![]() |
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 43. 08 December 1894 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI NAMA 48 HATAREI, TIHEMA 8, 1894. PUKAPUKA 2. Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te Manu. E hara i te tika ma te hanga kua utu i tana Pepa e utu te Pohitanga ki te hunga kaore ano i utu. Ko te utu mo te pepa nei ite tau, kotahi pauna, ki te tuku mai te tangata i tana pauna, ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; ko te tuhi me penei. Kia Ihaia Hatana, Etita o Huia, ; i. Hehitingi Nepia. PANUITANGA Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai i nga moni ota o nga Poutapeta kaua i nga Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo nga Pane kuini i konei. Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha ka Kawenata ote Paremata Maori, ote Kotahi- tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1802, me te tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka, ki te hiahia te tangata me tono mat ki te Etita o Huia, Hehitingi Nepia, ine tuku mai hoki te rua herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te Meera. HATAREI, TIHEMA 8, 1894. KOTAHI PUTANGA ITE WIKI "HUIA E" Hum TANGATA KOTAHI, TOROA WHAKAPAI TANGATA AHAU RA E NEHE MA, E NGOI MA, E TAMA MAA I ARA e koro raa o kui ma e tama ma. E kore hoki ra e taea te whakakoromaki tonu i roto mo te wa roa. Tenei te hanga tarewa tonu te ra te arero i waho; maroke hikaka te korokoro. Nonoti ana te tatua ki te hope, kei te tapipi noa ki te wai kawa o te Puha, hore rawa he aroha hei kinaki. No reira kua roa tenei te wa e rere una ahau kia koutou ia wiki ia wiki, a kua taea tenei te rau- mati, kua tarewa te rau ote rakau, kua kohera nga puawai matamua kua whakangao te hua i roto, ai kua whawha te kanohi, kua nga- ua ete taringa, kua horomia keite ngakau ara nga rongo o te ao e haria, atu na ki nga hoa. No reira nei he aha hoki te he o te inoi atu, kia tukua mai te ora mo ta koutou mokai. E hara hoki ahau, i au e rere atu nei i te kai mahi ki nga rangatira tokorua, e whakahawea ai ki tetahi, e aroha ai ranei ki tetahi. Engari kote kaimahi ahau ete iwi kia koutou anake kei te Pono taku mahi, tukua mai ra e nga hoa te mea e rite ana mo taku, kia koutou. Na ta koutou mokai Huia Tangata, Kotahi. [HUIA! HUIA! HUIA KIA KOTAHI. KI nga morehu tangata e noho mai ra i nga pito e wha o Aotearoa ma te Waipouna- mu, ara ki nga toenga u te patu a te tangata nui e rongona nei i te ao katoa ara a Mate, e hika ma, tena koutou ! tena koutou! tena koutou! Tenei ahau te rere nei, te whakatopa nei i te takiwa, te rapu nei i nga kua pai o te tau, a tenei hoki ahau te titiro nei ki oku taunga o nga ra o mua, a kei te hotu, kei te mamae tooku nga- kau moku kaore i kito i nga nga- here ururua o nga ra o aku tupuna kua ngaro atu ki te po. Tena koutou e aku Rangatira Maori. O te taenga mai ano ki Aotea nei o koutou tupuna i te rerenga mai i Hawaiki, ka timata taku noho ia koutou Aha koa pewhea ta koutou mahi ki ahau, ara aha koa patu koutou i ahau, ehara i te mea he patu na koutou mo kotahi kino aku kia koutou, kaore e aku rangatira; engari i whaka- matea ahau e koutou hei pai mo koutou ki te marae o era nga tangata, a hei mihi hoki ma koutou ki era o aku Rangatira kua wehe atu nei i a tatou tahi ki te po. Mehemea ia ete Iwi he kino ta koutou mahara moku, penei kua mahue koutou i au me oku matua. Otira na to koutou mahara pai me to koutou kore kaore e ware ware ki ahau, na reira ka mau. tonu ahau kia koutou, n koia hoki ka mau tonu taaku ngeri kia koutou i ahau e rere nei, e tiu nei, e whakaaroarorangi nei e whaka- topa nei i nga pito, e wha o Aotearoa me te Waipounamu, whiti rawa atu ki Wharekuri i runga i te Moananui-a- Kiwa e takoto nei. Hei aha ahau kia tangi kia koutou inaianei ? He ware- waretanga ranei no koutou ki taku reo ? E! nawai i ki kei te wareware koutou. Ku rongo te taringa ka kite te kanohi, ka whawha te ringa, ka kore e warewaretia taku waiata ara taku ngeri, e whaiki nei nei ahau kia koutou i te ra i te po- Ha! me pewhea e ngaro ai to koutou mohio ki ahau ? E kui roa e koro ma! he hanga noa iho te ngaro oku i roto i u koutou ngakau, ara ko te mea e ngaro ai he mutu no taku toro atu i a koutou. Tena iana koutou e kaha ki te noho tonu a kia kotahi tau ka pa ai ki te kai? Ki te kaha koutou, ko wai hoki e kore. Kaati ra e aku rangatira tenei ahau ka ngeri ano i taku ngeri i manaakitia ai ahau e o koutou tupuna kua wehe atu ki te po, a na ratou nei ka kiia koutou he tangata. Kuia ra tenei ko taku tangi kia ratou tae mai nei kia koutou ara e mea ana Huia ! huia ! huia kia kotahi. Kaati a te Iwi, no te wa o to koutou whenua ka tungia e te waewae tango tu ke, ku timata te nui o nga mamae e pa ana kia koutou me o koutou whenua, a i tena takiwa ku
![]() |
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 8. timata taku tangi i roto i nga reo maha, a koia ahau e whaiki nei i waenganui i a koutou, i roto i o koutou marae, a tae rawa atu hoki ki o koutou moenga, a warea iho etahi o koutou e te moe i te whakarongotanga ki aku whaiki. Na ka mea atu ano ahau kia koutou Ko wai o koutou e kaka ki te noho tonu kia kotahi he kai ? Otira mo te ra kotahi noa. Ki te kaha koutou, ka kaha ano hoki ahau ta koutou mokai ki te whaiki kia koutou i nga reo o era nga Iwi o te ao. Whakapaua mai o koutou whaka- aro ki ahau e te Iwi hei reo mo koutou. Tenei hoki ahau kei te whakaatu tonu kia koutou i nga mea e kitea ana e ahau, a kei te pikau hoki me nga whaiki a nga mea e ako mai aua i ahau a kei te whakaatu kia koutou. Heoi e te lwi kei te hiahia tona ahau ki te whakaputa kupu kia koutou, otira e taea te aha i to koutou kore e whangai i ahau. Ka tata tenei te wa e whakamatau ai ahau ki te koiero pakeha. Ka rongo mai koutou inaianei kei te ako ano ia to koutou mokai i tera reo tangata ke. Tera ahau e whakaatu i o koutou hiahia ki roto i taua reo, a ka korero tahi hoki to koutou reo tae atu ki te reo pakeha; otira heoi ano te mea e kaha ai ahau ko te whangai mai a koutou i ahau. NO HERETAUNGA —+— KEI te kaha tonu te heke o te utu o nga taonga o tenei tan, ara o nga oti, witi, taewa, me era atu mea. Kei Nui Tauti Weera, kotahi tetahi tangata whakatupu taewa kua timata te hoko taewa mote rima herengi mo te tana, kaati kei te mea ano nga tangata he nui rawa te utu. Kia mohio nga tangata kati kati kua mea mai nei, kia tukua atu a ratou nupepa ki nga teihana, ara kia whakaatu mai ano i te wa hei mutunga mo te tuku i a ratou nupepa ki aua teihana, a kia tukua hoki inaianei ki whea ranei. —Etita. Kua timata te mahi a nga kura o Poneke ki te hoki moni mo te aitua i pa nei kia te Wairarapa. Ko te kohi he kapa a te tamaiti kotahi. He nui te pai o tenei whakaaro. Kua puta i roto i nga nupepa o Akarana e mea ana kua tata tenei te wa e mutu ai te riro o nga teihana kati kati i to Iwi Maori no te mea he maha o ratou kua tono kia kotahi pauna e toru herengi mo te rau, maratou ano nga kai. E maharatia ana, kaore pea i te tika tenei korero, I runga o te ahua o tenei korero e penei ana, ki te tono te Maori kia penei te utu, ka kore e whakaae nga Rangatia pakeha, kua kore nga Maori e mahi, a katahi ka riro i te pakeha mo te utu iti. Kotahi tetahi tamaiti ka ono marama ano ona i kitea i te ata tu tonu i te whaitoka o tetahi whare i Karaitiati e takoto ana. I te taha o taua tamaiti ko tetahi pukapuka, ko nga korero e penei ana: —"Ko te tangata e kite i tenei tamaiti me aroha ki a ia a piana hoki e awhina, no te mea ko ahau he tino rawa kore rawa, kaore ahau e kaha ki te tia- ki i a ia. Ma te Atua te tangata e awhina ana i tenei tamaiti e tiaki. " Kua oti tetahi kahu i tetahi tangata o Poneke hei poito mo nga tangata e taka ana ki roto i te wai. Ko taua kahu mehemea ki te ku- hua kaore rawa i taumaha. Ko te taumaha kotahi ano paana mo te mea e tae ana ki te 34 pauna te taumaha. Ko nga utu o nga iwi pakake i hokona i Tanati, Amerika, i Ue ki te rua mano pauna mo te tana kotahi. He moni nui rawa kei roto i nga iwi pakake. Ko te maha o nga tangata o te Unaititi Teiti o Amerika, ara o te kotahitanga o nga robe o Amerika, kua tae ki te toru tekau ma waru miriona e whitu rau e whitu tekau ma ono Mano, kotahi rau e toru tekau ma wha (38, 772, 134). He nui te kaha o te whainatanga i tetahi tangata tiaki toa i Tiamani mo tona mea- tanga i tetahi upoko o te Paipera hei upoko mo tona panui i roto i nga Nupepa I tetahi makete mo nga pane kuini tawhito be nui nga utu o aua mea. Kotahi o aua mea no Kanata be pane kuini herengi, i tae ki te £30. ' He nui te whakapai o te ngakau mo te ma- hara ote peene o Otaki kia whakatangi ratou mo te kohi moni mo te aitua o Wairarapa tima i pakaru mai nei. He nui nga tangata i kohi o Otaki, a kua puta hoki nga whaka- pai mo ratou i roto i nga nupepa pakeha. He mea whakaaroha tenei hei tirohanga iho maa tatou ara te kapu a te Ha o Rahia i te hokinga o nga tamariki a te Pirinihi o Weeri. I te mea ka tata te Piriniha me tona wahine, me a raua tamariki te haere, ka puta mai te Ha ki te poroporoaki kia ratou. Ka haere atu ki nga tamariki a te Piriniha ka mea atu kia ratou " Haere koutou ki runga i to kou- tou na Iwi, ki te wahi pai ka noho tenei ahau ki roto o Ruhia peneitia ai mete Here- here. " He nui te marangai i te Waipounamu i tenei wiki. Ro te tereina mo Tanitini ki Karaitiati kaore i whiti i tetahi piriti o Ra- kaia. Ko nga tangata i haere atu ma runga ano o te piriti katahi ka eke atu i runga i te tereina i tetahi taha e whanga ana mai, ka haere atu ki Karaitiati. Kua tao tenei ki te ra i puta ai te Waipuke nui ki Heretaunga nei i tera tau. Ko taua ra ko te ono o nga ra o Tihema 1893. Ko taua ra ke nui te ua, te matao; kaati no te ono o nga ra o Tihema o tenei taa rereke; ko te rereke ra tenei he ra tino wera rawa atu. Ka tenei te ra wera atu o nga ra o tenei Raumati kua kitea. Ko tatou anake pea ko nga Maori kaore nei i te rongo i ngatu o tenei" wiki kua mahue ake nei, engari ko nga pakeha kei te rongo. Kanui te ki o nga nupepa i nga whakaatu tuai o tena kaainga o tena kaainga i nga patanga ririki reira. Kua tae mai te rongo kanui te haere o nga tangata ki te kimi i nga tauranga hapuku, kaati ko nga mea mohio kua kore e mohio, a ko etahi o aua tauranga kua ngaro. Kia mohio nga tangata e mahi ika ana, ko etahi o aua tohu he ngahere, a ko aua ngahere kua tope- ngia e te pakeha, a ko nga maunga rauaruhe kua wera i te ahi. Mehemea be tika he tohu ano enei, he mea pai kia kaha to tiaki a nga mea e mohio ana i aua taonga nunui, a me whakaatu atu ano hoki ki ona tamariki, whanaunga ranei. Tenei kua tae mai tetahi o nga -ta- ngata o Nui Tireni nei i haere ki te kari koura i Kurukati, a kua kite a tinana tonu hoki i a matou, a kua korero mai i nga korero o taua wahi. E mea ana taua tangata, o roto onga tangata tekau ma rima mano e noho mai ra i reira kei te rima mano ano nga mea e taea ana tetahi oranga iti mo ratou, ko te nuinga kei te mate rawa i te kore kai i te kore wai, a he wai te mea tino kino rawa. Tenei etahi reta katahi ano ka tukua kia taiai kaati e mea atu ana ki nga hoa tahi mai, he kapi ano no te nupepa i nga korero i kore ai e tere te ngakau o te hunga tuka korero mai hei pika- inga ma Hoia—Etita. WAEA MAI. O NOA MOTU I WAHO ATU 1 NUI TIRENI. ———*——— INGARANGI. RANANA, Noema 22. Koa puta te kupu a nga takata o Hori Kerei kia hoki atu ia ki Niutireni. Kaati e mea ana ia ki etahi o ona hoa koa kore ia e kaha ki te noho ki te Paremata o konei. Tera e tere tona hoki atu. Kua tae mai te pitihana a nga tangata o Aminia ki te Kawanatanga o Ingarangi nei, mea mai kia tirohia te mahi kino a Taake kia ratou. Kaati kua whakautua utu e Roto Kimiri, te hekeretari o nga rohe o etahi whenua ke ato, kei te mani te tangata o te Kawanatanga i Kono- tanatinopara kia ata tirohia marietia te alma o taua mahi. Kua tono taua Iwi kia riro ma nga tangata o te Ingarihi e ui ui taua mahi. RUHIA PITAPARA, Tihema 4. Kua kitea te mahi a tetahi tangata e mea ana kia kohurutia e ia te Ha hou o Ruhia nei. E meatia ana kua una te Kawana o tetahi wahanga o Ruhia ko Waha te ingoa. Ko te take i unu ai taua tangata i tona in- goa mo runga i te kore e rite o nga mahara o te Ha hou nei ki ona, ara he pai no te mahara o taua Ha. Kaore hoki ki taua kawana kia pera ano te whakaaro o tenei Ha i etahi kua mate ata ra. TIPANA. TOKIO; Tihema 5. Kei te tohe tonu a Tipana kia haere mui he tangata whai mana o Haina ki konei ki te whakarite i nga tikanga mo te whakamutu T ta raua whawhai. Kei te mea te Kawanatanga o Tipana nei kia tirotirohia te tika ranei te he ranei o te korero e meatia nei e te Taima, nupepa o Ingarangi, i kino te mahi a nga Hoia o Tipana ki nga hoia o Haina i te horonga o Poto Ata. Kaore a Tipana e whakaae kia maanu mai ano ona Hoia i Poto Ata inaianei engari kia mutu ra ano te whawhai ka mohiotia ai. Kei te whakawhaiti te Kapene o nga Hoia o Uaina i tetahi ope hoia kia kotahi rau mano. Ko taua ope hoia ma etahi tangata pakeha kua huri kia ratou e whakahaere hei whawhai kia Tipana. RUHIA. PITAPARA, Tihema 3. Kua hoata e te Ha o Ruhia nei tetahi ingoa nui mo te Tumuaki o Wiwi ara mo Kahimia Pera.
![]() |
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 8. Tera e panuitia e te Ha kia panaia katoatia nga kaimahi Tiamani kei Ruhia i ranga ano ia i te tono a nga tangata kaimahi o Ruhia kia peratia e te Ha. NU TAUTI WEERA. POIHAKENA, Tihema 3. Kanui nga teihana kua wera i te ahi i roto i te ngahere. Ko taua ahi kanui nga ra e wera ana. Kaore ano kia mohiotia te maha o nga moni i pau i taua ani, engari e mohiotia ana he nui nga moni e pau i te mea he nui nga mara witi, oti, karaihe kua pau i te ani, a he nui ano kei te kangia. WIWI. PARIHI, Tihema 6. Kua nohoia e te Wiwi tetahi taone i te taha ki te Hauauru o Matakahaka ara a Matunga, ko te Iwi Howa kua nuku ki te tu- awhenua. INGARANGI. RANANA, Tihema 6. E mea ana tetahi nupepa o konei ara te Wehiminita Kahiti he mea tika kia Homai e Tiamani ona paanga i Awhiraka i te taha 6 te roto o Naiaha, me Tangaika, rae Arapati Erueti Naiana hei whakawhiti mo Hamoa. I runga i te tono a te Haratana o Taake ara a te kingi kia haere atu te- tahi tangata o Ingarangi ki te whakawa ui ui mo te mahi kino a ona Hoia ki nga tangata o Aminia, kua mea a Ingarangi kia tukua tetahi tangata ma ana ki taua whakawa ui ui. WAEA NUI TIRENI. -——•\_\_\_\_\_ PONEKE, Tihema 6. Ko te tereina mai o Nepia ki konei kua mau i waenganui o te apiti o Manawatu. Ko te take i mau ai ki reira i mahue i nga kai mahi te pekanga o te raina mahi kiu puare ana. He nui nga rakau i runga i taua raina e takoto ana. Ko te raina kua pakaru. Kua tukua mai he tima i Taniwaka ki te tiki mai i nga kareti me nga tangata. Ko te tima ia kua taka ki raro. Kaore he tangata i mate. AKARANA, Tihema 6. Kua tae mai te Pirimia ki ko- nei. He nui nga mea kua whaka- takotoria ki tona aroaro. Ko etahi o nga mea ko te whakanuku atu i te ingoa e nga Tariana pirihi- mana i takuri nei ki te tanu i nga tupapaku o te matenga o te Wai- rarapa. Ko tona kupu atu, me- hemea ki te peratia, kaati me pera katoa nga tangata i mahi i reira. KARAITIATI Tihema 7. Kotahi tetahi whare i wera i te ahi i te po hei. He maha nga tangata i roto i taua whare e moe ana. No te 2. 13 a. m. o te ata nei ka wera. Te taenga atu o te mea tinei ahi ka mahia a ka mate te ahi. Te tomonga atu o nga tanga- ta tinei ahi ki roto ka kitea te- tahi tangata e noho ana i runga turu kua mate. PONGO KORERO ——+—— • TE WHAKAEKENGA A TE TIAPANIHI I HAINA. Tenei nga rongo o te whawhai e wha- whai mai nei i te taha Rawhiti, ka hau kei runga i nga pito e wha o te Ao katoa nei, a kai te titiro nga mea whai wha- kaaro, kei te rapu hoki i nga patake, i nga mahi, i nga whakaekenga pa i te kaha, a tae rawa atu hoki ki te ahua o te mahi i kaha ai, a ka titiro iho ano hoki ki tona ake ahua kei te pewhea ra te tu. a ka pewhea ranei ina tu atu ki te aroaro o era Iwi. Kei te penei te wha- kaaro o nga mea haku te mahara, ko nga korero rupahu noa iho nei e tukua ana e nga kawanatanga e raa nei kia pata ki te ao, a ko nga tino korero ake mo runga i nga ahuatanga o te Whawhai kei te puritia atu; otira ko te rongo nui kua tae mai kia tatou ko te kaha o nga Tiapanihi, e hinga nei a Haina i ia ca i ia ra. Kua rongo nei hoki tatou kua hinga te tino pa o Haina o te taha Moana hei tunga mo ona manuao i nga takiwa e whati ai. I te timatanga ai o tenei raru- rara, ka maharatia ko te Tiapanihi te mea e mate ina roa raua e whawhai haere ana i te mea he nui rawa te Iwi o Haina. Kaati i ranga i te mohio o nga tianara whakahaere i nga hoia o Tipana tae ata hoki ki te mohio, me te kaha o nga hoia ki te whawhai na reira ka hinga ai Haina. I te taenga mai o tetahi 6 ngai manuao o Tipana ki Aka- rana ka kite nga tangata o reira i te ahua o nga hoia o Tipana. I nui te wha- kapai o nga, tangata Ki nga hera mana o taua manuao. E mea ana nga nupepa o Akarana i puta i taua takiwa, ko te tipu o te tangata ho io katoa, a puta rawa hoki he kupu i reira, tera e ahua raru- raru etahi Iwi nunui i te Tiapanihi. Aha koa pewhea ngakorero mote hinganga o Poto Ata, kua rongo tatou kaa hinga taua pa e noho ra e rua tekau mano hoia o Haina i roto. Ko te patake i hinganga ai he mohio no Tipana ki te whakahaere. Ko Haina e noho noa iho ana kaore e mohio ki te whawhai. No te hinga o tenei pa katahi ka tino kaha te tono a Haina kia whakamuturia te whawhai, ara kia mau te rongo, a ma ana katoa e utu nga moni a Tipana i pau mo te wha- whai, a e mohiotia ana tera e tino kaha te haere o Tipana ki te tino tuturutanga o Haina. Kaati kua maha nga wiki kua pahemo ake nei o te tononga ai a Ingarangi kia hui atu nga Iwi nunui ki te whaka- mau i te rongo i waenganui i enei iwi e raa. He nai te reo o Ingarangi ki te tono kia kotahi ratou nga Iwi nunui, a heoi te whakautu mai he honopuku ta Amerika, kaore ano i tae noa kite wa tika ta Ruhia, / kaore i whakaae a Tiamani. Ka rereke tenei ahua. Ko ta Amerika mahara kaore ia e whaikupu. Ko ta Wiwi mahara, kaore tahi he tikanga o te whakamutu i te mea kaore tahi he painga e puta mai ki a ia. Ko Ruhia kei te wha- nga tonu me kore tetahi wahi watea: hei urunga mai rao ona ki te whakatikatika i nga rohe mo tona rohe. Kb Tiamana kei te titiro kino tonu kia Ingarangi mo Hamoa. Kaati i runga i te kiteatanga e Ingarangi i te kore e hiahia mai 6 era Iwi ki te awhina 1 a ia kia whakamutua taua whawhai na reira ka whakamutua e ia te tono inaianei, ara ka tukua e ia i runga i ta to raua hiahia i kite ai. E kore e taea e tatou te mahara tera e pai te whakaae a tetahi o enei Iwi kia mutu te whawhai. Ko Tipana i runga i tona toa, katahi ka tino kaha rawa ki te wha- whai. Ko Haina hoki kaore 3 tino mohiotia te pewheatanga ranei o tona whakaaro. Kaore ano hoki e mohiotia te tika o te tono a Rohipere i mea ra kia haere a Ingarangi ki te whakamutu i taua whawhai, ara kaore i te marama te ara. Kaati i ranea i te meia kua puta te ingoa o Ingarangi ki runga i ehei lwi e rua, na reira he mea tika kia whakaaturia ano te ahua o Ingarangi ki enei Iwi. I runga i te mahara tera e kaha te haere o te Ingarihi ki Tipana me Tipana hoki ki o te Ingarihi mota na reira ka hangaia tetahi Tiriti i waenga i te Kawanatanga o Tipana me te Kawana- tanga o Ingarangi. Koia tenei ko tetahi o nga rarangi o taua Tiriti: — Ko nga tangata i raro i te mana o totahi o anei kawanatanga ka whai mana ki te ura, ki te haere, ki te noho ranei i runga i nga whenua i raro i te mana o tetahi taha, a ko nga aheitanga katoa mo te pai kia eke katoa mai ki runga i s ratou. Ka whai mana ratou ki te karo i o ratou mate i roto i nga whakawa. Kia pera ano to ratou mana ki te tono roia mo ratou pera ano i o reira ake, a ewhai mana ana hoki ratou ki te whakata i etahi tangata marama hei whakahaere i o ratou raruraru i roto i aua ta Whakawa a e whai mana ana ratou ki te mahi i nga mahi katoa e mahia ana e etahi atu. Kaore ano kia tae ki to wa e tika ana hei mananga mo taua Tiriti, engari ko nga ture tuatahi kua kore katoa. Kua rite tonu inaianei te mahi a tetahi ki tetahi. Ko te ahua o taua whawhai tera a Tipana e mate mehemea ki te timata tona haere ki te taha ki uta i te mea ka mahue ona manuao me nga wahi pai hei nohoanga. mo ratou. Heoi te mea e mate ai a Haina i a ratou ma te noho tonu i te taha tai whakararuraru ai i nga taonga e tukua ana mai mo Haina, i o Haina taonga ranei e tukua atu ana ki waho. Heoi kia noho mataara mo nga whawhai maha b te ao. RETA TUKU MAI KI TE ETITA. ——*—•— B kore e tau ki te Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia ki te pepa nei. ETITA O HUIA. Kaiapoi, Hepetema 5, 1894. KI te Etita o Huia. Ehoa tena koe. Ehoa tukua mai kia au tetahi wahi paku nei o to pepa mo etahi kupu rua-
![]() |
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 8. raa nei, hei kawenga ma Huia ki nga motu o Nui Tireni nei. I roto i a Hoia Tangata Kotahi, Nama 27, pukapuka 2, Hatarei, 18 Akuhata, 1894, ka kite matou i tetahi panui o te matenga o Manahi Iri. Ko etahi wahi o taua panui e he ana, ki ta matou titiro iho, no reira ka tukua atu nei enei kapu hei whakatikatika, kia marama ai te Iwi o Ngaitahu me nga iwi katoa e noho nei i nga motu nei, koi waiho tonu e te iwi o Ngaitahu me etahi ata iwi ko te tikanga tonu tena. Engari ia koia tenei ka tuhia iho nei ki raro nei. He! a Rakatehumnu timata ai nana a Nukuroa raua ko Tahumuri, na Nukuroa na te tuakana ko te Ahu to mua, ko Tamatea nai to nauri, ko Tamatearoa to muri ko Tamatea Kaimatamua te mutu- nga nana a Toiteuetani tana ko te Wai- wai tana ko Kuakaito tana ko Tamawha- tiua tana ko Tamaihuporo tana ko Rakai- tekura. Na kaa motu te matamuatanga o Tamaihuporo ia Rakai te kua, kua haere potiki a Tuteuhuka, kati tena, ka, hoki ata ki te tuakana, kia Tamateanui, nana a Turaukawa nana a Kauriki nana a Kuaiti raua ko Kahukura wanaka kua motu ia Raniti te mata mua tanga o kahu kura wanaka. Ka riro ko Rauiti nana ko Mokara, raua ko te Kurai waho, to muri te wahine tuatahi a Tamaihuporo nana a Rakaitekura no muri ka moe ia Mo kara i te tuakana nana a Tutehuka. Me tiki atu kia Tahuparapara nana a Wi, tana ko Wa, tana ko Rangiroa, nana ko Tutumai ao, nana a Haehaeone nana Matakurae, nana ko Tumanahune* nana ko Takoi otua nana Taputekaehe nana ko te Moeanu nana Hineroriki, nana ko Hinerotea, nana ko te Kuharu nana ko Taiari nana ko te Roroa nana ko Te Tuaki nana ko te Whetiko nana ko te Kaeha nana ko Te Orooro, nana ko te Akiwai nana ko Tumataenuku nana ko Tumata- araki nana a Tokowaru, nana ko Toko- oterangi nana a Raukawa nana a Hau- mia pana a Hine iwi nana ko te tungane a Tamakaitaki a Hina iwi, ka moe ia tu te uha nga, nana a Hikatutae, ka moe ia Pakare nana a te Kuraiwahoikora, rana ko Kaiata, na kua motu ano te ma- tamua uinga o Kaiota ia te Kurawahoi- koa. Kaiata nana Pitata nana a Hine te kukuraatane raua ka Tahe, me era atu , na kua motu ano a Tehe ia Hine te kuku- ra atane tana putanga mata mua ko te Uwira, nana a Teihoka, nana a Wi Nai- hira Teihoka. na Tehe, ko Horoka, nana ko te kaumatua nei i roto i te panui o te 18 o nga ra o Akuhata kua pahuri nei. Me hoki te titiro kia Kahukurawanaka i moe ia Tauamotu nana a Tamateraki kua motu te matamua tanga o Tauamotu ia Rangitawhio, Tauamotu nana a Tama- teraki nana a Takauru, nana a Taipari, nana a Teehu, nana a Tuata, nana a Hine kai moe, nana a, Pitata na ka riro. ke ano te Matamuatanga Wi Naihira, kati enei kupu me haere atu tenei ki te korero matamuatanga o Manahi Iri, e ki nei taua panui na reira a Moki i ki ake ai ma Hikatutae aia e taka Na kia ma- rama koutou katoa e te iwi o Ngaitahu mo Hikatutae he tangata tera i whaka- ritea mo tera mahi, e hara i te mea na te Ariki tanga i waiho ai hei taka tupa- paku me nga uri o Hikatutae e ki nei, tae noa mai ki ona Uri, kia mataa kou- tou ko Kaitara, taua Uri e kiia nei i te panui ko taua tangata ko Kaitara, e hara e hara i te Ariki, i te matamua- tanga ranei, he potiki rawa no muri rawa a Papa awai i a te Kuraiwaho, raua ko Kaiatana nana Tamaikuku, nana a Kaitara Na ma koutou e titiro mehe- mea kei whea tena Ariki tanga. Na mo te whakaritenga ia Momo raua. ko. te Maiharanui, ki te kau matua nei kia Manahi Iri. me ki atu e tenei panui e kore etahi noa iho e rite kia raua kore rawa. Tenei ano etahi tamariki hei wha- karitenga i nga uri o Toene Topi Patuki, e hoki totahi kupu me nga Uri o taua kau matua me ki ata e tenei panui e kore e rite, tenei ano nga tamariki e rite ai. Heoi ano, Tanahira, Waruwarutu. £ B d Hohaia Te Hoata. 100 Ihaka Tatare ' 100 B. Haapu 100 Wiremu Kahuoterangi 100 P. T. Mihaere.. 100 PANUITANGA. He panuitanga tenei kia mohio nga Maori ko Erueti Rikihana, he tino tohunga ki te mahi parai i whare papa, roe te tohu tohu ki nga Kamura mahi. Koia hoki te kai whakariterite mo tetahi mira kani rakau. E paku ana. tana utu o mana mahi. Kei Waipawa tona kaainga tuturu. PANUI. Ko PURUTIA. He Tariana mahi kei Pourerere e ta ana, ko tona whakapapa o te koka. No Ongoropi ko Kangakara, ko Nere, ko Panitia, ko te whaka- papa o te matua taane. Na Takitera tuatahi ko Takitera taa 2, nana ko Purutia, me kawe mai a koutou uha kia puta he momo mahi, ma koutou, he hoiho pai rawa tenei, ko ona tau e wha, ko te utu mo te uha kotahi e £2 10s, ka- wea mai a koutou uha be iti noa te utu, he pai te patiki hei tunga mo nga uha, kite mate te uha kaore he ritenga, he aitua tena pena ano mo nga kuao. Kite tikina mai nga uha me homai te utu, i mua ka hari ai. HAPURONA ERUETI. PANUI TARIANA ———*——— E hoa ma whakamutua te mau i a koutou uha, ki nga tariana pakeha, engari kawea mai ki tenei tariana kia put* ai he momo kaha ki te mahi ma koutou. Ko tenei tariana he tamaiti na te tariana a te Makarini. Ko tona papa ko Parangakirihi. Ko tona koka he tamaiti na Riritione, tariana a Henare Rata. Kei ware- ware koutou ki to koutou hoa. Ko nga tangata e hiahia ana. me maa mai a koutou uha ki Patangata. Ko te utu; ki nga Maori erua pauna e rima herengi £2 5s. ki nga pakeha e toru panua £3 5s. Heoi ano Ka to koutou boa • WHATU RENATA, PATANGATA. PAHITANGA KI NGA HOA MAORl Tenei kua perehitia tetahi pukapuka ko te Aroha o Rangi kia Papa te ingoa. Kei roto e whakaatu ana nga ra me nga po mahi kai: e whakaatu ana hoki i nga tohu o nga ra pai o nga ra kino. Kei roto ano e whakaatu Ana i nga utu waea, reta, takai, tereina, me te wha- kaatu i te pamamao o ia kaainga o ia kaainga, me nga ra hoki e haere atu ana. Kei roto ano e whakaatu ana te mahinga o te Ao i runga i te korero a nga tupana. He nui nga mea pai kei roto i taua pukapuka hei mohiotanga ma teiwi Maori. Kote utu mo te pukapuka e 2s. Od. ara e rua herengi met e hikipene. Me penei te tono mai. HUIA, Tari o Huia, Hastings. TENEI KUA PUARE HE TOA MA P. KEMARA o NEPIA. Ki Tetahi o nga TOA hou a PIKOROWHE I HEHITINGI NEI, A E TONO ATU ANA HOKI KI ONA HOA MAORI. Kia Haere Mai ki Tona Toa Tui Kahu. HAERE MAI, HAERE MAI Mau Ano e Titiro te Pai te Kino. Ko nga kahu pai, kaha, e mahia ana 1 runga i te utu iti rawa e rite ana mo ana kahu, a kaore hoki he Teera e iti iho ana i tenei. Koia enei ko nga utu mo nga hutu kaha, pai ano hoki: Ahua kahu minita 5 10 O E mohio ana ahau ka rite to hiahia U tau i tono ai. HEHITINGI, HAKII PEI NIU TIRENI. He mea Perehi e TEOTI me lANGA a he mei panui e IHAIA. HUTANA, me TIMOTI WHIUA, a raro 1 te Komiti o te Kotahitanga. HATAREI, TIHEMA 8, 1894.