TE PUKE KI HIKURANGI
[NAMA 1 O TE TAU 2WAIRARAPA.           PEPUERI TUREI 21st 1899.                        [Wharangi No 1.]
Tena koutou e nga Iwi o nga Motu e rua, o Aotearoa me te Waipounamu, me o koutou Hapu, rae o koutou rangatira, Tane Wahine, me nga tangata whakaaronui, me nga tangata matau, nga Tai-Tamariki kua akona ki nga matauranga o te Ao, me nga Tai-Tama-hine kua akona ki te pehanga ma ratau, nga Wahine whakaaronui me nga Wahine matau, nga Komiti Tane me nga Komiti Wahine, nga Tamariki Nonohi, nga mea e ngote ana i te U, tena koutou, he Awhekaihe te Iwi hou o te Atua, o koutou rangatira Tane Wahine, o koutou Tane whakaaronui, me o koutou Wahine whakaaronui, o koutou tangata matau, o koutou Wahine matau, a koutou Tamariki kua paahi mai i nga Kura nunui, tena koutou i roto i te tau hou, e nga hoa Pakeha, o koutou rangatira Tane Wahine, o koutou tangata whakaaronui, o koutou Wahine whakaaronui, nga Tane matau nga Wahine matau, a koutou Tamariki, nga mea e ngote ano i te U, to tatau Kawanatanga, ona Minita, nga Mema o te Whare Ariki, nga Mema o te Whare Paremata, to tatau Kawana pai, te hunga e haere ana i te moana, nga Kapene nga Heramana, tena koutou i roto i te-tau hou, e takahi nei tatau. E te Atua tiakina a te Kuini.
I te 1894, ka whaakaro nga Kaumatua o Wairarapa, kia whakamatauria tetahi Perehi, hei kawe korero ki nga wahi o tatau Motu, ka kawea atu e Kapene Tunuiarangi raua ko te Whatahoro me te Teira   Tiakitai,   ki   te Hui i tu ki Pakirikiri, ka korero ratau i taua Hai, ka tu   tetahi Perehi ki Wairarapa nei, ka mahia noatia nga mahi a te Kotahitanga, i te whakahaerenga a nga Kaumatua, i te ara e marama ai te haere o te mahi ma te Perehi, kaore i kitea, he taumaha anake nga huanui e puta ai, ko te mahi he uiui tonu i te mahinga, me nga tangata mahi, kitea iho he nui te pakeke, ma te moni nui rawa ka taea ai, heoi ka mau tonu mai te whakaaro,  o nga Kaumatua   o   Wairarapa, tae noa ki te tau 1895, i tenei tau, ka mauria e te Whatahoro a Kiingi Tuahine Mate Rangitakeiwaho,  ki Poneke, ki reira mahi ai i tetahi Perehi Pakeha, e tora   marama e mahi ana, ka kitea e te rangatira o te Perehi, he tere rawa tona mohiotanga, tena   e  pangia e te mate,   ka whakamutua ka roa ka mahi ano, ka mau i a ia etahi tikanga, o te whakamaumaunga o nga reta, hui pea ona marama   i  mahi ai e rima, ka hoki mai, te taenga mai ka uia te ahua o te mahi Perehi, ka marama i nga Kaumatua, ka tonoa a Tamahau, me Kiingi, ki te titiro Perehi i Poneke, kitea ana, na Kiingi Rangitakaiwaho i titiro, ka hokona te Perehi  me  ona  mea  katoa, i te tau 1896, ka mauria mai. Ka tu ki Whiwhia ko "Te Puke Ei Hikurangi tenei," ka huihui nga Kauma-tua Tane Wahine, ki te kimi i tetahi tikanga, Wairarapa 

[NAMA 1, O TE TAU 2.]TE    PUKE    KI   HIKURANGI.   PEPUERI TUREI 21st 1899.            [Wharangi No. 6]
Kua huri mai tatau   ki roto   i te tau hou, ko nga mahi a te ringaringa   ki te Whenua no roto mai i te tau tahito kua parea ake nei e tatau ki muri, i huri katoa nga Iwi e rua o . Wairarapa nei, ki te mahi i te Whenua; mo te witi, me te ooti, me te karaihe patiitii, me te taewa, me te tanapu,   kaanga, me era atu kai e whakaarotia ana e te ngakau e ora ai o tatau tinana, rae   era   atu Iwi   hoki e noho mai nei i nga Motu o te moana, ka pai te tipa o te witi, me te  ooti ahuareka ana ki te titiro atu a te konohi, tae noa ki te maunga o nga hua, kaha rawa te Whenua ki te tuku mai i tona Momonatanga no nga timatanga o te tau hou nei, ko nga mea   tuatahi i pa ki nga ooti kua tata nei te maroke, kua rite mo te tapahi i puta mai tetahi hau nui pakia ana aua ooti horo katoa nga hua ki te Whenua, ko nga mea e   hou ana   i mau era nga hua, ka kata, atu nga rangatira o   nga ooti i mau nei i te puhanga   a te   hau. Kaore he kupu mai a nga rangatira o nga mea i rere nei i te hau, ka tuku mai ano te Whenua i tona Momonatanga ki nga Maara ooti i mahue nei i te hau, a kua   maroke haere kua rite mo te tapahi, katahi ka puta mai tetahi ua nui me te Whatitiri, e rua nga tino ra i ua ai me te tangi tonu te Whatitiri ka mutu, kaha rawa te putanga mai o te ra,   kotahi ra i muri ka kitea kapi tonu a runga o nga ooti e hiahiatia nei kia tapahia i te ngarara e kiia nei ete Maori he Torongu ki te Pakeha he Katipere, (Caterpillar) tona tini tini mano mano ko ta ratau mahi he tapahi i raro iho o te mararatanga o nga peka e mau nei nga hua, kaore rawa e roa kua pau,   heoi ka heke te kai tapahi ki raro kai ai, me   era atu hoki i te putake e tatari ana ki te  takanga iho onga hua kite Whenua, ka pau tenei paamu te kai, te moumou noa  iho, ka haere atu ki tetahi atu paamu. E kitea nuitia ana e haere ana tona tini, tona mano e whiti ana i nga rori, ko te mea ahuareka rawa aua ngarara ia ratau e haere aria, ki te puta ratau ki te rori, mehemea e kaha ana te   pupuhi a te hau, katahi ka takai ia ratau kia. rite   kite Wiira Paihi -kara, katahi ka tere   atu ta   ratau haere, ka roa e Wiira ana, ka tuku i o ratau tinana ki

[NAMA 1, O TE TAU 2.]TE    PUKE    KI   HIKURANGI,   PEPUERI TUREI 21st 1899.            [Wharangi No. 7]
Pepueri 7 1899.
Kia Tamahau Mahupuku, tena koe,  mete Iwi he whakaatu   tena kia   koe   ito matau haerenga ki Uwawa, Anaura, Tokomaru, Waipiro,   Whareponga,   Waiapu,    A   i korero haere matau kooku, hoa ki aua kainga katoa, a ra, ko Hoani Ruru,   ko   Tuta   Nihoniho, engari ia matau e korerorero ana ite Pire Poari i tona ahua, mete take i pakanga ai tetaha turaki, mete taha whakatikatika, enoho matau mai ana aua Iwi,  kua   tae ke   atu  hoki nga reta whakaatu a Paratene ki aua Iwi, a, heoi ta ratau e whakarongo mai ana kote tino maramatanga o te ahua o taua pakanga, me nga mahi ote Paremata, kaati i whakamara-matia   katoatia te ahua o te Pire Poari, me ona pai ora mote   Maori,   mete ahua  uaua o   etahi o nga whakahaere o taua Pire, mete whakaatu i te whakatikatika a te Komiti i Papawai, monga wahi uaua o te Pire,   me te ki atu koi ana ta te Komiti hei patu inga kupu uaua i roto o te Pire Poari, kua mohio noa ake ano ratau i nga whakaatu a "Te Puke Ki Hikurangi" mete "Tiupiri" ki te ahua o taua tautohe i  whakaaturia ano   te   Pire tuku Whenua mo nga tangata Maori kore Whenua, a i tahuri ano te Tai-Hauauru  kite patu i tena Pire, i whakaaturia  ano te   ture Penihana mo nga Kaumatua Pakeha Maori, a nate Mema tena Pire o te Tai-Hauaru i tautoko, ko au kaore i pai ki taua Pire, te take e kore taua Pire e pa mai ki nga Maori, note mea he Iwi whai Whenua te Maori, torutoru nei nga Maori kore Whenua, ko taku Penihana mo nga Maori kore Whenua, ko te Pire tuku Whenua mo nga tangata kore Whenua, ko taku tena kia mate ai te tangata ka tuku iho ki nga Uri,  i whakaaturia ano e  au te Ture Penihana, kua paahitia nei   tona   tino mate e pa mai ki nga Maori, a nga tau e haere mai nei,  ara a te wa e  whiwhi ai nga Maori ki te Whenua, e nui atu te Iwi Pakeha ki te tango Penihana, a tera ka Reititia te Iwi Maori hei utu Penihana mo aua Pakeha anake, kaore mo te Maori, tirohia te tini o tenei Iwi e haere mai ana e whanau mai ana, te nui o te pohara te nui e kore ana e whiwhi Whenua, a taihoa, rau mano ran mano Pakeha e tango Penihana, a ka utu noa nga Maori i aua Penihana, te   whiwhi  tena ora ki etahi Maori, me te  whakaatu   i to kaha rae nga tangata Kaumatua o Wairarapa  ki te tautoko i te Pire, te kaha ki te manaaki i nga Hui a te Kotahitanga, tino kaha me   te whakaatu ano i nga tangata, o Heretaunga i te kaha, haunga hoki nga tangata i rere ki te taha turaki, ua te Tiupiri tena, na te "Pu--ke Ei. Hikurangi" i whakaatu, na ratau ano i whakaatu o ratau na ahua.   E hoa e kore e pau atu te nuinga o nga whakamarama, e mohio ana koe ahakoa kaore i tuhia atu, na e hoa kotahi tonu te whakaaro o te Rawhiti nei, e kore e puta ke a tenei Paremata e haere mai nei.
Heoi. Wi Pere.