![]() |
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 1, Number 14. 08 July 1893 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. NAMA 14. * HATAREI, HURAE 8, 1893. Kote utu mote pepa nei ite tau, kotuhi pauna, kite tuku mai te tangata i tana pauna, ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote tahi me penei. Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia, Hehitingi Nepia. PANUI. Kia mahara nga hou ki tenei kia tohu tohu ki nga Pohi Mahita, mo a koutou Pepa. Kei tukua noatia ki te He maha nga reta whaka atu mote ngaro o nga Pepa, kua tae mai. He nui te raru raru i pamai kia ahau mo tenei ahua. ' Heoi taku ne Pohi atu inga Pepa i runga i te Rarangi ingoa. E takoto nei i toku riunga. Nate Etita. HUIA TANGATA KOTAHI HATAREI, HURAE S, 1893. E RUA PUTANGA ITE MARAMA EHOA ma tena pea o koutou whakaro e ohorere mehe mea ka kite iho i nga kupu o te whakatau o te keehi a te Kari- mana minita mote taka maori, raua ko te Riihi Roia M. H. R., mo runga i te Hamene a te kari- mana, kia utua kinga moni kotahi mano, mote whaka pae a te Riihi, mo raua kote Mete M. H. R., mote hoko o te Umutaoroa Poraka. Ko tenei keehi, e pa ana ki nga Maori, i runga i te whenua Maori, He whenua i hokona i nga Maori i te tuatahi mote kotahi Pauna mote eka. Te rua, Kote tangata kua whakapaea nei. e te Riihi, he Minitia Maori. No reira, e tika ana pea kia Penei te whakaro; He tino keehi ahua hou rawa tenei kia tatou kinga Iwi Maori i roto i nga Hupirimi kooti i Nui Tirene, i te wa i riro ai taua whenua ia ka hokona atu e kinga Pakeha mote £15 tae atu ki te £25 Pauna mote Eka kotahi. Otira kote tino mea nui, i roto i tenei keehi, kote ingoa, Minita maori i mau nei kia te Karimana, e ai ki ta te Riihi E hara i te mea tika kia mahi te Minita Maori i nga tu mahi penei, Engari i nga mahi mote karauna menga mahi pai mote Iwi. Heoi kote Hamene a te kari- mana mote Riihi kia utu inga moni kotahi mano Pauna, mote whakapae mona, a kote mea nui ote karo a te karimana mo tenei whakapae, e penei ana, kaore ano ai a i tu hei mema mote whare ka whakahaere raua kote Mete ite hoko o te Umutaoroa Poraka, No muri, aia i tu ai hei mema hei Minita ano hoki, E ngari, i oti nga mahi o taua hoko i te tau 1892 kua hori akenei, He maha nga korero mo tenei keehi ko tahi wiki e whaka haerea ana. Note 23 onga ra o Hune nei i mutu ai. Kote whakatau ote kooti, me utu ate Riihi i nga moni e 20 herengi ara kotahi Pauna, kia te Karimana, Ko nga moni whakawa, mate Karimana katoa e utu me ona Roia, ano hoki. E hoa ma he tika pea ka ohorere tatou ite whakatau nei I na hoki kite, whakapikaua he kawenga ki nga tangata toko rua, he Taimaha i tetahi he mama, i tetahi, ka ketekete ranei te mea o raua ia ia te kawenga mama, a, ka hari kote mea ia ia te kawenga Taimaha a, keite Hinapouri ranei te mea o raua i whakataua nei kia utu i te 20 herengi, a keite hari te mea o raua i kia nei mana e utu nga raruraru katoa ote whakawa ? No reira whai tonu te ahua i runga i tenei ko te Karimana te mea ia ia te whin taimaha. No reira ki te whakaoro ake i runga i te ahua nei, kua mutu pea te whakapono o te iwi kia in. i runga i tenei turanga whai- mana, kua nohia nei e ia. Otira kua kite ano matou i roto i te Nupepa Terekarawhe o Nepia u te 27 Hune nei 1 korero ate Karimana ki te whare, i tona Putanga ki waho o te Nohanga Minita, a me to puta rawa atu ranei ki waho ote whare. Engari e whaka haerea aua, ko Timikara pea hei minita maori mo tenei nohoanga ote Paremata, Otira kaore ano i tino tuturu. He maha nga korero o nga Pepa Pakeha, o Poneke, o Timaru, me Otakou, mote taha kia te Karimana, mo runga i ta raua raru rara, kote Riihi, he whakatu i te Pouri mote Karimana i runga i tenei whakatau. Tena tatou e kite i te whika whakaatu i te tokomaha o te iwi maori, i roto i te whaikorero a Hori Kerei, ki tona taha, i Akarana, i te Marama o Hune nei 16 onga ra 1894. E ki ana ia kote tokomaha onga maori tuturu, e 38, 900, konga hawhekaihe maori 2681, Hui katoa koia tenei 41, 581 E wha tekau mahi mano, e rima rau e waru tekau matahi tangata. Tena pea tatou e oho i te whika nei, ara i te kaha rawa o te hekenga iho, Ina hoki i te tau 1874 i te marama o Maehe, ko te whika ote tokomaha onga maori i whakatu ria i reira 43, 538, Konga mea kua maunu atu i roto i tenei whika 1957, ara kua kore, I roto inga tau tekau mawaru, mehe mea e tino tika ana e nei whika, Pehea te ahua, monga ra e, haere inainei ? Ko taku whakaro tenei, me whaka matau hoki nga maori ki te whaka mutu te kai i te Waipiro, nga wahine e hapu ana, menga tamariki, Kaore ano tatou i
![]() |
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. whaka matau noa i tenei, Te rua, Me whaka matau te maori ki te whakarite inga tohu tohu, mote noho, kia pai nga kainga, I ranga i te huarahi e whaka haerea nei enga tamariki maori, e noho ana i te kura. Kua huaina nei to ratou ingoa, kote Ope hapai i te ora mote iwi maori, Te toru, kote kupu a Rawiri, e mea ra i nga Waiata, kote Atua to tatou kaha meto tatou Piringa, he kai Awhini e tino tata ana i nga wa ote he. Ka tika. pea, ina hoki kua whakaatu mai nga whika nei, i to tatou he, kua heke nei to tatou tupu, i runga i te mata o te whenua, mehemea e rite ana tenei ahau, kite Paanga mate kite tangata, e tere tonu nei kite rapu i te Takuta, mete Rongoa, a he aha hoki te taimaha ina pera tatou me taua whakaro whawhai kite rapu i te ora, He nui nga mahi kino, e heipu ana mai ki mua ia tatou, he oi ki hai i Parea atu e tatou kite whanga, aha koa, pau nga moni ate tangata, aha koa Pango te kanohi i te karinga ate meke, aha koa Puta mai nga kai mate waha, ei aha, hoki atu ano, hoki atu ano, He aha ra tatou te pera ai, ite hunga kai miti, kai tuna, e mataku nei kei paatu ki nga ahi, ahakoa kote haunga anake i rangona e te ihu, kua rere te wai o te mangai, Te ra e nui rawa te whakamoemiti, o te ngakau, mehemea ka kitea, he tane, he wahine, tamariki ranei, e pera ana i te waipiro, ina rongo- atu te ihu i te Piro, i waho onga Hotera. Haunga ia te tanuku o te huare, ina ki te atu i etahi e Inu ana, menga kupu whaka rawe mo tera ahua, e tataka ma ai, Otira he mea whakauaua, kia tatou. NO HERETAUNGA. Kua taemai te Reta a R. Hapu, o Paherumanihi Turanga he tono mai i te manu Kia Rere atu kia ia. Kua tae mai te Beta a Apirana Pahina, o Tokomaru he me kei whakanui tua te Rere o te manu ki ia. Kua taemai te Beta a te A. Teiritawai, o Uawa, mete kotahi herengi e waru kapa i roto, mote Pepa kia ia he mea mai hoki keite ngakia mai ano te tahi wahi. Kua tae mai te Reta a Wi Houkamau, o Wharekahika, he mea mai kei whaka- mutua te rere ote manu kia ia, He mea mai hoki monga Panui To-a e mau nei i te Huia. He toko inaha nga hoa kua tuhi mai monga Panui aha koa kua whaka marama ano ahau ite ahua o nga Panui, inga Patanga tuatahi o to tatou Manu, He tika ano ua nga hoa kaore he tikanga o aua Panui ki nga takiwa mamao, o tira e hoa ma, e kore te tangata mate hiakai e mangere kite whatoro i te mea e homai ana ki tona aroaro, waihoki e homai ana e te hianga inga Panui te rua herengi mote inihi kotahi, kite mangai oto tatou manu, e rua Pauna e waru herengi ite tau mote Inihi kotahi. Etita. Kua tae mai te Reta a Hokotoki Paora, o Papawai, he tono mai i te manu kia rere-atu kia ia. Kua tae mai te Beta a Ngatimo Hohepa, o Tutaewhero Whangarei, he mea mai kia rere atu te manu nei, a kia Perehi tia hoki nga Reo e rua ki te Pepa nei. E whaka whetai ana hoki ahau mo tenei whakaro o ngahoa, No te mea he whakaro te nei, e tumanako tia ana kia Penei to tatou Pepa, ara kia rua nga reo mo te Pepa, aha koa ka Pera tia ano to tatou Pepa anga ra e haere mai nei. Etita. Kua tae mai te Beta ate tahi hoa Pakeka, a W. Stanton, o Eketahuna, he tono mai kia rere atu te manu nei, mete Pauna i roto mo te Pepa kia ia i te tau. Kua tae mai te Beta a Mikaera maru, ote Waipo-apo-a. me te Pauna i roto mo te Pepa kia ia. Kua taemai te Beta ate Otimi Hutana, o Waipawa, he mea mai kia tukua he Pepa kia Hawira Tamihana, kei Whenua kite Whitianga, mete Pauna i roto. Kua tae mai te Reta a Rawiri karaha o te Wainui Kihipane he tono mai kia rere atu te manu nei. Kua tae mai te Reta a lehu Ngawaka o Whangape Hokianga he tono mai kia rere atu, te manu kia ia. Kua tae mai te Beta a Kahukaka Niu o Manaia, Kaipo Waitotara, he tono mai kia rere atu te manu nei. Kua tae mai te Beta a M. Poheguin, o Kawerua Hokianga he tono mai kia rere atu te Manu nei. Tena e tukua kite Pepa te whai korero a Hori Kerei kite hunga tautako ia ia, i te marama o Hune nei, i Akarana. Kua kati katoa te nuinga o nga kura o Haki Pei nei kote take he mate mate nga tamariki ite mate Mitara. Kaore ano i mutu te raruraru ote Uniana Tima kamupane, kei te ui uia ano e nga kei whakawa, Kote raruraru i . naianei, kote haerenga o nga tangata Putuporo o Nui Tireni ki Atareria, na i to ratou ekenga atu ki runga ite Tima, e kape katoa ana ite Tangata haere. I to ratou ekenga atu, kua neke ake te nama o nga tangata i te nama i rehitatia ai te Tiwhikete, hei maunga ma te Tima, na reira te raruraru. PONEKE, HUNE 5, 1893. TE HAERENGA O NGA RANGATIRA MAORI KIA KITE IA TE KAWANA. KARAHIKO. M. Keepa: Tena koe e te kawana rae to wahine, me o Tamariki, I au e tu atu nei ki te whai-kupu atu kia koe ehara i nga ritenga a o matou tupuna me o matou matua. Kua mahue atu era ritenga i nga ra tata i muri aku nei. E haere ana tenei haere a matou i runga i tu matauranga o te Iwi Pakeha, i runga ano hoki i te tuhinga a o matou matua ki te Tiriti o Waitangi me te Ture nui o te 1852 rarangi 71, i tukua mai e te Kuini mo tona Iwi Maori. Hoi ko te kawana tonu te mataa o nga Maori. Kaore ia e whakaatu mai ina te ara mo koutou kua oti mai i te Kuini. Heoi ka tu be . kawanatanga, ka hanga ture mo te Kooti Whenua Mauri. Ka hinga tera kawanatanga ka tu mai he kawanatanga hou ki te whakarereke i nga mahinga ma te Kooti Whenua Maori. Pera tonu te mahi a ia kawanatanga, katahi ka mohiotia kua taimaha rawa te nate mo te Iwi Maori, a tae mai ana ki tenei ra. No reira ka kawea mai nei ta matou pitihana mau e titiro iho, mehemea ranei kei nga ritenga o aku tipuna e haere e whakaaturia mai e koe. Mehemea ranei kei au ritenga e haere ana whakaaturia mai i te mea ko koe hoki te kawana mo te Iwi Maori me te pakeha, ki te kite koe e tika ana ta matou pitihana ina whakatakotoria atu e H. Tomoana ki to aroaro, mau e tautoko, ina hoki na to kupu i ki atu kinga minita kia haere ki te whakaora i a Ngaitahu, ka oti tena kupu ia koe. Waihoki me tenei, ki te kite iho koe i ta matou pitihana e tika ana, me tuku e koe ki roto i to whai-korero ina tuwhera te Paremata, kua tae atu hoki matou kia te Karimana, koia hoki e kiia ana he minita Maori, a roe tahuri ia ki te whakaora i a matou i runga i tona tunga hei minita mo te taha Maori. ' H Tomoana: E whakamoemiti ana ahau kia koe e te kawana mo tau karangatanga ia matou kia tae mai ki tou aroaro, ko matou konga tangata e noho atu nei he uri no nga tangata i haina ai ki te ture o te tau 1835, me - te Tiriti o Waitangi tae noa mai ki te Ture nui mo nui Tireni me te Tiriti o Kohimarama. Mo to matou kitenga kua rereke haere te whakahaere a te kawanatanga koia matou i hoki ai ki aua Tiriti. No te tau 1862 tae noa mai ki te tau 1893, ka whatekau tau, kua. tuturu taua tikanga i a matou s kua oti i te tau 1892. Ka hui nga Rangatira o nga motu e rua ki te Tiriti o Waitangi, ka paahitia kia mutu nga tikanga Maori, me haere i ranga i nga pooti. Paahitia ana, kiia ana konga wahanga o nga wahi e wha kia waru; kia tekau ma rua mema i te wahanga kotahi. Hui katoa nga mema e 72. £ rua wahanga o tera motu, konga mema e 24. Ia Hune 14th, 1892, ka tu te runanga ki te Waipatu. I paahitia nga ture i reira. He to ratou kakama me to ratou kaha. Heoi i tenei nohoanga kua oti a ratou tikanga, me to matou hiahia kia whakaaetia e koe, notemea ko koe e tu kawana kia whakapaua tou kaha ki te whakahaere i to matou tikanga. Heoi ma te Atua koe e tiaki, Mehemea he patai tau me patai mai. Kawana Karohiko: E koa ana tooku ngakau mo enei Rangatira Maori kua tae mai nei ki tooku aroaro. E mohio ana ano ahau mo te whenua ano te whakaaro o nga Maori; kia whakatakotoria ki te kawanatanga tooku whakaaro. E mohio ana ano ahau ki tenei whakaaro o nga Maori engari he mea nui rawa atu te whakahaeretanga o tenei mea kia tau ai te pai ki runga i nga iwi e rua o Niu Tireni. He mea pai kia ata whakaarotia e matou ko aku minita tenei mea. E tumanako ana hoki ahau ki tetahi kupu hei painga monga Iwi e rua, ka tuaruatia aku kupu kia koutou, tera e puta tetahi painga i runga i tenei mea. PUARETANGA OTE PAREMATA O PONEKE, TAITE, HUNE 22. I whakapuaretia te Paremata o Poneke ite hawhe pahi ite rua o tenei ra, he nui nga tangata, Tane, wahine i hui ki reira, 14 nga mema ote Whare Ariki i reira, e 57 nga mema ote whare o raro, ka tu a Rore Karahiko te Kawana o Nui Tireni, ki te whai korero ka mea, e whakamihi atu ana ahau kia koutou kua hui mai nei kite; whakapuaretanga o te Paremata o Niu Tireni. i te mutunga o tera Paremata ka haere ahau ki nga tino wahi o nga motu nei, a tino whakapai ana ahau kite ahua o nga mahi e mahi nei nga tangata i o ratou whenua. E nui na hoki toku pouri ite wehenga atu o to tatau hoa ote Paranihi, Pirimia o Nui Tireni kote Putake pea o tona mate, he kaha nona kite kimi huarahi pai, marama mo nga mahi o Nui Tireni, Tera koutou e nga mema u noho nei e karangatia i tenei Paremata kia whakahaeretia ano nga Ture Whenua Maori katoa, ko aku minita e kii ana kia whakanohia nga Maori ki runga ite ahua pakeha, ara kiu whakakotahi tia nga iwi e rua, me te whakaatu ano ate kawanatanga kia hokona etahi o nga whenua u takoto nei ano ite iwi Maori, tera e tae mai he Pire mo enei take ki mua ia koutou i tenei Paramata, a ma koutou e whiriwhiri e tirotiro hoki tu tahu e pai ai e ora ai hoki te iwi no ratou enei whenua, a kua whakaaturia ano hoki ki au tetahi kupu penei, kia kotahi Ture whenua mo nga iwi e rua, I konei ka huri ia ka korero atu Ki nga mema ote Whare Ariki, kua tono mui aku minita kia karangatia ano etahi tangata hei hoa mo koutou ki to koutou whare, a kau whakaritea 12 tangata, I konei ka haere tona korero ki nga tangata i hui mai ki reira ka mea ia, E nga Honore mema ote Whare Ariki me nga mema ote whare o Raro me nga tangata katoa kua hui mai nei ki konei, e whakapai atu ana ahau kia koutou kua huihui mai nei ki te whakapuare i TU tatou Paremata, kati ka kaha ahau kite whakahaere ia koutou mahi mehemea ka kite ahau e pai ana. ma te Atua koutou e tiaki, i konei ka oatitia nga mema hou kotahi te kau, i konei ka timata te mahi a te whare o raro, ko te Whare Ariki ka nukuhia mo te Turei, ka Tu a Tetane te Pirimia ka korero mote taha kia Paranihi kua wehe atu nei ia tatou, ka korerorero noaiho, a nukuhia ana mo Te Turei,
![]() |
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. PAREMATA MAORI. W. Te Perihi: Me whakahoki ano a tatou menemana ki roto. No mua te mate, no te urunga o nga mema Maori ki roto i te Paremata. Me pai ta tatou whiriwhiri i tenei pire, kia puta pai ai i mua o nga ture a te Pakeha. Makoare: Ko Kaikohe rae Tautoro kei raro tonu i a maua ko taku tuakana ko kuao. E kore rawa ahau e pai kia riro mai aku, whenua ki raro i enei ture a e kiia nei ka tangohia aua whenua. Kaore ahau e haina ki tenei ture, kaore hoki a kuao i haina i tera whare. X. Haari: No te timatanga mai ka tu ahau hei apitihana mo tenei pire, a taea noatia mui tenei taima. E tautoko ana ahau i ta Mangakahia e mea nei kaore ia e tautoko i tenei pire. I te hui i te Tiriti o Waitangi (1891) i mea ahau kia kotahi he upoko mo tatou. Ko tenei pire kei runga i te pononga utu. Ko ahau i mea kia tu he Rangatira mo tatou. Ko te take i kore ai a M Tawhai e tautoko he mataku nona kei tangohia tona penihana. Ko tenei pire e takahi ana i te Tiriti <> Waitangi. Kaore ahau e mahara kinga korero a nga mema e ki nei. kaore rawa he mate i roto i tenei pire. I runga i to tatou tono kia whai-mana ano tatou ki te hoko, kua takahi tatou i te Tiriti o Waitangi Mehemea ki te hoatu tenei pire i naianei, kua kati te ura mo tu Heke. He rite tonu tenei pire ki ta kerei. otira e pai ake ana tu kerei, konga iwi whenua ka mate i tenei pire. B tino ki ana ahau kaua hei paahitia. ' Ki te paahitia tenei pire, katu ahau ki te kii ki tooku iwi kia kaua hei haina. W. Kupu: Ko te kupu "Tu rite ki te pakeha, " kaore ahau e pai. Konga whenua e tuta ana ki te taha tai kanui te hiahiatia e te pakeha. A Kume: Ko te pire tenei i whakaae- tia e tooku ngakau. Mo te kupu " Tu rite, " ae. E mea atu ana ahau, kia pera to tatou kaha. Ko te wahi e wehe una ano. Mo te hoko, kei roto ano i te Tiriti e ki anu me hoko ano tatou. Mo te Kawana, E hua ma katahi tatou ka tino eke rawa ki runga i te Tiriti o Waitangi. Koia tenei ko te ture, e ki nei tatou me haere tatou i runga i te ture. Ki te haere tatou i runga i te kinga, kaore rawa a tatou e ora. E tino mohio ana ahau kaore e paahitia (Reo, " He aha koe i tautoko ai " ) Ahe aha hoki koutou i kore ai e tautoko ? B. Wharerau: E tautoko ana ahau kia tukua tenei pire ki te iwi katoa. Mehemea he aroha tou e te mema o te Waipounamu, me tuku to pire ki te Iwi. Tera ahau e whawhaitia e taku iwi, i te mea ko tenei pire e mahia atu ana hei patu ia ratou. Me whakaae mai te mema honore nei ki taku kupu kia waiho tona pire mo tera tau. N. Patuawa: Titiro tatou ki te haina tuatahi. Kaore tatou i mohio kei te he Hanga ana ano e tatou tetahi. Muri mai ko tetahi. Muri mai ano ko tetahi. I naianei kua hui tatou, he kimi i te ora. Ko tenei pire e tono ana i te Mana Motuhake, penei me ta Heke. Kei te pai katoa te mahara o Taiaroa ki te mahi i te ora mo tatou. Tena ko tewhea te pire ma tatou (Reo, ko ta Heke). Kua puta te kupu a Heke ko ta Taiaroa e haere i naianei. Mehemea ki te tautokotia katahi ia ka hoatu i tana. E tino tautoko ana ahau i tenei pire, engari moumou haere mai ahau i te mea he kuare noa iho ahau. Toroaiwhiti: E tautoko ana ahau i tenei pire, i te mea kaore rawa a Taiaroa i te mataku i nga Rangatira mei. Mohio ahau ko te take he mohio iho no ona, he ora mo te Iwi kei roto. Porokoru: Kaore ahau e tautoko i tenei pire ko Wanganui kei te hoko, otira, kaore au e hapai i tenei pire. Pika: Ka tukua atu tenei pire ki te whare, ka mutu nga whai-korero i naianei. Konga mea e pai ana kia paahitia tenei Ripoata a te Whare Ariki me ki mai Ae. Konga mea e kore ana e pai me ki mai No. Riro ana i te pooti a waha i te Ae. Tautohetia ana. Pooti tuturutia ana. Konga mea i te Ae 25 i te No 22. Riro ana i te Ae. Koia enei konga ingoa o nga mema i pooti, kiu paahitia te tuturutanga o te pire: a Taiaroa: — 1 Taare Tikao 2 Whatahoro 3 M Paewai 4 Maniapoto o W. Ihaia 6 J. Taiaroa 7 Amorangi S Uruamo 9 E Te Wano 10 H. Niania 11 R. Rangiheuea 12 H. Ropiha 13 Marumaru 14 Kaharunga 15 Maarau 16 N. Patuawa 17 Maraenui 13 H. Te Awe Awe 19 W. Kaitaia 20 Tunuiarangi 21 H. K. Taiaroa •22 H. Paea 23 W. Toroaiwhiti 24 Timoti Whiua 25 Aperahama Te Kume Koia enei konga ingoa o nga mema kaore i pai Uia paahitia. Heremia Te Wake Makoare Mohi Te Atahikoia Pene Taui F. N. Haari Kawatupu H. Paerata Porokoru R Wirihana W. Kiriwehi M Haari R Wharerau W. Kupa W Te Perihi R. Huru W. Ngawhau H. Paraone Mangakahia Moetara Karena Kiwa Kipa Anaru H. T. Mahupuku Pika: Ka nukuhia te whare mo apopo 10 a,. m. TUREI, 23 MEI 1893. 10 A. M. Ite puaretanga o te Whare i tenei ru, he maha nga mema i korero mo te pire a Taiaroa kua, paahitia nei. Ko te nuinga o a ratou korero he whaka ngawari i ta ngakau o nga mema. 2 P. M. HOKINGA MAI O TE PIRE KOHI MONI A WIPERE I TE WHARE ARIKI. Pika: Kua hoki mai te Pipoata i tukua ki te Whare Ariki, kua paahitia, koia tenei ko taua Ripoata: — Mei 17th, 1893 Whare o te Runanga Whiriwhiri. Ki te Hono Tumuaki, M. H. Tawhai. Ka tukua atu te Ripoata a tenei whare mo te Pire a Hono Wi Pere koia tenei ko a ratou whakatikatika: — 1. Ka meinga te ingoa o tenei pire ko te " kotahitanga o nga Iwa Maori. " 2. Kote kupu 15 hua whakatikaia, kua hoatu 14 Hune, 1893. 8. Kua paahitia katoatia a raro iho. 4. Kua hoatu enei kupu ki roto: - - Konga moni katoa kua kohia i mua o te paakitanga o tenei ture, a kua riro mai hoki nga rihiiti, me mana katoa i raro tenei ture. Heoi e nga mema honore o te Whare Ariki, kanui te pai o nga mema o tenei Whare ki tenei pire. Kia ora koutou Na H. Tomoana, Pika. HOKINGA MAI O TE KUPU WHAKAMARAMA I TE WHAKA UPOKO O Te KIRIHIPI. Pika: Kua paahitia e te Whare Ariki te whakamarama o te whaka Upoko o te kirihipi, pera ano me ta tatou i tuku atu ai. Kua haina ahau i taku inga ki runga i tenei pukapuka. 7 P. M. Pika: Ka panuitia. atu te pire a te kawanatanga kia whakamanatia te Pirimia ki te whakatikatika i nga mea i paahitia e tenei Hui. Pirimia: Ko te take i motini atu ai ahau he mea naku kia takoto pai ai tenei nga korero. H. Paea: E tautoko ana ahau. Toraiwhiti: E tautoko ana. Pika: Konga mea e pai ana rae ki mai Ae. Paahitia ana. He motini tenei na Penei Te Ua, he whakaatu mai konga moni o te kohi takiwa kua tae mai kei tona ringa e £68. Tiamana: Ma te kawanatanga e whakarite te tangata marama e tiaki nga moni a te kotahitanga. Reweti: £ inoi atu ana ahau, hei aha aua moni ? Ma te kawanatanga ma wai ranei ? Tiamana: Kaore ma te kawanatanga enei moni. PARAIRE MEI 26TH, 1893. Tiamana: E tu ake ana ahau ki te whakamarama i te ruri o te Whare mo runga i te kuorumu. Ka panuitia atu te motini, "Me whiri- whiri tetahi komiti hei whakaotioti i nga mahi o te Hui e toe ana. " Koia enei konga ingoa o te komiti: — 1 Takarangi 12 Tamahau 2 Henare Matua 13 M Te Atahikoia 8 Peni Te Ua 14 Wi Pere 4 Mohi Tawhai 15 Nikaore 5 H Te Awe Awe 16 Bone Rangiheua 6 B Aperahama -17 H Te Wake 7 A Te Kume 18 Wiremu Ihaia 8 N Patuawa 16 B P Kawatupu 9 H Paea 20 Wi Katene 10 W. Kaitaia 21 Papanui Tamahika 11 Paora Ropiha -22 Hapi Puketapu Pirimia: Aha koa kore e tino oti ia tatou nga mahi nei, he aha koa me mahi
![]() |
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. kia tino oti, Me whakaiti iho nga tangata o te whare i naianei, kia 15 ka mana ai te noho o te whare. I tera tau, kotahi tonu te tangata na ana i mahi nga mahi katoa. Nui rawa tona kaha. Kaore rawa aku kupu whakahe kia Mangakahia. Kia tae a R. Wharerau ki tona kainga ka tuku mai ai i nga pukapuka katoa o te kotahitanga kia whakatoputia. Ki taku mahara e taumaha rawa nga ruri o te Paremata Pakeha, no reira ka tangohia mai e ahau konga mea ngawari anake. Mehemea e whakaae ana tenei Whare kia whai-mana tenei kawana- tanga ki te whakahaere i aua ruri, pai noa atu, a mehemea e kite ana tetahi etahi ranei o nga ruri, mo tera tunga o te Paremata ka tirotiro ui. H. Ropiha: E tautoko ana ahau i tenei korero. E mea ana ahau kia tere ai te oti. Makaore E whakapai ano kinga kupu a te Pirimia. Me perehi aua ruri i naianei, a ka tuku ki ia wahi ki ia wahi. kia tu rawa ake te Paremata, kua marama nga mema. Kaitaia: E tautoko ana ahau mo nga ruri o te whare; engari mo nga pire, e mea ana ahau ma te komiti ano e tiro- tiro. A. Te Kume: E whakaae ana ahau ki nga kupu a te Pirimia. Pai noa atu ma te kawanatanga e mahi nga ture. Aha koa e taumaha ana, nga ture o te Paremata, e pai noa atu ana ahau. E he rawa ki au ma nga mema e hanga he ture. Mohi Tawhai: E tautoko ana ahau i tenei kupu. E hanga ana tatou i tenei ruri mo tatou ano e hara i te mea mo nga iwi nei. E tautoko ana ahau kia 15 mo te kuorumu. E whakaae ana ahau kia mahia nga. ruri mo nga whare e rua R. Huru: E tautoko ana ahau i nga kupu a Mohi Tawhai. Kawatupu: E tautoko ana ahau, a u turaki ana, kua hoki rawa te kuorumu o te whare i te koata o nga mema. H. T. Wake: Kanui taku wehi moku ano, kei tahuri mai te mea nei ko ahau. E hara ahau i te tangata mohio ki te hanga, ture. Waiho ahau kia hinga iho i runga i taku tunga mema nei. Mehemea ka whakaotia e te komiti whiriwhiri, ka mana katoa. E inoi ana ahau kia unuhia taku ingoa i roto i te komiti whiriwhiri. Mo te korero mo nga mema nei, kaore aku kupu. Kaore ahau e matau ana tera pea ahau e haere mai a tera tau, kaore ranei. Kaore ahau e hoki ka whakinokino i a tatou mahi. I runga i te pire kua paahitia nei, e kore rawa, ahau o kaha ki te mau haere i te kirihipi. Pirimia: Mo te kupu a te mema kua noho ihe nei; koia nei te take i whaka- nohoia ai to ingoa ki roto i te komiti whiriwhiri nei, kia kaha ai koe ki te whakahe i nga mahi a te kawanatanga. Me motini rawa i te tuatahi ka mana ai te unu i to ingoa ki waho. Mehemea ka haere mai tetahi tangata hei riiwhi mo tetahi o nga mema, kaore e whakaaetia kia tu ki roto i te whare. Ko te mema e hiahia ana kia unuhia tona ingoa ki waho i te rarangi ingoa u nga mema, me hoki ka mea kia pootitia mai ano he mema mo tona tunga. N. Hare: Mehemea mo tenei taima tenei. kuorumu ka pai ahau, engari mehemea mo tera tau kaore ahau e pai. Tena, mehemea ka kore e tae mai te mema ka pewhea ? Tiamana: Mehemea he mate ka oru tonu tona ingoa, engari mehemea he noho pokanoa ka ruihi tona nohoanga. Kaitaia: Me pewhea nga mema i he o ratou whakaaringa, a mehemea ranei e whai mana an aua tu mema ki te tu tonu mo nga tau e tu mai nei ? Timoti Whiua: E whai mana tonu ana i te mea kua whakamanatia o te komiti hei mema pumau. Mangakahia: Me waiho kia 30 hei kuorumu mo te mutunga o te Paremata. E tautoko ana ahau ma te kawana- tanga e hanga nga ture. Paahitia ana ma te kawanatanga e mahi katoa nga korero o te kotahitanga. Paahitia anu hoki e te whare kia mana te kuorumu 15 ki te mahi i nga mahi mama, kaore i nga mea taimaha. Pika: Kaore ahau e ahei te tuku atu i te pooti mo te kuorumu o te Whare Ariki. Pirimia: E hiahia ana ahau kia mauria te whakaotinga o nga mahi ki Wairarapa. Koia tenei ko te kawana- tanga: — Raniera Wharerau Timoti Whiua Paraone Tumuiarangi Whatahoro (Pirimia) I tukua ki te whare, a paahitia ana. Pirimia: Me whakatuturu ki te 12 onga ro o Aperira 1894 te ra mo te Paremata ki-Turanga. (Paahitia ana. ) PONEKE, HUNE 3, 1893. HAERENGA KIA KITE ITE MINITA MOTE TAHA MAORI. M. Keepa: Ete karimana tena i koe, te kanohi o te Paranihi kua whea atu nei ia tatou. Tenei haere mai u matou kia kue, ki te minita mo te taha Maori. E hara tenei i te korero o nga ritenga a o matou tupuna. E haere mai ana Ienei i runga i te korero a koutou a te Pakeha He mea titiro na matou ki te ahau o a koutou mahi whakahaere, menga mate e pa mai ana kia matou ki te Iwi Maori, ara te kooti whenua Maori, me etahi utu mate, No reira ka whaka takotoria tenei tikanga hou e te kotahitanga, koia tena nga pukapuka kua tae atu na kia koe, ko koe te minita e kiia, ana he mimiti Maori, kaua koe e tahuri anake ki te Iwi Pakeha, engari me tahuri tahi ki te whakaora i to iwi Maori e aue nei i roto i nga tau maha. He nui nga Minita kua hori ake nei e mahi ana i nga ture mo te iwi Maori, ku tu mai he kawanatanga me ana ture whakarereke. Na wai i iti a ka taimaha haere nga mate ki runga ki te iwi Maori nga ture a enei kawana- tanga maha a tae noa mai ki tenei wa. a kua tino ara te Haupatu hei tino muru i nga whenua o to Iwi Maori. Ana nga pitihana a te kotahitanga kei to aroaro e takoto ana. Mau tonu e hapai, ko rawa hoki i kiia ai he minita maori koe. Mau e titiro iho ki nga kupu o taua pitihana n te kotahitanga. E hara i nga ritenga kua hori ake nei nau anake nga ritenga 3 mahia ana i tenei wa. I tenei tau kua kaha te hapai a te Iwi Maori i te Tiriti o Waitangi. mete ture nui o te tau 1852 rarangi 71. te ture nui i huaina nei mo Nui Tireni ka mutu aku kupu kia koe e te minita. W. P. Kakakura: E koa ana ahau mo to whakaaetanga kia tae mai matou ki to aroaro whakapuaki kupu ai kia koe mo runga i nga tikanga a te Iwi Maori o nga motu e run nei o Aotearoa me te Waipounamu, kei te mohio ano koe ki to tatou taenga ki te Tiriti o Waitangi. I korerotia i reira te ritenga mo te waka kotahi i nga motu e rua nei. E hara i te mea e whakakotahi ana irunga i te tikanga Maori, i nga tikanga a o matou tupuna. I muri iho i tera, ka tu ki te Waipatu taua hui mo te whaka- hotahi. E hara i i te take iti te take i whakaaro nuitia ai e nga Iwi o nga motu e rua nei, kaore, he take Nui. Ko te Tiriti kua takahia nei nga kupu katoa a te kuini i ki nei ia Kinga tangata maori. ano to Ratou Rangatiratanga. Konga kupu hoki ote Tiriti he tohutohu kiu koutou kia tiakina paitia e koutou nga Iwi Maori o Nui Tireni, pera hoki me nga tangata o Ingarangi, ka kaha ahau ki te ki atu kaore rawa i te mana tenei kupu ate kuini i a koutou ara kia tiakina paitia nga Maori o Nui Tireni pera me o Ingarangi E whakatika ana ahau kinga kupu: a Meiha Keepa e ki nei na tenei mahi Kooti Whenua Maori i puta mai ai te raru kinga tangata Maori. Na tenei kooti Whenua Maori i kite ai matou kua takahia ano e koutou te Tiriti o Waitangi, ara tenei kupu '• Kinga tangata Maori ano to ratou Rangatiratanga, me te Rangatiratanga ki o ratou whenua. Tena kia ui atu ahau kia koe. " He aha riro ai i a koutou anake te mana whakahaere o matou whenua, i te mea no te iwi Maori ano tenei mom, he Iwi heke hou mai koutou ki tenei motu. Kei te penei ranei koutou e heke atu ra ki era atu motu. a riro ana i a koutou te whakahaere i ana Motu, Tera pea koe e ki mai. na te toa ki te patu i riro ai i a koe tenei motu, me te whakahaere tikanga mo o matou whenua. Kei whea to ton. i pewheatia e koe te toa o enei tangata e noho u Meiha Keepa me Kapene Henare Tomoana. K aha enei toa te kapeu ai e koe ki waho i to matou aue e aue nei matou ? I kaha ai tuku korero i naianei, na te mea he minita koe mo te taha maori. Kaua koe hei titiro ki to matou iti, ki te nui hoki o te iwi pakeha, a ka hapai koe i te iwi pakeha anake, engari i te mea he Minita Maori koe, me hapa i koe ia matou i te hanga iti ite hunga whakaaro kore, e kore hoki ahei te whakarite nga matauranga o nga Iwi e rua. Na konei ka tino kaha taku inoi atu kia koe kia me tou kawanatanga ki te hapai ite pukapuka menga whakaaro inenga take a nga Rangatira o ngu motu e rua o te kotahi- tanga o te Iwi Maori e takoto ana i to aroaro, ki te kore koe e whakaae mai me tou kawanatanga me korero tonu mai kia matou, ko taku tino hiahia kia rongo ahau i to whakakore i to whakaae ranei. Henare Tomoana: K whakamoemiti ana ahau mo to karanga tanga i a matou kia tou aroaro, koia ahau i koe ai. I korero ano matou kia koe i tera taua te whakaaro o nga Rangatira me te kotahi- tanga o ngu iwi u nga motu e rua, a i ki mai koe kia matou '' Mehemea koia nei te tino tikanga o ta koutou tino whakaaro" ka ki tuturu mai koe ko koe rawa hei tautoko i ta matou tikanga. 1 korero ano ahau kia te Paranihi. I whakaaetia mai o ia ta matou tikanga, i nohoanga o te Paremata ki te Waipatu i runga i te pootitanga a nga motu e rua i nga Rangatira me nga tangata Matau, a hui unu nga, Rangatira i whakamanaia e te Iwi ki te Waipatu i te tau 1893 a whakaotia una tenei take kua oti nei te whakatakoto atu te pitihana e au ki tou
![]() |
5 5 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. aroaro hei whakaatu, koia tenei Hui hei painga hei oranga mo te Iwi Maori, raenga toenga o ratou whenua. E mea utu ana hoki ahau kia koe i naianei, mau tonu e tautoko ta matou pitihana e takoto nei i tou aroaro, notemea ko koe te minita mo te taha Maori. Katimana: Kua mutu ranei nga Rangatira e hiahia ana ki te korero ? H. Tomoana: Ae. Karimana: E koa ana ahau mo koutou i tae mai ki tooku aroaro ki te whakaatu hoki i a koutou tikanga. Heoi ka ata whakamarama ahau kia koutou i i oku ake whakaaro. Kaore he tikanga i hoki ai koutou ki te Tiriti o Waitangi. Mehemea kaore te pakeha i noho nui ki runga i tenei motu e kore e tino kiia he nui ngu painga e puta mai kia koutou i o koutou whenua engari na te nohoanga nuitanga o te pakeha i nui ai te utu o koutou whenua, ki taku whakaaro ku te nuinga o te utu te painga kia koutou. Kaore he painga i puta mai i roto i te Tiriti o Waitangi kia koutou. E tutaki ana te Tiriti i nga whenua katoa ma te kawanatanga anake hoko, a no reira ka hokona ki te utu iti, no reira e kore e tika tenei ki a koutou ka whakaritea e koutou te Tiriti o Waitangi, engari etahi wahi. No reira kei te he tenei ki a koutou, i te tiakina paitia e te Iwi pakeha te Tiriti o Waitangi. Mo koutou e ki nei kaore koutou i te tiakina putia. Mehemea i tae mai te Wiwi ki tenei Motu, e kore e penei te korero menga whakariteritenga kia koutou, engari kua aia atu koutou, a kua patupatua noatia iho. Mo ta koutou whakahe mo te kooti whenua maori. Na koutou ano i whakaae kia haere ki te mahi i o koutou whenua. W. P. Kakakura: E te minita mo to kupu e ki nei koe na te nuinga o koutou ki tenei motu i nui ai te utu mo o matu whenua. Taku kupu kia koe, he mea ke rawa tena. Kihai matou i haere ki te hapai i te Tiriti o Wahanga i runga i te tikanga hokohoko whenua, engari e hoki ana matou ki te hapa, i nga kupa tohu tohu a te kuini e mau nei i roto i te Tiriti. Mo te kupu tuarua, kei te tika tonu ta matou kupu (nga Maori), kaore i te mama i a koutou nga kupu a te kuini i ki mai nei kia tiapina paitia matou nga tangata Maori o Nui Tireni, kia pera koki te tikanga me nga iwi o Ingarangi, kaore rawa tenei i te rite i a koutou, mo te kooti e ki nei koe na matou ano i whakaae ka tika, a he aha ra koutou te mahara ai na matou i whakaae ka waiho i runga i ta matou i whakaae ai, a he uha hoki koutou i pokanoa ai ki te hanga ture i muri i tena e ki mai nei koe, ina hoki ka tu he minitatanga ka hinga i tana ture, i tanu ture. Pena tunu nga minita katoa o nga kawana- tanga o te timatanga tae mai ki naianei he mahi ture kooti tonu te mahi. Koia matou ka whakaaro nui ai he tiaki pai ranei tenei na koutou i a matou me o matou whenua, he hanga noa iho ranei o kupu e korero mai nei koe kia matou. Karimana: Ko te tikanga o ta koutou pitihana, ko te Tiriti o Waitangi, kahore kau he tikanga o te Tiriti o Waitangi. Mo. ta koutou kupu e ki nei, kaore koutou e tiakina ana e te pakeha; Me ata whakaaro koutou, ia koutou ano te tiaki ia koutou tamariki, a mahia ana etahi mahi kino, a e kore ahau e ki katoa, he tangata kino, engari etahi he pai i waiho nei hei tiaki moni. Ki taku whakaaro ake, pai atu ahau ki aua, tangata tika. Kua whakaturia he kai tiaki mo koutou i runga i te whakaaro kia koutou. Mehemea i riro tenei motu i te Wiwi kua patupatua koutou nga Maori. M. Keepa: E whia nga motu i riro i te Wiwi i to kupu e korero nei koe. (Kaore tahi he utu a te Karimana ) W. P. Kakakura: Konga iwi Maori kua hoki ki te Tiriti o Waitangi me o matou whenua. Koia a Tawhiao i haere ai ki Ingarangi. WAEA MAI. I TANGOHIA I NGA NUPEPA PAKEHA. WAHINGITANA, 8 o HUNK. Kua wera ite ahi tetahi Taone i Amerika ko te ingoa o taua, Taone ko Whiako. He nui nga Tangata e haere noaiho ana kua kore he Kainga, e maharatia ana tera e nuku ake nga moni o nga whare, me nga Taonga i wera i te ahi ite ono rau mano pauna £600, 000. RANANA, 8 o HUNE. He nui nga Tangata kua haere atu ki Atareria me Niu Tireni, ite whakaitinga ote utu o nga Kamupene Tima. PARIHI, 8 o HUNE. E waru Tangata i mate i konei i te ra kotahi ite mate hou nei ara ite Korera (Cholera). RANANA, 10 o HUNE. I te taenga mai o tetahi Kaipuke Patu Wera, ka whakaatu ki nga komihana o konei, kua kite ratou i tetahi whenua. hou ite taha Whaka-te-Hauauru o Kotorani. RANANA, 10 o HUNK. E Whitu te kau Tangata i mate ki Meka ito Paraire nei ite mato hou, ara ite korera (cholera). WAHINGITANA, AMERIKA, 10 HUNK. E maharatia ana tera e whakaae te Kuini o Hawaii ki nga Ture i mahia e Amerika, hei whakahaere i nga motu o Hawaiki. KAIRO, IHIPA, HUNE 11. Ite Takiwa e mahi ana nga herehere i konei, e ono rau, ka puta to ratou riri ki o ratou kaitiaki, whawhai ana, puhipuhi- tia ana nga herehere e nga kaitiaki, e toru te kau ma iwa i mate, kotahi te kau ma tuhi i puta oma rawa atu kaore ano i kitea. RANANA, HUNE 7. E maharatia ana ka puta te Pire a te Iwi Airihi, i tenei nohoanga Paremata, ko taua Pire e rite ana kite tono a nga Maori ote kotahitanga kia riro ia ratou te mana whakahaere i o ratou Taonga, heoi ano te mea e rereke atu ana ita Te Maori, he unu rawa ta te Airihi i to ratou motu ara i Airana, ki waho ote Kingi- tanga huihui o Piritana (Britain). POIHAKENA, HUNE 11. E Toru tangata i uru ki te Peeke o konei, patua ana te kai whakahaere o taua Peeke, whanako tia ana nga moni e takoto ana kotahi mano pauna. PIRIHIPANE, ATARERIA, 11 HUNE. Kua ngaro tetahi wahi o Te Taone o Ipituiti i te Waipuke, he nui nga tangata kua mate kite wai. NIU PAREMATA, HUNE 9. Humenetanga ia Te Whiti kia haere mai kite Tari ote kai- whakawa Pekerapu, kaore ia i haeremai whakataua ana ia ete kaiwhakawa he Pekerapu. WAKATU, HUNE 8. Kua tuhi atu a C. H. Mira, mema ote whare Paremata mo Waimea, ki tona Roia kia tuhi atu ki te Pohi, nupepa o Poneke, kia unuhia te korero i Perehitia ki taua nupepa, mo tona hoko ite Taramue, kite kore e unu i taua korero ka hamenetia mo te kotahi mano pauna. AMERIKA, HUNE 15. Ia Takuta Waka e puhipuhi ana ite tahi motu Ngahere i Amerika, ka kite ia i te Peka peka, ka puhia e ia kihai i mate, heo tu ke kite kotiro Inia e tu ana i ko tata atu, katahi ano ka peke mai nga whanaunga Inia ote kotiro ra ka mau kia Takata Waaka ka tunu tunua ki runga ahi, te rongo nga o nga pakeha ka tonoa nga hoia kite whai i aua Inia, kaore ano i rongo mehemea kua mau kaore ano ranei. AMERIKA, HUNE 21. E wha taone o konei kaa pau i te ahi, he nui te moni kua ngaro, e mahara tia ana ka tae te moni mo nga mea katoa i wera kite kotahi miriona pauna. I Nu Iaka, Amerika, I tahuri tetahi rerewe, he tere note haere, kotahi maero rae te hawhe e haere ana ite mineti, no te piko ote rori ka tahuri, 10 nga tangata i mate, kotahi rau, e whatiwhati nga ringaringa me nga waewae. KAIRO, IHIPA, HUNE 21. Kua tae mai te whakaatu o Kairo, Ihipa, ki Niu Tireni nei e rua rau tangata e mate ana ite ra kotahi, i te mate hou nei ara ite korera. RUHIA, HUNE 22. Ite Ratapu nei i te Takiwa e Karakia ana te whare Karakia nui o reira ka karangatia e etahi tangata kua wera te whare, ka tahi nga tangata ka oma kia puta ki waho, i a ratou e pera ana, 136 i mate I te takahanga a etahi note puta nga ki waho ka kitea he tinihanga noaiho, kaore hoki te whare, e wera ana
![]() |
6 6 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. Ite ahi, heoi mato tikanga kore noa iho tenei rau tangata. AMERIKA, Nu IAKA, HUNE 23. I te takiwa e purei ana tetahi Takihi ka puta tetahi marangai nui, te whatitiri, te uira, nui atu, ko nga tangata i mate e waru (8). E 30 nga mea kaore i tino mate, i tenei whiu. INIA, HUNE 25. I tu tetahi whawhai i Rangakunu, tetahi o nga taone e tata ana ki te tai, ko te putake o taua whawhai mo te mau- ranga a tetahi Hahi Mehomitana i te kau hei patu whakahere ki te taha o te temepara o nga Inia. I mate i nga pirihimana e 20 tangata i te meatanga kia mutu te whawhai. Na te taenga rawa tanga mai o nga Hoia i mutu ai te whawhai. AKARANA, HUNE 23. I te hui i Akarana i tu i konei a te Penetana Tumuaki o te kooti whenua Maori o mua I mea ia me horoi katoa atu nga ture whenua Maori i naianei, a me timata hou atu ano te mahi, ka tu a te Wirihana ka ki e he ana nga komiti Maori. AKARANA, HUNE 21. Ko Kapene Anihana o te tima Waihora i hamenetia mo tona mauranga mai i Poihakena i nga tangata nuku atu i te maha monga tangata e rite ana mo tona tima, ko te ture mo tona tima, 133 tangata mo te haranu, e 84 mo te tiareti. I tona haerenga mai e 35 tangata i nuku atu, ko tona karo, no waho i te moana ka kitea e nuku atu ana nga tangata. Whainatia ana ia ki te moni £10, me nga moni mo te keehi. Nu PAREMATA, HUNE 21. Kua whakaritea he ota hopu i a Te Whiti i raro i te mana o te rarangi 99 o te ture Pekerapu. No te 1891, ka whakataua kua pekerapu a Te Whiti, a kaore ia i te whakaae, ko te kupu a te Tiati kei raro a te Whiti i nga ture pakeha, a me whakaae mai ia ki tona Hara. Ka tukua he warati kia mauria mai a te Whiti ki te Whakawa a te 16 onga ra o Akuhata e haere ake nei. PONEKE, HUNE 22. I tu tetahi hui a nga tangata kore mahi me te pirimia. Ko taua hui he tono na taua iwi kia kaha te pirimia ki te whakahau kia mahia nga ara Reriwe o tenei motu, kia whiwhi mahi ai ratou, kaore te pirimia i whakaae kia riro mana e hoatu he mahi ma ratou, engari ka awhina te kawanatanga mehemea ki te tukua mai o ratou ingoa, I ui ano te pirimia ki to ratou roa i konei, ka kiia mai kaore ano tetahi kotahi nei o ratou kia nuku atu i te toru marama, a ku etahi ka toru wiki ano. RANANA, HUNK 15. Kanui nga tangata kua mate i te kuha o te ra. ATENE, HUNE 17. E rua tekau nga apiha me nga hoia i mate i te pakutanga u nga paura i roto i te paraki, konga moni monga mea i kino i te pakutanga e tae ki te kotahi rau mano pauna. RUHIA. PITAPARA, HUNE 18. Kua hopungia nga Maki [Monks] i Mohoko, mo etahi taonga i kitea i roto i o ratou ruma e takoto ana. ko tetahi take i hopukina ai mo ta ratou mauranga mai i etahi o nga taonga o roto o nga whare karakia, tetahi mo to ratou nohoanga tahitanga ko nga wahine, ano he tane he wahine. AMERIKA. WAHINGIANA, HUNE 16. Tera e rere tetahi o nga Maunao o Amerika ki Hamoa. Kua whakaae te Kuini o Hawai ki te tono a nga Apiha o Amerika kia heke ia ki raro o te torona, me te moni Penihana ma ana a te kawanatanga o Amerika. Kua wha rau nga tangata kua mate i Mitikena. Ko te mate he piwa, ko te putake he kino no te wai inumanga, E 60 e mate ana i te wiki kotahi. (Kia mohio tatou kaua hei inu i nga wai kino. ) KIA KAHA- TE MAHI KAI. RANANA, HUNE. I te puaretanga o te Whare Ariki ka tu a Winiterahi (Lord Winhelsea) ka mea kia purangatia kia nui he kai, kia ono marama te kaha, he mahara no ona tera e tu he whawhai. Ko Pureiwhea (Lord Playfair) kaore i whakaae. I ki ia kanui te kai monga marama e whitu, He moumou moni noa iho mehemea ka tahuri ki te hoko kai. I tonoa e Karana puraku (LordCranbrok) kia unuhia tawa whaka tae tia ana motini. POIHAKENA, HUNE 15 Katahi ano te Waipuka nui i tae mai ki konei o mua iho kanui nga whare, nga tanga ta kua riro i te wai. RANANA, HUNE 26 Tenei kua kitea i nga taone o waho atu o Ranana etahi wahine tokotoru i kohu- rutia. I penei te kohuru tanga i te mahi a Tiaki te Ripa. IHIPA. KAIRO, HUNE, 26. £ niu atu te kaha o te mate korere ki konei, e kore e taea te whakamutu. No te Ratapu nei e 451 tangata i mate. WHAIKORERO A TE TETANE PIRIMIA I NEPIA. He nui nga korero i korerotia e ia i reira, engari te nuinga o ona korero e pa ana ki te Iwi kotahi ara Pakeha, heoi ano tana Putake i korero ui mote tahu maori ka tuhia iho nei, ko te putake i mahia mai ai e ia tana korero, he whakaatu nana he manu he mano nga eka whenua e takoto noaiho ana, ki nga maori kaore e mahia ana, na reira aia i mahara ai me hoko e te Karauma nga whenua ara etahi o nga whenua o te Iwi Maori, ka whakanoho noho pakeha ki runga hei mahi, whakapai hoki i te whenua. I aia e korero ana ka whakaa- turia e ia, te ahua mapi o nga whenua mauri kaore ano i mahia, ka tohu tohu ia nga whenua maori e takoto noaiho anu ara kaore e mahia ana ite taha whaka- teraki o Akarana, me tona kupu kii. kahore te kawanatanga e tino hiahia ki enei whenua, Engari ia nga whenua e takoto ana ite Takiwa o Haki Pei me Turanga. E kii ana ia e tino hiahia ana te kawanatanga ki ana whenua, heoi te kupu a te kawanatanga me pewhea ra e. taea ai, heoi ka whakaturia e au kia koutou nga whika mo nga whenua kua tohutohu tia atu nei e ahau. Ina hoki i te Tau i haere ai a te Paraihe tetahi o nga minita maori o mua, ki Ingarangi, ko te tau, 1885, ko te whenua i nga maori i tera Takiwa kotahi te kau miriona Eka whenua Papatupu, ko nga whenua i nga maori ano, Engari kua mahia ite kooti Whenua Maori e rua miriona eka, ara te kau ma rua miriona eka katoa, i tenei ra e tae ana pea kite rua miriona eka, o ua whenua kei te riihi ki te pakeha, e ono miriona kei nga maori he hawhe miriona kei te kapi ki nga noho- anga maori, Na kei whea te toenga, kati ko te toenga o aua whenua ko nga tihi o nga maunga, ko nga awa wai, me ngu roto, Engari kia pai tatou kite Iwi Maori, i tenei ahua kua whakaturia nei, me hoko e te kawanatanga te toenga o te whenua nei ka whakanoho Pakeha ki runga hei painga mote koroni, Tera koutou e kii me pewhea, ka whaka- marama atu ahau, aha koa pewhea, pewhea te mate e pa ana, ki te kiko tangata kitea tonu tia e te Takuta he rongoa, he pera tonu hoki te ahua mo nga whenua maori. Engari kaua e tinihanga tia te Iwi. Maori, notemea he tino Iwi pai ratou a me pai hoki tatou kia ratou, I ra hoki i te Takiwa o nga Roia, me te Ture i noho nga maori i roto ite raruraru na etahi atu i kai to ratou oranga, heoi me Tiaki e tatou nga maori i naianei I konei ka whiti tona korero ki to ratou taha ano, ara kite Iwi Pakeha. MATENGA O TETAHI WAHINE I TE TEREINA. I te hokinga mai o te tereina i Akarana i a Hune 16, o nga ra ka tae ki Turiri [Drury], i te po. Kaore ano kia ata tu te tereina ka peke taua wahine ki raro, a hinga tonu iho ki waenganui o nga wira o te Kareti i runga ia, a haere ana nga wira i runga ake i nga turi. Ko te ingoa o taua wahine ko Ahipi. I runga i taua tereina ano tetahi takuta ko Tahiri te ingoa. Whakamutu nou ia kia ora taua wahine, kaore hoki i ora. K rua haora i muri mai o tona takanga ka hemo. Ko taua wahine i haere kia kite i te marenatanga o tona tamaiti. Ko te tane i te teihana tonu e tu ana i te takanga o tona wahine, engari kaore i mohio tera taua wahine e rere iho i te- mea e haere ana ano te tereina, 1 tona kitenga mai kua taka, kaore i kaha ki te haere mai, I kopenu, katoa nga waewae e rua. ko ona tau e (50. TAKA I RUNGA HOIHO. Ko tetahi pakeha i taka i runga hoihoi Poneke, whati tonu atu te konui o iti waewae. 1 runga i te whatinga o te konui ka kati te waha, a kore tonu atu i tuhera, a mate tonu atu taua tangata Ko ona tau e 22. MATE MITARA. I tangohia mai i te Kahiti, o te 22 a Hune nei. Ko te tahi mute he Mitara kua pa inaia nei ki te pakeha me te Maori ko te ahua o tana mate i te Paanga mai he whakangoikore, he whakataimaha i te tinana, he mare he whango note reo, he whaka he Manawa, he Matihe he whakangaoko i te kiri, he whakapupuhi, he Hekenoaiho note wai inga Kanohi mete waha, mete Ruaki hoki I te wha o nga ra ka puta mai nga Pukupuku Whero i te Kanohi, muri iho ki nga
![]() |
7 7 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. wahi o te Tinana, I te rima tae noa ki te ono o nga ra, ka tu ahua Pouri, nga Pukapuka tanga o te Kiri. Whaka tupato, kote tangata e pangia ana e tenei mate kaua e kai inga kai e whakahua tia nei. he Miiti kaua e inu i te wai matao, kaua e haere i roto i te hau matao, kaua e puta hohoro kite matao i waho, kite maku ranei kaua hoki e tukuna ki roto i te wai matao, kite rite enei whakatupato, kua korero tia akenei kaore he tikanga e mataku ria ai taua mate. K hoa ma E tika rawa ana. e nei whakatupato mai kia tatou, mo runga i te mate, K rite tonu ana tenei kite Rongoa, mehemea hoki ki te kore e tiakina paitia te turoro, hei aha te Turoro, ka pai te mahi ate Rongoa i roto i te mate. WHAREKAURI He korero tuku ki nga pepa pakeha e Henere Whapu, a. he mea tango mai na Huia Tangata Ko ahi i roto ite Herara. K Kii ana a Whapu. No Hanuere ite tau 1892, ka rere atu ia i Riritana, Waipounamu, i runga ite Timu, na i aia i runga ite moana, ka mahara ia, he pewhea ra tenei whenua u Wharekauri, tena pea he whenua kino. Engari ia ratou e whaka u atu ana ki uta ka titiro ia he tino whenua pai. kote motu Nga- here kua topea, ko etahi wahi kihai i topea i waiho hei whakamarumaru hipi, K kii ana ia ko taua whenua he mea kite na Porotene, i penei e haere ana a Porotene, me Tiatamu i runga i tetahi kaipuke puhia ana ete hau te unga utu ko Wharekauri ara kite pakeha ko Tiatamu Airena, kote take i kiia ai ko Tiatamu Airena, notemea na Tiatamu i kite ite 29 o nga ra o Nohema, 1791, Engari kaore raua i roa ki reira, ite ahua raruraru ki nga Maori, he oi hoki ana. WERANGA O TETAHI KAIPUKE ITE AHI. I TANGOHIA MAI ITE PEPA O AKARANA. Ite 7 o nga ra o Aperira ka patua mai he waea i Amerika, te tahi Kaipuke tona ingoa ko Kingi Hemi, i rere atu i Nu Tautu Wera ki Amerika, me tona uta nga he waro, E kii ana te Kapene o tetahi Tima i a ratou e rere ana ite moana ite ata ote 5 o nga ra o Aperira, ka kite aia ite poti e tere haere ana, ka tahi ia ka karanga ki etahi o nga tangata kia tukua tetahi onga poti, ka haere ka titiro mehemea he tangata ano kei runga, te taenga atu o te poti ra ka kitea e wha tangata e takoto ana i roto ote Puti, metemea nei kua mate ka tangohia mai, ka haria ki runga kite Tima, te tiro- hanga, e ta ana ano nga manawa, E toru pea ra e takoto ana, ka ahua pai tetahi o ratou, ara kua kaha kite korero, ku taua tangata, tonu te Kapene ote kaipuke i wera nei ite ahi ku tonoa ia kia korero, ka hui katua nga tangata, kite whaka- rongo, ka timata ' hoki te korero ate tangata nei, penei ana korero, Ite 19 o nga ra o Maehe ia matou e rere ana, kua puta mui he koa ki au ara kia matou e pera ana e ngahau ana, ka karangu tetahi o nga Heramana, kua wera te kaipuke kua puta hoki te au-ahi, katahi ka tu te whawhai, a nga tangata, kite ahi, he tinei ta nga tangata ite ahi kite wai, mahi, noa a pau noa nga ra te kau matahi me nga po hoki e tinei ana ite ahi, kore rawa e taea, i tenei Takiwa kua tata tonu te ahi. kite wahi e takato ana nga paaka paura, ka tahi au ka karanga ki aku tangata, kia hoatu he kui ki roto i nga poti e rua, ka eke te 16 tangata ki runga i tetahi o nga poti, ko au me taku tamaiti me nga Heramana te kau ma toru ki runga i tetahi, ka haere kihai rawa i tawhiti atu ka paku nga paura, I reira tonu ka totohu te Kaipuke ka ngaro ka haere tonu matou i runga i o matou poti ka po. me te rere tonu, ka tata ki te awatea ka timata te pupuhi u te Hau, Ua mamma hoki, tirotiro noaiho ahau, ki tetahi o matou poti kua kore e kitea kua haere ke, kua kaha mai hoki te pupuhi ate Hau, kaore i roa, ka pa te ngaru ki tetahi taha ote poti tahuri tonu: atu, e wha Heramana i mate atu ki te wai. ko etahi ano o matou i roau tonu kite poti, ko tahi po o matou e mau pera ana me haere kite Awatea ka mutu te hau, kua pai hoki te moana, ka tahuri matou kite huri i to matou poti, ka taea ka eke ano matou ki runga, Eke rawa ake kua ngaro a matou kai, ite tuatoru •> nga ra ka mate kotahi te tangata ite tuawha ka mate e rua, ite tuarima ka mate e toru, me taku tamaiti, (i konei ka timata te tangata nei ki te tangi) ka mutu ka timata ano ki te korero, mo tuna tamaiti, ka kii ia ko taku tamaiti i mate tonu ki roto i oku ringa, he nui tona kahu tae noa kite ra i mate ai ia, me tona karanga tonu. Papa e ka mate tatau, hei konei, me aku kupu ano ki aia, kia mana- wanui e tuku tamaiti, ma tera ka ora koe kia manawanui kia penei me to papa, ka mea mai taku tamaiti, e kore e taea, he rawa ahau, muri tonu iho ka hemo, kore rawa e wareware i au aua ra, mehe- mea nei etahi o matou he porangi, kote mahi he tangi, wai mo ratou, ngenge noaiho e tahi o matau ite puritanga m ratou ki raro, ka mate tena o matou, ka panga atu kite moana, kore rawa matou i kaha kite moe i te mataku, kei tapahia o matou korokoro i a matou e moe ana e nga mea kua ahua porangi o matou rere haere tonu matou ka tata ki tetahi motu, ka tohe etahi o matou kia whakau- tia to matou poti kaore au i whakaa, ite nui ote ngaru kotahi o matou, i kau ki utu, ki taku mohio hei reira tunu atu, kua timata hoki te pupuhi ote hau, ka pu -ia ano matou kite taha whakate moana a kite a nei matou. WHAKAMATAURANGA KI TE KOHURU I A Karahitana (Gladstone), Ko tetahi tangata ko Taunihena W. Townsend, te ingoa whakawatia i Ranana i a Mei 11 onga ra kua pahare ake nei. Ko te take i whakawatia ai ia mo tona puhanga i a karahitana ki te pitara ('ara ko te hopu tenei a nga tangata) ko tetahi o nga take i hopungia ai ia mo tona reta i tuku ai ki a te karahitana, o ko taua reta no te 25 o Aperira nei. Koia tenei ko tona reta: — Me whakarere atu e koe tena pire kino (Home Rule Bill). Me whakapuaki e koe i roto i te whare a nei i te po. Nui atu taku riri kia koe i nanahi nei i taku kitenga atu i a koe e koa koa ana. I te whanga tonu ahau kia koe o te ata mai a tae mai ki naianei. I te Hatarei ka mahue utu i au tuku wahine me aku tamariki. Mehemea koe ki te kore e hapai i taua pire, kua mate noa iho tena pire. I haere ahau ki Piritane i nanahi kia kite i a koe. Mehemea kaore i rereke aku mahara i taua takiwa penei kua mate tahi taua. Tera e ono pakutanga o taku pu i mua o te taengamai o nga pirihimana, a kore rawa koe e rere. E tino mohio ana ahau ki to matou ranga. Engari mehemea koe ki te tohe, ko tena pire ka tu hei Ture nui. Engari kotahi tonu te mea e kore ai e tu hei ture, ara ko tenei, rae mate tahi taua. Ma tenei ka ora ai te mano tangata o te taha whaka runga o Airana. He mea tino tika ra tenei ne ? Ka titiro tonu ahau ki roto i te Nupepa apopo mo aku korero. I ki hoki taua tangata na ana sum korero, a ina ano etahi kei roto i tona pukapuka (dairy) koia enei ko etahi: —I Tauni tiriti ahau e titiro ana a pau katoa te ra nei. He nui noa atu enei waha o rima o ki nei mo maua tahi. Aperira 25. I kite ahau i a Karahitana e haere mai ana i tona whare. I runga i taku kite- nga atu i a ia kanui tona koakoa ohorere ana ahau, a oma tonu atu ahau ki roto i te kaari tangi ai. E rua haora ahau e tangi ana ka mutu. I ki hoki taua tangata e kore ia o korero i ona kupu karo mona. K o te ki a nga takuta he porangi tona mate, engari ko ta nga pirihi- mana he hoa ona hei muri e whakahaahau ana mai i a ia. Kinga hoa tuhi mai he moni kua tukua mai hei utu mote Nupepa i te tau—• £ s d Hawira Tamihana.... 100 Karaitiana Whakato.... 100 Karaitiana Amaru... 100 Rev. Hamiora Wiremu.. 100 Kauru Hohepa.... 100 Wi Katene.... 100 TARIANA WHAKAEKEEKE MOMO PUREI RENATA. E rima ona tau he tino Momo tenei Hoiho, ka whakaekeeke ki Ngapuke mote tau 1893, kote utu mole uha £6 6s. I wini a ia inga Purei o Nui Tireni nei, I muri haria ana ki Poihakena, Heoi i runga i te whakaaro o te korana o Mangatarata whaka hokia ana ma i hei whaka eke uha ki Nui Tireni nei kawea mai kawea mai a koutou uha momo, ki te toa taua nei kia Renata. NA WIREMU POROTENE.
![]() |
8 8 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI. PANUITANGA Kinga Iwi katoa ote iwi Maori. E noho maira 1 Aoteaaroa mete Waipounamu. Kua oti ite Komiti o Huia Tangata Kotahi Nupepa te whaka tuturu nga take e mau i raro ihonei. 1. Ko tenei Nupepa, be Nupepa Maori i raro ite kotahitanga o te Tiriti o Waitangi. E tu ke ana tenei Nupepa inga mana Kawanata- nga Pakeha, me era atu tangata e hua ina nei he Pakeha. 2. E taia ana nga korero o nga hui ina tukua mai. Menga rongo korero, menga whanautanga tamariki marenatanga, menga tangata mate, mera atu korero e tika ana. 3. E kore e taia e tenei, Perehi, nga korero whaka kino ingoa. Mote tahi tangata. He mea tino kino hoki tena kinga Perehi katoa ite ao. 4. Me whakaaro nga iwi onga motu nei kite oranga mo tenei Nupepa. Ara kia rite te whakaro kite nga ki oranga kia whai kaha ai nga kaimahi o tenei Nuipepa. 5. Ko tenei Nupepa e timata atu ana inaianei. No reira ka whakarohia ki tenei. E rua putanga ite marama kite tangata e tonoana, kia tukua atu te Nupepa kia ia. 6. Ko te utu mo tenei Nupepa, ite tau, Kotahi Pauna. Ka tukua tonutia kite tangata e tuku mai ana ite Pauna mote Nupepa ite tau. Ko tenei moni he moni iti rawa ara te pauna kotahi inga moni e ruke-a noa tia ana e te tangata ite tau kotahi. 7. Kia kaha nga Rangatira nga hapu ia wahi ia wahi o Aotearoa mete Waipounamu ki te awhina ito tatou Nupepa. Hei Reo hei taringa mo tatou hei whakaatu hoki kia tatou inga mahi o to tatou kotahitanga. 8. Kia marama te tuhi mai ate tangata i tona ingoa mete ingoa ote kainga mete Poutapeta hei tukunga atu ite Nupepa. 9. Me tiaki te tangata i tana Nupepa. Kaua e rukea noatia ko to tatou kuare hoki tenei ki a tatou Nupepa ka mutu te korero ka riro atu ite tahi tangata ngaro atu. PANUI HOIHO. Kei Aku Patiki e noho ana tetahi hoiho, he whero, kaore he Parani, kite kore he tangata e kereme i taua hoiho, ka hokona e au ite HO •onga ra o tenei marama. TANGURU TUHUA, Takapau. Haria mai, Haria mai, nga witi kia hurihia e te Mira, Huri Paraoa Hehitingi, i te mea ka tutaki te miri ite wa ote Makariri, ara ite Hotoke. WIREMU ME KITARA. PANUITANGA. Whare Rongoa i muri ake o te Teihana o te Reriwe. Ko Paana, he Takuta, kua whakapuare i tetahi whare Rongoa ki Hehitingi nei. Ko ona tau a mahi ana ki Turangi 14. Niu atu tona whakapaitia i reira. Hei tohu mo tona pai, kei a ia nga kupu whakapai a nga tangata mona. Ka kore koe e ora i etahi atu tangata, kaua hei pouri, me haere mai ki te tarai i a Paama, a tera koe e ora. Te piwa te ngau puku, niho tunga, me era atu mate ka ora i ana rongoa. Kaore HE rongoa penai i a etahi atu takuta. Nga mate wahine katoa e ora ana ia ia. Ko nga mea e pangia ana e te mate me haere kia ia a ka ora ratou. HAMUERA HEMI. E hou ma kua hokona e au te mahi. Hu meka a Kaata i te taha o te Tari Nupepa Maori. Heremai Haeremai ina- ianei ki to koutou noa kia Hamuera Hem. Tango Hui panui hto moki koutou. PANUI. Monga kahu me era me atu iti te utu haere ki te whare O'RAIRE. i te taha o te Tari Nupepa Maori, Hehiting. PANUI. HEHITINGI TOA. Te whare ite ake te utu mo nga mea katoa. W. C. MATIHANA. PANUI. W. HAIMONA., tangata ote hare mahi koti, Wakena, Hehitingi, kei au e takoto ana te tini, paki me era mea e pirangitia ana e to tangata, mehemea ka pakaru o koutou paki, haeremai homai kia mahia, ina ano hoki nga Wakena Wuru, kei to koutou hoa kei a W. HAIMONA, HEHITINGI. KI NGA TANGATA O HERETAUNGA. HE KANUITANGA TENEI KIA. Moho ai koutou kua whakatuherata e au takuwhare Puta e tata ana kite whare Tiata Hehitingi. Me haere ma koutou kia au kite tangata nona te whare iti ake te utu i Haki Pei. NA HONE TATARANA. PANUI. REREWE WHARE KAI. HEHITINGI. Kai, i nga haora katoa, He Hapa, Tiu He Ika, Tikaokao, kei konei, katoa nga kai, e pirangitia ana, Haere mai ki 3 koutou, hoa kia. HONE TEERA., Rangatira o tenei whare. AE AE AE KEI KONEI NGA Huka iti te utu ( Kei a Ti iti te utu PITI ME ONA Hopi iti te utu hoa Toa Kanara iti te utu moni takoto i to taha <> Tiamu iti te utu • te Raihi iti te utu WHARE O Karani iti te utu PARAIHA Paramu iti te utu e hoko nei i a ratou mea Tini Riihi iti utu. katoa mo te moni iti Haere mai kia tere ka kite koutou i te iti o te utu o nga meae hokona ana i konei. PANUI KI NGA MAORI. HAERAMAI, HAEREMAI, Katoa koutou tangoha. He Tera he Pararie mo koutou me a koutou Tamariki, Wahine. Hanihi mo okoutou Paki ia TEOTI RANA. HEITINGI, Whare ite te utu i Haki Pei rawahi mai i te HOTERA O KARATANA. PANUI KII NGA MAORL AREKA TUARI. E hoa ma kei au te Whare iti te utu haere mahi homai ta koutou. Ota kia mahia e kahu pa moi koutou, kei au nga mea katoa e piritianga ane e te tangata, ko toku whare kei rawahi mai o te. HOTERA O KARATANA, HEHITINGI. PANUI. TE AIRA HIKO MOTE MATE RUMATIKI. Ara ko te Rogoa e mutu waweai te mamae onga mate katoa. He rangoa tenei e emutu wawe, hohore ai nga mamae o To Rumatiki mate pera ano te ahua Mate Hukiki ara Matare-kereke, Tuituki. Takoki. To ataunga ranei a te katipo a to aha atu ranei. Ara mo nga mamae ka pa ki te tuara ki whea ranei o te tangata. He whakamohiotanga tenei mo te whaka-maeinga o tenei Rongoa. Ukuia tenei aira me te miri kauaranei e miria ka te ahua o to tangata mate te tangata mate te tikanga Whare Tumaki Na Peteriki me Co Tikahou Amerika Kai a ratou anake kei Poneki 2s 6d mo te patara Hei pani anake mo waho o te tinana Ko to ratou Eihana ko W. J. TAEAMANA, HEHITINGI PANUI. KOREROTIA TENEI. ————-——— Mehemea ka. kino te haere u te wati mauria mai kia A. MAKAKINITERA e mahi nei i te whare i te taha o te Tari o te Huia, Nupepa Maori i rawahi mai o te rerewe teihana ka turn nei tu kau tou e mahi ana i tenei mahi Wati Meke, mahi Riingi Poroti me era atu mahi ko nga mea e mahia ana e kore o kore ti* pai, he iti noa hoki te utu, kei a A. MaKakinitera nga Wati, karaka pounamu pai me era tini mea atu. Mohiti kanohi, puru aha atu ko nga karaihe tonu e pai ana mo nga konohi hi- iti rawa te utu o nga mea katoa haere mai Haeremai tirohia koutou te whare o A. MAKAINITERA.. . I te taha o te Tari o TE HUIA, NUPEPA MAORl, REREWE TIRITI. PANUI. NO WHITAKA. Me ona hoa to toa pai ki to tango pukapuka Nupepa tuhituhi. Pene koriana mo era me atu. HEHITINGI, HAKU PEI NUI TITENI. He mau Perehi e TEOTI me IANGA a he mea panui e IHAIA HUTANA me TIMOTI WHIUA, i raro i te Komiti o te kotahitanga. HATAREI, 8 o HURAE, 1893,