Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 24. 28 July 1894 |
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. NAMA 24. HATAREI, HURAE 28, 1894. PUKAPUKA 2. Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te Manu. E hara i te tika ma te hunga kua utu, i tana Pepa e utu te Pohitanga ki te hunga kaore ano i utu. Kote utu mote pepa nei ite tau, kotahi pauna, kite tuku mai te tangata i tana pauna, ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote tuhi me penei Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia, Hehitingi Nepia. PANUITANGA, Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai i nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i nga Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo nga Pane kuini i konei. Tenei kei te Tari o Huia nga. Pukapuka wha- ka Kawenata o te Paremata Maori, o te Kotahi- tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1892, me te tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka, kite hiahia te tangata me tono mai ki te Etita o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te rua herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te Meera. HUIA TANGATA KOTAHI HATAREI, HURAE 28, 1894. KOTAHI PUTANGA ITE WIKI " HUIA E " HUIA TANGATA KOTAHI, TOROA WHAKAPAI TANGATA. KUA tae mai te rongo kia matou, no te Paraire te 20 o Hurai nei, i whakatakotoria ai e Hone Heke, M. H. R. Te Paka- ke, i werohia mai ra i Pakirikiri Tu- ranganui ara te ture tono mana mo tuhake o nga iwi maori, o Aotearoa me te Waipounamu, a ko taua Au- taia tonu nei, kei te Parete haere i tana Pakake, me te whakahauhau tonu, ki nga Kuuru e tona Poti, kia kaha kia toa kia uaua, mete mea ka makere te pane ki te wai, Tarewa mai hoki nga, whatu. Te kawenga ra, ate whakaaro tupato kei rokohanga e te tupuhi ki te moana. ! Engari ano ia ko tera e tu mai ra uta titiro mai ai, kei te whakakoi mai tera, i te Oka. i te Kani, i te Pei me era; atu tonatini o ngu mea Tarai Paata. Me te ngaehe tera te Hoanga i runga ite-Oka. Kua mengemenge tera nga ringa o nga Haate, kua '; tatari te ringa, me te hiahia katoa ki tana mahi. Ko nga kupu i ha- kiri atu, e penei aua, (koia koia, kia wai ou whatu tarewa mai ai. Tena tena, E kii e kii. katahi ano te waha) whakakahua mai hoki te haka, u nga toa. Otera; KOIA TENEI. Tawari to pane Tarewa o whatu { kiu puta i a koe. E tama e ia, katahi rawa to kanewaha e i Tumai e Heke i te kei ote Poti i Keite whare, e tapatuatuana te kinokoni e i. Engari he reo pakeha nana i I hiki te haka nei. Ngaehe ana tera, i ko etahi o tera e noho mui ra i uta he tuhituhi te mahi ite maha o nga Tiimi o te Pakake hemea ka wahia kia E kore te taha kia ratou. puku in ratou nga kaimahi, me nga whakaaro kai mohu, e kore nei H taea te whakarite ki te huakanga tatau: tona ngaehe tanga ina pa te ringa E mahi ana tera te iwi mohio i tana mahi a te whika mete Rango J e tamumu ana. i Kua kite ra tatou e hou ma i to ] whika, a tera, ko nga Painga i whakawhiwhia ki te whenua, kia murua mai hei whakaea, i tana whakawhiwhi, kowai ka mohio a ko wai hoki i whakaae, ki tana wha- kawhiwhi. Heoi ano te whakawhi- whi, i mohiotia ko te hopu i ngu maori ki te herehere, he arai hua- rahi te putake, a kua mau tata ake nei ano etahi maori n Waikato ki te herehere, e mohiotia nei ko Kerei Kaihau, te ingoa. He aha koa e nga marohirohi o te iwi kua tukua te tikanga o te- kaha me te whakaputa, kia koutou e taha a te Patu, e pono ui ranei. Te taonga o te Taane, he hinga ki mua kia tu, i nga ra o raua, i o koutou tupuna, e korerotia nei i roto i nga kawenata, whakamahara kia tatou Tenei ano te iwi kua whiwhi noa ake ki te mohio, he hunga toru- toru ratou, hei tu i tera iwi e haere mai ana me nga mano. E kore e ahatia, ina hinga ki mua i te hoariri, no te mea he tapiki wewete ite awatea, kareka ta taringa ki te whakarongo, Waihoki i nga ra i o tatou tu- puna, i nga, taane te akoako i te manuka, i te wahine te reo, o te riri, o te toa, o te hoatu ki roto, e pa mai ai te mamae ki te ngakau o te tane, e tuku ai te pane ki raro e kikiwa ai nga whatu, pera i to koutou tipuna ia Taraia, e rere ana i le aroaro o te hoariri. ara, o Taranga Kahutai. o Rakai weriweri, i Aropaoanui, Ka pa te reo o Hinepare, i muri, i te meau whati ana nga Tungane, i te kaha o te hoariri. Ka karanga tera, E maia o nga taane akua nai te hangakino o tenei wahine ka matakitakitia e era nga tangata Katahi ano ka kurua tona Ipu ki runga ki te toka. Ka rongo nga tungane i te reo, me te pahutanga o te Ipu, katahi ano tahuritia e ona tungane, hore mai ano, tana Putakari ki waikoau, ka mate i reira, Kakai weriweri, otira tera atu tona lini o nga whaimana penei e korerotia ana, mo te wahine.
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. HATAREI, HURAE 28. V W HERETAUNGA. KEI te whakahaerea e te Komiti o Huia inaianei te whakanui ake i nga purirau o te tatou manu, mu nga reo e rua. me te tikanga whakatupu i te kaha e tu ai hei taonga mo te Iwi i roto i nga tau maha. Aha koa i runga i tenei ahua, kei te pohitia tonutia te manu kai rere ki nga hoa ia wahi ia wahi, otira kaua. hoki e po makariritia, engari po raumatitia te tuku mai i te tunga whakararawe i te kaki o te manu kia taratara ai te reo. WAEA MAI. o NGA MOTU I WAHO ATU I NUI TIRENI. — INGARANGI RANANA. Hurae 2 1 haere etahi tangata, tokotoru i runga i tetahi poti ki te mau i etahi hai wahi i tetahi kaipuke i pakaru i te maranga i I te mea e mahi ana ratou i nga tainamaiti kia pai te takoto, paku ana tetahi, a mate katoa aua tangata, tokotoru nei. ' AMERIKA. HANA WHARANAHIHIKO, Hurae 20 Kua-kiia a, Hawai kia riro ki raro i te mana tumuaki whiriwhiri penei me Ame- rika a kua whakaturia a Ters hei tumu- aki TAAKE. KONOTANGATINOPARA, Hurae 21. 1 puta tetahi ru nui ki konei i mua ake nei a e rua nu tangata i mate. O reira mai tae mau ki naianei, he nui te puta au- au e te ru. Kua mano nga tangata kua haere ke kua mahua, tenei taone, engari ko te nuinga kua omu kei Pohoparaha. WAEA O NUI TIRENI. PONEKE. Paraire, Hurae 20 Ko nga ture hou mo te Whare Pare mata kua paahitia inaianei He nui nga tono a te taha turaki kawanatanga kia
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI HURAE 28 tirotirohia ano aua ture, kore rawa te kawanatanga i whakaae. He nui te whakamihi o te Pirimia ki te paahitanga a te Whare i aua ture, a he nui hoki tona whakamihi kia Tuari raua ko Oruku mo raua i kahu ki te awhina i te kawanatanga. Koia enei ko nga take o te tono a te taha turaki kawanatanga: —He mea na ratou kia ata tirohia mehemea ranei e tika ana e he ana ranei te takahi i te hia hia o nga mema kia whakatakotoria nga whakaatu u nga moni e hiahiatia ana e te whare kia mohiotia. Ehara i te mea no to ei Paremata nei i timata ai te mahi penei u tenei kawanatanga, kaore, engari no to ratou nohoanga ano i runga i taua nohoanga i pera ai ratou. Ko enei tu mea e whakaaetia katoatia ana e nga kawanatanga u mua, no tenei kua rereke, aha koa e tika ana i runga i te ture kia whakatakotoria ki te aroaro o te whare, kaore taua kawanatanga e pai i runga i te ratou ake hiahia. I runga i te tika o te tono a te tuha turaki kawanatanga, he maha ngu mema o te taha kawanatanga ki tetahi taha, a ohorere ana te Pirimia i taua ahua o nga mema. Ko te tangata na ana te motini kia whakarereketia taua tare ko Hori Hatihana. 1 hinga tona taha i runga i nga pooti e rima. I korero ano te Pirimia i tenei ra mo te raina o te tereina i waenganui o Nepia rae Nu Paremata, e mea ana ia me riro ra ano kia kotahi te rangatira ma ana aua raina, katahi ano ka pai aua huarahi e rua ara ka whiwhi i te moni. RETA TUKU MAI KI TE ETITA. ——*—— E kore e tau ki te Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia ki te pepa nei. ETITA O HUIA. Opunake, Mei 23, 1894, Ki te Etita o Huia. Me uta atu tenei ki tu Huia hei titiro ma nga iwi i te ao, he mahi tenei, kua utaina mai ki toku Tumuaki, na te Whiti o Rangomai raua ko Tohu Kakahi, kia mahia e au tetahi whare tawhito, ko Tahimarae te ingoa, hei huinga mo ngu iwi e noho ana i nga pito e wha o te ao, ma tenei whare e tukituki nga ture pakeha i te ao, ma tenei whare e tukituki nga whare Paremata, e tu nei i te ao. E te tangata e korero ana i enei kupu, tena koe. Te iwi! te iwi! tena ra koutou. Na to koutou hoa Ka Hakaraia Tangaika. K kore pea taku hoa a Hakaraia Tangaika e tino pouri mo taku waihotanga ake i tetahi wahi o to Reta, ara i te ahau, kaore pea he tikanga o tena kia uru ki te Pepa nei, i te mea kei waenga tena ia korua anake ko te pakeha. — (Na te Etita. ) Tereinga, Hurae 6th, 1894. Ki te Etita o Huia. Ehoa tena koe kia ora. —E ora ana a Ihowa Atua onga mano ite Ao Maana koe K tiaki e a tawhai e mana ki e whakaora i roto i ou henga e Pa ai he whiu ki tou tinana maana hoki koe e whakakaha ki nga mahi o to tatou Taonga o Huia Nupepa, kanui toku koa ki tenei taonga, kia huia nei kore, ake ka hakiri i nga kupu kororo o etahi atu waahi onga motu o te ao, Heoi. Ehoa mehemea e taea e koe te whaka paipira nga korero o te Hainatanga o te hanganga ite Tiriti o Waitangi me nga korero katoa o taua Tiriti o te 6 o nga ra o Pepuere 1840. Me te rarangi 71 ote ture nui mo Nui Tireni, me te whaka- pumautanga i te rangatiratanga o Nui Tireni. Heoi mehemea ki te rapopoto i a koe ki te whakapaipe. atia e koe ki te Puka- puka kotahi naaku e hoatu te utu mo taua Pukapuka maau ano e whakaatu mai te utu maaku e tuku atu. Heoi. Na Tohoa i roto ite aroha o to tatou Ariki o Ihu Kamiti Amene. W. M. Hoea Pepehimana. Mo te patai a te hoa e mau i runga nei. E taku hon. He waiata te men e inoitia mai nei e koe ki roto i oku wha- karo, i ahau e whakararua nei oku wha- karo i runga i tenei mea. ara he rapu na toku whakaaro i te tokomahatanga i roto i te iwi o te hunga pena me tau e mea mai nei, I runga i te tikanga utu mo te mahi Pukapuka penei e rereke ana ton tikanga utu. i to te Nupepa e rere nei i runga i tona ahua, aha koa Pepa, Maori Pakeha ranei. E whakaritea ana i runga i te maha o nga wharangi, a, ka kiia e mea te utu mo te Pukapuka kotahi, a, ma te rite o te whakaaro o nga tangata ki te tango, ka rite ai nga moni i whaka- paua ki ti mahinga i aua. Pukapuka pera. He aha koa e te hoa, kua kiia e te Komiti whakahaere o Huia kia whaka- nuia ake te Pepa me nga tika pa mahi taea ni nga men pena, i na whaka rotia e te komiti tena e taea. —Nate Etita. O Mihi Amuri Bluff. Hurae 9th, 1894. Ki te Etita o Huia. B ta tena ka utaina atu e ke enei kupu aku kito tatou manu, mana e hari atu ko nga marae o Aotearoa me te motu mete Waipounamu, ara te kira o takitimu. K ni anu ahau, ki nga tino tangata mohio mehemea e whia waka tapu o tatou tipuna i rere mai ai i Hawaiki. nana te toi ora ote iwi maori i mau mai, me era atu tikanga tau o tatou tipuna, kaore nei he kai maori o runga I taua waka, me ona tangata o runga e tuhunga anake kite rite ta koutou whakahua mai I te ingoa o taua waka ki taaku ingoa e mohio nei ahau, koia tena te waka tika me uta atu a koutou kupu, whakamarama mai kia nu mo taku ki to tatou manu, mana e hari mai ki toku mame, heoi. tangata i patai mai ai ki a tatou. Heoi ano. Na To Koutou Hon Pono. Hoani te Wanikau Tapiha. Kei a muri nei whaka mamma ai ahau ite ritenga o Taku Patai. Porangahau. Hune 26th. 1894. Ki te Etita o Huia. E hoa utaina atu tenei reta hei titiro ma nga iwi o Aotearoa mete Waipounamu ite matenga o tetahi pakeha ko te One Waiti Tiepi, he pakeha tona ahua koona whakaaro he whakaaro pai atu inga pakeha ote ao nei, koia te tangata pakeha i whakarite ite ture, ite aroha ki te pani kite rangatira-hoki,, i te taenga mai o"-taua: pakeha ki Porangahau nei. He kamura tonu mahi tuatahi i muri o tenaka riro Ngati- kere, ite Pera- hama TeHuki, Tamati Tuhinga Te Herewi Tawhio, ia Paku, ia Hera ia Rei Huripoki, tene Matua, ko Hone Whakapai me Piri- Hira ko Rawinia Tukeke, me Wi Matua. me Miriama Hine nukua, me te Whero Tuhinga, nga toenga kau matua, me Heta Matu, me Tipene Matua. me Wi Patena me Ripeka noho turuturu, nga tangata ewha- ki taua pakeha i Manawaangiangi, me Maungairapa ko nua whenua e 2000 pakeha mete iwi maori, a ka nuku hia atu tona aroha Uia matou ki ona hoa piri- pono kia matou kinga. Porangahau nei e Maori, £100pauna kite £200 pauna kite £1000 pauna kaore ona Hamene ia matou io matau tipuna ka whakahemo a tae noa mai In tenei tau, a nui ana to- matou pouri me to matou aroha mona kua ngaro nei i tenei wahine me ona tamariki u he whakaaro noa ake no matau-kite mea ka haere ona tamariki i runga ite whakaaro rangatira oto ratou papa. E piripono nei kiu matou ki nga maori e kore te whakatauaki mona me ora uri e mau i runga ake nei te n ronga a tae atu kinga o matou mokopuna me o ratou whaka- paparanga ki te whakatakia e ana tama- riki te whakahaere pai a to ratou papa kia matou ki ona maori, a ka piripono atu ano matou ona maori ki tona whanau ara ki ona uri i runga i to matou aroha nui ki to matou hoa pono kia Teone Waiti. Na ehoa ma i nui ai te aroha ki te nei pakeha ko to matou ma tua tenei, Aue, kore ake ra o matou maatua tipu i tenei pakeha kiri ma. Nu, konga mea e whakaarotia ana e nga maori monga hui menga ru menga tangihanga menga ope haere, a me tahi atu mea aha noa ahanoa moni ka ore ia e whakakore ka tere tonu
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, HURAE . Hune 1894 i mate ai a (55), Hokipane, e (7) mae o te roa atu i Porangahau ite 12 o nga haura katae mai ki Porangahau nei i runga ite pereki me ana tamariki toko toru, s. me mahi, ko tona hoa wahine me ana tama- ote kuia maori e karanga ana ki taua pakeha e amohia maira, a mete tangi. maori a e noho atu una ona hoa maori, tangata wahine tamariki e tae ana pea. kite 200 iti iho nuku ake ranei, a ka tohe matou nga. mauri ki te karanga i runga i to matou ahua maori, kite ku ranga i runga i to matou aroha ki to matau hoa piri- pono kia Teone Waiti, ki hai i whakaaetia e nga pakeha, ka ite ko kopi noa iho i rotu ice ngakau o ia tangata o ia wahine ora tamariki.. A. whakatuheratia ana kia matou kinga maori kote haere atu ki kite. A ite takiwa i whaka takototia ai ka, huku hia atu te aroha mete mea ano ko ona maori kua wehe atu. mehe pakete wai e ringitia aua kite ka- nohi ote tangata mete wahine mete ta- mariki, katae ki waenganui e tangi ana ka whakahuatia te apakura mo taua pakeha. kote tangi tenei. Whakarongo ete rau tenei te tipuna ote mate kapiri kiu hau i tipu tereinga i tipu. mai anu ite pouritanga, ko rongo rangi he huri rite ia hau ko mahu tonga e rauna ite au, kai te ma tuku ehu aua ite repo, E rua whakahua Ka ki ra te Ngati kere mete mea ratou tipunu hawhe haura pea ka whakaputa ngia matou ngu tuauri ki waho, kahui nga maori ki waho nohu ai Katu tona tanaata kite whakamarama ite ritenga u tenei tangi, i mua e ora ana a Teone Waiti e mahana ana tatau nga mauri i te tarau, ite hate, i te paraoa hei whakaki ite puku u nga wahine o nga tamariki o, tenei karere tatou e mohio kite nei pea ka rite tatau kite moe tuturi ki te moe pepeke kite moe tupou pau. I muri iho katuhera te kawena; o taua maori, Na e tamama tirohia atu te kanohi ote tangata mete wahine mete tamariki ano he ua e ringitia ana ki runga kite . tangata, e hua ma tu te Atua Taana tangata i tango ai mete mea Katahi ano kamoe atu te pai o tona Wai- pawa. Ko tonoa hokinga mai kia matou ki una maori tuturu, ua, kua mate, whaka- paepae ana ete ngakau mo tona tanga hangapea ite whamano eka kia ia rihi ai e kino nei matou. Heoi ano Na to koutou pononga iti rawa. H. Teatu. Te Hauke, •' Hurae 11th, 1894., Ki te Etita o Huia Heperi Matohi, raua ko Wiki- toria Anaru Tuhua, i marenatia ki te Takapau Takapau, Waipawa Te Aute, Pukerohitu, Kopara- kore. Namapi Koparakore Nama e me Tuhara. Te Pakipaki. Heretaunga ki te Waipatu, ko nga kainga tenei i Pohiritia nga, tane wahine tamariki e 276. Nu te hawhe pahi o te 7, ka whakatako- toria te kai ka takoto te nuinga o te kau, katahi ano ka whakatakotoria nga Pure- ti o te keke marena, ka tahi ka wha- kapuaretia te roihi mo nga tangutu o te Marena, ka mutu katahi ka tu nga tanga- ta nona te marena, Ui te whakarare i te Tauna Hooro, i reira ka tu katoa te iwi ki te kanikani, ao nou te ra katahi ano kamutu. Heoi Na Tutere Ponatahuri, . Paki Paki, Hurae 23. 1894. Kite Etita o Hui o Irihapeti Paewai kiu rongo ote Ao. No te toru onga haora ote ata ote Mane 16th unga ra o Hume 1894, ka hemo a Irihapeti Paewai he wahine Rangatira tenei ina hoki tonu whakapapa. Ko Ruatapuahine Ko Terehunga Rakaihikuroa Wakiterangi Tahito Tahamate Hoko Hineiapoa Te Kuramahinono Rawinia Te Matauoterangi ' Irihapeti Paewai Te Ika hounga ta • Kore rawa he kupu poroporoaki a tenet wahine ki ana tamariki heoi tana kupu i. mua po Hei te toru onga Haora ote ata ka haere au Heoi ite toru onga Haora ka hemo note. waru onga Haora Houngarea takoto, ai a He nui nga tangi- hanga i tae mai ki runga ia, ia tangi ai konga kupu poroporoaki tenei, anga tangi- hanga i hui nei kia ia. Haere atu e Iriha- peti te wahine nana i tiki kia Ngapuhi maumai ai ite oha i o tatou tipuna ara ite Tiriti o Waitangi, ite taenga mai o. tena taonga ka tu kite Waipatu ka powhiritia nga iwi o nga motu e rua o; Aotearoa mete Waipounamu, Kia hui kite Wai- Waipatu, no ko Huia Tanga- tuakana hei taina, i roto ite whakaaro wahine koia tonu tetahi etu ana ki- nga Huinga Rangatira, ki roto o Here- taunga nei, tae atu kite hui itu ki Pari- katu ranei ona mahi i mahi ia ia i muri ia a kaore, ranei. Kati maku e penei ake e nga Rangatira o Aotearoa mete Waipou- namu he whakatauki na o. tatou tipuna, ponuhia te taonga manaakitia te pani te rawa kore me te pouaru, a nei te- tahi kia kaha te huihui kia kotahi te pai- here kia kore ai e taea te whawhati, nate Pakeha tenei whakatauki patua te mai- kai koi wera ana. Kanui te pouri mo tenei wahine, ia. ia ano e ora ana ka waiatatia tenei waiata e tona wairua tirohia kite rangi e parewai kohu nei kaore a kutikanga ma koutou e whakamutu.. eoi ra ete iwi konga tau o tenei wahine e ono tekau matahi ko ana tama- riki tokorima toko toru, wahine tokorua tane, note hatarei te rua tekaau matahi onga ra o Hurae 1894, ka kawea kite nehu, nate Pene ano i arahi kite uru- pa • he nui atu te Pakeha mete maori i haere kia kite i tona tanu inanga a he mea miharo hoki kia au te tangi haere ate Pene i mua ete tupapaku a ka waiho tenei tikanga mo ake tonu atu otira kotahi rangi pai kotahi rangi kino. Heoi ano na to koutou whanaunga iti rawa i roto ite Ariki. Na T. Heretaunga. Kinga hoa tuhi mai he moni kua tukua mai hei utu mote Nupepa i te tau— £ s d T. Newton....... 1 Tukino Hakopa........ 100 Tipene Apatu........ 100 Teira Tiakitai........ 100 H. K Taiaroa.:......, 1 o o P. KEMARA, E Whakaatu ana ki nga tangata o NEPIA., me ona hoa Maori, kua tae katoa mai nga kahu hou ki tona whare Nepia. KO ANA KAHU He Koti Wuuru, me era me. a katoa e pirangi ana te tangata. Kei aia hoki nga ahua, mahinga kahu hou, pai hoki, o Ingarani. Me haere mai koutou, me homai he oota kia mahia he kahu pai mo koutou ko nga Utu TARAU 15 Kite 25s HUTU £2 10 Kite £3 14s HUTU Mete, Tarau i waho, haere atu ite • • £3 15 O Kite £5 5s O KI NGA HOA MAORI. ' Kote tangata e haere ana mai kia mahia he kahu mona ka hoatu he paipa he tarau rawaho. Ko toku wharo kei te wha ote MAHO- NIKA HOTERA, NEPIA.,... ""-. ' P. KEMARA. J. H. TOROANA HEHITINGI, HAKU PEI NIU "TIRENI. He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he mea panui e IHAIA HUTANA, me TIMOTI WHIUA, i raro i te Komiti o te Kotahitanga. HATAREI, HURAE 28, 1894.