|
loading...|
|
Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 1, Number 11. 19 July 1898 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
NAMA 11 WAIRARAPA. HURAE TUREI 19th 1898. Wharangi No. 1
PAPAWAI.
Hurae 19. 1898.
Na e hoa ma e nga kai Hau-tu o te Iwi e
noho mai ra i nga Topito e wha o tatau motu
e kiia nei ko Niu Tireni;— Tena ra koutou,
kia ora tonu koutou i roto i nga mahi tohu a
to tatau Atua, heoi te mihi.
Na e hoa ma, he kimihanga he whakaaro-
hanga na te ngakau o ta koutou mokai, ara
a "Te Puke Ki Hikurangi;"— E aku hoa
aroha, nui atu te koa o taku ngakau i toku
kitenga i te nui o to koutou kaha ki te whaka-
haere i nga tikanga e ora ai tatau te Iwi Ma-
ori i roto i nga Ture, kua tau nei ki runga kia
tatau, he mea pai rawa kia puta nga hua e ora
ai tatau i roto i to koutou kaha ki te kimi ora
mo te iti, mo te rahi, me te Pani, me te Po-
uaru, tenei ka mihi ata aa ki nga Rangatira,
me nga Hapu, me nga Iwi Maori e noho mai
ra, mo koutou i ata marama ki te whakaaro
kia uru koutou ki te Ture nui a te Atua, ki te
whakakotahi i o koutou Hapu, me nga wha-
kaaro o te Iwi Maori ki te ata rapu i ranga i
te ngakau marama, mohio, tupato, hei painga
mo tatau, na e nga Rangatira, me nga tanga-
ta mohio o nga Hapu maha, o Aotearoa me
te Waipounamu, whakarongo mai ki enei ka-
pu aku kia koutou, he Kotuku rerengatahi,
kowai ka hua era ano e hokia mai te Roto nei,
ko ahau, he ho» ano ahau no koutou e wha-
kapuaki atu nei i enei kapa toru-toru, tera
ano etahi tino tangata whai-whakaaro o te
Iwi nei o te Pakeha, i noho tahi kia Tarapi-
pipi, ki» te Wherowhero Potatau, nga tino
Rangatira nui, he Rangatira mohio ano aua
Rangatira, he mana a ratia kupa ina paaki i
a raua, ano he Ture, kaati i whakaatu ano
taua Pakeha ki aua Rangatira i te ahua onga
Iwi nunui o te ao, me te ahua o tona Iwi o
Ingarangi, a na ratau te nuinga o aua korero
i whakapuaki ai ki AU» Rangatira, ko te kupu
nui, i mea ia kia raua, kia mau ki nga tikanga
o te "Tiriti O Waitangi" kia mau ki te Ture
nui o Nia Tireni, ki te Atua o te Rangi, nana
nei tatau i i hanga, na ki a aroha ki te Iwi Ma-
ori, ki te Iwi Pakeha, kia maa ki o koutou
Whenua, kaua hei Hoko, engari te Reti, ta-
huri ki te ahu Whenua, ki te whakatipu Kau,
Hipi, hei oranga mo koutou puritia to koutou
Rangatiratanga, me to koutou maua Maori,
i roto i te Whakapono
i kite a Tarapipipi i taua Pakeha, i mea atu
ia kia whakarerea atu te whakatu Kiingi Ma-
ori, i mea atu a Tarapipipi ki taua Pakeha,
kahore he Whawhai a tenei Kiingi, no te mea
kai te kai ano i te u o tona Whaea inaianei,
a i mea atu taua Pakeha ki a ia, e tika ana
tena engari he Tamaiti whakakake tena ki
taku whakaaro, note mea ehara i tona mataa i
mea kia tu ia hei Kiingi, heoi kaore a Tara-
pipipi i whakaae atu, ka mea atu taua Pake-
ha, e nui ana toku pouri moku i tohutohu ki
a koe, a na taku tohutohu kia koe i whakati-
pu tou ngakau ki tenei whakaaronui whaka-
harahara e mohio nei au e kore e taea e te
Maori te whakahaere ona tikanga, a ka tohe
ia kia Tarapipipi me haere ia ki Ingarangi
me tetahi pukapuka a nga Rangatira Maori o
nga motu e rua o Niu Tireni i Inoi atu ai ki
a te Kuini i Ingarangi me tona Kawanatanga,
kia whakaaetia mai tetahi tino Rangatira
whai mana i runga ake i era atu Rangatira o
te Iwi Maori, me tona Kaunihera i raro i a ia,
a kaore a Tarapipipi i pai ki tenei, na enga
kai hautu, kia kaha inaianei, he ahakoa kua
tae ki te wa e kii» nei he tau-mutu, he kore-
kore no te marama, me kore e tupono hi te-
tahi o a tatau kupu e ki nei, "He tau ruru te
tau, he Ohua te marama, na e hoa ma, mehe-
mea o a tatau whakaaro i tuturu ki te haina
i to tatau Tiiti kia kotahi te takotoranga, pe-
nei kua tino pai, kaati i enei ta ko nga tanga-
ta o te Kotahitanga i tuhi nei ki roto i te
Kirihipi, kua haina hoki ki roto i tetahi Ki-
rihipi ke atu, no tenei i timata ai taku kite i
te ahua raruraru i waenganui ia taiau, ara i te
Kotahitanga, na e hoa ma kei mea. koutou he
tawai tenei ki to tatau Kiingi, me to tatau
Kotahitanga, kei pouri o koutou ngakau, he
tino korero nui enei kei roto i nga pukapuka
e takoto ana.
Heoi e hoa ma tena ra koutou.
Na "Te Puke Ki Hikurangi."
RIPOATA.
NGA MAHI AHUAREKA.
Papawai Hune 27/98.
He mea nui tenei ki taku whakaaro atu, i
roto i nga ra maha e noho nei i Papawai, na
konei ka tahuri atu aku whakaaro ki te titiro
i te mau tonu o nga Tamariki Taane . ki ru-
nga ki te mahi i whakaritea hei mahi ma
ratau, mai o te timatanga o tenei Hui, tae noa
ki toua mutunga, ka waiho tenei mea nui, hei
tumanako i roto i taka ngakau, i runga i te
whakaaro nui o enei Tamariki ki te whakapau
i o ratau kaha ki te awhina i te Huihuinga
nui o nga Iwi o te motu, no reira,
Na te Kani Hori ; Kai-Ripoata.
RETA A TUTA NIHONIHO.
Tuta Nihoniho.
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
Na Wiremu R. Kerehi.
Tuparoa.
PORT WRANGELL.
Aperira 18/98.
E Pine tena ra koe, koutou ko a taua ta-
mariki, mo te iwi katoa, ki a ora tonu kou-
tou, me ahau hoki i konei, e Pine tena ra
koe.
, No te 15 o nga i rere mai ai matou Van-
couver, no tenei ra ka tu ki tenei taone, he
taone iti tenei, i rere haere hoki te tima i
waenganui o nga mou-tere he huka katoa
tenei whenua. To matou taenga mai ki te
noi taone ka haere matou ki uta me nga pa-
keha; he nui nga wahine me nga tamariki,
toko wha o matou hoa pakeha i tahaetia nga
moni i tenei ra ano, he kohuru anake te
mahi o konei, e kore e kaha te tangata ki te
haere i te po. Kotahi te kohuru o maa atu
ia matou, toko-rima nga pakeha he hoa ka-
toa, te taenga ki te hua-nui ka ahua ri riri
kia ratou, katahi ka wehe wehe, ka haere
toko-rua, ka wehe toko-toru, te moe-nga kite
tahi wahi katahi ka patua nga mea kaore ra
i tapahia kite toki mauria atu hoki nga mo-
ni. Kaati ko etahi o nga pakeha kua tika
ma tetahi o nga hua-nui haerenga kite tikini,
ko matou ine to matou nei nuinga kua haere
tonu i runga tima ki (Sagkway), he hua-nui
tera no tenei ra ano i rere ai to matou tima,
ka tu pea i tenei po ano ki taua wahi, he
wahi kino atu tera, nui atu nga pakeha kua
mate, erua nga tima i tutaki ia matou ki to-
nu i te tangata i hoki mai i reira, heoi tonu
ta ratou karanga mai;" Me hoki i konei, kaua
e heare ki te tikini. Kia tupato te tangata
haere mai ki konei, he kino rawa atu te ko-
rero mai a ana tangata. Kaati kaore au e
mohio ka pewhea ra te ahua mo matou i na
tae matou ki taua taone, haere atu ranei i
taua taone ki te tikini, nana ka tupono mai
te mate e taea hoki te aha. E Pine, heoi
tonu nei taku reta aroha mo koutou katoa.
Mau e mau atu ki Papawai tenei reta aroha
aku kia ratou katoa i reira.
Heoi ra, naku, na to hoa aroha pono.
R. H. .Manihera.
Skagway.
Aperira 21, 1898.
E Pine tena ra koe, he nui noa atu toku
aroha atu kia koe, me a taua tamariki. No
te turei nei i tu ai to matou tima, ki tenei
taone. Ko te wahi tenei e haere ai matou i
uta, 150 o matou hoa, no tenei ra i utaia ai
a matou kai ki runga i nga hoiho, kaore i
rumene. Kai apo-po katahi ka rumene
katoa, ka haere hoki matou, 100 nga hoiho
maha e pikau. Ko te mutunga inai o te pi-
kau a nga hoiho kai te (Sumitt), he nui no
te utu i kore ai e tae rawa atu ki (Lake
Bennett). Ko te utu ata i konei kite (Sum-.
mitt, e wha kapa mo te pauna, atu i konei
ki (LakeBennett),e 8 kapa,kaati, e kore e taea e
matou te atu, no reira kai te (Sumitt), ka
timata matou ki te to i nga koneke, a tae noa
ki (Lake Bennett), ka heke haere tae noa atu
ki tana roto, katahi ka timata ki te hanga
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
• Ngatauewaru, Mahitaone, Wairarapa.
Hune 27 1898.
Kia Parakau Maika.
Etita 6 "Te Pake Ki Hikurangi."
Puputanga o nga Morehu i te Waipuke nui
a Mataaho, tena koe, me tou runanga Honore,
me ou hoa hautu, ara hapai i to-tatau taonga,
ia "Te Puke Ki Hikurangi." ma te Atua ko-
utou e tiaki e whaka-kaha hoki, i nga wa katoa.
Tukua atu enei kupu, kia mauria e "Te
Puke Ki Hikurangi." ki runga ki nga Marae
o Aotearoa, me te Waipounamu, hei mataki-
taki iho ma nga Hapu kaore nei kia tae mai
ki te nohoanga tuarua o te runanga o te Ko-
tahitanga, i tu nei ki Papawai, 20 Mei 1898,
a, i tae a tinana mai nga Iwi, me nga Hapu
o te Tairawhiti, me te Taihauauru, o te Tai-
tuaraki, me te Taitokerau, nga Taane, me nga
Komiti Wahine, me nga Tamariki, me nga
Tangata o te Waipounamu, a kihai i oti nga
whiriwhiringa a te Kotahitanga mo taua Pire,
e rua anake nga wehenga, he turaki ta tetahi
taha, he tautoko ta tetahi taha i te Pire, ko te
taha turaki, i te Whakaupoko o te Pire, a tae
noa ki nga rarangi whakamutunga o te Pire,
he nui te kaha o Paratene Ngata, o Wi Pere,
o te Whatahoro, o Tomoana, ki te whakama-
rama i nga tikanga o te Pire, a kihai i wha-
kaarotia, e tapukea ana e te matauranga, enga
whakaaro turaki i te Pire.
Mo te Manamotuhake i te whakaaro a te
Kotahitanga, kia whakawhitikia te haere ki
Ingarangi, me ata mahara ano tenei e nga
tangata matau, whai whakaaro hoki, ara
kua tukua mai nei e Kuini Wikitoria tana
kupu kia whakaarohia e tona Kawanatanga e
noho nei i Nui tireni, nga mate o te Iwi Ma-
ori i runga i tenei motu, whiti atu ki te Wa-
ipounamu, e hoa ma e nga tangata titiro o
te Pepa nei, he kupu nui, nui rawa tenei ku-
pu, he kupu Rangatira hoki, engari kaua hei
whakakuaretia, hei whakaititia ranei enei
kupu, ki taku whakaaro, he whakatauki na
nga tangata matua, e hara te kape kupu.
Tena koutou.
Tamaiwhakakitea.
Korohe, Tokaanu, Taupo.
Maehe, 21 1898.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi"
Nupepa, kei Papawai, Wairarapa.
E hoa tena koe, he tono tenei naku kia koe,
kia tukua mai e koe he Nupepa ki au, a ma-
ku hoki e tuku atu te moni o te tau kotahi
kia koe, kia rongo tahi ai hoki i nga korero
o runga i to tatau motu, me era atu waahi o
te ao, heoi kai wareware koe ki te tuku mai.
Tenei ano aku kupu ruarua hei uta ata mau,
kia kite mai nga hoa whakaaro nui, i runga io
tatau motu, koia tenei.
I tu te Hui a Ngaati Tuwharetoa ki Tokanu
Taupo, i te 4 o Maehe, 1898, a i takoto nga ta-
ke o te Hui, i te 5 o nga ra, i te 2 onga haora i
te awatea.
Take 1. Ko te rahui i nga toenga Whe-
nua, a kua oti i a Tuwharetoa tenei kupu i
runga ano i te kupu aroha a te Kuini, kia
Rahuitia nga toenga Whenua o tona Iwi Ma-
ori, a ko tenei kupu, ka tae atu ki te Kotahita-
nga, maana e tino whakaoti.
Take 2. Ko te Koura o Taupo, nui atu, a
kua uru ki roto ki te Rahui e kore ai e taea
etahi tikanga rereke, otira ma te Kotahitanga
ano tenei take e ata whakaoti.
Take 3. Ko te Taone o Tokaanu, kua oti,
kua riro ki raro i te Ture,Taone Maori, a ko
nga eka o tenei Taone, 500, 86 eka kai nga
Maori, tena hoki to hanga e te Maori, ka
riro noatu te nuinga o te Whenua, hei pa-
inga mo te Kawanatanga, heoi tera atu
etahi take kaore e taea te whakarapopoto, he
nui te tangata i tenei Hui, ko te whakaaro
ake, neke ake i te 600, tangata, heoi aku
kupu, kia ora koe, kia mau tonu mai koe
hei reo, hei taringa, hei konohi mo nga Iwi e
tautoko ana ia koe, mau hoki e akiaki atu
ki te Ariki, kia tatu iho ona mata.
Na to koutou hoa mokai.
Keepa Te Ahuru.
Rotongaio Taupo. -
Hune 21/98.
Ki te Etita o Te Puke Ki Hikurangi,"
E pa tena koe me tou komiti katoa, kia
ora koutou mate Atua koutou e tiaki, mana
koutou e whaka-kaha i runga i nga mahi
pai, hei whakamihi mate ngakau hei titiro
mate kanohi o nga Iwi o nga motu e rua o
Aotearoa me te Waipounamu.
He nui toku whakamihi mo nga korero o
roto o nga pepa kua tae mai nei kia ahau.
ara, o te nama 1. 2. B. 4. 5. 6. 7. 8. He
nui te koa o toku komiti Wahine, i to ratau
kitenga i nga korero o te ao katoa, ara, a
Whaiheketua nga puna he rau atua matua.
E hoa e te Etita he kupu atu naku kia
koe mote ingoa i waho o nga pepa he he no
te tuku atu a te Hekeretari i toku ingoa kia
koe, he nui te pohehe o te Poutapeta engari
me penei toku ingoa.
Mere Hapi.
He nai te kaha o tena ingoa kite Pakeha
katoa.
Oka kainga Oruanui, Tapuaeharuru
Rotongaio, me tuturu ki Rotongaio Taupo.
E hoa e te Etita, mau e uta atu aku
korero ki "Te Puke Ki Hikurangi."
Mei 27.
Ka mate tetahi Kuia no matau, ko Harai-
taunaha tona ingoa, he nui ano te pouri i
pa mai kia matau kia ana mokopuna, he nui
ona pai kia matau he mokopuna ia na Tu-
manini.
Kotahi tetahi kotiro ko ana tau 14 na
tona Whaea i tono kia haere kite kawe pai-
here harareke kite ngawha, pakia atu ana e
nga Atua maori ki roto i te Puia ia
Hune nei 10 o nga ra nei.
E hoa e te Etita kia tere te tuku mai i
nga mha i oti i te Kotahitanga te papahi
mehe mea pehea nga mea i oti, tena koe me
tou whare katoa.
Heoi.
Merc Hapi.
Rotongaio Taupo.
Papawai, Hurae 6 1898.
Kia Wiremu R. Kerehi. E hoa tena
koe, tenei o kupu kua tae mai, tae atu hoki
ki to tono mai, kaati mai i te timatanga o to
reta tae noa ki te whakamutunga e whakaae
katoa ana au.
Heoi ano Purakau Maika.
Whareponga.
Hurae 3rd 1898.
Kia Tamahau Mahupuku. Tena;—
koe, tenei "Te Puke Ki Hikurangi" te korero
nei i aua korero, katae ki nga korero rekareka
kakata te mangai ka hari be ngakau, e hoa
kia ata huti i tena Ika ki runga, kia maro te
tu, kaua e tu whakahinga, kaua e tu koro
meke, kia pera to tu me te tu a Maui tikitiki
o Taranga i hia ake nei e ia tenei ika whenua
ki runga kaore ano i titaha, kaore ano i
totohu, kaore ano i taupoki te waha ki raro
kei tana whakatakototanga tonu e takoto
ana, tae noa mai ki naianei, kei pera me era
pepa kua ngaro, i te aha i te kore kaha, ki
te pupuri, koia i hinga ai, kaati kia kaha te
pupuri kia mau ai te Pukepukenga mehemea
e tapangia ana e koe ki Hikurangi Maunga e
tu atu nei, pai noa atu no te mea kai runga
tonu te waka a Maui i hi ai, tana Ika te
Ingoa o taua ika ko Nukutaimemeha te
Ingoa o tana matau ko Tonganui, kei ko
mai i a koe kei te matau a Maui.
Kei muri nei te oranga mona, te tekau
herengi i te tau, mau e tuku atu ki te Etita
o "Te Puke Ki Hikurangi" kia Perehitia
ena kupu.
Heoi.
Erueti Rena.
Wairarapa.
Kereitaone.
Hurae 11th 1898.
Ki te Etita
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa te na ra koe, mau nga kupu toru
toru nei, e hari atu ki nga Marae, o nunui
ma, o roroa ma, e tau mai ra i runga o te
Ika-roa-a-Maui.
Koia tenei e whai ake nei:—
Ki nga Iwi, Ki nga Hapu, Ki nga hui-
huinga tangata, o te Tai-Rawhiti ote Tai-
Tokerau, o te Tai-Hauauru, me te Waipou-
namu, e hoa ma e, e, tena ra koutou katoa,
kia ora tonu tatau, i to te Atua atawhai heoi
ra kia huri te hoi o te taringa, kia morunga
te whakaaro, kia titiro te kanoki, titiro atu
titiro mai.
E kore ranei koutou e whakaae kia akona
o tatau . whakaaro, e te korero tara, tera te ;
tahi Kuri Moori he Puru Tooke, e hari haere
ana i tona kai ki tona kainga, no tona taenga
atu ki te Piriti, ka titiro iho te kuri nei ki
tona ata i roto i te wai, ka mea ia, he Kuri
. ke ano tera, katahi ia ka rere iho ki te tango
i te kai a tera Kuri, no tona taunga iho ki te
wai, ka makere tana kai i tona waha, ka
kaha te Kuri tinana nei, ki te rapu i te Kuri
Wairua i rowai, kia kitea a kore kau noa iho,
katahi ka hoki te whakaaro o te Kuri nei; ki
tana kai, kua makere ra, kimi kau noa, rapu
noa, te kitea te-aha, kua tatu noa atu ra ho-
ki ki te hohonutanga o te waha o te Parata,
ka kau te kuri nei, a ka u ki uta, ka tangi,
koia tenei, (au-u-n-u-u-u-u-) tona whakama-
oritanga, (To-o-ku Ra-a-a-ru,) kaati tenei, ka
marama ia koutou.
Tenei ano tetahi korero tara.
Ko Rerekohu, raua ko tona teina, ko Ta-
maraeroa, i haere raua kite hii ika, i te
moana hii nei raua, a kaore i roa, kua mau
te Ngoiro i te aho a Tamaraeroa, he puhi,
no te ekenga ake ki runga i te Waka, ka
karanga atu a Rerekohu, e tama e me patu
rawa ta taua ika, ka mate ka tui, ka here ai
kite taumanu o to taua Waka.
Hei aha tena ma Tamaraeroa eke kau
ake ano, te Ika nei, uia tonu tia mai te matua
i te waha, e hurihia ana te Ika, ki raro onga
raho, e te Waka, ara ki te Rua-a-Ika, me
tana karanga atu ki tona tuakana, mate aha
ia e puta ake ai ki waho i te Riu-o-taane
note maroketanga o te kiri o te ika nei,
katahi ia, ka rapu i te ara mona, koiri atu
koiri mai, nawai a kua hangai te ika nei kite
waha o te Rua-a-ika, kua puta te tinana ki
waho kaerre atu, te maia nei, kite peehi i te
pane kia heke ano ki raro, e peehi ana i te
pane, kua ara te hiku, tana i korowhiti ai a
Tangaroa, anana tau rawa atu kote wai,
ngetengete kau ana a tama, ka riro ia Hika-
reia, ka karanga atu a Rerekohu (Nawai oti
e koe te kii nate pirau tuakana te whakaro-
ngotia e koe.)
Kaati i konei, ka marama tatau, kite ako
o te kuri nei, me tana kai, i makere ra, me
tena rerenga kite tango i te kai a te kuri
wairua, me tona tangihanga a ka apiti mai
ai kite Ngoiro a Tamaraeroa, ki tenei mea
raua kupu hoki, ko tona tuakana me te tara-
peketanga, o Tangarua ki te wai mete kapu
whakamutunga hoki a Rerekohu
Kaati ra, ka marama tatau ki te titiro
atu, a tena ra hurihia mai o tatau whakaaro
ki te Pire a te Pirimia, i tukua mai nei eia,
kia whiriwhiria e nga Iwi maori, i runga,
ano i te tono a te Iwi Maori, kia Kuini Wiki-
toria, a tukua mai nei e ia ki ona minita
i Nia Tireni nei, a koia ano tenei i naianei,
a mea ake nei, ka kohiritia ki te Whare Pa-
remata, i runga ano, i te whakatikatikanga
a tetahi hawhe o te hui o te Kotahitanga, i
tu nei ki Papawai, Kereitaone, Wairarapa, i
nga ra o Hune ka hori ake nei.
Heoi ra e nga Iwi, e nga Hapu o te Iwi
Maori tahuri mai ki to tatau taonga, toia ki
uta. haehaetia kia maroke tona piha, i te ra
ka ata titiro ai ki nga riwha, a, hei mahi
tena ma tatau, me o tatau mema, a nga wa
e heke iho nei, tena ra e te Iwi, Taane Wa-
hine, to tatau taonga i tiki ai kite Tahora,
hopukia, tangohia, (he kotuku rerenga tahi,
e kore a muri e hokia.)
Kaati o tatau ngakau, te whai atu ki te
Mana Motuhake, kia Kaunihera Maori, kei
rite tatau ki nga korero tara nei, e hara hoki
tatau i te Tamariki i naianei.
Tena i ana ata titiro atu o tatau whakaaro,
ki te "Tiriti O Waitangi," i te tau 1840 me
te Ture nui mo Niu .Tireni, i te tau 1852
ko te wa tika tera mo te Mana Motuhake,
nae te Kaunihera Maori, hei tononga ma
tatau penei me tenei inaianei.
Otira i tono ano a Heke i taua ahua i
runga i te toto, kaore i haere i runga i to te
Ture Ruuri, a tena, heaha te mea i riro mai
i pera hoki a te Rangihaeata, me etahi atu
a heaha ano te mea i riro mai.
I muri ka whakaturia te Kiingi maori hei
pou herenga mo te mana motuhake o te
Iwi maori kanui nga rau tangata i mate a
heaha ano te mea i riro mai.
I muri iho, ka puta mai kite Iwi maori
nga atua ko Rura tetahi ko Riki tetahi, hei
hapai i te hoari a te Iwi maori e u ai tenei
mana motuhake, kanui nga toto i ringitia
kite Whenua, a, heaha ano te rawa i
pahore.
Heoi ra e nga Iwi e mohio ana tatau ki
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
nga raruraru katoa, i waenganui i te Iwi
Maori me te Iwi Pakeha, (mo taua tu ahua)
kanui nga toto i maringi, a, heaha ano te
rawa i pahore.
A maku koa e whakaatu ake nga utu
whakahonore, i riro mai mo enei mea
katoa, (1) ko mate tangata, (2) ko mate
Whenua, ko nga maramara Whenua i mau
mai kia tatau, na o tatau hiahia ano i mou-
mou, a e toe nei, kei te 4 ranei, kei te 8
ranei nga miriona eka e toe ana kia tatau
inaianei.
A kia eke ianei tatau e te Iwi ki runga 6
te maikuku pango, a ka hoki ai, o tatau
whakaaro kia mana motuhake, kia kauni-
hera Maori tipatipa ai, e mea ana te oriori
a te Pihareina.
Kii mai e te Iwi ka riro mai i te mana
E tama ma e kati rawa te kanewaha e.
Anei ke te hangaitanga, kua morehu to
tatau ahua, me te Whenua hoki kia mau ki
to tatau Kawanatanga, hei matua mo tatau
kaati te reretu, pera i era wa, kua mahue
ake ra ki muri.
Tahuri mai ki to tatau Pire, ka tuku tuku
mai he Pitihana tautoko, kia paahitia, kia
eke tatau ki tenei Pire, me ona whakatikati-
kanga tu ai, katahi tatau ka marama ki te
titiro atu, kia te kore te whiriwhiria kia te
kore tera wea.
Heoi nei aku kupu.
E hara hoki koutou i te hunga kuare, ki
nga mea katoa i raro i te ra, e whakatepe ai
taku tuhi atu.
Ka huri tera ka tu ano, e koro ma, e hika
ma, tahuri mai kia tatau, i te mea kua more-
hu nei to tatau ahua, ko taku nei e awanga-
wanga ai, (1) kia mau tonu tatau kia Ihowa,
hei piringa mo tatau i nga wa o te he, (2)
me whakamutu te kai i te rama, (3) me ako-
ako nga Tamariki Maori, ki te whakatutu
Hoia, hei tiaki i to tatau Koroni, otira, kua
tae atu taku tono, ki te Kawanatanga mo
tenei mea.
Mehemea ka whakamanaia taua tono aku
e te Kawanatanga, he mea pai rawa kia huia
nga tamariki Maori, ratau ko nga tamariki
Pakeha, i whanau ki tenei Motu, kia kotahi
he Ingoa nui mo to ratau ope, i runga ano i
te Ingoa Maori, ara ko (Maui Kamupene) ko
te take, hei whakatuturu i te Ingoa tawhito
o enei moutere, e kiia ra i roto i nga Paipera
Maori a nga tipuna o mua, ko te Ika-roa-a-
maui, heoi ano.
E te Etita, ki te hoha koe, whiua ake nga
hamumu nei ki te pari o Raratu.
Na to koutou hoa iti rawa i raro i o koutou
waewae.
Na Tuta Nihoniho.
O Ngatiporou Tai Rawhiti.
Kereitaone, Hurae 8 th 1898.
E TE ATUA TOHUNGIA To IWI MAORI.
NGA RETA TAE MAI.
Porangahau Hurae 5/7/98.
Kite Etita o "Te Puke Ki
Hikurangi."
E hoa tena koutou
kou hoa mahi e hoa mehemea kua tae atu
te moni rao te pepa ki au i tukua atu eau 17
o Mei, 98. 10 Hereni taua moni mehemea
kaore i tae atu me whakaatu mai ko te
moni he Ota Poutapeta no taua taima ano
i tukua atu ai te moni ka mutu te haere mai
o te pepa ki au no te 4 o Hurae nei katahi
ano ka tae mai nga pepa e rua he nama 9
anake aua pepa no te 11 o Hune no te Turei
i perehitia ai aua pepa, kaati e hoa mau e
whakamarama mai te ritenga i pera ai nga
pepa ki au mehemea he pohehe kai te pai
kia marama au.
Heoi ano
Na to pononga iti i roto i te Ariki.
Na Rupuha Te Hianga
E hoa te mea pai rawa me tuku mai e koe
te nama o te paaka e takoto ai nga reta tuku
atu ki te Hikurangi.
"Puke Ki Hikurangi."
Hurae 11th 1398.
Kia Rupuha e hoa te na ra koe me tou
Whare katoa, tenei to reta kua tae mai o
Hurae nei te 5 onga ra, mo to patai mai mo
to moni i tuku mai nei mo te Pepa mou, ae,
kua tae noa mai ki au, kaati kai te noho ra-
ruraru taua moni, ko te ota, anei ranei i tae
mai ki au, kaore ranei, engari ko te moni
kai te Poutapeta tonu e takoto ana, mo to
patai mai mo te ritenga i raruraru ai nga
Pepa mou, e tika ana, he pohehe tonu no
taku Kai-Riiwhi, koia ke hoki te tangata tu-
kutuku, engari kei pouri koe, kua pai i naia-
nei, i tona tukunga atu i aua nama na i
pohehe ia he nama 8 tetahi, no to whakaatu
tanga mai nei katahi ano ia ka ata titiro i
ona pukapuka kaute ka kitea e ia e tika ana
to reta.
Heoi ano.
Purakau Maika Etita.
Korongata.
Hastings.
Hune, 17 1898.
Ki "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena ra koe Me tou Whare katoa,
kia ora tonu koe, hei reo kinga Iwi o nga
motu e rua o Aotearoa mete Waipounamu,
he tono atu tenei kia koe kia rere mai ki
toku Kainga, e mau i runga ake nei te Ingoa
mo nga marama e 6 tukua mai te whakautu
o te moni.
Heoi nga kupu na to hoa.
Anaru Puriri.
"Te Puke Ki Hikurangi,"
Hurae 11/98.
Kia Anaru Puriri. E hoa tena ra koe,
tenei to reta kua tae mai ki au, e pai ana,
ana a "Te Puke Ki Hikurangi" ka tukua
atu i runga i to whakahau mai kia tukua
atu, ana te tauira poto o nga ture o to tatau
Pepa, hei tirohanga mau i te utu.
Heoi ano
Purakau Maika.
Etita.
Kia Purakau Maika, e hoa me tuku ake
he pepa maku.
Heoi ano.
Wiremu Whaanga.
Petane.
Mo te kotahi tau.
"Te Puke Ki Hikurangi,"
Hurae 11/98.
Kia Wiremu Whaanga. Ae, ana a te
Puke ka tukua atu kia koe.
Heoi ano.
Purakau Maika.
Waimarama.
Hune 15th 1898.
Ki te Etita
O ,,Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe e hoa kaore i tae mai te
nama whitu kia au kaati e hoa i tukua atu e
au te o mo te Puke kia te Miini mana e mau
atu, heoi e hoa kia hangai te tuhi i taku
Ingoa, heoi kia ora koe me nga kai-mahi o
te Puke.
Heoi na to hoa.
T. Newton.
Me penei Taama Newton.
Waimarama Hastings.
H. B.
Papawai.
Hurae 5th 1898.
Kia Taama Newton, e hoa tena koe, ae,
tenei to moni kua utua mai e te Miini 10/-
herengi, mo to kupu mai kaore te nama 7, i
tukua atu, ara i tae atu kia koe, e hoa ehara ite
mea kai a matau tena he, ki taku mohio kai
nga poohi o kona e pohehe ana, ko te take
anei katoa nga maka ara nga (sign) onga
pepa e tukutukua ana ki nga tangata, kai
taku kai riiwhi kai a Kiingi H. T. Rangi-
takaiwaho koia te tangata tukutuku.
Heoi ano. '.
Na Purakau Maika. '.
Kopani Piriti Waikaremoana.
Hune 10th 1898.
Kia Purakau Maika Etita.O "Te Puke Ki
Hikurangi."
E hoa tena ra koe e inoi atu ana kia tu-
kuna mai e koe te pepa ki au, ara te "Puke
Ki Hikurangi," kia rongo au ki te tangi o ]
tona reo, kia paorooro ki roto ki nga taringa 1
e rua o te hunga e whakarongo ana, kia tika 1
to tuhi mai, ko nga mea tuatahi e rua i pai
te taenga mai. Heoi ano,
Na Hori Wharerangi,
Papawai.
Hurae 5th 1898.
Kia Hori Wharerangi, e hoa tena koe mo
tou Whare katoa, ma te Atua koutou e ma-
naki e tiaki mai i kona, rae matau hoki i
konei heoi te mihi.
Tenei kua tae noa mai to reta o te 10 o
nga ra o Hune nei, otira he ahakoa, katahi
nei ano ka whakautua atu e au, he rite tonu
taku whakautu atu inaianei, ki taku whaka-
utu atu mehemea i tere taku whakautu atu
i to Inoi, ae ka tukua atu a "Te Puke Ki
Hikurangi" kia haere atu, ahakoa he aha te
Inoi a te tangata, tane, wahine, tamaiti, ka
whakamanaia atu e au.
Tukua mai he korero.
Heoi ano.
Purakau Maika.
Papawai.
Hune 20th 1898.
Kia Purakau Maika Etita o "Te Puke Ki
Hikurangi."
E hoa tena koe, he tono tenei naku kia
koe, kia tukua mai e koe tetahi Pepa ki an,
ki Petane maku e tuku mai te o mo te "Puke
Ki Hikurangi."
Heoi ano kia ora koe.
Kipa Anaru.
Papawai.
Hurae 6th 1898.
Kia Kipa Anaru, e hoa tena koe, tenei to
reta kua tae mai he tono mai ia "Te Puke
Ki Hikurangi" nupepa kia tukua atu kia koe,
ae e pai ana, a na ka tukua atu.
Heoi ano.
Purakau Maika Etita.
Ngatauewaru.
Hurae 1st 1898.
Ki te Etita.
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe me o u hoa whakahaere i
"Te Puke Ki Hikurangi," ko te Atua hei
awhina ia koutou, hei whakakaha hoki, a
mana koutou e tiaki i nga wa katoa, tukua
mai "Te Puke Ki Hikurangi" kia te Waira-
ngi Tamihana, mo te ono marama ki Mahi-
taone Ngatauewaru, ka tukua atu e au te 5/6.
Tamai- whakakitea-kite-rangi
''Puke Ki Hikurangi."
Hurae 11th 1898.
Kia Tamaiwhakakitea e koro tena koe,
tenei to Herengi i tukua mai nei mo te Pepa
mo te Wairangi kua tae mai, 5/6 mo te ono
marama.
Kia ora tonu koe me tou Whare katoa.
Heoi ano.
Purakau Maika Etita.
•Poroutawhao.
Hune 24/6/98.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
E hoa tena koe me tuku mai e koe te Nu-
pepa kia au, timata mai ano ia Hune nei,
tae noa kia Noema, e haere ake nei ka tukua
atu e au te 5/6 rima hereni me te hikipene
mo te ono marama e whia putanga i te wiki
i te marama ranei whakaatungi mai, ko
etahi tangata kei te hiahia ki te tango Nu-
pepa e mea ana kia mohio ratau.
Ka mutu na to hoa aroha, kia ora kia
ora koe.
H. T. Te Whataupoko.
Mema o te Kotahitanga Poroutawhao ko
te Poutapeta Riwiini.
Kaiapoi, Hune 27 1898.
Kia Purakau, Etita o "Te Puke Ki Hiku-
rangi.." e ta kia ora koe me te Puke, hei
kawe korero ki nga marae, mau e tuku mai
he Pepa ki au, timata mai i te 1 o Aperira,
1898, ana te moni 12/- herengi, kai te Pouta-
peta o Kereitaone.
Heoi aoao, na to hoa.
Te Oti Pita Mutu,
"Te Puke Ki Hikurangi."
Hurae 14 1898,
E hoa, Te Oti Pita Mutu, tena koe, me tou
Iwi katoa, tenei kua tae mai to moni 12/-
herengi, e hoa, e rua herengi i nuku noatu,
te utu mo te tau, 10/- herengi, i te tau kotahi.
Heoi ano,
Etita,
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
Puke Totara Orua Piriti.
Hune 9th 1898.
E hoa e te Etita o "Te Puke Ki Hikura-
ngi," e hoa tena koe tenei ka tukua atu e au
nga korero o taku, reta i tuhi atu ai, kia Riki
Makitonore, he kupu tenei mau e uta atu ki
runga i to tatau Pepa, koia tenei nga korero
o taua reta e whai ake i raro nei.
Puke Totara Oroua Piriti.
Hune 9th 1898.
Kia Riki Makitonore e hoa tena koe, kua
rongo au kia Hare Rakena, tera ka tu tetahi
huihuinga ma koutou ko nga tangata o te
Karauna Karati o Puke Totara, ara, nga ta-
ngata kotahi tekau i tuhia nei o ratau Ingoa
ki te Riihi hou o Puke totara, i te mea kua
rongo ratau kua hiahia a Pahikara ki te hoko
i te Riihi o Puke Totara, ki tetahi tangata
whai moni, e hoa e Riki, mehemea e tino
hiahia ana a Pahikara ki te hoko i te Riihi o
Puke Totara taku kupu kia koe, ko toku hia-
hia me hoko mai ano e Pahikora kia matau
ki nga tangata kotahi tekau e te Karauna kara-
ti o Puke Totara, kaore au e whakaae kia
hokona ke tia atu te Riihi ki tetahi tangata
ke atu, engari me hoko tonu mai e Pahikara
kia matau ki nga tangata kotahi tekau te
Riihi, me nga hipi, me nga kau, me nga
hoiho, me te Wuru heti, me nga Wha-
re, tae atu ki te Mira, me nga mea katoa
i runga i te Whenua, ka kaha matau nga
tangata kotahi tekau ki te utu i nga moni
e hiahiatia ana e Pahikara, ina whakahua-
ina e Pahikara tana utu i pai ai mo nga
taonga tae atu ki nga Whare me te Mira,
i na paahitia e te kai Weru i te utu a
Pahikara i whakahua ai, he kupu tuturu
tenei naku i na hoki ka tahia iho nei toku
Ingoa ki raro nei.
Heoi ano na to hoa.
Hemi Warena.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
E hoa tena hoe, heoi te mihi. Me homai
e koe tetahi pepa korero o "Te Pake Ki
Hikurangi" me tuku mai ki Mohaka nei, ko-
tahi hereni e toru kapa ka tukua atu e au
inaianei mo nga marama e ono kia tae kite
taa 1899 ka hoatu e au te moni mo te tau
tekau hereni.
Na lehu Te Kupa.
"Pake ki Hikurangi"
Hurae 15 1898.
Kia lehu te Kupa;— E hoa tena koe,
tenei to reta kua tae mai ki au me nga pane
kuini 1/3 te utu o aua pane kuini me to tono
mai hoki, e hoa e lehu, ana nga tauira onga
ture o te pepa nei, tirohia ia na e koe, kai
roto ite ture (3) e ki ana i te pito whakamu-
tunga o taua ture, hei nga moni ota pouta
peta anake, engari mo to tono mai, ae, ka
whakamanaia atu eau, e te Kai-riiwhi o te
Etita, engari ki a tae mai ia mana e tino
whakautu atu to tono, mo te ono marama
nei, engari ka tukua atu eau te pepa i naianei
otira kai a ia ke te tino tikanga, kia rere to-
nu atu ranei kia pewhea ranei.
Heoi ano.
Kiingi H. T. Rangitakaiwaho.
Kai-riiwhi o te Etita.
Mohaka, Hurae 7 1898.
Ki te Etita.
E hoa tena koe, ma te Atua koe e tiaki.
E hoa tena te o mo ta tatau manu ka tu-
kuna atu, kia ora ai tona haere mai ki au.
Heoi ano aku kupu kia koe, ko te oranga,
10/- herengi.
W. H. Wainohu.
"Puke Ki Hikurangi."
Hurae, 15 1898.
Kia W. H, Wainohu.
E hoa tena koe, tenei to reta kua tae mai,
me to moni 10/- herengi.
Heoi ano kia ora koe.
Purakau Maika; Etita.
. Wharerangi, Hune 28 1898.
Kia Purakau Maika.
Tena koe, koutou kou hoa mahi i tena mahi
taumaha, me te Iwi katoa, kia ora, ma te
Atua koutou e whakakaha e whaka-u.
Ko te utu tena mo te Pepa ki au, engari
kaore ano koe i utu mai i taku kupu, me tu-
ku katoa mai nga nama o te timatanga mai
o tenei tau, tae mai ki tenei, ra, hei kona ko-
utou-.
Hohaia Te Hoata.
Wharerangi Puketapu Nepia.
E hoa e Hohaia Te Hoata, tena koe, me
toil Whare katoa, kaore tahi he nama 1, 2, 8,
kua pau katoa enei nama e tono mai nei koe,
heoi, kua tae mai te 10/- herengi, mo te Pepa
kia koe. •
Heoi ano.
Etita.
Fernhill Hotel, Hune 26 1898.
Kia Purakau.
E hika tena ra koe, i mahue atu na ia ma-
tau, tena ra koutou katoa, i mahue atu na ia
matau, i runga ia tatau mahi, kaati iho te mihi.
He kupu atu tenei kia koe, kia tukua mai
ki Omaahu Nepia, te Pepa ki au.
Te Wairakau Hetariki.
Papawai, Hurae 2 1898.
Kia Te Wairakau Hetariki.
E hika tena ra koe, te noho mai na i tena
kainga, i ena marae, era nei e tukua atu a
"Te Puke Ki Hikurangi" kia haere atu ki te
torotoro ia koe, i runga i te mea, i aroha rawa
koe ki te powhiri mai i a ia kia tukua atu kia
koe, e hika, ae, ana ka tukua atu.
Heoi ano.
Na to pononga. Purakau Maika, Etita.
Parenako.
Hune 5 1898.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
E hoa tena ra koe me ou hoa mahi i te
Puke, i ora ai o tatau Tipuna, i o ratau ra,
i tenei ra kua hoki mai kia tatau kinga uri
whakaora ai, koia taku pohiri ko "Te Puke
Ki Hikurangi," ko koe, piki mai kake
mai, mau e whamutu atu.
E mihi atu ana kia Tamahau, e hoa tena
ra koe, ka rua nga tau e whakahaere ana
koe i to tatau Kotahitanga ki roto ki
Wairarapa nei, Heoi mate Atua koe e tiaki
i roto i te Ingoa o Ihu Karaiti Amene, E
hoa e hara i te whaka-kake te pohiri a to
tatau Kotahitanga kati he mea nui ano
tenei he o te rangi kauhia he huruhuru te
Manu karere, uta ia atu aku kupu ki runga
ki to tatau Puke.
E hoa e Purakau kua tae atu ranei te
hereni mo to tatau Puke mo o maua pepa
me tuhi mai e koe kia mohio ai maua kua
tae ata kia koe.
Na te Hamaiwaho.
Ngatira Rotorua Raina.
Hune 24th 1898.
Kia Parakau Maika e hoa tena koe me te
Iwi katoa, kia ora tonu koutou katoa i kona,
me matau hoki i konei, ma te Atua o runga
rawa tatau e tiaki Amine.
No te 5 o nga ra o Mei ahau i tae mai ai
ki Rotorua nei, no te 14 o Hune ka tae mai
au ki Ngatira nei, ki te kawe mai i taku Wa-
hine ki runga ki ona Iwi, heoi he nui te
manakitanga a tenei Iwi i au, heoi e hoa he
tono atu tenei naku kia koe kia tukuna mai
e koe he nupepa ki au, ara, te Hikurangi,
me penei to tuku mai:—
Kia Eru Te Hopu.
Ngatira Rotorua Raina.
maku e tuku atu te moni kia koe i na tae
mai te pepa kia au.
Heoi ano.
Eru Te Hopu.
Papawai.
Hurae 11th 1898.
Kia Eru Te Hopu e hoa tena koe, tenei to
reta kua tae mai ki au, tae atu hoki ki to
tono, e Eru e pai ana a na ate "Te Puke Ki
Hikurangi" ka tukua atu kia koe.
Heoi ano.
Purakau Maika Etita.
Whangapoua Karamaena.
Mei 18th 1898.
Ki te Etita
O "Te Puke Ki Hikurangi.
Tena koe e hoa whakaaturia mai te moni
mo to nupepa i te tau, me tuku mai kia
hoatu e ahau.
E hoa utaina atu aku korero, kia kite oku
hoa Maori, e hoa ma ko to matau takiwa
timata i Potikirua tae noa ki te awa o Wai-
• apu, kei Le Papatipu etahi wahi, kua Kootitia
e matau etahi wahi, kua hokoa e matau etahi
wahi.
E aku hoa no te ''Tiriti O Waitangi," tae
noa mai ki te tau 1898 e hoa kei te whaka-
tipu matau ko oku Hapu i te taonga a te
, Pakeha i te Hipi, e aku hoa ko te take i ma-
te ai tatau he mangere no tatau ki te whakapai
i o tatau Whenua, kaore he kapa i roto o te
Pakete, ka toro te ringa ki te moni a te
Kawanatanga.
E aku hoa nui atu toku whakapai ki te
kupu a te Kawanatanga e mea nei ka mutu
ia ia te hoko i nga Whenua Maori, kaati
mehemea ka pahitia tenei hei Ture nao nga
toenga Whenua Maori, nui atu te pai.
Ma Hori Akuhata.
Whangapoua.
"Puke Ki Hikurangi."
Hurae 11th 1898.
Kia Hori Akuhata e hoa tena koe tenei to
reta kua tae mai ki au, mo to Patai tuatahi
kia whakaaturia atu te utu mo te pepa
ae. a na mau e titiro i te Tauira Poto o nga
Ture, mo to kupu mai kia utaina o kupu o
roto i to reta i tuku mai nei, ae, e pai ana.
Heoi ano.
Purakau Maika Etita.
Whareponga.
Hurae 4th 1898.
KI te Etita
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe, kia ora tonu koe i roto i te
atawhai o to tatau Ariki o Ihu Karaiti Amine.
E hoa te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi"
utaina atu aku kupu mihi atu mo hou, ki
runga i te tihi o to mahunga e hoa tena koe,
nui atu toku koa mo te putanga ohoreretanga
mai o tenei Raukura ki au i naianei e noho
wareware ana au, i au e noho atu nei, no na
tonu ano, ka huaki tata i te whatitoka o
toku Whare, katahi ano au ka mahara i roto
i au, e, he taonga nui tenei, na te ao katoa
kaati ra e "Puke Ki Hikurangi" kia kaha
mai to haere ki te whakamatakitaki haere ia
koe ki nga taha tika, ki nga kokoru, ki nga
awa awa, ki nga mania, ki nga pito e wha o
te Motu nei.
E hoa ete Etita o "Te Puke Ki Hikurangi"
me tuku mai e koe tetahi pepa ki au mo te
ono marama, ma ku e tuku atu te moni i
' muri nei.
Heoi.
Na to hoa pononga.
Hamiora Ngarimu.
"Puke Ki Hikurangi."
Hurae 15th 1898.
Kia Hamiora Ngarimu e hoa tena koe, te-
nei to reta kua tae mai ki au, mo to kupu
mai kia utaina au kupu ae, mo to tono mai
ia "Te Puke Ki Hikurangi Nupepa kia tukua
atu, ae, ka mana katoa o tono mai, i whaka-
hau mai nei koe.
Heoi ano.
Purakau Maika Etita.
Rotongaio, Taupo, Hurae 2 1898.
Ki te Etita.
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe, mau e uta atu enei korero
ki to tatau Puke.
Tenei tetahi mate kua kitea ki konei, ki
Taupo nei.
Ia Hune te 28, ka moe tetahi tangata raua
ko tona Wahine i to raua moenga, me a raua
Tamariki, i te toru o nga haora o taua po, ka-
tahi te tangata ra ka whakaara atu, kua hemo
noatu te Wahine, kaore ona mate i etahi ra-
ngi, i taua rangi ranei, ko taua Wahine, he
Tamaiti na Tepopoki Kurupae, ko Mereana
taua Wahine. Katahi ano te mate penei ki
konei, i mate ki Wairakei, he Taone, kei Pu-
ketarata e tanu ana. I mua atu i tenei, ka
mate tetahi Pakeha ki Oruanui, he tangata
na te Kawanatanga, ko Hami Numana te
ingoa, i mate ia Hune 25, e whitu nga ra ka
mate, he hoa ia no Tamamutu.
Mere Hapi. Rotongaio, Taupo.
Branscepth, Hune 15th 1898.
Kia Purakau Maika, Etita o "Te Puke Ki
Hikurangi."
Kua tukua atu e ahau 10/- mo to Pepa mo te
tau kotahi. Hugh H. Beetham.
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
Whangaehu.
Hune 18th 1898,
Kia Purakau Maika Etita o "Te Puke Ki
Hikurangi," e hoa a na te 10/- herengi hei
tikiti mo ta taua Manu i runga i nga tereina,
hei kawe atu i a ia ki. nga hau e wha o
Aotearoa me te Waipounamu, hei titiro iho
ma nga hoa aroha.
E hoa e Purakau Maika tena koe, me tou
Komiti whakahaere i to tataa taonga tae atu
hoki ki to tatau Kaumatua aroha kia Tama-
hau e koro kia ora koe.
H. K. Rangitakoru.
"Puke Ki Hikurangi."
Hurae loth 1898.
Kia H. K. Rangitakoru, e hoa tena koe,
tenei to herengi kua tae mai, mo te pepa kia
koe, 10/- herengi.
Kia ora koe e hoa.
. Heoi ano.
Purakau Maika Etita.
Waea tae mai ki te Nui Tireni Taima.
Hune 27/98.
WHAWHAI.
NGA TURUPA O MERIKA, KAI
KIUPA.
TE KAHA O NGA PANIORA KI TE
PUPURI.
Watingitini, Hune 24/98.
Ko te nuinga o nga Hoia i riro ia Tianara
Tiawhata, [General Safhter] i whakaungia
ki Poota Perako, [Port Berraco] 12 maero,
te tawhiti mai i Hanatiko, [Santiago] ko te
nuinga o taua Whenua, kua noho tautiakina
tonutia e te Paniora, a, kai taua Iwi hoki i
naianei e pupuri ana taua Whenua, ko te pu
whakamutunga i puhia e taua Iwi, i tetahi o
ratau pa, i tu ki tetahi o nga Manuao o Teke
[Texas] kotahi te tangata i tu, mate rawa
atu, tokowaru i whara noaiho.
Watingitini, Hune 21/98.
He tangata i haere mai ki te whakamoke
haere i runga i te raina o Merika, nana i wha-
kaatu, ko Atimera Kawereha me ona Manuao,
i mau herehere ra i Hanatiko, kua raru, kua
kore he waro, [Coal].
Watingitini, Hune 24/98.
Ko nga moni kua kohia, kua hoatu e Mo-
rika hei whakapiki i ona tangata, £157, 000,
000.
Maropena, Hune 25/98.
Kotahi te Tima ko te S. S. Arapotoohi, i
rere atu i konei, i tae mai te whakaatu, kua
ngaro tona Wiira hoe, (Propeller) i ngaro, e
80 maero mai ki tenei taha o Roonateera Ku-
rae, (Point Lonsdale) kore tonu atu e kaha
ki te haere, a, he nui hoki te hau e pupuhi ana,
me te ua, i te wa i rere atu ai ia, i waenganui
ano o taua ra, ka tae mai tetahi Tima ko te
S. S; Wiriama, (Willyama); ka kitea e pare-
tetia mai ana.
Hopata, Hune 26/98.
Tokorua nga tangata kua ngaro, ko We-
pita, raua ko Kuruora, i haere raua ki te kimi
Koura moni, i runga i nga Maunga, i roto i
nga awa, ma te Roera Komupene ia raua i
te taha o Tamihana awa, (River) e haere ana
ka puta te ua puahiri, (Snowstorm) a, ki te
whakaaro ake, akuanei pea kua mate i te huka. .
Wiwi, Pariha, Hune 27/98.
Kua tae mai te rongo, he nui te riri o nga
Mangumangu, kai tetahi waahi e patata ana
ki Kawanahanana, (Kwangchawan) mo te
Kohurutanga a nga Wiwi i tetahi o ratau, i
haere atu ki te hoko kai ma ratau i runga
Manuao, Kohuru aa aua, ki te whakaaro ake,
mea ake nei ka tupono ano tera pito o te ao
ki te Whawhai, mo taua Kohuru.
"Te Puke Ki Hikurangi." '
Hune 27/93.
I kitea e au ki roto i te Nui Tireni Taima
e te Mane nei, Hune 27/98; He mea kite
hoki na te Nui- Tireni Taima i roto i te Haki
. Pei Herora, (Hawkes Bay-Herald);— "Mote
i Honore Henare Tomoana, kua whakatutia nei
i hei Mema mo te Whare o runga, (Upper Ho-
, use) e ki ana te Haki Poi Herora:— I te wa
o te raruraru kia te Kooti i te tau 1867-68,
ka uru a Henare Tomoana ki nga Hoia a Re-
nata Kawepo, a, koia tetahi o nga kai-Wha-
L whai i te wa i whakaekea ai a te Kooti i Taupo,
mo runga mo enei mahi pai ana, ka homai e
Kuini Wikitoria tona aroha kia Henare To-
moana, he Hoari.
Tetahi Tamaiti I Kohurutia Ki Tetahi
Waahi E Patata ana Ki Akarana.
Akarana,
Hune 27th 1898.
He tamaiti Wahine paku, e toru nga tau,
i kohurutia i te Rahoroi ki Rakauwahi e pa-
tata ana ki Kaikohe, ko te kaki i tapahia ki
te naihi, a ko te waahi i tapahia ra i tapahia
tuaruatia ki te toki patiti.
Te Hakui o taua tamaiti, a Emi Tuari, i
hopungia i nanahi nei mo tana Kohuru, he
pouri no te ngakau o taua Wahine mo tona
taane na reira i mahi ai i taua mahi.
Taua Wahine a Tuari, e 22 nga tau, a,
he Tamahine na Tamati Poorowini o Ra-
kauwahi, i te tuatahi i tapahia e ia te kaki o
tona tamaiti ki te naihi, no muringa iho ka
tapahia kinotia e ia te putanga hau korokoro
ki te toki-patiti, ko taua Kohuru no te raho-
roi nei i mahia ai, ko tona taane, he kaumatua,
no tera wiki nei i tukua ai ki te Ohipera o
Akarana, a, ki te whakaaro ake e kore e ora,
na reira pea taua wahine i pouri ai mahi ana
i taua mahi.
Pamutana Noota.
Hune 27th 1898.
Tetahi tamaiti ko Wire Pahana te Ingoa,
i orua te tunga i te pu a tona tuakana i Ro-
ngotea i te ahiahi o te rahoroi kua hori ake
nei, ko te mata i tu ki raro iho o te manawa,
a, kotahi te rara o te Kaokao i kino rawa atu
te ngakungakutanga, te mauranga, mai ki te
Ohipera o Pamutana ne, kihai i rua ka mate.
Akarana.
Hune 27th 1898.
A Hoani Haare, Parakimete, i mua atu he
kai-tahu-ahi no te Akarana whaea-pirikeeti,
i kitea e takoto ana i runga i tona peeti i roto
ano i tona ruma, kua motu te korokoro, otiia
kihai i tino, mate rawa, te mauranga atu ki .
te Ohipera, ka kiia mai e te kai-titiro kaore
pea e ora.
No PAPAWAI AKE E NEI.
PITOPITO KORERO.
I te Rahoroi kua hori ake nei, (Hurae 2
onga ra) ka haere ngi Tai-Tamariki Taane,
menga Tai-Tamariki Wahine Maori, ki Ke-
reitaone ki te haereere apiti atu hoki ki te
matakitaki kikipooro (Foot ball,) i te Po, ka
tuhera te Whare Keeiti (Skating Rink,) ka
haere katoa ki te porotiti haere i runga Kee-
iti, te mutunga, ka hoki hoki mai.
Otira i mua atu o te haerenga ki te Keeiti
ta ratau mahi he matakitaki kinga Pakeha,
me etahi onga Maori e kakari ana, ko etahi
i te Paparakauta o Roohi (Ross,) ko e tahi i
to Raeana (Lyon,) nei e kakari ana, titiro
atu ki te tiriti nui tonu o te taone kapi tonu
i te Tangata, te pai o taua Po, he Po atarau,
na reira, ki te tirohia atu i te pito mai ote
taone kite teihana ka kitea noa tanga atu
tetahi pito. He nui atu nga mahi ahuareka
o taua po ki te matakitaki ki nga tangata e
kakari ana, ko etahi ka whano ka hopungia
e te pirihimana ki te herehere, i taua po to-
nu ano ka patua te pirihimana e etahi
pakeha, kaati ko aua pa Keha kua hopungia
ki te herehere mo te marama kotahi, mo ru-
nga i ta raua mahi kino.
Ko nga Rarangi Ingoa tenei onga tangata
kua kohi.
Hamuera Tangatakino. 10.
. Tutohengarangi
! Mohi Te Atahikoia.
Wiremu Paikea.
Wi Pikau.
Kahu Tutura.
Teira Tiakitai,
Iraia Te Whaiti.
W. H. Wainohu
Hori Te Huki.
Arete Mahupuku-
Paratene Ngakooti.
Heemi Takiwa.
G. T. Hutton.
Retimana Te Kama.
Piripi Waaka. ...
Te Hamaiwaho.
Hiraka Tuhua.
Tanguru Tuhua.
Moihi Winiata.
Wi Te Rangi.
Tawa Rautahi.
Wi Pere.
Te Kani Pere.
Aporo Huiki.
Tahuna Herangi.
Raihania Takapa.
Eruera Te Kahu. ...
Herepete Rapihana.
Kipa Te Whatanui.
P. Horima.
Raurangi Wiremu.
Taama Nutana.
Hugh Beetham.
Alecx H. Tunbull.
John Jury.
Hare Paihia.
Hirini Mohuia.
Tukurua Teahooterangi. ...
T. K. Te Ua.
Aperahama Te Kurae.
Hohaia Te Hoata.
Teoti Mutu.
Rupuha.
Ru Reweti. 6. Marama.
Timoti Popata.
Te Raharuhi,
Kiingi Ngatuere.
Hekiera Manawanui.
Heemi Tutapu.
Nikorima Poutotara.
C. R. Pratt.
Ko nga Rarangi Ingoa tenei onga tangata
kua ton).
Mangakahia. Whangapoua.
Pene Taui.
Raniera, Wharerau.
Taareha Kiingi. Takapau, H.B
Rev Eruera Moeke. Kaimoho Tuparoa.
Pekamu Atera. Bulltown.
A. Tahitanga, Awahuri. Fielding.
Potiri Toi-toi.
Karehana Tauranga.
Eparaima Purei. Mohaka.
Kipa Anaru. Petane. H.B
Wiremu Whaanga.
Matene Paora. Tarawera.
Tuihata Arona. Omahu. H.B
Tamiawhitia Ratima. Havelock South.
Kuini Hori. Pakipaki. H.B
Rautao Hoani. East Coromandel Opi-
tonui.
Ngawaea Poipoi. Mahanga Wairoa.
Te Arai O Matangarara. Hawera.
Keepa Te Ahuru. Korohe Tokaanu
Taupo.
Wairakau Hetariki. Omahu Fern-
hill. H.B
Hori Te Mataku Makarika. Waipiro
Bay.
T. E. Sherwood.
Eru Te Hopu. Ngatira Ratorua Raina.
Hori Wharerangi. Kopani Piriti
TAUIRA POTO.
ONGA TURE O TENEI PEPA.
(Ture 1.)
Ko te utu mo te Pepa, o "Te Puke Ki Hi-
kurangi." i te tau 10/- hereni, mo te ono
marama e 5/6, mo te toru marama e 3/- hereni.
(Ture 2!)
Ki te tono mai i te Nupepa, me penei te ahua,
3 te Ingoa ki waho o te kawa.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi."
Greytown Wairarapa.
(Ture 8.)
Ki te tuku moni mai koutou, ko te Tauira
ano tena i runga ake nei, hei nga moni oota
Poutapeta anake.
Na te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi:"
HE MEA TAA E T. RENATA.