![]() |
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 46. 12 January 1895 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. NAMA 46 HATAREI, HANUERE 12, 1895. •. PUKAPUKA 2 ' Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te Manu. E hara i te tikaina te hunga kua utu i tana Pepi e utu te Pohitanga ki te hunga kaore ano i utu. Ko te utu mo te pepa nei ite tau, kotahi ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuka mai; ko te tuhi me penei. Kin Ihaia Hutana, Etita o Huia, Hehitingi Nepia. PANUITANGA. Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai a Kawenata o te Paremata Maori, ote Kotahi- tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1802, me tu tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka, ki te hiahia te tangata me tonu tuai ki te Etita o Huia, Hehitingi Nepia, tae tuku mai hoki te rua herengi, ka tukua utu te Pukapuka i te Meera. HUIA TANGATA KOTAHI HATAREI, HANUERE 13, 1895 KOTAHI PUTANGA ITE WIKI " HUIA E " HUIA TANGATA KOTAHI, TOROA WHAKAPAI TANGATA IRUNGA i te kaha o te mara- ngai, kore ana, e haere nga mahi u te hui wahine i te Hauke, i te toru o Hanuere. Otira note Maue te 8 o nga ru katahi ano ka poto mai nga wahine me nga taane anu huki, i te 10 Haora i te ata ka noho a Makere Mihi Waotu, te Tiamana, ki te Tia. 1 mua u tu kokiri hanga i nga motini, ki runga i te Teepu, ka tu mai ko Akenehi Tomoana, ka whakapai ki te Tiamana me te whare ka mea. Tuku take i tu ake ui ahau i runga i tenei mahi, he mea na aku kia kaha tatou te mahi i tenei mahi i runga i te kaha kua tukua mai kiu tatou, kaua hei hoha te ngakau, i te wea kua whaka mana tatou nga wahine ki te Pooti mema, a kua to to ia hoki tatou e nga taane ki tera mahi, ki i Pooti ki tana mema, ki tana mema, a kua mana hoki tatou i raro i te inana whakatu komiti i Pahitia i tu Paremata o te kotahitanga i Pakirikiri, no reira e barn i te hanganoa ta tatou mahi i tenei ra, kia mahi tatou he ora mo tatou, he kore ranei Kua maha nga tau i rapu ui nga taane, nga rangatiratanga, mema nga Kii- ngitanga, kore noa ake tatou i whiwhi ki te ora, ahu koa kua taea a Ingarangi, e nga rangatira- tanga e nga Kingitanga, kihai rawa i whiwhi ki tetahi paku oru I mo tatou. No reira au ka mahara e kore ano hoki u taea e tatou e nga wahiue Heahakoa kote mahi me te tikanga kia rite ia tatou. Engari kaua hoki nga, taane hei ' whakatonga mai kia tatou ki nga wahine, e taea hoki e tatou te ahu I ua tatou hoki i pehea ai, kua Pakeke mai ano a ratou i nga taane. Heoi aku kupu kiu ora tatou i roto i te tau hon. He tokomaha nga mema wahine i tu ake ki te tautoko i te kupu I whakakaha mo ratou, i te mahi whakahaere kua timataria ki ru- nga ia ratou i nga wahine, a kia pai ui ta ratou whakahaere i tetahi tikanga i roto i tenei huinga, i roto i tenei tau hou. i muri ka tono te Tiamana kia whakatakotoria nga motini ki ru- nga i te Tepu, a he inaha nga reira ka whakarapopototia aua. take, kia penei. 1. TUATAHI. Ko te Kooti Whe- nua Maori kia whakamutua i roto i nga iwi maori. 2. Kia whakamutua te hoko. 3. Kiu mutu te Reti. 4. Kia mutu te ruri. 5. Kite tohe te tangata wahine tamariki ki te reti ki te hoko ki le ruri ki te mokete, me te kooti me whaina ki ta te kotahitanga e whakarite ai. 0. Konga Kirihipi kia whaka- haerea te haina i roto i nga takiwa o nga motu e rua kia oti i tenei tau. 7. Ku te moni kotahi pauna kei runga i te tangata i raro i te ture i pahitia e te kotahitanga i te tau 1892, kia whakahaerea te kohi i ienei tau. Otira i whakapuaretia ano te wa mo te tuku motini mai i muri iho, a no te rua onga haora, ka whakahaerea ko te take tuatahi, he roa te whare e korero ana mo taua take, ara te kooti kia whaka- mutua, a he nui te pai o te wha- kahaere a taua komiti mo tenei take, a kote ahua tena e ta tu pai taua take ia ratou, i runga i te whakaru mohio ki te paanga nui mai o te mate, ki te taane ki te wahine me te tamaiti, kua tima- taria nei te muru i nga whenua o ngu iwi maori, hei huarahi o runga mo te Kawanatanga meona hawini me ana, kaiwhakahaere i ua whakaturia mai, hei kai wha- kahaere i raro i te ture whakapiri ngahuru Take raumati kua Pahi mai nei rao runga i o tatou whe- nua. E rite ai te whakatauki maori e kii nei (kei a Kere te ngahuru, ngahurunoa atu, ) wai- hoki no tatou ke nga whenua ka ngahuru noa mai te kawanatanga me ona hawini, a tera pea ko tatou
![]() |
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, HANUERE 12. ku rite ki te kawau i runga i nga timu, me nga motu tahuna, o roha ra nga Parirau ki nga hau. WHAKATUPATO KI NGA IWI. Kinga iwi Maori katoa o Aotearoa me te Waipounamu, he kupu atu tenei matou kia koutou Tane wahine Tama- riki hoki, kia whakamutua te hoko whenua te Reti me te Kooti, whenua papatupu whenua roherohe ranei whaka- tau hia ranei, i te paanga o ia tangata, i roto i tenei tiiti ka timata nei mehemea koutou ki te manawanui i roto i tenei tau kotahi, katahi ano ka puta he paku ora kia tatou, ara katahi ka hinga a u katoa, hei reira mahi ai i aua mahi i te mea hoki ka pai nga ture, ki te tohe tonu koutou ki enei mahi kat e kohuru ana koutou, ia tatou tahi, u tera kou- tou e mea Amuri akenei he aha te rawa i pahure ia matou me te mea ra ko koutou ano te kai whakahe i a matou, i a matua e whawhai ana i te whare mo enei mahi u ka hoki mui ano te mute ki te iwi. he nui no te Pukutohe ki te kooti whenua. E hoa mae tamama e hine ma. tenei ano matou kei te matau ki te take i Pukutohe ai koutou ki te kooti, ara koa koutou nei riri tarawhare, kia koutou anu, i nu i a te riri, kua oti te hanga he mate mo tatou i u tatou whenua, kore rawa e kitea atu te haunga, unga whenua E ngari kia oti he tikanga pai e whui mana ai tatou ki o tatou whenua ka tahi tatou ka whakahaere i raro i aua mahi riri tarawhare u koutou km koutou ami kia mate rawa ake to hoa riri a mau ana te whenua kia koe u tera pea e marena a kurua uri ka tau ano km raua, te whenua ko ienei ka mate i a koe to hoa riri. H ku mate hoki ku Koe i te kawanatanga, ka riro ke atu te whenua kia ia, e kure hoki koutou e hongihongi utu ki te koutou whenua, i runga i ngu ture kino, kua pahitia i runga i te whakaro o tenei kawanatanga e tu nei, E hoa ma ko te hunga e kite i enei korero kaua rawa e wareware ki te Panui atu ki roto ki unu iwi, a mehemea e taea ka tae atu ano matou ki roto i o koutou takiwa korero ai, kaati he kupu whakamutunga. tu matou hiahia me haere katoa nga tangata whai mahara o ia iwi, ki tu hui a te kotahitanga ku tu ki Rotorua i a Maehe e haere mai nei ka tae katoa matou ki reira tatou korero nui ai i tetahi tikanga kaua te ngakau e ngoikore ki tetahi whakaro, ki tetahi tikanga ranei. Heui, Na W Pere, M. H. R. Koputa Te Ao, M. U. R. Hone Heke, M. H. R. NO HERETAUNGA ———————*-T————— KUA tae mai te reta a W. Te Kahu o te rangi, o Mohaka me te Pauna i roto mo te pepa kia ia. I timata te noho o te hui wahine i te Hauke i te 3 o Hanuere, tae nou ki te taite, te 10 o nga ra katahi ano ka mutu. I tae hoki nga kai tango korero o nga Nupepa Pakeha Nepia ki taua hui, he mea kia kaetia. Engari hei te whakatatu tanga o nga take hei reira ka hoatu ai kia ratou. Kua tae ma te tono a nga tangata o Wai- rarapa, kia haria atu ki reira nga mate o Henare Matua raua ko Hori Te Roatua, tangi ni, a kaore ano i mohiotia te whakaaetanga otira he tikanga tenei no nga tangata ranga- tira, tena e whakaaetia. I puta i te Herara o Nepia te rongo o te Arawa, e rua ran e haere ans ki Akarana, ma runga i te Reriwe, e kiia ana kua tono atu ratou ki te MUR o Akarana kia Awhinatia ratou e nga Pakeha, ana tae atu ki reira, a kua patua atu e te Mea he waea ki te Pirimia rao tana, tono a te Arawa otira kaore ano i whakautua mai kua tono hoki ratou ki te taua Hooro kia tukua mai kia ratou i Akarana a Rauka- tauri. Katahi ano matou ka kite nui i te mana aki o nga iwi i te pukapuka e hun ina nei ko te Aroha o Rangi kia Papa, ina hoki ro me whia i te kore te rawea. E rua rau ano nga kape e toe ana o te rima rau, a kua tae mai hoki nga whakapai a etahi tangata, otira ko te wahi kaore i pai ko te nohanga o nga Panui Pakeha i te Pito whakaro o nga wharangi, otira e nga hoa e haere moni ana aua Panui e mau na, na hoki i muku tetahi wahi o te werawera o nga kai ta, i tana Pukapuka. —Etita, Tera tetahi tamaiti i whanau ki Wiwi. I te mea katae ona tau Ui te ono, ka tae tona roa ki te rima Putu, e ono inihi, me tona reo, a kua nui tonu tona kaha ki nga mea taimaha. £ taea ana e ia nga Peke Witi e rua ki runga i ona Pakihiwi, ka waru ano tau kua hina katoa nga makawe, ka tekau o a tau kua kore e kaha ki te haere, kua ngahoro hoki nga Niho. No te tekau marua ona tau ka mate korona, a ia, a he mea tauhou tenei tupu o te tangata, ekau marua ano tau kua koroua. Kua tukuna ano e te Kawanatanga i muri nei he kai ma nga tangata o Piki Paria, mo to ratou awhina i nga morehu i te Pakaru- tanga o te Wairarapa. £ korerotia ana, ko nga iwi mangumangu kei tetahi wahi o Amerika, kore rawa e wha- kapono ki tenei mea te ua, a kaore ratou e whakapono toro i heke iho he wai i te rangi, wai i heke iho i te rangi ki etahi wahi o te ao, kore rawa tatou e whakapono. Ko te take i kore ai ratou e whakapono, kaore hoki tera mea te ua e kitea ki to ratou takiwa mai ano i o ratou whakapaparanga, koo ratou nei wai he wai no roto i nga rakau. WAEA MAI. O NGA MOTU I WAHO ATU I NUI TIRENI. INGARANGI. RANANA, Hanuere 9. Kua paahitia kia hanga i roto i tenei tau ano kiu whitu nga manuao nunui mo Ingarangi, kia toru tekau nga men ririki hei toopu topito. TIAMANI. PERINI, Tihema 21. NUWHAUNARANA. HOANI, Hanuere 9. NU TUTI WEERA. POIHAKENA, Tihema 7. AHITERERIA KITE HAUAURU. PETE, Hanuere 8. WIWI. PARIHI, Hanuere S. Kua tae mai te tono a te Kawanatanga. o Itari kia hoki atu to ratou minita no. te mea he kaha no nga kupu a nga nupepa; o Wiwi mo te kawanatanga o Itari. Kua hinga te kamupene hoko wuru o. Ponohata, Kareti, me Henai. Ko ratou i haere ai ki Ingarangi hoko wuru ai. o i ta ratou nama e £80. 000, a ko a ratou. taonga e £56, 000. Ko Karetu kua kohuru, i a ia ano tetahi ano tetahi ano o ratou. WAEA NUI TIRENI. ———«. ——— AKARANA, Hanuere 9. I tu te hui a Hone Heke M. H. R., ki Orakei. Ko tona korero ki nga tangata o
![]() |
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, HANUERE 12. Hone Heke. HOKITIKA, Hanuere 9. I noho te hui mo te Pirimia i roto i te Hooro. Ku taua hui na nga pakeha a reira. Ko te tino kupu i putu i a ia ko te kupu a Kapene Rata i korero ai i Whiringi ko te take i noho ai iu i runga i tenei tunga Pirimia na te whakaaro ano o te Paranihi kia noho ia ki reira; ara e mea ana ia ko mea hoki ia ko etahi o nga mea tera e mahia a teiwi tunga Paremata e haere mai nei, ko te whakaoti i te raina i Eketahuna, ke te hoko mai i te raina o Manawatu. HETA TUKU MAI KI TE ETITA. ——*—— E kore e tau ki te Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia ki te pepa nei. ETITA O HUIA. Kaiti Kihipane, Hanuere 1, 1895. Ki te Etita o Huia. Mau e tuku atu tena retu kia Huia hei whakamarama atu naku i nga kupu a te Honore Pika te Atahiko H o te Paremata Maori onga motu e rua nei i puta nei i i te Nama 44 o Huia. Kia Mohi Atahikoia Honore Pika. E taku hoa mahi term koe, kua kite iho au i to whakamarama mo toku putu, i tuku atu ai au kia Huia, kani i te marama, kotahi to Hui n te mamona i marama i au ko te 6 onga ra o Aperira o ia tau o in tau, na ko Pepuera he Hui huu tenei na Ngapuhi na Waikato me nga Hunga tapu o te takiwa ki te matau nga momona e aua Hui e rua a te Hungatapu, Pepuere ko te Hui ki te kawakawa Pewhairangi ko te 7 Maehe ko tera Hui H tatau, i to matau hokinga mai i te Hui a te momona o te kawakawa no te 6 Aperira kote Hui ki Tamaki kaore, ka mahue atu tera Hui a tatau, ka haere ano matau nga momona ki tera Hui a matau koia te raruraru o aua Hui. Heoi ka tae ahau ki taua Hui a tatau i Rotorua, a hei reira ata wha- kaa, o ai au mo te Hui ki Tamaki a te whakaturia e nu i te aroaro o te Hui e tika ana to kupu mo tera, kaore he raru raru o tera i HU n kaore ano au i mohio hu aha te take i rou ai tera toonga i wha- kaotia nei e te komiti whakahaere mo taua Perehi ka rua aku reta patiti atu kia H. P. Tunuiarangi ki te take i roa ai, a tona reta mai he raruraru no Tama- hau ki te whakahaere i nga raruraru o te Wira a tona Tuakaana a tona Iramutu hoki. Heoi taku mohio mo tenei kei te watea ahau i tenei raruraru. Heoi Na tohoa Na H P. Ihatahoro P. K. Heretaunga, Hanuere 8 1895. Tena koutou e te Iwi. —I rongo ahau ka tu he hui ma koutou a te Hatarei mo te perei. He nui aku moni me te taima e pau ana i ahau te rapu, kia mohio ki te perehi e iti ana te utu, a e pai ana hoki. He nui te taima i pau i nga tangata o Ahi- tereria (Aua rahia) he ui mai ki ahau, mo te taima e pirangi ai ahau kia tukua mai te perehi. K mohio ana ahau e pau ana ia koutou £150 pauna i te tau. H e toru tekau mo e tuunga ote Tari ki Heretaunga kua mohio ahau inaianei ki te utu o te per hi kaa tukua mui ki au te utu, kote utu e mohio nei ahau £260 pauna, ko e perehi kua pai nga pepa nga mea katoa. £ mohio ana ahau ka riro mai ia koutou e £200 pauna ite tau. A e mohi ana hoki ahau ka kaha noatu te perehi ki te perehi i nga pepa e rua mano kote utu mo te pepa kotahi e toru kapa. A ki te muni ranei e nui atu ana. Mehe- mea ka riro nga pepa nei mote 3 kapa i te mea kotahi, ka riro mai i te tau £1, 800 pauna, a e mohio ana ahau ka tae pen, ki te £300 pauna i te tau mo te tuku- tukunga i nga punui » nga tangata, n e mohio ana ahau mehemea ki te tu ta koutou perehi, ku riro ma koutou e mahi nga mahi katoa o Heretaunga nei. Note- mea konga moni nui rawa atu e riro ana i te perehi kei Heretaunga inaianei, e riro mai unu mote perehitanga i te Huia nei. A e mohio ana ahau inaianei kaha noatu te perehi ki te kimi mahi manga ki maori kotuhi tekau, mehemea ka kore e nui nga moni, he uha te kore ni tetahi tangata e whiwhi ana, e homai i taua moni me emea hoki ka homai e iu taua numi, ka riro iu ia tekau pauna monga rau katou o taua moni, ka riro i te tangata na ana te moni. . He kete, a katahi ka inihua ai e ngu tangata ote perehi taua moni, men ka whiwhi mahi nga tamariki maori. Kaore i nga tamariki kaore ano i te kura engari inga mea kua mutu te kura a kua mohio kinga mahi e ora nei ngu pakeha. Mehemea hoki kaore he moni, a he ora- nga monga wahine, tamariki wahine, he aha te pai, u te oranga hoki e putai mai i nga tamariki mauri nei, kaore nei he moni, a he oranga monga wahine, kaore he mahi mu ratou, heoi ano he haereere anake, ka mutu inaianei aku korero mo- te perehi nei. Engari ka korero ahau mo pepa. He pai rawa n e tuhi tuhi tetahi hei te maori, a hei tetahi taha, mo te reu pakeha. He pai rawa me perehi he korero pakeha. No te mea kia mohio ai nga pakeha e penei ana nua korero a nga maori. E ki ana hoki nga maori he kawa- natanga kino tenei, he aha tepai ote korero ana kinga (Jones) Teone, ki te ako ki te Wata- wete (Waterworth). E mohio ana ahau Heretaunga nei e £20, 000 pauna i te tau. Mehemea kaore i tahuri koutou ki te Kairama, kaore e pau penei te nui o nga moni, a mehemea i temahi koutou i konei pea i etahi waahi ke atu ranei, ka riro ke mai enei moni ia koutou. E pau ana pea ia koutou ki te kairama e £8000, n e pauna hoki kinga mea iti iho e £4000 a e riro ana i nga pakeha ' mahi o Huia, e £150 pauna engari ia mehemea i timata etahi unga maori kite mahi toa a i etahi mea noahi ranei ka- tahi kapai, ka kahuri ano nga maori ki te hokohoko kinga maori. He ahu i kore ai nga maori e timata i enei mahi katoa? Mehemea ka kore e mahia enei mahi, a taihoa ka kore o koutou whenua ia kou- tou i te kore moni, a ka mahi koutou ma nga pakeha. Hei konei mutu ai He tangata mahi ahau mo te oranga unga Maori. J. J. JONES. Ka kaha ahau ki te kimi tango ta hei hu kohoko i nga pepa i Akarana Puneke Kihipana Inga waahi katoa o Nui Tireni. Waimarama, Oketopa 16, 1894. Ki te Etita o te Huia. Aotea- roa Waipounamu. tai rawhiti, tai hauauru, te tonga te tuaraki, hei titiro iho ma nga hoa aroha i roto i te Ariki te tauhiku nei. he aroha he mihi he tangi ma nga Peka u te komiti o Hinepare e noho anu ki Waimarama te Apiti kai rakau Pourerere E tia nei ete mema o te tui tuaraki e whakahuatia nei tona ingoa ku Hone Heke, koia tenei nga kupu, he nui to matini whakamoemiti mo ana kupu e whakahaere nei i te ora
![]() |
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI. HANUERE 12. Hone Heke e Hone Heke. Heke Kia ora katoa tatou e hoa ma i roto i te Ariki. Na nga peka o te komiti o Hinepare, e nono nei i te taku tai kua whakahuatia i runga ake nei. Otaki, Oketopa 29, 1894 Ki te Etita o te Huia Korongata, Hepetema 10, 1894. Ehoa e te Etita tena koe Te mahi ua i nga tuahi mo te iwi, tenei ka tukua atu tetahi whakamiharo whakapai mo tetahi hui i tu ki Tikokino i nga ra whakamu- tunga o Akuhata nei te take o taua hui he mahi ki te Atua kia tika ai tenei kupu e ki nei te karaipiture, kei whakamene- menga kia whakahauhau ai tetahi i te- tahi, henai nga mahi pai katoa i mahia i taua hui he tuahi anake nui te atua, kia mahara nga ngakau mahara kia kuare nga ngakau kuare ki to ranui a te atua mea iti nei e tae ma. Ko taua hui na te mo mona i awhinatia te hai e Tuhoe, ara i whangainga ki te kai. he rite tonu te whiu kai i te ata i te tina i te ahiahi i waenga nui ka kite nga kai katoa taua hui taewa paiana purini keke pihi- kete kai kori kau hipi poaka huahua manu pipipi kuihi heihei, ehoa ma ka- ahi ano ka kitea te nei purini te mama- ku nui atu te pai i nga kai katoa, kaua Tuhoe, ko te ngeru tenei a tuhoe, mo te hari kai. He aha he kai ma taku hui he kuihi * he kuihi he heihei he heihei te kai wha- kaatu i te awatea e tekeko, haramai ai to • tangata ko Wi mutu me te mea te taiaha ka whatiwhati ia i roto i nga ringa tare a. a nga karu i waho, te arero i raro i te • kauae, ka puta mai ai oha -wahine ko AKEPA. MAKI. Ki te Etita. o Huia. te 17 Noema 1894 i mate a a Makona i te Rangi, i mate ia ki Waiamarama ka 14, ona tau he tumai i aroha nuku, ko taku mihi tunui mona. Toku aroha ra e hika kia koe e wawae ake ana, he aroha te parau ki te haonoa atu he manu haere WI RANGIRANGI. PANUITANGA. He panuitanga tenei ki mohio nga ko Erueti Rikihana, Kei Waipawa PANUITANGA KI NGA HOA MAORI. Tenei kua perehitia tetahi pukapuka ko te Aroha o Rangi kia Papa te ingoa. Kei roto e whakaatu ana nga ra me nga P. I. HUIA, Tari o Huia,. * Hastings. HEHITINGI, HAKU PEI NIU TIRENI. He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he mei panui e IHAIA HUTANA, me TIMOTI WHIUA, a taro i te Komiti o te Kotahitanga. HATAREI HANUERE 12. 1895.