Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 25. 04 August 1894 |
1 1 |
▲back to top |
NAMA 25.. HATAREI AKUHATA 4 1894. PUKAPUKA. Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te i Manu. E hara i tu tika ma te hunga kua utu, i tana Pepa e utu to Pohitanga ki te hunga kaore ano i utu. Kote utu mote pepa nei ito tau, kotahi I pauna, kite tuku mai te tangata i tanu pauna, ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote- tahi me penei Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia, Hehitingi Nepia. PANUITANGA, I Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku i moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai -i nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i nga Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo nga Pane kuini i konei. Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha- ka Kawenata o te Paremata Maori, ote Kotahi- tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1892, me te tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka kite hiahia te tangata me tono mai ki te Etita o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te rua herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te Meera. HUIA TANGATA KOTAHI HATAREI, AKUHATA 4, 1894. KOTAHI PUTANGA ITE WIKI HUIA TANGATA KOTAHI, TOROA WHAKAPAI TANGATA. TENEI kua kite matou i nga whaikorero, a te Kaitiaki, i whai korero ai mo te Pire hou mea ake nei tukua ete Pirimia ki te whare, a ko taua Pire he ture Kooti Whenua Maori. He roa ana korero whakamarama mo nga painga e puta mai ki nga maori i raro i taua ture. Engari kaore hoki i rereke i nga whaka- marama o nga painga i putu mai i raro i nga turu Kooti Whenua Maori o nga tau kua hori, ara nga ture kooti whenua e amuamutia nei e nga maori. ia tan ia tau. Ko nga tino mea, nui i roto, ko te ! arai i nga ono whakawa i roto i nga kooti katoa tae atu ki te kooti o Ingarangi Ue ruu) kote whaka- puare i te hoko i te riihi ki te ka- te tikanga, ki te a hunga nona te whenua otira ko nga tino moa o mohiotia nei itakea mai i reira te mate o te iwi kei te Punehu haere tonu i roto, A, kaore hoki i roto i taua ture, tu Hoko, kia araitia mo tetahi wa iti te Kouti Whenua kia tukua mai mu te maori ano e whakawa o ratou take, u kia rapua te mate o nga maori i raro i nga Ture Kouti Whenua Maori o tu timatanga mai rano. Heoi te mea kua marama i roto i tenei whakamarama a te kaitiaki katoa o Inga- rangi. E kore hoki e taea, e tetahi ka tika i tenei rarangi. No te mea ki taku whakaro kaore pea he tangata maori i hapa i nga mate i puta mai i roto i te Turu Kooti whenua Maori timata mai i te tau 1865, 66 ranei. Ko tenei, kaore rawa i te mohio tia kia iti nei kei te mahi te Pare-- mata i nga mate o te iwi maori kia mama, kia ahua mama ranui, Engari e mahi anu e whakahohoro ana kia tino mate atu te iwi. Ina hoki konga mato katoa e taua Paremata ano e tapatu mai nei i te mate, tetahi ki runga ake ki runga ake, peehi rawa kia piri pera i te huruhuru hipi maku, e pehia ana ki roto i te Peeke, a tona tukunga iho he wera no te Kaipuke a ka mate nga tangata o runga. Kaore rawa he tikanga pai. Ina hoki he mea kore kore noa iho ki to tatou whakaro, te arai o te hoko i ngu whenua maori mo tetahi wa iti, He aha te take ? I pakeke ai i koru ai e taea tenei mea? No te mea ra, kahore ho hiahia <> to kai whakakamate kia pera. Kuti ra ki te kore ona hia- hia kia pera, rae pehea e taea ai o I ia te tiaki kei mate ? No reira i runga i te mohio o te iwi ki te kaha o te taumaha me te tau patu putu noa iho, o nua mahi maori i <> ratou Paremata, a kua timata tonu atu te whaihanga i ngu ture mo ratou me o ratou whenua, he tohu tona e mohiotia ai. tena e puta he raruraru nui, i runga i tenei motu pera inga ra kua hori, me mahara ano tatou ki tenei. E rua Paremata Maori, ko tahi ano te Putake, ko te kupu, i roto i te Tiriti o Waitangi, (Ki te maori ano te whakahaere, momia mea o te taha kia ia). Otira ko • tetahi o aua Paremata kei te tonu i to mana, ko tetahi o aua Paremata kua hanga tonu i te ture, mo nga iwi maori o Aotea ro mo te Wai- pounamu. 1 runga i tunui ahua ka NO HERETAUNGA
2 2 |
▲back to top |
3 3 |
▲back to top |
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, AKUHATA 4. te paitini i taua tangata, engari he awhi- na tonu, kaati mehemea kei te mea ratou, he paitini tana i taua tangata, te mea tika ma ratou he hoatu rongoa mo taua tangata. Kaore nga tangi1 ta nei i rongo ki te korero a te wahine nei. Na ko te iwi nei kua nui haere, kua kite mai etahi ' kua oma mai; tupono ana tetahi kapene o tetahi o nga tima o te Ingarihi i roto i. taua taone. Tona kitenga i nga tangata e huihui ana katahi ia ka oma mai ka kite i te wahine nei e ronaronaia ana e • nga tangata, ka tangohia ake tona pitara ' kaiahi ka mea atu ki te iwi nei kia mutu; engari i whakauaua ano taua iwi, a ka tukua te wahine nei; otira tukuna rawatia ake kua tata te hemo. Ka mauria e te kapene nei te wahine ra ki te kainga o tetahi takuta, ka mahia a kua ora inaianei. HE KORERO MO TETAHI TANGA- TA I MAHI I ETAHI NOTI MONI. I tetahi o nga putanga o Huia i mua ake nei, ka puta" tetahi korero mo nga moni noti kua kitea i roto i nga peeke, ko aua noti he rima pauna, he mea mahi whanako na etahi tangata, engari ko aua tangata kaore i kitea; No Hune nei ka tae mai nga korero o Ingarangi kua mahi nga pirihimana ki te kimi, i. nga tangata mahi Nooti, a kua kitea hoki e nga pirihi- mana o Tiamani ko nga noti i kitea nei ki Ingarangi he mea mahi e etahi tangata i Tiamani. Kua kitea e aua pirihimana ko taua tangata kua rere i runga tima, engari kao e i tino mohiotia ko whea ranei tona kainga e haere ana. Otira i tae mai te waea o Tiamani ki tetahi tangata nui o Tiamani, ko taua reta na nga pirihimana, be mea mai kia tiakina tetahi kaipuke ko te Hera te ingoa. I whakaaturia mai anu te ahua o taua tangata. I te mea ka taemai taua kaipuke, katahi ka haere atu taua tangata me etahi: o nga pirihimana. Tona taenga atu ki runga i te kaipuke katahi ka ui atu ki tetahi tangata ko Neheoa te ingoa, ka kiia mai ko taua i tangata kei te karaihe tuatoru 3 noho ana. Ko tonoa atu e ia kia haere atu tetahi o nga heramana ki te tiki atu kia haere mai ki te kapene, ka haere atu te kai tiki atu, kaore i noa ihu kua puta mai taua tangata. Te putanga mui o taua tangata, kaore i mohio he tangata hopu tera i a ia. Ka roa e titiro atu anu tenei, kua mohio atu ko taua tangata i patua mai ra te waea, i te rite o nga tohu ki o te waea mai, ka roa raua e korero ana ka kii e haere ana ia ki Wikitoria kia kite i tona tuakana. Roa, rawa katahi ano ku tonu haere mai he hopu i n ia. i mea atu hoki ia kua homai he wanui mona I konei katahi taua tangata kit mea Kaore tahi ona hara, otira kore rawa te kai hupu i hoki mui tuna mahara i te rite o taua tangata ki nga kupu o te waea mai. Ka tonoa atu taua tangata kia whakaturia ona pouaka ka tahuri hoki ia ki te whakawhaiti i ona pouaka, a ka mene, katahi ka tirohia e tetahi o nga pirihi te peeke paku a taua tangata. ka kitea i roto te tekai, takau ma rima kakati rima pauna noti. Ko aua noti he mea mahi na ana ake, engari ko te ahua i rite tono ki te noti o te peeke o Ingarangi. I te mea e whatoro utu ana. te pirihi- mana ki taua, peeke paku, ka mea a Nehera i roto ano i tona reo Tiamani ki tetahi ona hoa, ka mea atu kia tangohia tera peeke, he moni na ana kei roto. Engari mohio tonu atu tetahi o, nga pirihimana kinga kupu. he mohio hoki ki te korero tiamani; i katahi ka uia atu e ia ki taua tangata i roto i te reo tiamani ano, ka korero tia wai e tera, e mea mui ana a Nehera kia mauria e ia te peeke, he moni na ana kei roto. Kua tiakina enei kupu mo te whakawa. Ko taua tangata ka "whakahokia ano ki Tiamani ra ano whakawatia ai. RARURARU I TE MOTU O WHITI. Kaa tae mai te rongo o Whiiti i runga i tetahi tima ko Owarau te ingoa e mea, ana i tu tetahi raruraru nui i reira i mua tata ake nei ano. Ko taua raruraru he penei te putake: —I tetahi ra ka tu tetahi o nga tohunga o nga Maori o reira, ka korero ki tona Iwi, kua whakahautia mai ia e ona atua kia patua etahi tangata, o ratou hapu hei patu whakahere ki a ratou ki nga atua. Ka mutu te korero a te tohanga nei. ka haere te Iwi ka patua etahi atu tangata o tetahi hapu. Te matenga, ka kainga e te Iwi ra. No etahi ra o muri mai ka tae mai te rongo ki te taone kei te mahi pera nga Maori, kataki ka haere nga huia; pono tonu atu e kainga ana etahi tangata tokorua. Te kitenga mai o te lwi nei oma atu ana ki ro ngahere huna ai. Ka haere tonu te ope nei ki tetahi pa o nga Maori ko murimuri te ingoa. Ka tae utu katahi ka mea atu ki te lwi e noho mai ra i roto i te pa kia kaua hei riri, engari me ata puta mai. RETA TUKU MAI KI TE ! ETITA. E kore e tau ki te Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia ki te pepa nei. i ETITA O HUIA. Mahaki Hurae 26th. 1894. •' Ki te Etita o Hui. Ehoa mau e uta atu tena kupu ki runga kinga parirau o Huia, mana e tau mere atu Kinga marae o Aotearoa me te Waipounamu, take tua tuhi i puta mui tetahi tupuhi nui katahi anu, penei anu me te parera te tangata e kau ana iro wai kahaere etahi tamariki toko wha. kahaere ratou kaanga atu kinga maunga i roto ratou i te wai a kau ana e toru ma- ero teroa, e tae atu ai ratou kinga maunga i e puku te taenga ote wai katae ratou ki ite awa e kure nei e whitingia tekau, kaki atu te mea rahi o ratou te kau tuatoru nga tau ehoama hemomo katoa ta tau ki te kau. kaki atu te mea iti o ratou kaore au e mohio ki te kau engari koutou ekau ko au me haere kakau nga mea e torn kahaere tonu te mea kotahi i raro ite wai e ono tini teroa o taua haeretanga i raro ote wai, e taea hoki teaha i te kawenga kia ora, kai te ora katoa ratou, koai hei rite mo ratou i enei wa. Take tuarua te tahi mate hou ipa mai ki konei ara ki te mahia nei. ara ko Hirini whanga raua ko Mere whanga me apikara whanga menga tamariki toko rima e haere ana ratou i runga i nga kupu a Ihowa Heremaia 22 1O--11, ko taua hunga kua haere atu nei ekore ratou i e hoki mai e rite ana ki e mea kua mate, he aha hoki ete, kai nei ete aroha, kaore irikarika he tuatahi note nei mate ki tenei wahi o te motu nei. ara te tango ora tonu, ana tohanga e te tangata whakapono haere atu ana ki Hiona ki te wahi kua whakaritea mote hunga tika, ka waiho kote pouri kinga tamariki menga whana- unga no te mea i mate e tahi tamariki rangatira tokorua Hui katoa arakai paka. ki te tangi ki aua tupapaku, ko te aroha o Rakai paka me te tangata whenua i aroha kia Hirini whanga i te me kuangaro te hau whakatipu kui no te men ko Hirini whanga herangatira no Nga ti kahungunu ko toua whakapapa tenei. Kahungunu Ko Kahukuranui Ko Mataitai ,, Rakaipaka „ Hinewehi „ Kaukohea „ Te Wharekuka „ Tutekanao „ Te Mimiti Oterangi „ Tureia „ Teratau „ Te Huki, Ihakawhanga Hirini Whanga Nui atu nga tangi mo taua tangata i runga i tona tangi ki te iwi, ki te aroha, koutou kia au kia mau kia aku whaka- haunga, ko ia tenei ona whakahaunga ko tona whaka pono e karangatia nei ko te hahi o Ihu karaiti o te hunga tapu onga ra o muri nei. Henui atu te aroha mo taua tangata i tona wehenga atu ia matau e taea huki teaha engari konga waiata ate iwi mo taua tangata nui atu ekore etaea te tuhituhi. Heoi ano, Na te Waaka Toroai Whiti. Te Aute, •Akuhata 2, 1894. Ki te Etita o Huia E hoa tukua atu te Matenga o Karai- tiana te Kahuirangi kia te Huia hei hari atu ma ana ki nga marae o nga whanau- nga i etahi wahi o te ao, ma ratou e kite iho, ma ratou e mihi iho. Ko Karaitiana te Kahuirangi kua mate i te rua tekau ma iwa o Hurae, ko te morehu tanga tenei o nga kau matua ra- ngatira o Heretaunga i ora ake i mari ia te Hapuku ma, a katahi nei ka raa te atu, ku ona uu ka 80. Ko tetahi tenei o nga rangatira nana i pupuri a te Roto atara, a Heretaunga katoa i mau ai, koia i tika, ai taku tangi mo toku matua ara mu te whakahemotanga o oku matua. He waiata aroha naku mu toku matua. Haere ra e koro e, ki whakairia koe mo Pukekaihau mo te matau, mo te whiu o kia mai e ko makukara ote rotoatara ka tarake te whenua i. Kaati ake aku mihi mo toku inatua. Renata Pukututu. P KEMARA E Whakautu ana ki nga tangata o NEPIA me ona hoa Maori, kua tae katoa mai nga kahu hou ki tona whare Nepia. KO ANA KAHU He Koti Wuuru, me era mou katou o pirangi anu te tangata. Kei aia hoki nga ahua, mahinga. Kahu hou, pai hoki, o Ingarani HEHITINGI, HAKII PEI NIU TIRENI. He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he mea panui e IHAIA HUTANA, me TIMOTI WHIUA, raro i te Komiti o te Kotahitanga. HATAREI, AKUHATA 4, 1894