NAMA WAIRARAPA. HEPETEMA TUREI 20th 1898. Wharangi No.2'
tenei rarangi tera koutou e ki te he mate kei
' rato, e kore rawa tenei e whakaaetia.
Paratene.—
: Eo te rarangi 19. No roto o. te tino Pire
e rua noa nga kapa hoatu ko nga kupu i
muri rawa o taua rarangi
Pirimia-—
E tika ana e rite ana tena kite Pi, kei muri
hoki tona wero.
Mo te.21. Me ata tirotiro ano tenei. Mo
te 24. Eo nga kapa whakamatanga o tenei
rarangi e ahua he ana me kawe tenei ki te
aroaro o te komiti mo nga mea Maori ki a
ata whiriwhiria, mo te 26. He maha rawa
nga kupu hoata o tenei rarangi, taihoa au
e ata whiriwhiri, he roa rawa.
Mo te 27, 28. Kei roto ano enei o te
Pire nui.
Mo te 3O. E ahua uaua ana tenei, e kore
au e tahuri ki te whakarereke i nga Ture
Reiti o ti me waiho taihoa ahau e whiriwhiri
i tenei.
Mo te 81. E tika ana nga korero o tenei
rarangi, me ata waiho ano tenei ma te komiti
e whiriwhiri.
Mo te 82. Kua oti noa atu te Ture mo
tenei.
Mo te 33. Me ata waiho tenei rarangi.
Mo te 34. Kanui te pai.
Mo te 35. Kanui ano te pai a ma te
whare pea e whakararuraru.
Mo te 88. He mea uaua ano tenei.
Mo te 40. Me whaka-kore tenei.
Mo te 44. Me hinga ano tenei.
Otira he nui ano toku pai kia tu nga
Wahine hei Mema mo nga komiti Poraka.
Mo te 45. He tino rarangi pai rawa
tenei.
I te mea kaa tirohia e au tenei Pire, taki-
tahi noa nga waahi i rereke ki ta te Kawana-
tanga, ka whakaktakotongia e au te Pire ne-
i te mea kua roa te Paremata nei e haere ana,
kia kite hoki aku hoa Mema hei reira ka tu
mai nga Kai-whakamarama, tuatahi, ka tu-
kua e an tenei Pire ki te Komiti mo nga mea
Maori.
Kei runga atu tenei i nga mea katoa, hei
tiaki pai i te Iwi Maori, kei te tino pono te-
nei kupu, kei te rapu kaha te Kawanatanga i
te ora mo te Iwi Maori, tae noa ki nga hui-
huinga rangatira Maori me o tatou hui hoki,
he mea tika rawa tenei kia tirohia e te ao
katoa, kati e tika ana kia pera ano ta matou,
whakaaro ki te Iwi Maori, ara he whakahoki
ano i to ratou ahua ki to ratou ahua o mua
i te wa i tae tuatahi mai ai te Pakeha ki tenei
Motu, (Ka umere te whare,) mehemea kaoti
o koutou whenua te Ruuri te wehe, kiia ta-
ngata kiia tongata tona paanga, tera
koutou e hoki ano ki to koutou ahua o mua,
kua kore e wehi ki te mahi, mehemea tenei
Pire kua hangaia noa tia atu kua timata noa :
atu te ora kia koutou.
Kua whakawhaitia i naianei e te Kawana-
tanga te Ture, "kaati i te hoko whenua, e
mihi ana an mo a koutou kupu mo te ekenga
oku tau ki te 58, ahakoa kei te rereke pea te
whakaaro oku hoa mo tenei Pire, otira koi te
aroha tonu ratou kia au i toku taenga ki te
whakamarama ki nga Maori, iia kainga iia
kainga, ka mahara penei au mehemea i penei
taku whakamarama me te marama o tenei
Pire i taua wa, kua whakaae noa atu ratou.
e maharahara ana ahau tera pea etahi Pakeha
e wehi ana, tenei Pire no te mea e kati ana
i tetahi painga mo ratou, a ka whakakiki ki
nga Maori kia kaua e pai ki te Pire.
A nei taka kupa mo era tu tangata me
hemea ratou e whakahe ana me haere mai
ratou me korero kia au, e hara hoki tera i te
mahi pai he wehi o te tangata, a ki ke ma
tetahi ke taua kupu e kawe, ara e whakaputa
te whakaputa tona ai e ia kia ingoatia ai
tera.
Ka tumanako tonu ahau i mua o tooku
taenga ki tera ra whanautanga oku kia pahi
tenei Pire.
Otira e hara i te mea e oti ana a tatou kore-
ro i konei, engari ka kaha tonu ahau ki te
tautoko i tenei Pire, (Ka umere te whare) no
te mea e kite ana ahau ko nga Ture nei na
nga Rangatira tokomaha i hanga hei painga
mo ratou, kaa nui te pakaha ki tenei Motu
a kei te hiahia ki te hoko whenua, a kua
aukatitia tenei Pire, kia ora koutou.
Paratene:—
Mo te rarangi 20, o te Pire nei he pai me
ata rohe he wahi mo taua rarangi.
Pirimia:—
Ma te Komiti tena e hurihuri, a hei reira
pea ka hiahia taua Komiti ki te karanga i
tetahi o koutou hei whakamarama.
Peni Te Ua;—
Ina taku patai kia koe, e ki ana etahi ta-
ngata matau, ki te Paahitia te ''Ture Poari"
ka hinga te "Tiriti O Waitangi."
Te Pirimia:—
Ko to Patai e hara i te tangata matau na-
na to Patai, kaore pea ia i titiro ki nga rara-
ngi o te "Tiriti O Waitangi," no te mea ko
te "Tiriti O Waitangi" te mana nui o Niu
Tireni.
Te Rawhiti:—
Te kupu a tetahi taha kia koe, ara i tono
kia homai he wa mo ratou hei kitenga ia koe
i te roa o to taringa, ka mahara koe kei nga
wheta ra ano o te rangi o ratou mahara, kei
te whakaae ano au ki ta Paratene e ki nei e
rua nga taha kei roto o te whare nei.
Ko au kei roto au o te tirotiro e noho ana
ko te take i penei au ko te tino Pire ranei
tenei a te Kawanatanga tera atu ana ranei,
ko te take, ko tenei Pire he whakarapopoto
tanga i tenei Pire ate Kawanatanga, mahara
ana ahau tera atu tetahi Pire.
Pirimia:—
Ko te tino Pire tenei.
Ka mutu nga korero i konei.
TE HUNGA TAUTOKO, (VERSUS) TE HUNGA
—-TURAKI.—
Te Hui a nga rangatira o te Tai Hauauru
me te Tai Rawhiti.
Ko tenei Hui i tu ki te Whare Kura i tua
atu o te Wellington Hotel, i te 80th o Hurae
1898.
I puare te Whare i te 10 am.
Tiamana Peni Te Uamairangi.
Karaka Tuhituhi—
Haaka Tautuhi.
I whaa kupu te Tiamana s Peni Te Uama-
irangi, ko te take e roa nei te Hui kei nga
tangata o Waikato nei, haunga a Mangaka-
hia, kua marama tona take kei te mate ia.
Te Heuheu.—
Ki te ahua roa tonu enei tangata me hiki
te hui nei, engari kaore he take e hoki ai
nga tangata hoki i tenei ra, ko te hui a te
Pirimia hei te Mane, a e kore ratou e rongo
i nga korero o taua hui, i haere mai ratou
kia rongo i nga korero o te hui, a me noho
ano hoki kia rongo i nga korero o te hui, ko
ahau hoki e raruraru ana ahau i te 10. 3O. am.
Wi Pere.—
Me haere tonu te korero.
Peni Te Ua.—
Ko au i whakaturia au hei Tiamana, kaore
he take ia au, kei a Paratene Ngata nga take,
maana e whakamarama kia koutou.
Paratene Ngata.—
He mihi i te tuatahi ki te hui, ko tenei hai
i whakaaturia i tera Hatarei, otira kihai nga
take i oti i taua ra, no reira ka hikitia te Hui
ki tenei ra. Ko tenei Hui he hui whakatopu
ia tatou, kua takoto hoki nga pire ki o kou-
tou aroaro, kua riro atu ia koutou nga kape,
kua roa koutou e tirotiro ana, ko nga whaka-
tikatika e takoto i roto i nga pire, nana nga
rangatira te Tai-rawhiti me etahi o te Tai-hau-
auru i mahi i te hui i Papawai, kaore rawa
he rarangi hou o te pire nei i hangaia houti-
a e mataa, ko te whaka-ingoa-tanga anake
tanga o te ingoa o te Pire, ko taku ki tonu
tenei, kaore he waahi hoa o tenei Pire.
Ko te tino take o tenei hui, he whakatako-
to tonu atu naku i tenei Pire ki o koutou
aroaro kia whakaaturia mai e koutou nga
take e Raupatutia ana e koutou, a mehemea
ranei e topu ana ta koutou whakahe mo te
Pire. .
Ko tenei Pire na te Kotahitanga, e rua tu-
nga hui o te Kotahitanga i te aroaro o te
Pirimia, mo te aronga ano o tenei Fire, i te
tau 1897, ka puta te whakaaro o te Piri-
mia mo tenei Pire, a no tenei tau, ka whaka-
otia e ia, ka riro nana tonu i pikau haere ki
nga kainga Maori o tatou, ko au, he rawaho
au i te Kotahitanga, noku i kite i te pai o te
haere o te Kotahitanga ka ura mai au ki roto,
note mea he whenua oku, he mahara iho no-
ku koi nei te mea e ora ai oku whenua, kaati
ko tenei pire inaianei kua oti ra te perehi, ko
ko enei whakatikatika a na matou, ko matou
ko te hunga tautoko i tenei pire e miharo
ana, a nei te take, ko tatou inaianei kua pa
• era atu mea e karapae nei ia tatou, ki te kore
• tenei Pire e oti i tenei taa tera e mate o tatou
Whenua, e pau tonu te hoko, i na hoki kei te
hia mano ranei eka kua paa te hoko ia tatou
e noho nei i Paneke nei, a tera hoki pea a
muri te hoko mai ra.
Ko to matou hiahia kia pa te pire neiki te
motu katoa, a mehemea te hunga turaki e
turaki katoa ana i te pire, me penei e ratou,
(e kore e tika kia pa tenei Pire Ma ratou me
o ratou Whenua, engari me pa ki nga Whe-
nua anake o te hunga e tautoko ana i te pire,)
he pai rawa tenei no te mea ko aa kai te
hiahia tona au ki tenei Pire mooku mo tooku
Whenua, e whai ana hoki au kia puta te ora
ki tooku takiwa, otira ko taku hiahia nui atu
kia pa tenei Pire kia tatou katoa, ahakoa i e
hea waahi o to tatou motu,
Ko tetahi titiro aku, katahi ano tenei tika-
nga nui ka tukua mai e te Kawanatanga, te
tutaki i tana hoko. Kaati tera pea tetahi ti-
kanga nui atu pea i tenei, i kaha ai koutou
ki te turaki.
Tetahi korero i rongo ahau ko tenei pire e
turaki ana i te "Tiriti O Waitangi," kia au
kaore i te hinga te "Tiriti O Waitangi," te-
tahi korero ka hinga te Kotahitanga ki te tu
tenei Pire? Kia au kaore e hinga, engari e
penei ke ana kia aa, ara, e kore e ora te Ko-
tahitanga ki te pau nga whenua te hoko mo
te mana maori e kiia nei ka hinga.
Kua hinga noa atu te mana rangatira i te
Ture ote Kooti whenua maori i te tau 1865,
engari ko te mana e mau ana i naianei ko te
mana rangatira o te tangata ki ona whenua
taonga? Kaore tena e hinga.
E kore e taea e au te Kauwhau nga take o
te Pire nei; engari ma tatou tahi e tirotiro,
kei a tatou tahi hoki nga kape e takoto ana,
ma tatou ano e whakatikatika nga mea e &
hua he ana, engari ko te whakahe katoa i te
Pire e he ana.
Taku titiro kia tatou e noho i Poneke nei
he mihimihi te mihimihi ko roto ngakau
"kei te manini ke," kanui nga rongo korero
kua tae mai kei a matou, na konei i hoatu ki
o ratou na kainga, ka korero kino haere kia
hinga ai te Pire nei.
Ko tatou e noho nei he upoko ao ia Iwi no
ia Iwi, tirotiro tahi mai tatou, mehemea kei
a koutou etahi whakatikatika, ma tatou tahi
e hurihuri, kaua tatou e turaki i te Pire.
Mo te Fire ft Waikato kei te whare e tako-
to ana, e kore au e whai kupu mo taua Pire,*'
kei te Tai-hauauru te hiahia, mehemea koira
te ora mo ratou e pai ana. Hepi kia ora
koutou.
Te Heuheu:—
Kia ora te Tiamana me te kai whakatako-
to i nga putake ki tenei hui, me nga Wahine
nae katoa i roto i tenei whare-kia ora.
E whakaatu ana ahau i oku whakaaio mo
runga i nga whai-korero a Paratene Ngata,
ahakoa te roa o ana korero, poto rawa taku
whakahoki, mo tana kupu e ki nei kia tahuri
tatou ki te whakatikatika i tenei Pire, e ki
ana ahau, e hara i te mea katahi tona enei
whakatikatika ka mahia, kua whakahawea
noa atu ahau ki tenei Pire, e kore au, an e
Whawha ata hoki.
Mo tenei kupa a Paratene Ngata, kaua ta-
tou e whawhai kia tatou ano, e ki ana ahau
e hara i tenei ra ta tatou whawhai.
Mo te kupu a Paratene Ngata e ki nei kei
te mihimihi noa tatou kia tatou ko roto e ki-
no ana, taka uta mo tenei, e rite tahi ana
tatou. '
E ki ana a Paratene Ngata, he ora kei roto
ote Pire nei, e ki ana au kore rawa he ora i
roto i tenei Pire, he mate kei roto e kore rawa
ahau e whakaae ki tenei Pire, kia ara kia hinga
ranei te Pire nei i runga i taaku tohe tonu
kia hinga, me pehea e Paratene Ngata, e ta-
ea ai tana kupu e ki nei ia mehemea kaore
e hiahia etahi ki tenei Pire me wehe mo tona
takiwa anake.
Parteae Ngata.— (A)
Me rohe toka takiwa.
Te Heuheu;—Conpro.
loading...
pp
Commentary
