu i te Miha kia, Ka-
una kia Hawaiki, kei tua te Rongo-taketake.
Ko enei kupu e rua na Toiroa, he Kauma-
tua tenei no Ngati Kahungunu ki Nukutaurua.
i mate ia i te Tau 1867, ko au te tangata i
korerotia e ia enei kupu, ko au te kai whakaha-
ere i ana tikanga, i timata taku whakahaere
i ana tikanga i te 16 o nga ra o Hurae, 1867
ka mate.
E mohio ana ahau he nui nga Kaumatua,
e rongo ana hoki ki ana Poropititanga o mua
kua rite katoa, kua rite i tenei, wa, tera o a-
na kupu a Tautenganui i te wa ia tatau nei,
ko tana kupu whakamutunga tenei kaore
ano i tutuki, ko tenei e ki nei, taria, e hohou
te Rongo kia tupu i te Miha kia Kauna kia
Hawaiki kei tua te Rongo Taketake
Ko te mea tenei kei mua io tataa aroaro,
mehemea ki te kaha tatau, ka tutuki, tenei
kupa i o tataa nei. ra, ki te kore, ma te wha-
katupuranga i muri i a tataa, e kore ekore te
tutaki o tenei kupu ana.
Kia H. H. Hipango.
Ehoa tena koe kua ki te ahau i to panui,
i to whakaatu tanga i ou mahara katoa, koi te
tino whakaae ahau ki to korero, katoa, timata
i te timatanga, tae noa kite mutunga, i penei
tonu nga tikanga, i timatatia ai te mahinga
o te Whaka-Kotahitanga,, tenei ano kei au
nga Pukapuka katoa o te tino timatanga o
tenei mahi, no te 18 o Maehe 1889, i tu ai au
i te aroaro 6. nga Rangatira-tanga katoa o
Ngapuhi
Aupouri,
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI
Vancouver.
Aperira 15/98.
Kia Pine. E hika tena koe, me a taua
Tamariki, he nui taku aroha atu ki a koutou
i nga wa katoa, i mahue atu na koutou i au,
ki a ora tonu koutou, kai te pai au, ara matau,
i tae pai mai matau ki konei, he Taone nui
tenei, he nui te Huka o runga i nga Hiwi,
kotahi Wiki i mua atu o to matau taenga mai
kii konei, ka tae mai te rongo ote Tikini, kua
Horongia etahi tangata ki te huarahi e haere
nei mataa, e 200, kua kitea, 100, kaore ano i
taea te kari, nui noa atu nga Hoiho i mate ki
taua waahi, he nui nga Pakeha kua hoki mai
i te mataku, he nui ano nga Pakeha i haere
tahi mai nei matau, kua kore e haere, kua
hiahia ki te hoki atu, kua noho tonu etahi i
konei, ke matau ka haere tonu, kua riro mai
a matau mea mo te haere, ko etahi o nga mea,
kaore i tangohia e matau, me hoko mai i nga
Pakeha e hoki mai ana i te mataku, kua ma-
kamakaia a ratau mea, ko tetahi, kaore ano i
rewa te Huka o nga Awa, i runga i te mahi a
te Oti ki te whakawhaiti i nga Pakeha, ki a
hoko mea i te Toa kotahi, ka riro mai ia te
Oti, £14—O—O, i te tangata ote Toa, no reira
i riro noa mai ai etahi o a matau mea, i ru-
nga i te utu kore, ko to matau rake tuatahi
tenei, ko te huanui ka haere nei matau, ko
(Skagway) kai ko iti mai o te waahi i Horo-
ngia nei nga Pakeha, he parau anake nga
mate i rongo ai matau, kaati, ki to matau
rongo, he kino katoa nga huanui, i toona wa
ano, e kino ai, i toona wa ano e pai ai, pai noa
atu, ka mutu ano te kino, he to taere i nga,
Koneke, te taenga ki nga Awa, kua mutu te ,'.
pera, kua tahuri ki te mahi Poti, ko te otinga,
kua kore he mahi i ko atu, otira, kai te tae-
nga ki reira te tikanga, ka tuhi atu ai au i
nga korero tika, kaati tena.
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI
•
HE POHIRI Mo TE KAWANA (ME ADMI-
RAL PEARSON.)
Haere mai e te Kawana, te kanohi o Kuini
Wikitoria, haere mai te matua o nga Iwi e
rua i tenei Koroni Haere mai kia kite ia ma-
tau i to Iwi Maori, i arohatia nei e to tatau
Ariki e Kuini Wikitoria, hei Tamariki mana,
hei Iwi mona i tenei taha o te Ao, kia ora
tonu koe, hei tohutohu i au Minita o ta Ka-
wanatanga o Niu Tireni, kia tiakina paitia
cri oranga Whenua mo 6u pononga Maori i
naianei, e ora ai matau, me o matau Uri i
muri ia matau. E karanga whakanui ana
mataa i tenei ra kia koe, mou i pai ki te
haere mai kia kite ia matau, a, e tino koa ana
matau, mo te Taniwha nui me te Toroa wha-
katopa i runga o nga ngaru, me nga maunga
nunui o te moana, ara, a, Atimira Peahana,
kua tae tahi mai nei korua nga Kahurangi a
to tatau Ariki, nga kai tiaki i nga Moutere
me nga moana i raro i tona Kingitanga, i
tenei taha o te Ao, kia ora tonu korua, kia
ora tonu s Kuini Wikitoria, i whakaetia nei
e o matau Matua i roto i te Tiriti O Waitangi,
hei Kiingi mo matau, me nga Moutere o Niu
Tireni, a ka kiia nei ano e matau i naianei,
ka piri tonu matau me o matau Uri i muri
ia matau, ki raro i tona mana, ine nga Kiingi
i muri i a ia me tona Kawanatanga mo ake
tonu atu, ki te awhinatia tatau e te Atua.
Kia ora koe, me to hoa Wahine, me to
whanau, me o hoa Rangatira.
Heoi E te Atua tohungia te Kuiini.
Na Matau Na Nga Rangatira, Me Te
Iwi Katoa Taane. Wahine.
PAPAWAI.
Ko TE WAKA MAI A TE RANGATIRA,
MAORI A TAMAHAU.
Ki te Pirimia:— tena koe, kua rite nga
mea katoa mo te taenga mai o te Kawana
me tona Wahine, me te Atamera, me koe me
to hoa Wghine, otira me o hoa katoa, mo
Apopo, engari e hoa kai te pouri o matau
ngakau me te wehi ano koi kore e pai mai
Apopo kia tataa, kai te riri hoki nga Han i
tenei rangi ia; kid te mau tonu i naianei a, e
kore pea e ngawari Apopo, kaati kia mahara
koe e te Pirimia kokoe koki te kai arahi mai
ki te tino kino Apopo me whakaaro koe kinga
mea kore kaha ara kinga Wahine.
Na Tamahau.
NGA WAEA TAE MAI KI TE.
NUI TIRENI TAIMA O TE WENEREI
NEI, MEI 18/5/98.
Akarana,
Mei 18th 1898.
I tupu tetahi, kakari nui i waenganui ia
Erueti Tarewa, (Edward Trevor) me Piripi
Taanipoto (Phillip Sandford) kote timatanga
o ta raua kakari na Erueti Tarewa i timata
te whakatara, kaore noaiho o a Piripi korero
atu ki a ia katahi ka korero kino noa atu, no
te kiinga atu a Piripi he wawau a Erueti ki
te korero kino noatu ki a ia, ko te haramai
tonu tanga o Erueti kua u rawa nga meke,
whakaaro rawa ake a Piripi ki te huri atu ki
te kakari kua hinga rawa ia i a Erueti te
turaki ki te whenua te hinga nga ki te whe-
nua katahi ka. kikia te mahunga o Piripi
pakaru katoa te mahunga, ka roko hanga atu
hoki enga tangata katahi ka waona, te wha-
kaaranga ake ia Piripi kua mate noatu,
katahi ka mauria ki te Ohipera, katahi ka
tirohia ka kiia e nga Takuta me hanga noaiho
e ora ai a Piripi, kaati ko Erueti Terewa kua
mau ki te Whare-here-here.
Akarana.
Mei 18th 1898.
Tenei kua kitea tetahi waahi karinga waro
koaru, kei te waha pu tona o Hokianga
Kokoru nei (Hokianga Harbour).
Akarana.
Mei 18th 1898.
Tokorua nga, tangata , i tupono ki
tetahi Aitua i konei e haere ana raua i runga
i to raua Toroore (Trolly) i runga i te raina
o te Reriwe o te Porowini o Mokau nei, ia
raua e kaha ana te haere ka tae atu raua ki
te kokinga o te Raina, he tupono anake to
raua Toroore kite taka ki raro o te raina,
te takanga atu, ka tau ata te Toroore ki
waahi ke noatu, ka taa ata hoki nga tangata
ki waahi ke noatu, kotahi onga tangata nei
i mate rawa atu, engari tetahi i te taunga
atu ki te whenua katahi ka ara ake ki te titiro
ki tetahi o raua, te haerenga atu kite titiro
kua mate noatu.
Watingitini (Washington) Mei 18.
E rua nga Manuao o Merika kua mau
herehere ia Paniora, he nui te pouri o Meri-
ka moona Manuao kua mau herehere nei kei
Puhipuhia, kaati kote whakauta mo aua
Manuao e rua nga Apiha o Paniora i mau
herehere kai te mea tia kia utua ki o ratau
Manuao i mau Herehere ra, me whakahoki
ora atu aua Apiha kia ratau, me whakahoki
ora mai hoki o ratau Manuao.
PITOPITO KORERO O TE
NUI TIRENI TAIMA O TE WENEREI NEI,
MEI 18 1898.
Kua whakaaro te Pirimia kia whakahoutia
te Poutapeta nui o Whanganui i runga ano
ite tono a nga Tangata o te Taone o Wha-
nganui.
I kahakina tetahi Kaata maumau rohi î
Pitoone, i haere atu te kai arahi ki te Whare
ki te mau rohi atu, no muri ka oma te Hoiho,
te oinanga ote Hoiho me tona Kaata tutuki
tonu atu pakaru katoa te Kaata, ka pukai
hokianga rohi i te huarahi.,
Kua tae mai te tuku mai e Roora
Tiemirana (Lord (Chamberlain) i runga i te
whakahau a te Kuini, te whakaahua o te
whakahaerenga inga mahi i te takiwa o te
Tiupiri i Ranana (London) ki te Pirimia.
NGA WAEA TAK MAI KITE NIU TIRENI O TE
TAITE NEI MEI 19 1898.
Akarana, Mei 13/98.
Kua whakaaro te Kawanatanga kite utu i
nga moni e £500, pauna i te tau, ki tetahi
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
Wahine Pouaru me ana Tamariki, he Wahine
na tetahi Iniana Taraiwa, ko te Peka te ingoa,
(Barker) i mate ki tetahi waahi e patata ana
ki Herenawira, (Helensville) a, metia ana ho-
ki taua Wahine Pouaru hei Pohimahita mo
te Poutapeta o tetahi Waahi ko te Taupiri
te ingoa, e patata ans ki Akarana.
Timaru, Mei 18/98.
Tetahi tangata mahi Paama (Farmer) ko
T. Paama te ingoa (T. Palmer) i tahuri ki
te Kohura i a ia ano i te Po o tenei ra, i mua
atu, te mahi a nga Takuta he titiro ite mate o
taua tangata, e rua rawa nga tirohanga, kore
rawa i kitea he toha mate i roto i tona tinana,
kaati, i muri noa mai o nga tirohanga a te
Takuta, ka haere tona Wahine ki te haereere
me a raua Tamariki, i te wa e ngaro atu ana
ano ia me a raua Tamariki, i mari ka tahuri
taua tangata ki te Kohuru i a ia, kaati, kote
take o taua Kohuru, kaore ano kia mohiotia
he aha ra te take.
Iwinikakora (Invercargill) Mei 18/98.
Tenei kua tae mai te rongo ki tenei Taone,
i kitea tetahi Kawhena Tupapaku me nga Iwi
ano o te Tupapaku i roto, i kitea ki tetahi wa-
ahi e patata ana ki te Kurae i Waipapa, ara
ki te waahi i pakaru nei a te S. S. Tararua i
enei tau kua hori nei, kaati he tangata ano i
mate ki rowai i taua pakarutanga o te Tararua,
otira, ki nga mea i kitea i ata nehua ano, ka-
ore tahi he Kawhena. Ko tenei Kawhena i
kitea nei, kai te ahua pai tonu te Tupapaku o
roto, kaati, kaore ano kia mohiotia no hea ra
taua Kawhena me te Tupapaku o roto.
Hawera, Mei 18/98.
I te ata o tenei ra, ka whakawatia a E. F.
Paka-to-o-to (E, P. Buckthought) e te Kai-
whakawa, mo tona whakaaetanga kia noho
etahi tangata Haurangi i tona Paparakauta
turituri ai, heoi, tau ana te paina mona, £10,
pauna.
Karaihitiati (Christchurch) Mei 18/98.
Tetahi mate Ohorere, ko (Margaret Mada-
lene) Makareta Matirena, koona tau 17, he
tamaiti na H. A. Kitara (H. A. Kissel) he
tangata tui Tera (Saddler), i mate Ohorere
tonu ki te Whare o te Wahine a Waiti, i te
hawhe paahi o te 2 onga haora o te ahiahi o
tenei ra, ko taua Kotiro, e metia ana kia wha-
katutia hei Kuramahita mo tetahi Kura ano i
konei, otira, na runga na tona mate hukihuki
na reira i kore ai e tere te haere ki taua mahi
ki te Mahita, a, rokohanga nei ka mate, koia-
ra ano tona mate nana i patu.
Pitopito Korero o te
Niu Tireni Taima O Te Taite Nei.
Mei 25/5/98.
Dunedin. Mei 25th 1898.
I kitea tetahi tangata kua mate noatu e
takoto ana i te taha o tetahi Pereti (Bridge)
e patata ana ki Tanaitini (Dunedin,) ko te
Ingoa o taua tangata ko Arekehanara Kame-
rona (Alexander Cameron,) Ki te whakaaro
ake i taka ia i a ia e mahi ana i te Pereti.
Akarana. Mei 25th 1898.
Tetahi tangata ko Hoani Mekekokena
(John Mc Laughlin) ne Kaimahi, i hopungia
kite whareherehere mo te motunga o ietahi
tamaiti Wahine i a ia ki te toki, he mea
whiu atu ano eia-te toki.
Nerehana (Nelson.) Mei 25 1898.
I te ahiahi o tenei rangi ka kitea a te S. S
Mawhera e whakaruru ana i Totaranui i te
kino o te hau o te ua, me te Moana hoki
i te kino hoki o te Waipuke o te awa o te
Parapara, kua tae mai hoki he waea whaka-
atu mai o Weetepooto (Westport) ki konei
kia tiakina atu tetahi tima ko te Neera (S. S.
Nile) e 20 tana te taumaha o nga Paraki
(Board) kai runga i a ia, era e rere mai i
(Westport) e rere ana ki Pokitana (Foxton.)
Nga Seta Tae Mai Ki Te "Puke Ki
Hikurangi."
TE APITI KAIRAKAU.
MEI 10 1898.
Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
Tena koe.
He tono atu tena naku kia tukua mai e koe
tetahi Pepa ki aa hei whakamarama ki au i
etahi kupu o nga mahi nunui ote Ao heoi
maku ano e tuku ata heo mona mote, ara kia
tae ora mai ai ia ki au.
Na Tipi Te Houkamau.
Tuhia te Ingoa me penei kia Tipi Houka-
mau, Kairakau Kaikoura.
Kia Henare Erueti Pourere Waipawa.
Kai Iwi a tata ana ki Whanganui
Mei 12th 1898.
Ki te Etita
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe me te Komiti o "Te Pa-
ke Ki Hikurangi," taane, wahine, i raro i te
mara o to tataa Ariki o Ihu Karaiti, he reta
i tukua mai ki ahau, maka e taku ata ki te
pepa nei ki "Te Puke Ki Hikurangi" koia
. tenei e whai ake nei.
Waitotara.
Mei 10th 1898.
Ki te Etita
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe i runga inga mahi nunui
o te so kia ora tona koe,e hoa tenei ka tu-
kua atu e ahau etahi kupu torutoru nei mau
e tuku ki te "Puke Ki Hikurangi," hei mea
whakaatu ki nga Iwi, ki nga Hapu, ki nga
Reo onga Motu e rua o Aotearoa me te
Waipounamu.
1. E whakahe ana ahau ki nga kupu i
roto i "Te Tiupiri" pepa o te Turei 26 o
Aperira 1898 Wharangi 2 3 4 ara mo nga
whakapapa mo Meiha Keepa.
2. I korerotia e ahau, te whakapapa o
Meiha Keepa o ranga i Aotearoa 26 onga ra
o Aperira 1898 i Whanganui.
3. E Whakahe ana ahau ki tenei korero, he-
oi ano nga Iwi o runga i Aotea, ko Whanganui,
me Taranaki, e tito ana tenei korero a tenei
Tangata, he nui nga Iwi o runga o tenei Wa-
ka o Aotea. Ko Ngarauru. Ko Ngatiruanui.
Ko Taranaki. Ko Whanganui. Ko Nga-
tiinoroharanui. Ko Ngatiapa. Ko Rangitane.
Ko Muaupoko. Me etahi Iwi i waho ata, e
hawhe mai ana ki runga ki tenei Waka--ki Ao-
tea.
4. E Whakahe ana ahau ki tenei kupu a
taua Tangata, e ki nei, ko Whatonga tetanga-
ta, ara, te Rangatira o runga i tenei Waka ia
Kurahaupo, e tino Whakahe ana ahau, ki ta-
au, ko Ruatea te Rangatira o runga i tenei
Waka ia Kurahaupo.
Heoi nei nga kupu hei tuku atu mau ki to
Peoa.
Maate Atua koe e Tiaki, me te Komiti o
"Te Puke Ki Hikurangi." me ahau hoki,
Heoi ano.
Na Hetaraka Tautahi. .
Na Waaka Hakaraia i tuku atu kia Taia.
"TE PUKE KI HIKURANGI."
MEI 19/5/89.
Tenei kua tae mai te tahi reta na tetahi
Tangata kaore ona Ingoa, kaore hoki he
Ingoa o tona Kainga e mea ana mai tana
Tangata kia tukua ana korero ki ''Te Puke
Ki Hikurangi," na e hoa kai te aroha atu
ano au ki a koe tena koe i roto inga mahi
pai kaore i roto inga mahi kino e hoa kua
kore e tukua to reta i taku mai hei kia pikau
tia e to tatau Puke hei titiro ruanga Iwi onga
Motu e rua, ko te take kahore te Ingoa o te
Kainga i tuhia e koe ki roto me tou Ingoa
hoki ki roto ki taua reta ahau no reira kaore
e kaha a Te Puke ki te Panui i te Panui
Ingoa kore, o te Kainga, o te Tangata hoki,
no reira ka tupato ahau to koutou reo, koi
waiho tenei Ingoa kore tanga hei whakararu
i aa, kaati e hoa mau e whakaatu mai to
Ingoa kia pai ai hoki au ki te pikau i o wha-
aro me tou Ingoa hoki, na ehoa ma enga kai
tuku korero mai kaua hei penei, tukua mai
a koutou whakaaro me o koutou Ingoa, Pou-
tapeta, Kainga, ki te kore e haere i runga i
tenei tu raina kahore e taia e te Puke nga tu
reta e tae kore Ingoa mai ana.
Heoi ano Na to hoa;—
Purakau Maika Etita o "Te Puke Ki
Hikurangi."
Ki te Etita.
"O Te Puke Ki Hikurangi."
Ana te 10/- herengi, hei utu mo te Pepa
ki au, mo roto i te Tau.
Tutahengarangi Mikaera.
Masterton P. O.
Mei 18/5/98.
Kai Iwi, Mei 18/98.
Kia Purakau, ehoa. He mea i wareware i
te reta i tukua atu na e au i nanahi, kaore
i tuhia e au te ra me te tau, Heoi tena.
Kua tae atu pea te Moni mo te Pepa na, i
tukua atu na e au i te rima o nga ra o te ma-
rama nei whakaaturia mai.
Heoi, Na to hoa.
Waaka Hakaraia.
Waiomatatini.
Mei 9th 1898.
Ki te Etita.
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe, kua tae.mai te Pepa nei
ki au, kaati e tono atu ana au, ki nga tikanga
mo te oranga o te pepa nei i te tau, me ona
patanga i te taa, kia marama ai ahau a hei
reira ahau tuku ata ai i te hereni hei
oranga mo te pepa, na ki te mea kei te puta
i nga marama, i te tora marama ranei me
tuku mai ano tetahi.
Na to hoa.
H.Mahuika.
Waiomatatini Port Awanui.
Te Hoahoa.
Mei 19th 1898.
Ki te Etita.
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe, kua tae mai ki au te mea
e Inoia atu nei e au kia tukua mai, hei titiro
iho mate kanohi, hei whakarongo maate
ngakau, hei whakarongo mate taringa e hoa
e Purakau, kua kite iho au inga ture o te
"Puke Ki Hikurangi" e pai ana au ko tenei
rae utu ia ono-marama, ia ono marama, ko
tenei maku e tuku atu nga hereni i te ono
o nga ra o Hune nei, kaati tena e hoa e
Purakau, e whia nga putanga nupepa i te
marama, kati iho e hoa tena koe me te Iwi
i runga i te kaha ki te Inoi atu ki a ia nana
nei o tatau ra i whakaroa haere, kia roa ai
e matakitaki ana i nga pito e wha o te Ao
Heoi ano.
Na to hoa pono.
Na Poari Ngawaka.
E tama e Ngawaka tena koe i roto i nga
tohu a to tatau Ariki o Ihu Karaiti, tenei
kua tae mai to reta e mea ana mai kua kite
koe inga Ture o te Pepa kua mea mai koe
ma utu ia ono marama, e hoa e pai ana
engari i te timatanga o te ono marama ia
ono marama, ia ono marama.
Heoi.
Na te Etita.
AWHERAKA MEI 23 1898.
Kia Haimona.
E pa tena ra koe te noho mai na i kona,
heoi te mihi, he poto rawa no te haora kei
mahue au i te Tima, no reira kaore e pau
iho aku mihi, kati tena, kua ki te ahau i te
Pepa o "Te Puke Ki Hikurangi," i Awhe-
raka nei, me taku Ingoa e mau ana i te kawa,
he mea atu tenei mehemea nau i tuku mai
kei te pai me tuku mai e koe te Pepa, moku
ki te Awahuri Fielding, heoi ano na to
whanaunga aroha, na Moihi Winiata.
Kua tae mai te moni, a Moihi Winiata.
WAIPAWA 24 MEI 1898.
Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
e hoa tukuna mai he Nupepa, ki an mo te
toru marama, ki a tae mai ka tukua atu te
moni, e toru hereni, me tuku mai, kia Wi-
remu Tewi, mea kei te Waipatu Hastings.
Tena ra koe e te Etita.
Na Wiremu Tewi, kei te Waipatu
Hastings.
KAI IWI TAKIWA O WHANGANUI.
MEI 26 1898.
Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
e hoa tena koe, te kai whaka-haere o ''Te
Puke Ki Hikurangi," heoi hemea atu tenei
kia koe ki a tukua mai te Pepa nei kia au,
whakaatutia mai te ata, heoi ano.
P. Horima.
TE PAINA MERCER WAIKATO.
HEI 20/98.
Ki te Etita O "Te Puke Ki Hikurangi."
Tukua mai koa to koutou reo, a te Puke, ki
roto o Waikato, kia 6 marama e haere mai
ana, me timata tona hara-mai i te putanga
tuarua o Aperira kua mahue ake nei, ana to
10/-
Heoi ano.
Na Tahuna Herangi.
(G. Searaneke) Mercer) Waikato.
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
E hoa, e Tahuna Herangi, tena-koe, i roto
i nga mahi tohu.
Tenei kua tae mai to 10/- herengi mo te
Pepa kia koe, e hoa, kaore he kape i toe o te
Kama 2. 3. 4. 5. 6. Engari pea, me
timata i te 7 o Te Puke.
Heoi.
Etita.
Tuparoa.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
Nupepa, e hoa tena-koe, kanui taku whaka-
mihi mo te tukunga mai i te Pepa ki au,
engari i to muri tukunga mai nei i te Pepa
No 5. Katahi ano ka tae mai ki nga tangata o
tenei takiwa, a, kaore he kupu whakaatuatu i
te ahua mo te utu i roto, no reira, me tuka
tonu mai te Pepa ki au, era e tukua atu te
Moni e rite ana, ina tae mai te whakaatu tu-
turu o te utu,he tangata manaaki hoki au i era
atu Nupepa Maori katoa kaa ngaro atu ra
ki te po, kua tango hoki au ia te Tiupiri o te
Kuini Nupepa o Whanganui. Heoi ano.
I te Haterei i tae mai ai a "Te Puke Ki Hi-
kurangi." Nupepa ki au, kua ngaro atu hoki
a te Tiupiri o te Kuini Nupepa i au, kaati kai
nga Poutapeta, pea e ngaro nei i au.
Nui stu te pai o to mahi mo to mohio, ki te
tuha haere i to Pepa ki nga tangata o konei,
ki taku mohio, ma te mahi pena e tu ai, ara,
me whai tangata whakahaere tonu kia waahi
kia waahi, me hopu tonu ki nga ringa o nga
tangata Maori, ka whawhao i nga Pepa ki roto
i o ratau ringa, whakaaro-kore kuare.
Na to hoa.
Na Rev Eruera Kawhia.
Tuparoa.
Ko te Hati Pakaroa, o Tuparoa.
I an e tuhi ana i tenei Reta, ka ki nai ia
kia tonoa atu kia koe, kia tukua tonutia mai
hoki a "Te Puke Ki Hikurangi," Nupepa ki
& ia, penei ano i taku tono, i te mea he kuare
ia ki te tuhituhi, ka tuhia nei.
Na Hati I Pakaroa.
Tuparoa.
PARENAKO MEI 20 th 1898.
Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
ehoa tena koe, me ou hoa mahi, ma te Atua
ora onga mano koutou e tiaki, mana e mea,
kia whiti iho tona maramatanga kirunga, ia
koutou, e mahi mai nei koutou, inga mahi
nunui, e ora ai te Iwi, ma te Atua, e hura
nga mea ngaro kia koutou, i roto ite Ingoa o
Ihu Karaiti Amine, e hoa ete Etita, tenei
maua kote Hamaiwaho, ka tono atu i nga
Pepa mo maua, kia tukua tona tia mai e koe,
ki Parenako, Homewood, ka tukua atu te
kora kora e maua kia koe, e ki ana hoki koe,
i roto ite reta a Kingi Waihi, kora kora atu
ana kora kora ana mai, ite timatanga ote
Tau ka tukua ata emaua kotahi pauna, mo-
nga Pepa mo maua.
P. W. Tamakiuruhua.
T. Hamaiwaho.
Kite tae atu te moni whakaatu tia mai,
heoi ano.
E hoa e Piripi Waaka, tena korua ko te
Hamaiwaho, kia ora tona korua, kua tae
mai ta korua moni, kotahi pauna, £1 mo
te Pepa kia korua,. heoi, Etita,
PAPAWAI MEI 80 1898.
Taku kupu tuatahi ake kia tatau, he Pa-
nui i te Pukapuka nei.
E nga Rangatira Whaimana Honore o te
Runanga Ariki, me te Runanga Nui, tena
koutou, E nui ana te Hari o toku ngakau, ki
toku kitenga atu i etahi o koutou e noho ana
i roto i to tatau Whare, i whakapaua-nui-tia
nei te kaha, me te Manawanui, o nga Ranga-
tira o tenei Whenua o Wairarapa,kite hanga,
i tenei Whare hei Huihuinga mo tatatu ki te
Kimi i nga huanui e tupu ai te pai, te ora,
me te Rangimarie ki te Iwi Maori.
E kotahi nga Tinana, me nga whakaaro,
me nga mahi a nga Hapu katoa o te Iwi Ma-
ori, puta noa nga Motu o Niu Tirani, e mohio
ana ano ahau, kaore ano koutou i ata poto
mai ki tenei Huihuinga o tataa i tenei ra,
otira e mohio ans ahau, i ranga i nga Reta.
a etahi o nga Mema, me nga Waea, e ki mai
ana ka tae mai ratau a roto ano i nga ra e
noho Huihui ana tatau i Papawai nei.
E pouri ana hoki toku ngakau, me toku
Wairua katoa, ki te tango hanga hohoretanga
atu a te Atua, i nga Tinana, me nga Wairua
o tatau hoa Rangatira, kua ngaro nei o ratau
Tinana i roto i tenei Huihuinga, o nga Ra-
ngatiratanga katoa o Niu Tireni.
Ara, e Heta Te Haara, Wiremu Katene,
Hone Mohi, Kera, Maniapoto, Piripi Te
Maari, Marere, Hori Te Tauri, Hori Ropiha,
Meiha Keepa Te Rangihiwinui.
Ko nga Rangatira Nunui whai mana enei,
i kaha tonu ratau ki te awhina, ki te hapai,
ki te Tiaki, ki te arahi i to tatau Whaka-Ko-
tahitanga, i runga i nga mana rae nga
Rangatiratanga, i Whakaputaia e te "Tiriti
O Waitangi," rao te Iwi Maori o Nui Tireni,
ia ratau e ora ana, a tae noa ki o ratau Ma-
tenga, a i mate ratau i runga i te whakaaro
Nui kia ora te Iwi Maori, nga Taane nga
Wahine, nae nga Tamariki.
E nui ana hoki te ora o toku ngakau, mo
te Whakaaetanga o te Kiingi Mahuta, me te
Tumuaki o toua Kiingitanga, kia haere mai
ratau ki tenei Huinga o te Paremata o te
Kotahitanga, he tohu tenei no te whakaaro
kotahi, ki runga ki nga Tikanga e rapu nei
i te ora mo te Iwi Maori, I runga i nga mate
e kitea nei e au, enei te Iti, te rahi, o nga
Hapu maha o te Iwi Maori. Na e nga Ra-
ngatira Honore, o nga Runanga e rua, te
Hiahia nui o toku ngakau kia whakaputaia
to koutou kaha i roto i te mahi pai, i te mahi
tika, ki te ata whiriwhiri i nga tika katoa o
nga take e whakatakotoria e aku Minita ki o
koutou aroaro. Hei mea nui hei mea Wha-
kamiharo ma nga Iwi, mehemea ka kaha
koutou ki te whakaoti i nga take katoa, e
whakatakotoria ki te aroaro o to koutou
Whare Rangatira.
I. Ko nga Kirihipi kia oti.
2. Ko te Moni i Kohia hei Whakawhiti i
te Pire a te Kotahitanga ki Ingarangi.
8. Ko nga mana, me nga Ture o te Pare-
mata o te Kotahitanga, kia mahia kia oti.
4. Ke te Pire a te Pirimia kia mahia kia
oti.
5. Ko te Kiingi me te Kotahitanga kia
mahia, kia rite ki nga tikanga e tupu ai te
pai, te ora, mo te katoa.
E tenei Huihuinga Rangatira, e nui ana
te koa o toku ngakau, mo toku kite atu e nui
rawa ana koutou, e noho mai nei i roto i tenei
Whare. Heoi kia Whiwhi koutou, nga Ra-
ngatira, Taane, me nga Wahine me nga Ta-
mariki, i nga Manaakitanga a to tatau Ariki,
Kia ora koutou katoa.
H. P. Mangakahia. (Pirimia.)
Tamahau Mahupuku.
Pakipaki katoa te Whare, Kia rua Pakipa-
kitanga, Kia toru Pakipakitanga.
Hehitingi 26/98.
Kua tae mai te tono a Hohaia te Hoata,
kia Aperahama, kia ki mai kia Purakau Mai-
ka, kia tukua atu te Pepa ki s ia, timata mai
i te Nama 1. 2. 3. 4. 5. 6. Tae noa
mai ki tenei ra.
Papawai Hune 2/98.
He whakaatu tenei.
Kua tae mai te moni a Ru Reweti, mo te
Pepa mona, my te 6 marama, 5/-.
. Papawai Hune 16/98.
- Kia Purakau Maika,.Etita o "Te Puke Ki
Hikurangi." E hoa tena koe, kia ora koe, i
raro i te kaha o to tataa Ariki.
H. T. Anaru Harawira.
Ko taka Ingoa tenei ki te Pepa.
Te Ao Anaru.
Ki te puta tere "Te Puke Ki Hikurangi."
i au e noho nei i konei, me tuku mai.
Heoi, H. T. Anaru Harawira.
Opepe Taupo Mei 25/98.
Kia Tamahau, Mema o te Kotahitanga.
Tena koe, i runga i to kaha ki te hapai i to
tatau Kotahitanga.
He Inoi atu naku kia koe, kia tukua mai e koe
he reta whakaatu ki au, inga mahi ate Kotahi-
tanga, i te mea, kua mate a Maniapoto, ko au
i ora.
Heoi, na to hoa aroha.
Ngamotu Wiremu.
Taku Kainga. Opepe Taupo.
WAEA TAE MAI A TE PIRIMIA.
Kia Tamahau Mahupukua.
Tena koutou katoa.
Hoatu aku kupu mihi ki to Iwi, ko aku ku-
pu o nanahi, ka riro ia matau, te tuunga Me-
ma, kua ea, a, me te mea hoki kua mana taku
wawata, he ra waimarie & nanahi, mo nga
Iwi e rua.
Na te Hetana Pirimia, Minita mo te taha
Maori.
Rangatira Tamahau.
Papawai, Greytown.
Deliver hope you are all well, give my best
wishes to all your People, my hopes that we
should win the Mataura seat, has been realised,
the day is a good one for both Races.
R. J. Seddon.
Takapau.
Hune 4/98.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
Tena koe.
Me tuku mai e koe te Pepa ki au, i runga i
te utu tau, i na tae mai te Pepa, me te wha-
kamarama i nga, tikanga o to tatau Pepa, mo
reira, ka tuku atu ai te moni utu tau.
Heoi ano.
Na Taareha Kiingi.
Takapau. H. B.
Koia tenei te nui o nga tangata o Poneke,
i te tau 1843, hui katoa, 152,
Kohupatiki Hune 1 1898.
Kia Purakau.
Ana te hereni mo te Puke, mo te tau, 10/-
timata mai i te ra i tukua ai taua Puke ki au.
Raihania Kahui.
Kohupatiki.
West Clive Napier.
Papawai.
Tari o "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena ra koe, me toou Whare katoa,
ma te Ariki koe e manaaki.
Tenei kua tae mai to moni 10/-, mo te Pepa
kia tukua atu kia koe mo te tau, ae, ka tukua
atu.
Etita.
PUKE TOTARA OROUA PIRITI.
Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
e hoa tena koe, mau e uta atu taku mihi mo
to koutou matua, mo Meiha Keepa, ki runga
i to tatau Pepa, he konakitanga ake no te
aroha ki to tatau Matua kia Meiha Keepa,
ka ngaro nei i roto i tenei Huihuinga o te
Kotahitanga, ki te whakahaere i nga tikanga
mo to tatau Kotahitanga, kua oti nei i a ia
te whakatakoto ki o koutou aroaro haere ai
ia, e rite ana hoki ki te kupu & to Karaiti, i
mea atu ai ki ana akonga, ko te Rangi mete
Whenua, e pahemo koaka kupa i a e kore e
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
POWHIRI KI TE PIRIMIA ME ONA MINITA.
Haere mai te Honore Pirimia me ou hoa
Minita me nga Rangatira Pakeha, haere mai,
arahina mai nga Ruanuku o te ao, nga Rua-
nuku o nga nohoanga tapu, nga Kai-pupuri
i te mana o to tatau Ariki O Kuini Wikitoria,
arahina mai te Kawana nga Iwi e rua o Niu-
Tireni, me Atimera Peahana (Rear-Admiral
Pearson) te Timuaki o nga Manuao e tiaki
nei ia tatau, e tino koa ana mataa i tenei ra,
e whakapai atu ana matau kia koe me toou
Kawanatanga, mo koutou kua tae mai nei ki
te ra i whakaritea hei tatakitanga mo nga
Rangatira katoa o te Mota nei kia koe, kia
whakariterite tahi tatau i nga tikanga e ma-
haratia ana hei Ture mo a muri ake nei, e
mutu atu ai nga huarahi mate i nga Ture o
naianei, e tino koa ana hoki matau mo nga
Rangatira kua taea mai nei, ara, te Kawana,
me Atimera Peahana, he tohu tenei hei wha-
kamaharatanga ki to tataa ahua kotahi o
nga Iwi e rua i tenei Motu, i raro i te mana
kotahi o to tatau Kuini Atawhai, kia ora tonu
koe, me toou Kawanatanga, kia whakaaro
nui ki te oranga mo matau me o matau Uri,
ara, kia waiho ano kia matau o matau Whe-
nua e taea ana e matau te mahi te whakapai
hoki, hei Whenua tuturu mo ake tonu atu,
otira, e pouri ana matau mo te ngaro roa o
nga Rangatira o te Motu nei, o Ngapuhi me
Waikato me te Tairawhiti hoki, kaa maha
rawa ngi whakanukuhanga i te ra o te Hui
nei, a, kua tae mai ko to Kawana me Atimera
Peahana me koe hoki, i tenai ra e pai ana,
e taea te aha otira, ka Inoi ano matau kia
koe mo to Pire, kia nekehia atu te tino wha-
kaotinga i nga tikanga o te Pire, kia tae mai
ratau, a, e Inoi ana matau kia whakapuaretia
e koe me te Kawana me te Atimera Peahana,
te Whare Runanga o te Iwi Maori
Na i runga i te tono a to ratau hoa Ranga-
tira kia inu Uhi ratau i runga i te whakanui
tahi ki te Kuini, ka tu tetahi o nga Maori
ki te whaikorero ki te Atimera, he mihi atu
ki a ia mo tona pai kia ratau i taua ra me te
mihi hoki kinga mea i kite ai ratau i runga
i te Manuao, i te mutunga o tana whaikorero
ka Waiatatia he Waiata Maori e nga Ranga-
tira Maori katoa:— Na ka whakahokia e te
Atimera, nui atu tona aroha ki te Iwi Maori
mo runga hoki i to ratau piri pono kia te
Kuini, na, ka mutu nga korero ka hoki ratau
ki uta. .' *
To ratau unga atu i reira te Apiha o te
Kawana e whanga ana kia ratau me nga, waka
hei kawe ia ratau ki te Whare o te Kawana,
a, na te Kawana ratau i arahi haere i roto
i tona whare, me to ratau whakamihi kinga
mea i kite ai ratau i reira, hui atu hoki te
mihi onga Rangatira Pakeha kia Peni Te
Uamairangi id ta ratau ki he tangata matau
tenei, i tona kitenga hoki inga whakaahua
he mea mahi na te wahine a te Kawana, ka
mea atu a Peni Te Uumairangi ki te wahine
ate Kawana, he tino tohunga koe, na, te
mutunga o ta ratau matakitaki, ka haere
ratau ki te kai; ka tu a Paora Ropiha, ki te
whai-korero ki te Kawana, ka mea ia, no
runga i te nui o nga raruraru o Tamahau
Mahupuku ki ona Manuhiri i kore ai e kaha
ki te haere mai ki ti whakarite i to tono,
na e mihi ana au e te Kawana mo to aroha
kia matau i tenei rangi, he aroha ano to nga
Kawana o mua atu ia koe kite Iwi Maori,
engari he rite ki to ratau aroha kia matau
i tenei rangi kaore, i te mea katahi tonu te
Iwi Maori me te Kawana ka kai tahi i
runga i tana teepu, ka mutu tona korero ka
tu mai ko te Kawana ka mea, nui atu toku
koa i taku kitenga ia koutau i tenei rangi,
na, e mea atu ana au kia koutou, ka puare
tonu te kuwaha o toku Whare kia koutou
ki nga Maori i te mea e puare mai ana te ku-
waha o koutou whare kia au na ka mihi
ano ia kia ratau me te ki ano kai te tumanako
atu a ia, kia haere mai ano ratou kia kite ia
i a i tona whare, tona hiahia kia homai kia
ratau katoa te ahua o tans wahine, e tono
ana hoki ia kia Paora Ropiha mana e mau
mai tona aroha kia. Tamahau Mahupuku, ka
mutu tenei ka haere atu ratau ki te Paara
ti te haina i o ratau Ingoa ki te pukapuka
a te Wahine a te Kawana, i muri o tenei ka
;ae ratau ki te whare o te Pirimia, te mutu-
nga o to ratau haereere i reira ka hoki mai
ratau ki Papawai;
Koia nei te ahua o nga pu o runga i te
manuao:—
Kotahi te pa 9. 2. te whanui o te ngutu,
22 te taumaha. Te tino kaha o tenei pa 10
maero, engari tona tino painga mote 10,000
Iari, te taumaha b te mata e 380 pauna tau-
maha, te taumaha o te paura 164 paima ka
kaha tenei pu kite wawahi maitai 20½ e rua
tekau inihi te matotoru; te utu mo nga mea
Tekau marua nga pu teretere, e whitu
tana taumaha, e ono inihi te whanui o nga
ngutu. Te tino kaha o enei pu e whitu
maero, engari to ratau tino painga kai te
10,000 iari, te taumaha o te mata 100 pauna
te taumaha o te paura 29 pauna ka kaha
enei pa ki te wawahi maitai tekau marua
inihi te matotoru, te tere o nga pakutanga
e rima i te meneti kotahi. Te utu mo nga
mea e pau ana i te pakutanga kotahi £7 „
Tekau marua nga pu teretere 300 te tau-
maha, te tino kaha o enei pu, 10,000 iari
te taumaha o te mata e 6 pauna, te taumaha,
o te paura 7 aunihi, ka kaha tenei pu ki te
wawahi maitai e 5 inihi te matotoru.. Te
tere o nga pakutanga te kau marua i te me-
neti kotahi, kati ko te mahi mo enei pu he
whawhai maitai ki nga poti topito, kia kore,
ai e tata mai ki te tuku mai i o ratau topito
ko nga mata o enei pu he pito koikoi, a,
mehemea ka pa atu ki te poti topito ka paku.
E rima nga pu Teretere, 600 pauna te ta-
umaha, ko te kaha o enei pu, 10,000 laari,
te taumaha o te mataa, e 6 pauna, te tauma-
ha o te paura, hawhe pauna, te kaha, ka
pakaru te maitai e 4 Inihi te matotoru te tere
o enei pu, tekau marima i te meneti kotahi.
Te mahi mo enei Pu, mo nga Poti o te
Manuao, he whawhai hoki ki nga Poti
Topito.
Te Pu tino teretere, ara, te (Nordefelt) e
wha-tekau marima nga inihi te roa, e 5 nga
ngutu o tenei Pu, tona taumaha 133lb. Te
tino tere o tenei Pu (600) pakutanga i te
meneti kotahi.
E wha nga Topito, e rua he rere ma runga
i te Wai, e rua ma raro, te iere o nga Topito
e 35 maero i te haora kotahi.
Te kaha o enei Topito, e rite ana kite (400)
pauna paura te kaha.
Kupenga Topito.
Ko nga Kupenga hei arai atu i nga Topito
o te hoa riri, kia kore ai e pa kite Manuao, te
hohonu 20 putu ki raro i te Wai, te tawhiti
atu o te Kupenga i te Manuao e 80 putu
Nga Iniana,
E rua nga Iniana i rite kite 10,000 te kaha
e waru nga paera, e wha nga waahi tatanga
ahi o te paera kotahi. Te tere o te Manuao
kai te 25 maero i te haora kotahi. Nga waro
i runga i te Manuao 1310 nga tana, te hoho-
nu o te Manuao ki raro o te wai e rua tekau
marima pata tae ata ki te rua tekau ma whitu
putu. Nga waro i pau i te ra kotahi 6 tana.
TAUIRA POTO.
ONGA TURE O TENEI PEPA.
(Ture 1.)
Ko te utu mo te Pepa, o "Te Puke Ki Hi-
kurangi." i te tau 10/- hereni, mo te ono
marama e 5/6, mo te toru marama e 3/- hereni.
(Ture 2.)
Ki te tono mai i te Nupepa, me penei te ahua,
o te Ingoa ki waho o te kawa.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
Greytown Wairarapa.
(Ture 3.)
Ki te tuku moni mai koutou, ko te Tauira
ano tena i runga ake nei, hei nga moni oota
Poutapeta anake.
Na te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
Papawai Hune 6 1898.
Kia Nopera Pokai
E hoa tena koe me tou whare katoa, ma te
Ariki koe e manaaki, tenei to reta tono mai
kia tukua ata he Pepa kia koe, Ae, ka tukua
atu he Pepa kia koe, tirohia te Tauira Poto i
runga ake nei.
Na Te Etita.