![]() |
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 42. 01 December 1894 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. NAMA 42. HATAREI, TIHEMA 1, 1894. PUKAPUKA 2 Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te Manu. E hara i te tika ma te hunga kua utu i tana Pepa e utu te Pohitanga ki te hunga kaore ano i utu. Ko te utu mo te pepa nei ite tau, kotahi pauna, ki te tuku mai te tangata i tana pauna, ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; ko te tuhi me penei. Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia, Hehitingi Nepia. PANUITANGA Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai i nga moni ota o nga, Poutapeta, kaua i nga Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo nga Pane kuini i konei. Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha- ka Kawenata o te Paremata Maori, o te Kotahi- tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1892, me to tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka, ki te hiahia te tangata me tono mai ki te Etita o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te raa herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te Meera. HUIA TANGATA KOTAHI HATAREI, TIHEMA 1, 1894. —— "HUIA E" HUIA TANGATA KOTAHI, TOROA WHAKAPAI TANGATA. AHAU RA E NEHE MA, E NGOI MA, E TAMA MAA I ARA e koro ma e kui ma e tama ma. E kore hoki ra e taea te whakakoromaki tonu i roto mo te wa roa. Tenei te hanga tarewa tonu te ra te arero i waho, maroke hikaka te korokoro. Nonoti ana te tatua ki te hope, kei te tapipi noa ki te wai kawa o te Puha, hore rawa he aroha hei kinaki. No reira kua roa tenei te wa e rere ana ahau kia koutou ia wiki ia wiki, a kua taea tenei te rau- mati, kua tarewa te rau ote rakau, kaa kohera nga puawai matamua, kua whakangao te hua i roto, a kua whawha te kanohi, kua nga- ua ete taringa, kua horomia keite ngakau ara nga rongo o te ao e haria atu na ki nga hua. No reira nei he aha hoki te he o te inoi atu, kia tukua mai te ora mo ta koutou mokai. E hara hoki ahau, i au e rere atu nei i te kai mahi ki nga rangatira tokorua, e whakahawea ai ki tetahi, e aroha ai ranei ki tetahi. Engari ko te kaimahi ahau ete iwi kia koutou anake kei te Pono taku mahi, tukua mai ra e nga hoa te mea e rite ana mo taku, kia koutou. Na ta koutou mokai Huia Tangata Kotahi. KUA tata tenei te wa i whakaritea ni i roto i te kape o te Pukapuka Kamupene mo Ruia Nupepa. E mea ana i reira, timata lu te Puare i te 1 o Hurae 1894. Ka kopi i te ra whakamu- tunga o Tihema, ka ono ai marama i whakapuaretia ai hei tangohanga hia, raa te iwi, a ko tenei kua tata tenei ki nga ra whakamutunga o Teihema. E ahei ona i konei kia hohoro te whaka- takoto i te moni e te hunga kua taunaha me te tango hoki i nga hia e toe ana, kia wawe te pau, aha koa kei te komiti ano te whakaro, mo nga ra i muri o te ono ma- rama, e peheatia ai ranei e ratou te ahua, ko te mea i akiaki na utu ai kia tere te whakatakoto i te moni, me te tango hoki i nga hia, kua tata te wa e mutu ni te Kirimina, mo tenei ahua o Huia ia ia e rere atu nei, ia Hanuere 1895, kiu timata tonu atu ai te rere i reira o te Huia Motuhake, i runga i tona ahua. Ko te ahua o te pepa ka rite ki Wikiri Niu Pepa pakeha nei, a tena e ono nga wharangi; nuku atu ranei kei nga korero te tikanga, a ka kotahi ano putanga ia wiki ia wiki pera ano i te wiki Niu, a i runga i tenei ahua tena te tangata e hoha ki te korero, rokohanga kua puta mai to tetahi wiki, no reira i pai ai te Puta wiki, tetahi pai hoki, kotahi ano meera i roto i te wiki e tae ai te Pepa ki ia wahi ki ia wahi, haunga ia nga wahi e haerea nei e te Rerewe, e ngari mo nga wahi pera i Taupo ma, era ara atu waahi. Kua oti noa atu te whare mo te Perehi i nga ra whakamutunga o Hepetema, ka hori nei. I runga i te whakahau a Noa Huke kua mate ake nei, no reira tere tonu te oti o tera taha, a heoi te taha e toe ana kei te iwi, ara ko te taha kua korerotia ake i runga ra. No reira ka whakahau atu nei kia tere te tuku mai i nga moni mo koutou hia, a tenei hoki etahi kei te whakatakoto, kia tere ni te rere o te manu, i mua o te haerenga o te hui ki Rotorua, kia rongo ai te iti te rahi, i nga mahi o Rotorua, me te Kauhanga- nui, mea ake nei tu. Henui hoki te wha- karo kia hihiko mui te ngakau o te iwi me te hiahia katoa. He mea Kei rapu rapu te whakaro o nga hoa. no reira ka whakaatu ria nei i konei. I runga i tetahi whakararunga noatanga kua pa mai ki te Etita, he mea rawaho i to tatou Pepu, no reira ka kore rere atu te manu ki nga hoa i te wiki tuatahi o Tihema e haere iho nei, a e rere atu i te wiki tuarua, ki nga tutata me nga hoa i tawhiti. NO HERETAUNGA KUA puta nga kupu tohutohu a nga Pihopa o Ahitereria me Tahimenia. ki te Huhi me nga tangata katoa, kia whakahaerea te mahi kawe i te Rongo- pai, ki nga Tauiwi, ara ki nga wahi kaore ano i matau ki te ingoa o te Ariki, me nga kupu whakarite mo te noho tahi o ngu mea rarata ki nga mea makaa, ara te nohanga o te tamaiti kua whakamutua te kai u ki te noho anga o te Neke. I
![]() |
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 1. runga hoki i te whakahau a te Ariki, ' Haere koutou ki te ao katoa kauhautia te Rongopai. Heoi kua maha tenei nga tau e tana mia ana, e nga whakaroaronga te wahi Taranata i wehea mai mo konei, a kaore nei ano i whakamahia kia kitea ai ona hua, ko tenei kaa whakahaua kia mahia ona huarahi mahi e whai kaha ai te honga peera, a kua whakaritea hoki he wa Inoi me te whakatakoto i te- tahi herengi ma taua hunga kawe i te Rongopai, timata i te 25 o Noema, ki te 2 o Tihema. Ka hangai pea tenei ki nga taranata, rao ia Hahi mo ia hahi, Ina hoki Popoke mai ano nga hahi ko nga wahi ano kua matau nei ki te ingoa o te Ariki, a me te karipi ake ano nga whatu me nga taringa ki te rongo o nga wahi kaore ano i taria e te rama, e tiaho ai te mara- matanga, ki te hunga makaa, i te ao. Kua paahitia tetahi Ture e te Paramata o Tahimenia ko nga tamariki kaore ano i tae nga tau ki te tekau ma ano e kitea ana e kai paipa, tikareti ranei ka hopungia ki te Whare herehere, ma nga inatua tonu ake o te tamaiti e tiki i roto i te whare herehere. Kanui te kaha o nga tangata o Taura- nga, ki te mahi kaanga. Kei te parautia inaianei e ratou tetahi whenua nui hei mahinga kaanga i tenei tau. Kua kitea e tetahi pakeha te ahua mo te mea Heki kia kaua hei pirau mo nga tau e toru. Ko te nai o nga hoia o Inia inaianei kua tae ki te rua rau e waru tekau mano (280, 000). Ko nga hoia Inia motuhake o roto i taua ope kotahi rau e waru tekau mano, (180, 000). He nui te pai o te tapu o nga kai o Heretaunga nei i te putanga o te awha i roto i tenei wiki, a he nui hoki te koa o nga tangata mo te pai o te tupu o a ratou kai. Ko te Teihana reriwe kei Rui, Amerika te teihana nui atu i te ao. E kiia ana i kapi i taua teihana tekau matahi eka me te hawhe. E mea ana te rongo o Tuitirana i Oropi, ko nga tangata, wahine, tane, rea reka ki te waiata nga mea e nui ana te utu mo ratou, mehemea ratou e mohio ana ki te whakatete miraka. Ko te take i penei ai e kiia, ana mehemea te wahine te tane ranei e whakatete ana me te waiata ano, he nui te kaha o te kau ki te tuku i tona miraka kia rere ana. Me- hemea ka pai ake te reo katahi ka kaha rawa te kau ki te tuku i tona miraka. I te whakapaitanga a nga pakeha i te rori i Pakohai, ka kitea e whs nga rua me nga koiwi tupapaku i te taha ki te tahataha o te awa. Kaore i te mohiotia aua tupapaku inaianei. Kanui te hoki rawa o nga utu o nga witi, paraoa, kaanga, oti, paare, taewa ki Ahitereria i tenei tau. Ki te haere mai e tahi tangata, tawhito kua matau i mua ki nga mahi whakawa whenua i Hehitingi nei. Tena e oho-rere ki te ahua tauhou o nga mahi whakaha- ere, i roto i nga kooti o naianei. E tu ana nga Roia rae nga kai whakahaere whai Raihana i roto i te kooti, a ko etahi wahine hoki kaa tu kei te whaka- haere i tana keehi ake, hei whakatete ki nga kai korero a nga Roia, aha koa e raa e toru Patai, e tau ana ki raro, he tuatahi tenei ahua ki konei, a tena e kitea te tukunga iho o te hunga whai Roia, i nga wahine e wha- kahaere nei i o ratou keehi ake ano. . Kua tae te Tereina inaianei ki Rotorua -• engari ko te ra e whakapuaretia ai taua huarahi ko te waru o nga ra o Tihema nei. Ko te ra hei haeretanga mai mo te tereina i Akarana ki Rotorua kaore ano i tino oti, engari e meatia ana kin kotahi tereina i te wiki hei te waru o te uta ka rere mai i Akarana ka tae ki Rotorua i te wha o nga haora o te ahiahi. WAEA MAI. O NOA MOTU I WAHO ATU I NUI TIRENI. ———«——— INGARANGI. RANANA, Noema 16. E mea una tetahi nupepa o konei mo te kaha o te whakahoa o Ingarangi ki Ruhia, kei te ahua kino taua mahara a Ingarangi. He nui te ahua pouri o tenei ahua o Ingarangi. E maharatia ana ko te take i penu ai te whakaaro o Ingarangi he ahua mehameha no Ingarangi ki to raua noho kino ko Tiamani mo etahi whenua i Awherika, a mo te kore hoki o Tiamani e mahara mai kia awhina ano ia i te mahi whakamutu i te whawhai a Uaina raua ko Tipana. TIPANA. TOKIO, Noema 21. Mo te tono a te Tumuaki o Amerika kia riro ma ana e whakawa te raruraru o Tipana raua ko Haina kua utua atu e Tipana ka whakaae ia ki te tono a Haina kia mutu te whawhai mehemea a Haina ki te tono hangai tonu atu ki a ia ki te Tiapanihi. HAINA. HANGAHAI. Noema 24. Ko Pooto Ata, kua hinga i te Tiapanihi i te Wenerei te 21 o nga ra nei. No te ata tu tona i whakaekea ai taua pa. Ko nga hoia o Haina i roto i taua pa e mea- tia ana e (20, 000) rua tekau mano, ko taua rua tekau mano nei kua ngaro katoa. Tekau ma waru haora e whawhai ana katahi ano ka hinga. 1S kiia ana he nui te kaha o Haina ki te noho i roto i te pa. Tera e whakaekea e te Tiapanihi a Waihewai. Ko nga tangata tiaki i taua pa kei te whati katoa, he mano tonu i te ra. Noema 28. Ko nga manuao o Haina i riro i te Tiapanihi i te hinganga o Polo Ata, tekau ma rua. Ko nga repo o roto i te pa e puru tonu ana. Ko te nui o nga paura me nga kai, i roto i Poto Ata, i riro i a Tipano, e tae ana mo te rua tau te kaha. E mea ana a Haina ko te take o to ratou mate he mea whakaatu ki te hoa riri te ahua mo te haere mai ki rotu o te pa. NU TAUTA WEERA. POIHAKENA, Noema 28. Kotahi tetahi tangata e kau kau ana raua ko tona taina i te one, i ngaua e te mango. Ko tetahi o ona ringa i riro i te mango. Na te kaha o tona taina ka taea mai ki uta. Ko te utu o te witi ki konei inaianei e 2s 6d ki te 2s 7d mo te puhera; mo te tana paraoa £6 15s ki te £7 mo te 2s 1d; mo te kaanga; mo te Paare 2s 6d; mo te parani 8½d; mo te taewa huahou £3 10s; mo te riki £7 10s rao te tana. Na runga i te iti o te utu me te kaha hoki o te ra na reira kua tapahia te nui- nga o nga witi he i hei. ATITERIA KI TE TANGA. ATIREITI, Noema 28. Kei te kangia tetahi ngahere nui e te ahi; ko te raina o te waea ki te Tai Hauauru o Ahitereria kua wera i te ahi e rua tekau raa rima maero te roa. AWHERIKA. KEEPI TAONE, Noema 28. Kua kitea tetahi wahi koura, tai- mana hoki. E kiia ana kanui te kotira me te taimana kei roto i taua rua. INGARANGI. RANANA, Noema 27. Kua whakaae a ingarangi ki te mana kua tau nei ki Hawaiki. TAAKE. KONOTANATINOPARA, Noema 27. Kua tae mai te tono a Ruhia kia whakaaetia atu kia tu he tei- hana waro mo ona mamao i konei ara i te taha o Pohowhorahi. RUHIA. PETAPARA, Noema "9. Kua marenatia te Ha o Ruhia ki te tamaiti a te Piriniha o Weeri i to Mane nei. He nui te tangata i hui ki taua marenatanga. No to mutunga o te marena, ka whaka- takotoria e te Ha tetahi hakari nui ma nga tangata rawa kore, e wha tekau mano (40, 000). Inaia- nei ko te mahi a taua Ha hou be haere noa atu i te taone me tona wahine kaore tahi he kai tiaki i a raua. He nui te umere me te koa o te taone katoa ki tenei ahua o to Ha raua ko tona wahine. Kua whakaritea ko Kanara Ta- noho hei whakahaere i to ope hoia o Ruhia hei haere ki te pito o runga o Iaia. WAEA NUI TIRENI. ———+\_—— AKARANA, Noema 29. Ko te korero a Henare Kaihau o Waikato ki nga tangata o konei ka tonoa atu te Pirimia kia haere ki roto i te rohe o te Kingi. Kotahi tetahi tangata Maori ko Iwi te ingoa i mate ki roto i te wai i Whangarei. E kiia ana ko Iwi me ona hoa Maori e hoki ana ki to ratou kaainga Akuanei ko ta ratou mahi i te taone he kai rama, a ka haurangi; no te hoki- nga tika ke ki te wapu taka tonu atu ki te wai. No te rongonga mai o tetahi tangata Maori ano ka oma mai wha no tata ano te taka, katahi ka puritia mai, ka ora enei, ko tera i taka ra taea rawatia ake kua hemo. Ko nga tangata i mate i te ta- huri tanga nei o te Waiararapa
![]() |
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 1. kotahi rau tekau ma toru (113), ara koia enei ko nga mea kua mohiotia. Ko nga tinana kua kite- a inaianei ka waru tekau ma whitu (87). RONGO KORERO ———*——— NGA MEA WHAKAMIHARO HOT TIRENI. - ——. —— He maha nga mea whakamiharo o Nui Tireni e taki mai nei i te tangata o tena motu o tena motu kia haere mai i ronga i te moana kia kite. Ko to tatou motu ia he penei nou me te mahunga pine te iti i to taua hunga e whakamomori nei ki te haere mai. Kua puta te rongo o tenei motu iti noa ki nga wahi katoa o te ao kua tae te rongo pai; ara te pai o nga tangata o te whenua o nga rakau o e wai, o nga puia o nga maunga roe nga koura me nga hiriwa a tae atu huki ki nga taonga. Kua taea katoatia enei mea e nga tangata e haere mai nei i era whe- nua pamamao noa atu, a heoi ano te mea kaore i taea e ratou, n e tatou ano hoki ko te tihi o Maunga Kuki. Ko tenei maunga kei te Wai pounamu. Tenei kua tae mui te rongo kei te haere mui tetahi tangata na ana i eke te maunga nui o Himareia i Inia. Ko tona haere mai he piki i tenei o nga maunga rongo noi o Nui Tireni nei, kaati i runga i te rongo o taua tangata, ka taka te mahara i nga tangata i whanau ki konei kia kaua e waiho ma tern tangata o wahi ke e taka- hi a runga o te tihi teitei o Nui Tireni nei. Tenei kua rite to ratou ope mo te haere. E maharatia ana he tino uaua te mahi kei mua i o ratou uruuru, hei aha koa kia ratou, heoi ta ratou e mea atu anu ko te honore kia mau iho ano ki Nui Tireni nei. ***** WHAKAWHITINGA I TE MOANA WHERO I tu tetahi hui na tetahi pakeha i Wikitoria, Ahitereria; ko te whakawhiti- ranga o te Whanau o Iharaira i roto i te Moana whero. E mea una taua tangata kaore i te tika te wahi e mea nei te korere ki te wahi i whakawhiti ra te Whanau o Iharaira, no te mea ko taua wahi he hohonu rawa. Otira e mea ana taua tangata mehemea i hono utu tetahi roto ko te Pita te ingoa ki te tuaraki, penei ka- tahi ka tika taua korero ara ka tika ki te korero a te e mea ra ko taua ara i puta ui i roto i te mea a whero na tetahi nau i pupuhi a mea ana te wai ki tetahi taha, ki tetahi tahi, a ko te nui nga o te wai i miniti katoa. Ka whaka- marama taua tangata i tona kitenga i tetahi roto i mimiti i taua hau i a ia e ruri ana i tetahi wahi o taua rohe. Ko taua moana ko Menehare. No te po ka puta taua huu. Oho raua ake i te ata kore rawa i kitea atu he wai, kua tua- whenua katoa taua moana. I runga i tenei ahua ka mahara taua tangata he penei ano te mea i puta ki te Whanau o Iharaira i to ratou putanga i te patu a tona hoa riri i te 3000 tau kua mahue ake nei. ***** KO PEKINI TE TIHO TAONO ME TE PA TINO KAHA O HAINA. I te mea kei te kaha tonu te whawhai a Haina raua ko Tiapanihi no reira be mea tika ano kia mohio tatou ki te ahua n tetahi o nga pa otira ki te tino pa o Haina ara ki Pekini. Ko tenei te tino taone o Haina. Ko te nui o taua taone e rua tekau ma rima koea maero. Ko nga tangata e noho ana i roto i taua taone kotahi miriona e rima rau mano, (1, 5OO, 000) He mea mahi he wara tawhio noa i te taone. Ka rau, rau atu taa o te mahi- nga ai o taua waru. Kaore e tino taea e te pene te whakaatu te ahua o aua taone penei o Uaina. Ko te nuingao nga tanga- ta noho ai i roto i nga whare kotahi puro. Ko taua wara kei te pai tonu heoi ano te wahi i kino ko te wahi i horo i te wai- puke i mua tata ake nei. engari, ko waho anake i karia atu kamutu. Ko te whanui o raro o te waru e ono tekau putu. B r te ana te teitei ki te whare e wha puro. Ko runga o te wara, ka haere e toru Tere- ina i runga, ka pena anu te pai o tona haere i te mea kei runga i te tua wh nua e haere ana.. Ko nga taha o te wara he pereki katoa, engari ko roto he mea whakaki ki te oneone me te kohatu. Ko ngu rua tomo- nga atu ki rotu o Pekini tekau ma toru. Kei te tahu o ana keeti ko etahi tawa kei runga i te wara e tu unu. Ko te mahi a aua tawa i mua he nohoanga no nga tangata tiaki i nga hoa riri. Ko te teitei o nga rua atu ki roto e rua tekau putu. Ku nga keeti he maitai. Hei nga po ka kuti katou aua Keeti. Ko te roa o taua wara e rua tekau mu whitu maero. Kaati i runga i tenei ahua ka kite iho tatou tera e roa e mahiana e Tipana ka hinga ai taua pa, otira kua puta te kupu a te kawanatanga o Itari kia hoatu noa- tia atu e Haina tona taone kia Tipana. * * * * MAHI POROPITI. Kotahi tetahi pakeha tono mahi "he poropiti i tetahi tau mo nga mea e puta a tetahi tau. E kiia ana i tenei tau, kaore rawai tika te mahi ataua tangata, engari kua puta te kupu a tetahi pa keha he poro- piti ano ko Hone Koriniho te ingoa e mea ana kei a ia te mana mu te ua rae te pai ara ka taea e ia te mea kia ua kia mutu ranei A ka taea hoki e iu te whakaputa te hau me te kohu. E mea ana ho i ia na ana ano i whakaputa te ua i te tau 1893 i pai ai nga kai o Ingarangi. Kua mea noa atu iu km puta te ua engari he kino nu te kawanatanga kiu ia na reira ka waiho tonu e ia kia nui ana te ra e kiia ana he Parangi. ***** Kua tae mai te rongo kiu matou kua tangohia e te kawanatanga i ia o i te tare hoou, te rima Eka i Patea, hei tuunga whare whakawa hei Teihana Pirihimana a kaore nga maori i whakaae e hara hoki tenei i te wahi i whakaaetia e ratou i te taenga ai o te Pirimia ki reira, he mea taunaha noa tenei i te wahi o te whenua me le mea nei nona ake, a hei mea hoko ranei ki te tangata nona ake te whenua, ko tenei he tango noa atu, i tenei rima eka. RETA TUKU MAI KI TE ETITA. ——*—— K kore e tau ki te Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia ki te pepa nei. ETITA O HUIA. Noema 26, 1894. Ki te Etita o Huia. No te Poo o te Ratapu, te 25 nga ra o Noema nei, i mate ai a Kirita Taukere, te take o tona mate he Parangi, i tae ano a ia ki te whare Parangi i Poneke i tera tau. He nui te pouri o na wha- naunga mo tona matenga i tenei mate kino. He wahine Rangatira ano ia, no roto mui i nga tupuna Rangatira o Here- taunga nei tae mai ki ona matua. Heoi Na N. Te Apatu. Porangahau, Noema 11, 1894. Ki te mita o te Huia. Tena koe—Mau e tuku atu nga tangi a Ngati Matehaere, ara a Torukawhena Rawinia raua ko te Mihi Wairua Repeka, nao Henare Matua, hei titiro iho ma nga whanaunga, koia • raro nei. 1. Taku Putauhini ka hou ki te whare ra ai, taku Mahuri Totara ka hinga kai raro e i, taku uru mawhatu ka piua e te hau e i. Ehara te makau i te turanga kiira e i. No roto rawa koe uu te turanga o whaitiri Papa e i, no runga rawa taua no te tahu nui ia Uenuku rangi e i, no te pahi rere rawa te Puhi kaiariki e i. 2. Tuku manu hunganui, taku matau ka- rangaranga ki runga ki nga iwi e i, tia ia mai ra te rau o titapu e i, kia pai ai koe te haere ki rarora e i. 3. E Tauwaru e moe nei maranga mai ki runga e i, ka tu totira ki roto Heretaunga e i, kia powhiri mai koia i o tuahine ra e i, kia tika te haere ki roto te Waipatu e i, kia whakarite kupu koe mo te kotuhi tanga e i, kia mihi tu mai koia i ai o taina a ei. Ehara taku tahu i te wai kawa- kawa e i, koe wai kahurangi, no te wai ano i tere ai whakarewa i moe ui tuhi wai e i. 4. Tenei ka noho ka puta atu ki waho, i, ka haramai roimata ka maringi me he wai, e, he aroha noa atu ki te ao rere mai e i, i haramai ru koe i runga o Uenuku i, kai raro iti iho taku tungane i te mate. 5. Moemai e Tau i roto o Tutuira, ka tokia tokiri e te anu makato te hau tu- whenua no roto i nga whanga e i, no Porangahau e tuhera mai nei ka maunu hoki ra te Taniwha moe rua a i, tena kariro nga whare maihinui ki roto Here- taunga i. 6. Au e au e tirotiro kau au kai v. hea Tau- waru e ngaro nei e i. ena kariro i te aru i haere ui unu Iramutu i, i te ara whanui ko wai ru nu ka. 7. Te kape rara e tuku iho ki rarora i, kia marama atu taku nei titiro e i, ki te whetu e kau mai i te moana a i, kau mai ki uta ki te Paerahi nei i, kia tohu ake an ko Tauaru pea i, tenei ka hoki mai ki te iwi mokai i. Uawa Hauiti, Noema 7, 1894. Ki te Etita o Huia. Ehoa tena koe tenei nga rarangi o ta taua tamaiti, ka meingatia kia tuhia iho
![]() |
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAUJSil, TIHEMA 1. e koe ki te Huia o te kotahitanga o te iwi maori, Aotearoa me te Waipounamu, kia ora tahi taua i roto o nga mahi tohu a to tatou Ariki. Heoi tena na tohoa Pono Rev. Rutene te Aihu. He whakamau maharatanga tenei he mihi he tangi, ki te matenga o Mere Ta- hatu tamaiti a Rev. Rutene te Aihu, Minita o Uawa takiwa Rawhiti mate ia i te 2 o Noema i te toru o nga haora i te ahiahi, i te tau o to tatou Ariki 1894 I whanau ia i le tau 1889, ka te- kau marina ona tau He kotiro honore ia, e matenui tia ana e ana mutua me tona iwi katoa he nui te Pouri me te mamae o te ngakau moona kua tangohia atu nei i tenei an, kua noho ia Matai, xi-28. Haeremai kia HU e koutou katoa e mauiui ana e taimaha ana a te Karaiti ia Matui, xi-29. Tangohia taku Ioka kia koutou, kia whakaakona koutou e ahau, he ngakau mahaki tooku, he ngakau whakake kore, a e whiwhi koutou ki te okiokinga mo koutou wairua. Kihai tenei kotiro i pangia e te raruraru otenei ao, a tangohia nua tin ata H ia i tenei ao. Ko te roa u Ienei kotiro, tekau marima nei o ia tau, e toru ano Putu e wara inihi te roa, ko te roroa u nga makawe o tona mahunga, e rua putu e ono inihi. He hanga whakamiharo tona whakati u. E kii ana ia Hapa 1-21. Na Ihoa i homai na Ihoa, i tango, kia whakapaingia te ingoa o Ihoa. Kereitaone Nota, Noema 24th, 1894 Ki te Etita o Huia Ehoa e mihi iho ana ahau ki enei korero a Huia Tangata Kotahi e whakaatu ake nei i te mate o te Iwi Maori, tera ke atu te putake o te mate kei tu mahia tuai i roto inga whare nunui o Poneke, ehara i te mea kotahi taua whare kaore he nui aua whare e mahia mai nei he mate mo tatou. Engari ko te mounu o waho o taua matau koia tenei e ki ake nei he Kooti Whenua Maori, te rua he moni, kaati e whakaae ana ahau. Me ki ake e au i nga mea e kitea ana e toku hinengaro ' Tenei mate kei te puta tonu mai i nga tangata matau o tatou o te lwi Maori i runga i taua matauranga, ka mahia he mate mo te Iwi, ara mo ona hapu ake ka taka ki te hoko whenua, ki te mokete ku pau nga whenua ka toe mai nga toenga Ki roto ki te ringa Kapunga ai, kua tu- pata i taua wa tenga kau kua titiro atu kinga whenua e takoto tonu ana i tona takoto ranga, konga moni i tango hia mai ra hei utu rau nuu whenua kua kure noa tu i te ra anu i tangohia mai ai kua hoki anu ki te Iwi nana tera taonga, ko te whe- nua kaore i hoki mai ki te Iwi Maori ka- tahi ka mahara me pupuri o tatou whenua inaianei, kua ki te pakeha kau mohio te lwi Maori ki ora huarahi katahi ka homai ko te Kooti Whenua hei aroaro mo era mahi i runga ake nei kaati e ki te tunu ana tatou i nga tamariki i nga moko puna tuatahi, tuarua a te Kooti Whenua Maori e takoto ana i roto i ana tikanga, heoi tu tunu mai ano nga tangata matau ki te korero, katahi te mahi pai he kooti whenua, kaore he mate e pa ki te Iwi ki te hapu, ka mahara te lwi me te hapu kuia ano me tuku o tatou whenua kia kootitia, kauti ka tukua, te tuku nga utu kaore i roa kua tangi te ngakau kua neke ke atu tekino i era mahi i kii ake ra e ahau te hoko te moke- te, kua ki te wahine te tamaiti he mate tenei kai rite tenei mate ki te mute kohi kiko e ngongoho nei i te oranga o te tanga. ta tau atu, tau atu, te mutunga iho he mate hemo rawa atu nei. Kaati tena, ka ki ake au i etahi peka o te Kooti Whenua Maori, ahau ki aku tau e noho ara i te taane, taku mahi he kooti whenua, ka tae mai au ki te taone ka utua e au taku whare a men nga moni i te wiki be miiti maku e mea nga moni i i (e wiki ka haere enei mea. Ue moni te Huka He moni te Rohi He moni te Ti He moni te Pata He moni te Tiamu He moni te Miraka Be moni inga Pakeha mahi Ika Na ka puta mai te pire ki ahau i te wiki mo enei mea katoa neke atu pen i te tekau pauna taaku moni e Pau ana mo enei mea i HU e noho ana i te taone. Ko nga eka o te whenua i tukua atu ai ki te kooti kaore i rahi, hei te whakatau- nga mai a te kooti iti rawa atu te whenua i riro mai i au heoi kaore i ea nga kai e tangohia mai ana e ahau ki tenei whenua, ka whakaaro nui te ngakau me pehea e rite ai nga moni a upa pakeha na ka rapu atu te nga kau ki etahi pitopito whenua ata i tua atu o tera ka mahi ano mo aua moni ano ai na kei te neke haere tunu atu aua moni me pehea hoki e puta a i te taua mahi i te kooti whenua kua uru nu atu ana whenua ki roto i te kooti i nga kau matua kei muri tenei e haere atu ana tera atu ano n ratou moni i pau ki te kooti, nui atu i aka. Heoi e ki ake ana e kore tatou e puta ki waho n nga mahi a tepakeha, nga mea a te pakeha kei te mana aki tia e tatou, kaore tatou i te mohio ki te waahi i ma- hia mai ai, a me pehea e atou te ra hi e mohio ai e kore ai e riro o tatou hea whe- nua hei utu mo nga taonga o te pakeha. Heoi te mea i kitea e au ko nga kara- rehe a te pakeha i tae mai nei ki Nui Ti- reni, heoi ano kaore ano te Iwi i kaha Ui te mahi. Te rua kua riro utu nga whenua i te pakeha hei nohoanga moana kararehe. E korero ake ana tenei i nga mea i ki- tea e toku ngakau tenei ake ano etahi. Heui ano na tuhou aroha pono. Niniwi Kawana. Ł s d Heuheu Tukino.... 1 O U Tepene Hipirini.... 1 U O Tio Turi,... 100 Tuta Nihoniho.... 100 PANUI TARIANA ———+——— E hoa ma whakamutua te mau i a koutou uha, ki nga tariana pakeha, engari kawea mai ki tenei tariana kia pata ai he momo kaha ki te mahi ma koutou. Ko tenei tariana he tamaiti • na te tariana a te Makarini. Ko tona papa ko 1 Parangakirihi. Ko tona koka he tamaiti na Riritione, tariana a Henare Rata. Kei ware- ware koutou ki to koutou hoa. Ko nga tangata e hiahia ana, me mau mai a koutou uhu ki Patangata. Ko te utu; ki nga Maori e rua e pauna e rima herengi Ł2 5s. ki nga pakeha e e toru pauna Ł3 5s. Heoi ano 6 e Ka to koutou hoa WHATU RENATA, PATANGATA. PANUI. Ko PURUTIA. He Tariana mahi kei Pourerere e tu ana, ko tona whakapapa o te koka. No Ongoropi ko Kangakara, ko Nere, ko Purutia, ko te whaka- papa o te matua taane. Na Takitera tuatahi KO Takitera tua 2, nana ko Purutia, me kawe mai a koutou uha kia puta he momo mahi, ma koutou, he hoiho pai rawa tenei, ko ona tan e wha, ko te utu mo te uha kotahi e Ł2 10s, ka- wea mai a koutou uha he iti noa te utu, he pai te patiki hei tunga mo nga uha, kite mate te uha kaore he ritenga, he aitua tena pena ano mo nga kuao. Kite tikina mai nga uha me homai te utu, i mua ka hari ni. HAPURONA ERUETI. PANUITANGA KI MA HOA MAORI. Tenei kua perehitia tetahi pukapuka ko tu Aroha o Rangi kia Papa te ingoa. Kei roto e whakaatu ana nga ra me nga po mahi kai, e whakaata ana hoki i nga tohu o nga ra pai o nga ra kino. Kei roto ano e whakaatu ana i nga utu waea, reta, takai, tereina, me te wha- kaatu i te pumamao o ia kaainga o ia kaainga, me nga ra hoki e haere atu ana. Koi roto ano e whakaatu ana te mahinga o te Ao i runga i te korero a nga tupuna. He nui nga mea pai kei roto i taua pukapuka hei mohiotanga ma teiwi Maori. Kote utu mo te pukapuka e 2s. 6d. ara e rua herengi met e hikipene. Me penei te tono mai. P. I. HUIA, Tari o Huia, Hastings. TENEI KUA PUARE HE TOA MA P. KEMARA NEPIA. Ki Tetahi o nga TOA hou a PIKOROWHE I HEHITINGI NEI, A E TONO ATU ANA HOKI KI ONA HOA MAORL Kia Haere Mai ki Tona Toa Tui Kahu. HAERE MAI, HAERE MAI Mau Ano e Titiro te Pai te Kino. Ko nga kahu pai, kaha, e mahia ana i runga i te utu iti rawa e rite ana mo ana kahu, a kaore hoki he Teera e iti iho ana 1 tenet. Koia enei ko nga utu mo nga hutu kaha, pai ano hoki: Ł. S. d. 300 3 10 O 400 4 10 O Ahua kahu minita 5 10 O K mohio ana ahau ka rite to hiahia ki tau I tono al. HEHITINGI, HAKII PEI NIB TIRENI. He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he mei panui e IHAIA HUTANA, me TIMOTI WHIUA, a raro i te Komiti o te Kotahitanga. HATAREI, TIHEMA 1, 1894