HUIA  TANGATA  KOTAHI.

    NAMA   4. HATAREI, MAEHE    10. 1894. PUKAPUKA     2.

  Tukua  mai te whangai i mua ka rere atu te

Manu. E hara i te tika ma te hunua kua utu, i

tana Pepa e utu te Pohitangaki te hunga kaore

ano i utu.

  Kote  utu  mote  pepa nei ite tau, kotahi

pauna, kite tuku mui te tangata i tana pauna,

ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote

tuhi me penei.

    Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,

                        Hehitingi Nepia.



      PANUITANGA.

  Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku

 moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai

 i nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i nga

 Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo

 nga Pane kuini i konei.





HUIA TANGATA KOTAHI



    HATAREI, MAEHE  10, 1894.





  KOTAHI PUTANGA ITE WIKI

  KUA      tae mai  te rongo  kia

       matou  mo  te Hui  i tu  ki

      Wairarapa i te Marama o

 Pepuere nei, a konga take i korero

 tia i taua Hui.

 1. Kote Tari, kua oti tenei kua

    tu te Tari ki reira, ara ki Wai-

   rarapa.

 2. Kote Kooti, kua whakaotia e te

   Hui  kia whakakorea te Kooti

    whenua, i reira, ara e hara i te

   mea  hei tikanga anake mo reira

   E ngari mo Katoa ano.

  3. Koto Perehi, kua oti tenei kua

    tu te Perehi kei  Wairarapa, e

    ai te rongo korero mai o  reira,

    Na Tamahau anake, te Perehi,

    Engari kia Pahi te tau e rere

    ana katahi  ka tukua  kinga

    tangata e hia hia ana kia uru

    ki taua Perehi ara i runga i te

    Hia, a kote utu mote  Hia e 5

    Pauna, a kua timata te Haina

    haere o nga kai whakahaere o

 taua Pepa inga tangata e hiahia

 ana ki taua Pepa a kote take i

 whakahaere  ai taua Perehi, na

 runga i te rongo kua tukua ra,

 i te Nama 29 o Huia, i kiia ra i

 reira, kua  Taaputia  te Huia,

 No  reira i whakaarahia ai taua

 Perehi, Engari kote ahua ke-

  tanga, ia te Huia, koia, tera kua

  korerotia i runga ake nei, Otira

  kaore ano i tae mai te rongo o

  taua Pepa kia matou kote Kom-

  iti o Huia, i mua atu, ka whaka-

  haerea nei ano a Haia, E mau

 ra nga whakamarama i te Nama

  (1. ) o Huia   i rere atu  nei ite

  17 o nga ra o Pepuere No te

  taenga nei ki  te Nama  (3) e

  rere ana katahi ka putu mai te

  rongo o taua Pepa, kia matou.

  Heoi e nga hoa i runga i Aotea-

roa me  te Waipounamu, E taea

hoki te aba. ka rere tonu nei to

koutou Manu, irunga i tona ahua

tanga. He whakatauki no koutou

Tipuna, (E kore e hoki i te wae-

wae tutuki kapa rano he Upoko

Pakaru) Koia tenei ka rere tonu

nei ki nga hoa i runga i Aotearoa

me  te Waipounamu, te taonga o

te iti mete rahi.

  E nui ana te Hari o toku nga-

kau kia tatou Pepa mea ake nei

ka rerere i runga i Aotearoa me

te Waipounamu, he tohu ra, tenei

no te ngakau Hao taonga o koutou

 tupuna kua whakaatutia ra, i te

 Nama 1, o to tatou Manu i puta i

 te 17 e Pepuere 1894, He aha koa

 ra, o te iwi ko to koutou Manu, i

 tona rerenga ai he toro kau i te

 wateatanga o  te hiahia me   te

 hihikotanga mai o te ngakau, a

 ko toona Oo, he Pahu, nate kuia.

 Nate koroua, i aia i whakataki ai

 i te wateatanga o te tua whenua

 me  te Au o te Tuahiwi ki Rau-

 kawa, i whitikia ai te Waipounamu

Hui tahi ano ki nga Mamae, me

 nga Roimata, No reira kaore he

 kupu a teku ia mo tana Puha, i

 reira ai, Hoi te mea i whakarotia

 nuitia ko te taonga kia ora, hei

 whakatu i nga mamae me nga Roi-

 mata ote ui mete rahi, E wawara

 haere nei i roto i nga hau e wha

 o te ao.

  Tenei ano tetahi mea hei wha-

 kaatu ake maku i konei ki nga

 hoa, kua patu mai te tahi rongo i

 nga Nupepa Pakeha, kua tono te

 iwi Kotarani, penei i tate maori,

 me  ta te Airihi e tono  nei kia

 wehea he mana mo  ratou, a kua

 pera hoki, te iwi kotarani, inaia

 nei, kua tonoa kia  wehea, he

 mana  mo  ratou, Otira keite mara-

 ma ia tatou te ahua o te tono a era

 iwi me  te ahua o tate iwi, maori,

 ko tate maori e tono ana i raro i

 te Kawenata, kua oti noatu i nga

 ra o mua, ko tate Airihi, me Ko-

 tarani he tono tonu i ranga i to

 ratou kaha, kare rawa he tikanga

 i takoto i mua kia Pera ratou, ara

 kia wehe ke i nga tikanga o Inga-

 rangi  me  to ratou  Paremata,

 Otira koi te marama  tatou ki te

 tikanga i pera ai era iwi, ara ko

 tenei ano e mohiotia  nei e tatou

 kinga taimaha e whakaekea nei

 ki runga ia tatou, Pera hoki e ra

 iwi, Nanga mamae me  nga tai-

 mahatanga i hura taua huarahi,

 koia i whakahaerea ai, rae mahara

 hoki tatou, he maha nga rau tau i

  tikanga kotahi ai e ra iwi a kua

  kitea atu e tatou kaore he mama-

  tanga o nga tikanga mo  ratou,

  Engari e  neke haere ana ki te

  nui rawa, te taimaha, waihoki,

  ko tatou, kei nga ra oa tatou uri te

 taimaha nui whakaharahara, a, e

. keri ana tatou i te Poka hei ruke-

                                      HUIA TANGATA KOTAHI.

 nga ia tatou tamariki ki te Poka ho

 hona, ara i runga i te taupatupatu

 o a tatou, tikanga kia tatou ano.

   Titiro atu tatou kia Kotarani me

 te Airihi, kua nui nga tau i kotahi

 ai ratou, kua  marena  nga  uri

 rangatira tetahi ki tetahi kua ko

 tahi te reo mete tikanga katoa, a

 kore rawa e mohiotia tera e mohio

 e ra iwi ki nga mamae me nga

 Taimahatanga, Penei ano ia tatou

 ka  whakarokore  nei kia tatou

 tamariki i muri ia tatou, Aha koa

 i runga i tenei ahua, ka penei ta-

 tou, ki te tomo tatou ki te tikanga

 Pakeha katahi ka ora o tatou uri,

 ko  taku Paina tenei kia tatou, a

 ma  tatou tahi e whakaro, koia kua

 korerotia ake nei e ahau, kua Puta

 noaatu nga uri Rangatira i marena

  ki roto ki era iwi i mua noa atu.

 Heoi puta ake ana ano tenei ahua

  kua rango nei tatou Otira, ma tatou

  tahi tenei e whakaro i reinga ite

  mahara  rangatira i ro o i o tatou

  wahi.

      NO HERETAUNGA



         —«—

    Kua  tae mai te Beta a te hoa, a Netana

  Patuawa, o Maropiu Take wira, mete pauna i

   roto mote Pepa kia ia mo te tau hou.

    Kaa tae mai te Reta a Wi Hatarei o te Mahia

  He mea mai kaore ia e tuku mai ite moni mote

  tau kua Pahure, E ngari ka tuku mai aia mote

  tau hou, he  mea mai  koki hia rere tonu te

  manu  kia ia.

    Pera  ano hoki te Beta a te Rangitere o te

  Mahia, ano.

    Kua oti ano te whakamarama i nga rerenga

   tuatahi o to koutou manu, kei a koutou ano te

   whakaro ki te manaki i te taonga nei, E hara

   hoki te rere atu a to koutou manu i to mahi

   rapa hei wini mo wai tangata ranei, i roto ite

   hapu iwi ranei, Engari e mahi ana mo nga iwi

   katoa i runga inga motu e rua, a kote Pauna e

   tukua mai nei, mo nga kai mahi o te Pepa nei,

   He tini nga hoa kua tuku mai i te ora mo te

   Manu, i runga i te whakaro ki te taonga, kua

   whiwhi te kanohi kua kai te mangai kua

   Puhake  ite taringa, E hara hoki te rere atu a

   to koutou manu e ngahoa, i te Peehi i o koutou

   maturanga  hakahaka, matauranga Tiketike

   ranei, Engari he Patuki kau i te Tatau kote

   tangata e uaki ana katomo atu aia ki roto. —

    Nate Etita.

     Kua kite matou ka tu te purei whakakata

   tangata nei ki Hehitingi ate 15, mete 16 onga

   ra o Maehe nei.

     Kua kite iho matou kite pepa Herara o Nepia,

   taihoa ka mahia he Ture mo te nui ote moni e

   tono a ana e  nga maori ki nga  Manuhiri

    haere  ki   Retorua   kia  utua  kia  ratou

    mo  ta ratou mahi whakaatu  haere i nga

    wahi o  reira, ko tana pakeha e ki ana  i

    tetahi wahi penei ano me Rotorua, kei Ameri-

    ka taua wahi, ko te utu mo nga whare nohoa-

    nga, e rua tonu hereni, ae mea ana ia, me noho

    pera ano he Ture mo Rotorua.

     I karangatia e nga Maori o Moawhango a

    Hone Petana, Pirimia ki ta ratou Hui I reira

    ka whakaatu a Tetana ki nga maori, kua wha-

    kaatu te kawanatanga ko to ratou hiahia i mai-

anei, kia whakamahia nga Miriona Eka whenua

e takoto noaiho nei, kaore e mahia ana, Ina

hoki he nui nga tangata e pirangi whenua ana

hei mahinga  ma ratou, ko tenei tikanga ate

kawanatanga, e pa ana ano ki nga pakeha, heoi

te huarahi ate kawanatanga i naianei, he tono

kite Paremata, i tenei tau, kia whakamanatia

ratou te kawanatanga kite tango mai i etahi o

nga whenua, ite Pakeha, ka whakanoho tangata

ki ranga kei konei hoki te nui nga ote whenua,

a ko aua whenua e takoto noaiho ana kaore e

mahi ana, koia tenei to ahua whenua hei wha-

kanoho tangata ki runga, a ka ahei te kawana-

tanga ki te tango i aua whenua, mehemea e

whakaae te tangata nona, kore ranei, ko nga

whenua maori e mauria ana ete kawanatanga

ka  utua ano, ara penei ka rahui tia ka utua

ranei ki tetahi pukapuka  tuhituhi penei, E

nama ana te kawanatanga ki nga maori e mea

te nui Ote moni, me whakarite ano he Itareti

mo taua moni, a rae kaua hoki e whakawhiti i

 aua ritenga ki tetahi atu, E ki ana te Minita ka

 ora noatu te tangata mo tona whanau ite Ita-

 reti, i ia tau, i ia tau, ka mutu, tona korero i

 konei ka whakakohia e nga maori, ma ratou e

 whiriwhiri he komiti hei titiro i tenei mahi ka

 mutu, ka whakaatu kite kawanatanga ite wha-

 kaaro o ia Hapu o ia Hapu.

   I te whakawa  uiui mote pakarutanga ote

 kaipuke ko Tiehi i Ririmana te Ingoa, ka ki te

 kapene i paea te kaipuke ki Wharekauri ite

 rua tekau ma rua onga ra, ite ahua kino ote

 moana ka haere ia ki runga ito rua onga haora

 ote Atu, ite kaha ote ia kaore i kaha te kaipuku

 ki te haere, a paea ana ki uta, e ki ana te ka-

 pene o te Tima kote Kuhu te ingoa, mehemea

 ka tae ana tu kaipuke ki roto i taua ia, kore

 rawa  e kore te Paea ki uta, Heoi kaore ano i

 whakataua, mehemea no te kapene te he i paea

 ai taua kaipuke ki uta.

    WAEA    MAI.



                            O

     NGA     MOTU       I  WAHO       ATU      I

         NUI  TIRENI.







                              RANANA.

   Kua  tukua e Karati tana te Pirimia o Ingarani

  tona pukapuka kite Paremata whakatu, e unu

  ana ia i tona tunga mema i roto ite Whara

  Paremata, ite mea kua koroheketia ia, a kue

  Atarua hoki ona kanohi.

                              RANANA.

    Kua whakaaetia e te Kuini te pukapuka unu

  a Karatitana i aia ki waho, ko te Bore Rohipiri

  te tangata kua whakaritea hei riwhi mona.

                              KARAKATA..

    I whakaekea e nga maori o konei te Pa, ote

  taha Ingarihi i Porahaki, mate ana e toru te

  kau maori ite taha Pakeha, e rua tekau i mau

  herehere.

                               TIAMANA.

    I pakaru tetahi Paipa i runga ite Paranapa-

  aka, Manuao o Tianaana, mate ananga tangata

  e wha tekau ma tahi he nui hoki i taotu.

                               AMERIKA.

    I whakaekea e te taha kawanatanga te Pa ote

  taha maori, patu  patu ana, e wha  rau  i

  mate, he nui hoki i mau herehere.

                               RANANA.

    Kua mau i nga Hoia o Inia kite taha Haua-

  uru, i raro ite whakahaere a Kanara Matene,

  a Pahamapata te Rangatira onga Maori o Inia,

  e Iwa nga tangata ote taha o Matene i taotu,

  engari i mate kino te taha o Puhamapata.

                                 POIHENA.

    Kua whakataua e nga kai whakahaere o nga

   Hoia o konei kia tonoa a te Rapiti, Manuao,

kei tiaki haere i Nui Tireni, i mua ake nei,

hote Manuao o Nui Tireni kote Tauranga.

                             KUINIRANA.

  Kua tae mai te rongo e rua kaipuke i tutuki

i konei, kotahi o aua kaipuke i totohu tonu

atu, kore rawa he  tangata i ora, ko tetahi i

haere tonu kaore i roa ka totohu ano, ko ngu

tangata o aua kaipuke i mate e wha tekau ma

rima.

                            RIO, ATARERIA.

  I puta tetahi whawhai a nga Iwi o konei u

 Parahira. he nui nga tangata i mate e rua rau

e whitu  te kau o tetahi taha e whitu rau e

 toru te kau o tetahi.

                            WAHINGITANA.

   I whaia e nga pirihimana tetahi tangata ko

 Mitara i konei, ka oma taua tangata ki roto i

 nga tangata e tatari ana kite Rerewe ite Rerewe

 Teihana, ka rere atu tetahi pirihimana kite

 Hopu, ka puhia e Mitara ka hemo, ka, puhia

 ano e ia e rua atu nga tangata, ka hemo, ka

 rere atu etahi ka mau, ka patua taua tangata

 tata tonu ka hemo, kei roto aia itu wharehere-

 here i naianei. 

                                PIRIHIPANA.

   Ko tetahi kohuru kino, kua kitea i konei he

 wahine  te mea i kohurutia i tapahia te kaki,

 ku, mutu, ka werowerohia  te tinana, kei tu

 kimi nga pirihimana ite tangata.

   TE PUHANGA A TETAHI TANGATA

             I TETAHI.

                        HOPATA, MAEHE 1.

               WAEA



                   o

      NUI   TIRENI.





                                                 PONEKE

     Kua tae mai te rongo, E haere ana a Ta Hori

   Kerei ki Ingarani, ka nui te whakamoemiti <

   nga tangata ki aia, e haere ana ia ma runga ite

   Tima hou nei.

                               AKARANA.

     Ko tetahi tangata ko Haku te Ingoa e haere

    ana he kariri Tainamaiti i roto i tona ringa, ka

   pa ano tona ringa ki tona waewae, paku ana te

    kariri, riro tonu atu tetahi o tona ringa.

                                   PONEKE.

     Ka nui te whakapai o nga Maori o Wanganui

   kite Pirimia, 1 tono etahi maori kiu whakaturi

   he  taone ki pipiriki, whakahokia anu  e 1

   Pirimia, kaore te kawanatanga e kaha ki 1

    mau  mai i tera take ki runga ia ratou, 

   Kawanatanga, ).

HUIA TANGATA  KOTAHI.

                  RARURARU MAORI I



                           ORATIA.

                              ————*————



                                    Ko nga  korero enei i tukua mai e Kerei

                                  Kaihau mote Raruraru Ruuri i Opuatia.

                                           Tauranganui,

                                                             Pepuere 21, 1894.

                                   Kite Minita Maori, Mete Kawanatanga o Nui

                                        Tireni.

                                     Tena  koe: —Ara koutou katoa, tenei tetahi

                                      korero ka tukua e matou kite Herara kia kite

                                    ai nga whenua katoa ote Ao nei ite raruraru i

                                   puta  ki Opuatia, ko taua raruraru na nga

                                  tangata nona te whenua, Ite rua te kau onga ra

                                  ku haere atu matou i Tauranganui ki Oputia,

                                   no te rua tekau meneti i mua oto tahi onga

                                       haora ka tae matou  ki reira, i reira Waitihaita

                                   me Reite, me nga kai Ruuri, me nga tangata

                                   mahi, mo  etahi Pirihimana, ho pu katoa ia

                                   ratou, konga pirihimana, e noho ropu ana, i

HUIA TANGATA   KOTAHI.
HE KAIPUKE I NGARO.
Kua tae mai he rongo he mea tuhi na tetahi onga morehu i ora o te kaipuke ko Metoha te ingoa, he whakaata mai i to ratou rerenga mai i Paremata, kapa te mate korera ki etahi o ratou ko taua kaipuke he utanga waro i ranga i aia i te toru onga ra o tatou kite moana ka pa te mate, ki nga tangata e wha, e rua nga ra i muri iho Ka hemo, me te haere tonu ote kaipuke, kaore i roa kaha kite kapene taua mate ano e I wa ra ia e takoto ana, me te tiaki tonu o nga tang ata kihai rawa i taea, no te po ote Iwa o nga ra ka hemo   ka   tapuketia   ata   kite   moana,   ka kaha   haere   tona taua mate ka pa ki te tangata kaore e roa kua hemo, ka  toe  e wha    tonu    tangata   hei    taki    me    te whakahaere ite Kaipuke, ka timata hoki te pupuhi ote, hau, ite kaha ote hau pakaru katoa nga heera me te mahitonu o nga mo rehu e wha nei kite whakahaere i to ratou Kaipuke mete tiaki ano i o ratou hoa e mate ana, me te takoto noaiho ote kaipuke ite moana, KUA kore he Heera kore tangata ono hei mahi waiho noatu i kona haere ai mana e ora atu, e mate atu ranei e taea hoki te aha. na te mahara o horere noa i tae mai ki tetahi ora tou ka whaka maua te Haki whakaatu, ka nui to ratou mate, kaore roa kua kite ata ratou i te whenua, kai eke ratou ki runga i nga poti ka hoe atu, ki uta kore rawa ratou i whakaae tia kia u kei tae atu te mate korera ki reira ka matemate hoki ratou ka noho noaiho nga tangata nei ite one no te     tahi ata, katahi ano ka mauria ki roto i te     whare wehe ano mote hunga mate pera, kaore     i roa kua ora ratou, ko tenei korero he mea tuhi      na tetahi o ratou ite takiwa e takoto mate ana     ratou, kanui te whakawhetai onga tangata kia     ratou, mete manaki, ite kaha o ratou kite wha     kahaere i to ratou Kaipuke:—Heoi teneikorero      taihoa kei enei patanga ano ka tuku atu ma nga mea e hiahia ana ki enei tu korero.