![]() |
Te Wananga 1874-1878: Volume 5, Number 48. 30 November 1878 |
![]() |
1 597 |
▲back to top |
TE WANANGA HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU. \_\_\_\_\_ "TIHE MAURI-ORA." NAMA 48\_\_\_\_\_\_\_\_\_NEPIA, HATAREI, NOEMA 30, 1878. PUKAPUKA 5. PANUITANGA. PANUITANGA. KIA KITE! KIA KITE! I A RENETI MA, KUA HOKI MAI A RENETI KI NEPIA NEI, A he tini noa atu aana Koti, Tarautete, Wekete, Potae, Kiapa Kaone, Paraikete, Raka, Me nga tini mea katoa e paingia e te Maori. HAERE MAI KIA KITE I te whare Hoko a RENETI MA, Kei tawahi ake o te Kooti Whakawa Tawhito i Nepia, I TE HEKIPIA RORI. 62 NEI TAKU PANUI KI NOA IWI MAORI KATOA. NGA ra oku e korero ai ki nga Maori i taku Tari i Nepia, ko Te Mane, ko Te Weneti, ko Te Paraire, o nga wiki katoa. NA TE RIIHI, 91 Roia, Nepia. Panuitanga ki nga iwi katoa! katoa! Katoa! o Aotearoa, o Wairarapa, Tara- naki, Ahuriri, Taupo, me Turanga katoa. HE mea atu tenei kia rongo koutou, kaua te mea kotahi e koutou e tuhituhi i a koutou ingoa, ki te pukapuka hoko whenua ranei, ki te Rihi whenua ranei, ki te mokete whenua ranei, ki etahi tikanga ranei e pa ana ki te whenua. Maatua haere mai koutou ki au, a kia mohio koutou, hei muri te matau e puta ai mo auu mahi. Naku na, TE RIIHI, 58 Roia i Nepia. HE PANUITANGA KI TE IWI MAORI. KO te utu mo te WANANGA i te tau, kotahi pauna e rua hereni me te hikipene. NOTICE. SUBSCRIPTIONS to the WANANGA newspaper per year, Ł1 2s 6d, by post. Panuitanga ki nga, iwi Maori katoa. HE mea atu tenei naku na TE A. W. PAROMAPIRA, kia mahia e ahau e Te Roia i Kihipene nga mahi ma te Maori. Maku e ata mahi pai, te mahi aua tukua mai ki au,
![]() |
2 598 |
▲back to top |
TE WANANGA. PANUI KI TE AO KATOA. HE mea atu tenei ki nga iwi, ki nga tangata katoa ano hoki o te ao katoa, he tino korero tito, teka rawa, rawa atu nga kupu o te reta a "Te Arawa katoa" i taia nei ki TE WANANGA Pukapuka 5, Nama 27, Rarangi 342, e korero nei mo Te Mea ratou ko ona whanaunga. Nuku atu i te toru-tekau tau o matou i mohio ai, i kite ai i a Te Mea ratou katoa ko ona whanaunga, a i aua tau e toru-tekau, kahore kau he mahi ranei, he tikanga ranei, he kupu ranei o ratou katoa i he ranei, i kino ranei i aua tau tini, a tae noa mai ki enei ra. Ko aua kupu o taua reta a "Te Arawa katoa," he tino teka, he tino kupu take kore rawa rawa atu, no te mea e mohio ana matou he uri tangata ratou a Te Mea ma i noho a i mahi rangatira tonu i nga tau katoa, i nga ra katoa o ratou e noho nei i enei motu. A kahore kau he mahi ranei, he tikanga ranei, he kino ranei, i kiia mo ratou e tetahi tangata o te ao katoa. He nui rawa atu to matou whakahe kia matou ano, me te pouri mo aua kupu teka, teka rawa atu a "Te Arawa," i taia pohehetia nei ki TE WANANGA. ETITA TE WANANGA. Oketopa 8, 1878.\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Kia koe e te tangata tango i Te " Wananga" nei. EHOA he tino kupu tenei ki a koe, tukua mai tau utu mo te wa i tae atu ai te nupepa nei kia koe, mau e mohio nga moni au mo Te WANANGA kahore ano i utua e koe, ko ena moni me tuku mai e koe i te moni Potawhe i enei wiki i mua o te huri tau. NA TE KOMITI O TE "WANANGA." Nowema, 1878. HE PANUITANGA. HE mea atu tenei naku, he tohunga ahau ki te rongoa i nga mate o te kakii, a o te taringa, me te kanohi o te tangata. E haere atu ana ahau ki Nepia a te 25 o No- wema, 1878, a hei te Hotera Karaitiriana ahau noho ai. Kotahi wiki oku e noho ai i Nepia. Ko nga haora oku e kitekite ai i te turoro, hei te 10 o te ata, tae noa ki te 1 o te tina. Naku. 115 \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_NA B. WEHIPEKA, M.D. Te Wananga. Kotahi Putanga i te Wiki. HATAREI, NOEMA 30, 1878. E MEA ana matou, ahakoa te kupukupu whakahe mai a nga Pakeha e whakapai ana kia Tatana, aha- koa aua kupu a ratou, e mau tonu ana te mana o te iwi Maori ki te pooti i ta ratou tangata e pai ana hei mema ki te Paremata. Ahakoa kihai te Pira Pooti mo te iwi i kiia i te Paremata nei, ahakoa kihai taua Pira i kiia hei tino Ture, ahakoa e mana tonu ana te mana pooti u nga iwi Maori. A i wha- kaae ano a Tatana ki taua kupu nei, i mea hoki aia i te po i korero ai aia ki nga Pakeha o Nepia, e pono ana e mau tonu ana te mana pooti a te Maori i te tangata e pai ai ratou hei mema ki te Pare- mata, a i mea a Tatana, i mau tonu ai tana mana pooti ki te Maori, he nui ke ake no te aroha o Ka- wana Kerei ki te Maori, ki tana aroha ki te Pakeha. E kii atu ana matou kia Tatana, ehara te nui o te tino tangata i te nui taka, ki te mea koia anake e nui ana, a e noho mate ana te iwi. A e mohio ana te Maori, ko te tino mea nui e mau ai te whakaaro o Kawana Kerei ko te pono, ko te tika, a ko taua pono ko taua tika i nui ke ake te mahara o Kawana Kerei ki era, i tana aroha ki nga iwi Maori ranei, ki nga iwi Pakeha ranei, no te mea, ma taua pono, ma taua tika ka ora tuturu ai nga iwi e rua i a Kawana Kerei. E ki ana matou, e mau tonu ana te mana o te Ture Pooti, a kahore kau he kupu a Kawana Kerei ma kia kore te mana o taua Ture, a e mana te pooti a te tini o te Maori e whiwhi ana ki te whe- nua, a nga ra e pooti ai te iwi a enei marama e haere ake nei, a he mea tika me pooti te iwi katoa. He mea hoki kei mau tonu te mahi whakahawea a etahi Pakeha, a kei kore he mana ma te Maori, a kei kiia te Maori he kore rawa atu, a heoi ano te kai tautoko mo te Maori ko te Ture, a me mahi te Maori kia tae ai ona tangata i pai ai hei mahi i ana Ture. A e mana ai taua mahi me pooti te Maori i ana tangata e mohiotia ana e ia, ka mahi tika aua tangata ki nga iwi Maori e tupu nui ai, e ora ai, e noho pai ai nga iwi. He kupu atu tenei ki nga rangatira oia hapu o ia hapu, ma koutou e titiro nga mea nei, a ma koutou e ata mahi marire nga ingoa o nga tangata katoa o a koutou hapu, kia tae rawa atu ki te marama i Maehe e haere ake nei, ka tuhi tuhi ai nga ingoa o a koutou tangata ki te pukapuka o te Pooti. A kei te Tari o TE WANANGA nei nga pukapuka tono pooti, a kei nga whare o nga kai whakawa tuturu ano hoki aua pukapuka, ma koutou aua pukapuka nei e tono kia tukua atu kia kou- tou, a ka oti enei ia koutou, me korero koutou ki a koutou tangata mohio, kia mahia aua puka- puka ki nga ingoa o a koutou tangata e tono ana kia mau tona ingoa ki te pukapuka pooti, a kia mahia kia mana ai te pooti a aua tangata e tono ana kia pooti. Ma tenei e mana ai te pooti a te Maori, a e tore ai e tae nga tangata mahi ne ki te Maori e tu hei mema ki te Paremata. Te Wananga Published every Saturday SATURDAY, NOVEMBER 30, 1878 ALL the howlings of those who worship Frederick Sutton, the working-man, storekeeper, legislator, and political economist, cannot alter the fact that the position of the Maori as a voter is now better than if the Electoral Bill of last session had become law. Mr. Sutton in his remarkable exposition at
![]() |
3 599 |
▲back to top |
TE WANANGA. the Napier Theatre admitted this, and said the reason was that Sir George Grey loved the Maori better than he did the Pakeha. The Maori knows what Mr. Sutton has yet to learn, that the fullness of a great man is not to be understood by the emptiness of a smaller. The Maori knows that Sir George Grey loves justice better than he regards either Pakeha or Maori, and that in so doing the interests of all colours are alike protected, for justice cannot smile upon the Pakeha and frown upon the Maori. We repeat, the Electoral law is unaltered, and so far as the Maori is concerned it was never proposed to alter it. There is hardly an adult male Maori in the North Island who has any interest in land but what is entitled to vote at the next general election in his district. It is the duty of every such one to take care that he does vote, otherwise the Maori will be crushed by the action of the evil- minded among the Pakehas, who having robbed him of all they can, would now regard and treat him as their slave. The only defence the Maori now pos- sesses is the law. He must therefore see to it that he helps to make the law. To do this he must vote for those who will be just to his race, and will make laws respecting his rights and preserving his freedom. Let the chiefs see to this. Before March every chief should prepare a list of all in his hapu who are not on the electoral roll for the district in which he lives. These rolls can be bought at this office, if written for in time, at a small price, or at the Court House at any Resident Magistrate's station. With the lists of those not on the roll prepared let them get advice, and in March put in the claims to be registered for every one not now on the roll. In this way only can the Maori protect himself, and keep those out of Parliament who for evil motives would do him and his people harm. NGA RONGO KORERO. ——•—— NGA MONI KOHIKOHI E TE KATIMAUHE MO TE KOATA MUTUNGA O HEPETEMA 1878. E kiia ana i te Kahiti kua puta tata nei, kua kohi- ] kohia i nga marama e toru o te mutunga o Hepetema nei nga moni. E toru rau e ono tekau ma rima mano e wha rau e iwa tekau ma toru pauna moni. A nga moni o tera tau mo aua marama ra ano, i tae ki te toru ran ma iwa mano me te iwa tekau ma waru pauna moni. Koia nei nga moni i kohikohia i te Katimauhe i ia wahi, i ia wahi o aua tau e rua. 1S7S. 1877. Akarana, ... £39900 .. 53225 Hauraki, ... 2344 .. 2320 Papati Pei, ... 2717 .. 2012 Taranaki, ... 2:505 .. 1749 Whanganui, ... <it>71 .. OS27 Poneke, ... ... 07527 .. 44889 J Nepia, ... ... 11391 .. 9340
![]() |
4 600 |
▲back to top |
TE WANANGA. TE AHUA INOI A TE IWI TINO KUARE. He nui noa atu nga kupu kino atu a nga iwi Maori o Inia ki a ratou atua Maori mo nga awha kino ana pa kia ratou, a e ahua kanga aua aua iwi Maori ki ta ratou atua kia Kutuka, mo nga maunga tiketike, a mo nga waipuke nui, a ko nga whakahaere a ana iwi ki to ratou atua kia Kepuhekana, he kiri kuri, he kakahu, a mea atu ai aua iwi ki taua atua, tena he taonga mau, a kia pai mai hoki he mahi au kia matou. A he nui noa atu hoki te parare o te inoi a nga Maori o Tahiti ki a ratou atua. A ko nga iwi Maori o Ha- piria, ki te mea e kore nga mea i inoia e ratou e tae mai ki aua iwi, penei ka wahia nga whare, a ka patua nga whakapakoko atua e ratou. I nga wa o nga mea e puta nui ana ki te iwi, ara te kai, te ika, te manu, ka koa aua iwi ki o ratou atua, a ka mirimiria nga ngutu o aua whakapakoko atua ki te hinu ika, hinu manu. A e pera ana ano hoki nga iwi Maori o Haina ki a ratou atua. A e pera ano hoki nga iwi Maori Hingari. A i tetahi tan i mua, i tino kino te iwi i Potukara kia Hata Atoria, no te mea, na nga iwi Pariona i pahua nga taonga o te Taone, koia taua iwi i mea ai na Hata Atoria te he, ara, na to ratou papa atua na Hata Atoria te mangere ki te tiaki i te iwi, koia nga wha- kaahua o Hata Atoria i wawahia ai e ratou. A e kiia ana, ko te iwi o nga Iporitana, e mau haere ana i a ratou atua ana haere ratou ki te hu ika, a ki te mea kahore he ika e mau, ka whiua aua whakapakoko atua e ratou ki te wai. A he mea tuhituhi te ahua o a ratou atua ki a ratou potae mau haere ai, a ki te mea ka pa te aitua ki aua iwi, penei ka tatatakahia aua ahua e mau i a ratou potae ki te paru. A i te wa i tino pa ai te tauraki ki taua iwi, a i kore rawa atu ai he kai, ka mea atu aua iwi ki a ratou atua, ki te mea ka man tonu te mate kai, penei e kore rawa aua atua whakapakoko e kiia he atua, engari ka tino wawahia kia kore rawa atu aua atua. He ruaki pohehe te mahi a te tangata i aia e ki nei he atua rawa ano te rakau i mahia nei eia hei whakapakoko, koia ra te he me te mate o te iwi kuare e mahi nei i te atua Maori, heoi na te kuare i he ai te tangata, a i mea hoki etahi iwi o Inia, he atua rawa ano tetahi o nga Mihanare i haere atu kia ako ia ratou, a inoi ana ana iwi ki taua Mini- ta tohu noa he atua aia i mea.atu hoki tana iwi, kia pai inai- taua Minita kia ratou, a mana ma taua Minita e naahi i te mahi atua, kia nui ai he kai ma taua iwi, kia nui he ika, a kia he manu, kia rato ai te hiakai a te tini. A ko te whakahere a tana iwi i hoatu ai kia mana ai tana inoi a ratou he kotahi paipa tupeka. A he iwi ano e ki ana, me kai i te paipa, a ma te paoa o te paipa e mana ai te hau tika mo ratou e rere ai i te moana, ara koia ra to ratou karakia awa-moana, ko te paoa o te paipa. A ko te iwi Huroni, e penei ana te korero o ta ratou inoi ki to ratou atua ki a Oki," E Oki e noho na koe i tenei whenua, nei he tupeka mau, mau matou e ora ai kei tahuri ki te wai, kia ora ai matou i a matou hoa riri, a mau te hau tika e tuku mai, hei kawe ia matou ki te kainga tupu. He awa-moana hoki taua hirihiri na taua iwi. A koia nei te kupu karakia o nga iwi o etahi mota o Hawa- iki nei, i Taana, ka tae ki te ra e poto ai te purapura uhikaho ki nga hua o te maara, a kia tae nga kai mahuarangi ki te tuahu, a kia tare ranei i te peka o te rakau tupu, ka whakahua te tohunga i taua karakia " Tena he kai mau e Taane, kainga tau kai, kia atawhai koe kia matou, i te mea kihai koe i whakatikia "A i Hamoa, i nga motu o Hawaiki nei, i te wa e mutu ai te kai o te ahiahi, ka tae te tino kaumatua ki te wai, he mea tawiri i te rakau kawakawa nei, a he mea hoatu taua wai hei whakahere ki nga atua whakapakoko, he mea hoki kia ora ai ratou aua tangata i te hoa riri, i te kohuru, i te mate kai. A i nga motu i Whiti i Hawaiki nei ano, i nga wa e tu ai he runanga korero. Ka kawea ano taua wai kawakawa ki nga atua wha- kapakoko, a koia nei te kupu karakia o tana whaka- here. "* E nga atua kia ata, mai, tukua mai te pai te ra kia whiti te kai kia nui, kia pai te hehengi mai o te matangi, kia aio te moana." Te take i taia ai enei korero, he mea kia kite a tatou iwi Maori i te mahi kuare o etahi iwi o te ao nei a kia kore ai he mahi penei a o tatou iwi tangata Ma- ori o enei motu, engari kia tino tahuri tatou ki te karakia kia Ihowa. E kore te tangata karakia ki te atua whakapakoko e tupu ki te nui, engari ka pohehe tonu ona whakaaro, a ka potatu ona kupu, ka he rawa atu ona mahi.
![]() |
5 601 |
▲back to top |
![]() |
6 602 |
▲back to top |
TE WANANGA, TE WHAWHAI KI NGA. IWI O INIA KI AWHIKITANA. E ki ana tetahi nupepa o Tawahi, no te waru o Oketopa nei i timata ai te whawhai a nga iwi o Awhikitana ki te Pakeha, a na aua iwi i huaki ki te ope hoia a Te Kuini, a ko aua iwi i mate, a he mea amo tonu e te hoia ki te hoa riri, tera e whati, e eke tonu atu te hoia ki te Pa, tomo tonu atu, a riro ana te Pa i Arimahura i te hoia a Te Kuini. E wha haora o taua' riri i turia ai. He nui noa atu nga Apiha o te iwi Ruhia i tu hei Apiha mo aua iwi hei whawhai mai ki nga hoia a Te Kuini, a ko aua Apiha Ruhia i mate nui i te parekura. A, ahakoa kua taea tana pa e te Pakeha, e mau tonu mai ana te ahua whakahi mai o te Amia, a e mau tonu mai ana te RETA i TUKUA MAI. KI TE ETITA o TE WANANGA. E hoa tena koe te kai-whakahaere o nga reo o nga mutu e rua o te ao nei. E hoa utaina atu e koe to matou nei pouri mo taku tamaiti, mokopuna i mate ia i te 9 o nga ra o Akuhata 1878 kona tau e rima, he tamaiti tino rangatira aia nona tupuna mai tona rangatiratanga, no Tuwharetoa ki te Aupouri, otira no nga tupuna rangatira katoa, mau e uta atu kia Te Wananga ingoa nui o te ao, hei mihi mai ma ona iwi i nga takutai o te moana, i nga tua-whenua o ranga, o raro, o tetahi taha, e tetahi taha, kanui to matou pouri mona, he tamaiti aia e manaaki nuitia ana e ona tupuna, e ona tuatua, me ona iwi rangatira i waiho nei e ia i te ao nei pouri ai. Ko tana kupu poroporoaki tenei, hei konei e koro ma, e whae ma, e tama ma, e hine ma, I muri i au nei kia mau ki te whakapono, kia piri ki te Kawanatanga hei momo koutou inana i te ao, heoi ka hemo aia. ito tana tamaiti he uri rangatira toa taua no Waikari, Tuwharetoa, no te Rangipomamao, ko nga iwi kua eke kia kite i ai, ara, i a Hori te Mautaranui, ko te ingoa tenei o taua tamaiti. Ko nga hapu tenei, ko Ngati- kahungunu ki te Wairoa, ko Ngatirahiri, ko Ngatitu, ko Ngatihinerau, Maruahine, Ngatihika, Ngatirua. Puru-ki- te-rangi, ko Tuwharetoa ki te Aupouri. WEREWERE TE RANGI-PUMAMAO. Runanga, Taupo.
![]() |
7 603 |
▲back to top |
TE WANANGA. no taua marama no Akuhata, no te 4 o nga ra ho takaro te mahi i te iwa o nga haora i te po, ka turia te kanikani ao noa te ra, tae noa ki te waru haora i te ata, na te paraku- ihi i mutu ai, nga kai o taua takaro, tekau poaka, e rua kau tekau heihei, e wha-tekau kukupa, tekau kehi rama, e rua .; kehi tiniti-waina, tekau karani pia, e rua kehi nemeneiti, haunga hoki a te Maori kai, te riwai, te kumara, te purini te keke, te paramu, nga kai katoa a te Pakeha, e kore e • taea te tatau. Kanui te pai o taua takaro, kahore he whawhai, heoi ano ko te umere kau i te whare kanikani. WIREMU PEPENE. Te Kano, Whangarei. KI TE KAI TUHI o TE WANANGA. E hoa tena ra koe. E hoa utaina atu ta matou tangi mo a matou tamariki i pau i te ahi ki roto i to ratou whare i moe ai ratou. E hoa mau e uta atu ki runga ki to tatou kopapa i & Te Wananga hai titiro iho ma nga tangata o te motu nei, Maori, Pakeha hoki. No te whitu o nga ra o Akuhata i te po, i te wha o nga haora tata ki to awatea, ko te tangata nana taua tamaiti ko Himiona Maanu, i haere ke tera ki te Mahia, ko nga tangata i mahue iho ki to ratou kainga, ko Wi te Paretipua, ko te Hemoata, ko Raniera Kehua, ko taua tangata hoki he momo rangatira, na Tapuae tana putanga, ko te Ipuwhakanohia no tenei tupuna ki te Whakaki-nuiarua, ko etahi o te whanau a Tapaue i whakanohoia ki te riu o te Wairoa a te Rangi- tuanui, katahi a te Whewhera, ka ko Huikawai, ko Matawhaiti, ko nga tupuna tenei hai tao i te tangata i nga ra o mua, i tenei ra kei te ture te ritenga, ka wehea e maua nga tangata o taua kainga i wera ai aua tamariki ko te Hemoata raua ko tana tane ko Wi te Paretipua, he whare ke raua, Nga tangata o taua whare, ko Raniera, ko Iritana, ko Wheku, ko Hineaia, ko Mere Tuaro, he porangi tenei, ko nga tamariki tokotoru hoki, ko te Awa- a-te-atua, ko Pipi, ko Rewi Waiharakeke. Kahore enei tangata i kaha ki te mau i enei tamariki ki waho i to ratou whare e kainga ana e te ahi. Ka puta ki waho ko Rewi Waiharakeke, ka mate ko te Awa raua ko Pipi, ko Pipi i aue i roto i te mura o te ahi, ko te Awa kaore i hamumu tona waha. IHAKARA HAEATA. HIMIONA MAANU. Kai tuhi o enei korero. KI TE ETITA o TE WANANGA. u E hoa tena koe, te kai whakatere o to tatou retireti ki te Muri, ki te Tonga, ki te Tai-rawhiti. E tama mau e uta atu enei iti korero kia Te Wananga, hei aha, engari hei ngahau noa atu ki o taua hoa o te •motu nei, tena pea etahi o taua hoa kei etahi motu atu e tatari mai ana ki nga rongo korero. Na e aku hoa Pakeha, Maori, tena koutou, tena kia panuitia atu e au te take o ta matou whakaaro, ko nga manu o to matou wahi o Harataunga nei, kua riro katoa te tikanga i nga Pakeha o Tokatea tikini koura, nga kuku katahi, nga parera ka rua, nga kaka ka toru, nga pukeko ka wha, nga peihana ka rima. E hoa ma, ka mahuetia matou te iwi kainga, te iwi nana nga taputapu, katahi ano ia ka kiia mai e te iwi nei e te Pakeha, e Maori, kaore koutou e tika ki te whakawehiwehi mai, he raihana a matou mo nga manu e puhia ana e matou. Katahi ma- tou ka whakaaro, tena me tono te ritenga o enei kupu ki o tatou hoa o te motu, kia Te Wananga ka rua, ma koutou, e whakahe mai a matou whakaaro, mehemea ki te tohe tonu aua Pakeha, ki te tu etahi o matou i nga pu, " ka mau ia matou nga tangata, ka tangohia nga pu, ka hoatu tana kai mangaro ki tana ihu mo te autaia me te tohetohe, kaati noa, kei hoha te Etita, tukua atu e koe, heoi ano, na to hoa i tuhi, na te Runanga o Ngatiporou nga kupu. " KIWI. Kennedy's Bay KI TE ETITA O TE WANANGA. Te oranga kino; me te oranga pai o nga Maori I te ao nei. E hoa ma, whakarongo mai nga tangata korero i tenei panui, mehemea kei te roa, korerotia te kupu nei ra, ko te oranga kino ko te ra i o tatou matua, tupuna, ko to ratou wahi i noho ai he iti noa iho, e 40 maero,'e 50 maero ka tae atu ki nga rohe mai o tona iwi, ka pokanoa tana haere atu ki tua o te rohe ka mato ia i te hoa riri, ko ana mahinga \_ kai ma ratou, ko tona iwi kei tua nei ano o to ratou nei rohe, ko ana kai he kumara, he aruhe, he taro nga mea hei kinaki, he manu, he ika, he kai pai enei ki te Maori i mua ai, i te taima i o matou matua, tupuna, kanui te marama o te ngakau o te tangata rae te kaha o te tinana, me kakai i enei kai kua korerotia i runga ako nei, heoi ano te mea i kino ai ko to ratou noho tonu i to ratou takiwa, kaore ratou e tae ana ki nga wahi o te motu katoa, ma te ope taua katahi ano ka tae ki etahi wahi o te motu. E nga hoa aroha me nga whanaunga e noho ana i Aotearoa, i te motu katoa o Nui Tireni, tena koutou. He hiahia toku kia kite ia koutou me era atu wahi o te ao, kei to herea kaore i pena me o tatou hoa Pakeha, no o ratou matua, tupuna mai to ratou tika, no reira ka kite ratou i nga wahi katoa o te ao nei, tena ano pea etahi tangata kua rite ratou ki o tatou hoa Pakeha, kaua to koutou hiahia e puritia, tukua tou oranga kia puta ki nga wahi o te ao nei, ko te oranga pai tena i korerotia i te timatanga mai o tenei reta, te oranga pai ko te tangata kua whiwhi ki te moni nui, hei kawe i a ia ki nga wahi katoa, kei mate noa iho ki tona kainga. KEREAMA HERANGI. Wairau.\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ KI TE ETITA o TE WANANGA. E hoa tena koe, te kai whiu iho i nga utanga mo ranga i a Te Wananga, te waka ra hei kawe atu ki nga marae kainga o Aotearoa katoa, kia kite ai ratou i nga wawata- tanga me nga mea e whakaaroa ana e te hunga mohio o te motu hei oranga mo te katoa, koia ra te take ka po- whiri nei ahau kia u mai taua waka ki Mahinepua nei, he kuri mohoao, he taringa mukai e kore e rongo i te korero, toku hiahia kia rongo ahau, ka huri te mihi. Ho patai tenei kia koe kia whakaaturia mai te ingoa, o te tangata hei taenga atu mo te paku hereni nei, me ma tonu iho ki runga ia Te Wananga te ingoa o taua tangata. me te ingoa o te kainga, me te takiwa hei taenga atu mo te hereni kua kiia i runga ake nei, hei te 4 o Hepetema te tau 1878, u mai ai ki Mahinepua nei a Te Wananga, ko a te 11 o Hepetema te tau 1878, ka tukua atu e ahau taua hereni nei ki te meera, mehemea ia e u mai ki Mahinepua nei a Te Wananga. E hoa kia marama rawa atu i a koe te tuhi i te huanui e haere atu ai te hereni nei, ka huri. WIREMU TE TUWHERA. Mahinepua, Whangaroa. KI TE ETITA O TE WANANGA. He mea tuku atu naku i raro i te maru o Tuwharetoa E hoa tena koe, mau e tuku atu aku kupu kia Te Wana- nga, me ta ki nga reo e rua, he mihi no te ngakau i haere atu au i Taupo ki Maketu, ka kite au i tetahi Pakeha, ko Paati te ingoa, kanui te atawhai o taua Pakeha kia au, he oti kei te miharo tonu au mo tona atawhai, maku e huri i roto i nga tau. A i tae au ki te Awateatua, i kite au i te 1000 tangata i reira e hui ana ki te Kooti, ka kite au i to whakahaere a nga rangatira o reira, Te Wirihana te Riri- apu, Arama Mokonuiarangi, te Wikiriwhi te Tuaahu Aniheta Kaipara, Ta ratou mahi he whakahaere kai ma nga iwi katoa, te kumara, te taewa, te paraoa, te in, te poaka, ko nga kai, enei o uta no te wai he ika, he koeaea he tuna, e toru marama: whakaeke ai nga iwi katoa i kaha katoa enei kai a tumunga te Taihuri noa nga iwi ki tona wahi, ki tona wahi, te kupu a nga iwi katoa. He whaka miharo mo te ora o te tinana o te tangata tetahi pai kaore i puta tetahi kino i roto i te Kooti, he kaha no nga ranga-
![]() |
8 604 |
▲back to top |
TE WANANGA. tira ki te pehi i nga kino a he whakamiharo kau na te ngakau. E hoa ma e nga rangatira o te Awateatua, tena koutou, heoi ano. NA APERAHAMA TE KUME. KI TE ETITA o TE WANANGA. E hoa tena koe, tukua atu ta matou whakapai mo te panui a Korongata, Hurae 9, 1878. E hoa ko au tonu kei runga o te puhi kaioreore o to panui e panui nei ki nga iwi e rua o runga o Aotearoa, e ki nei koe : Tua-tahi: Ko te whakapono kia mau. Tua-rua : Ko te Ratapu kia kaua e tutu. Tua-toru : Ko te waipiro kia kaua e haria ki o koutou kaainga, ka hinga katoa te ture ki runga i nga tangata tapuhi o enei. Na, kia rongo mai koe, ko te whakapono, ko te Ratapu, kotahi tonu te kai-tapuhi, ko te matua i te rangi, nana nga mea katoa i hanga, a kahore tetahi mea i hangaa e ia o nga mea i hanga, tetahi he whakapono, tetahi o tatou o te motu nei, waiho mona ki te aroaro o te pakeke, engari, e te hoa titiro atu taua ki Ngatikahungunu e kapo nei i tetahi wahi o te mohiotanga e whakahoki mai nei ano i tona mohiotanga ki ranga i o ratou nei whenua kua oti atu ra hoki ki roto i te Kapu o nga ringa o tatou hoa Pakeha, a me te noho te hokinga mai. E hoa ma, Ngatikahungunu, taua e ako ki te mohio- tanga mo ena mea katoa ki te tangata hoki ka tu te ringa. E te Etita, kei hoha koe, tena iana, e hoa tirohia e koe ki te panui, ka kapea e Ihowa te tatau, e kore hoki e tukua e ia te kai-whakamate kia haere ki roto i o koutou whare patu ai. Tua-rua: Ka tarewa tou ora i tou aroaro, ka wehi koe i te ao, i te po, kahore hoki he tuturutanga mo toua wairua, na to boa. NA TE Kiwi. Harataunga. Ex TE ETITA o TE WANANGA. E hoa, i kite ahau i tetahi korero o te pepa o Akarana nama 6, he reo Pakeha, he mea tango etahi korero no roto i a Matihe Mauri-ora, pikitia te maunga, e ki ana te pepa, ka tata nga Maori te ngaro, kua nui haere te awhekaihe o Akarana nei, ko etahi kua waiho hei kai korero ma nga ariki o Papa- tuanuku, ko etahi o aua hawhekaihe whakatete ana i o ratou ariki i nga Maori, kia korerotia e au tetahi korero onamata i te wa i korero parau ai nga Pakeha ki nga Maori o Te Waipo- unamu, ka hoatu e te Kawanatanga te utu whakamutunga o Niu Tireni e kai, e kakahu, e hoa to pira me etahi taonga nui atu, me nga kura, i timata mai te korero parau a te Pakeha i te tau 1848, kaore nei hoki te atua e pirangi ki te tangata korero parau, ka tae ki te tau 1868, ka mea a Matiaha Tira- morehu, me etahi atu, me kaua rawa e kura ki toku takiwa, e tatahi ana nga Maori, ki te oati aua Pakeha i te tau 1866, kua tu aua kura. Whakarongo mai koa ki a Te Waipounamu, i te hawhekaihe, te kura ki Otakou e SO e 2 tamariki Maori, te kura ki Waikouaiti e 40, e 4 tamariki Maori, te kura i Kaiapoi e 40. ko nga tamariki Maori 15, ko etahi kura pera tonu, ko te takiwa kia Matiaha, kia Horomona, kia Tahiaraki, kaore he kura, na reira tihau i mahara ai. kanui te tika o nga whakaaro o nga kaumatua, kua tahuri mai aua hawhekaihe ki te wha- katete i o ratou ariki, koia ahau ka mea ai, akuanei horomia ai a Niu Tireni e te nui o nga tamariki hawhekaihe, ko te utu mo te whare, ko te moni mo te kura, mata ia tan, ia tau, tera pea te Kawanatanga e ki mai, kua oti i nga kura. E hoa, kaore, no te mea kaore kia nui nga tamariki Maori, tetahi ko nga hawhekaihe e noho ana i nga whenua rahui ma nga Maori, me iti te wahi ma ratou, ao te mea kei te Kawanatanga tetahi wahi whenua mo aua hawhekaihe. E hoa, hoatu ki roto o Tihe Mauri~ora, na to hoa, MAIKA PIKAKA. Okatihuirapa, Waikouaiti. KI TE ETITA o TE WANANGA. E hoa tukua atu taku panui ki Te Wananga, mo aku wha- kaaro i au haere nei ki Poneke i tenei tunga Paremata. He nui taku kite i te tangata Maori i Poneke, kihai rawa i penei te hua o te tangata i era atu tau. Heoi i au e noho nei i Poneke, he nui taku titiro kia Te Hiana, ano he kotahi tekau tangata i roto i tona tinana kotahi. No te mea kaore he takiwa puare o tona whare i te Maori, ae te Pakeha i te ra, i te po, he iti te taima o tana moe. I konei ano ahau i nga- takiwa o te Kawanatanga tawhito, a kahore he mahi penei i aua ra i noho ai ahau. Heoi, tenei hoki tetahi kupu aku ko- nga tangata whai-tikanga kore e haere nei ki Poneke whaka- raru ai i te Kawanatanga, ka kawea e te kore herengi mo te pakete, ka tahuri ki te amuamu, ka mea, katahi te Minita kino, ka waiho hei kupu korero i tona hokinga ki tona kainga E hoa ma, he nui te kaha o to tatou Minita ki te hapai i nga mea mo te taha Maori, heoi, kaore e puta i te Kawanatanga tawhito te turaki, otira, kei te kite koutou i Te Wananga heoi tena. He kupu ano tenei naku ki aku hoa e noho mai ra i Waiapu. K hoa ma tena koutou, he nui taku pouri mo te rongo putuputu tonu o te raruraru ki Waiapu, kihai rawa koutou i mahara ki au, tukua ana ahau e koutou i runga i a koutou mahara, ka tahuri koutou ki te whakatipu raruraru be nui taku porearea moku e noho nei i te whenua tangata ke me te hono tonu o te puta mai o nga rongo kino o muri na otira, e kore e whakapaua e au aku mahara i te reta nei, kia tae atu ahau, hei reira whakapua ai ahau i aku mahara kia koutou, HENARE KAIWAI. KI TE ETITA O TE WANANGA. Aotearoa 1. Ka mana tonu te Komiti ki te hanga ture mana hai arai atu i nga taru kino ina pa mai ki nga takiwa o te Komiti. 2. Ka mana ano te Komiti ki te whakawa i nga hara a ka pera ano te muna me te whakawa Pakeha. ' ' 3. Ka mana tonu ano te Komiti ki te whakatu tangata hai rukauta mo ana ture i whakatu ai. 4- Ka mana ano te Komiti ki te whakatu pirihi hai kawe haere i nga Hamene, a ka pera tonu te mana nae te pirihi Pakeha. Ko nga take tenei i kite iho au. E hou ana ki taku titiro ko nga take kua whakahuatia ake i runga ake nei. Te mea tino nui rawa i roto i taua mahi a te Komiti ko te hapai i te rongo pai, me te hapai ano i te Taite, karakia hai nga mutunga marama ka tu taua Taite, he pena tonu te mahi i nga marama katoa, engari koa ko taua mahi nei kai te takiwa ki Uawa, a puta atu ki tawhiti mau ra aua mahi katoa- nei, heoi ano, na to hoa. PlNEAMINE HUHU. Anaura. KI TE ETITA o TE WANANGA. Kia tere to tuku i tenei panuitanga, kia rongo mai a te Kopa o Papawai, me te Watene, o Mangati, me tona papa ma Anaru o Horoera, kaore au me nga tangata mohio, me nga tohunga o Waiapu, o Tokomaru, o Uawa, o Turanga, i mohio • ki te korero a Te Watene raua ko Anaru. No te haerenga pea o Anaru i te herehere i akona ai ana korero tae mai nei kite kainga ka akona ki te tamaiti kia Te Watene. Tera pea etahi tangata kuare kei te mau i tena korero. Ko matou ko nga mohio kaore i runga i ena korero parau. Tenei ke kia matou ki nga tohunga, ko Uenuku ka noho ia te Rangatoro i tana wahine o mua, ka puta ki waho ko Kahutia-te-rangi, ka noho ia te Wainonokura, ko Kahukura, ka noho ia Taputea, ko Araiara, ka noho ia te Whironui, ko Hutu-rangi, ka noho ia Paikea, ko Pouheni, ka noho ia Hine-hakitai, ko Nanaia, ka- noho ia Rpngomai-aniwaniwa, ko Porourangi, e Porourangi nei. ki Waiapu, ka noho ia Hamo ko Hau, ka nohoia Tamatea- toia, ko Rakaipo, ka noho ia Hine Huhuritai, ko Manutangi- rua, ka noho ia Kehutikoparae ko Hiangaangaroa, ka noho ia Iranui ko Hauiti, e karangatia nei ki roto ki Uawa. Na, e hoa ma, titiro iho ko tenei Paikea na Taneuarangi, ka noho ia Rongomaitahanui, ko Paikea, ka noho ia Huturangi i te moko- puna tuarua a Kahutia-te-rangi. E kiia nei e Anaru ko Pai- kea tetahi ona ingoa, ki taku he tangata ke a Paikea e kore-
![]() |
9 605 |
▲back to top |
TE WANANGA. Tokomaru Rangiuia Anaru Teretere HENARE POTAE Selwyn Eli Moeraki Ta Hori Kerei Puhi Moanariki MAKARENA KAHUITARA Whirinaki, Hokianga Maruhou Matarakauri Waiheke Karikapa Hohepa Wiki Hamahona Pita Heremia Tame te Mete Iwingaua Maaka Wi Kahukahu Raniere Renata Hamanu Renata Hoerara Watene Hoani Heremia te Mete Tuwhakairiora Hamahona Puiha Wiki Turangi Waihoki Puiha Hone Turangi Tapuaeharuru Taupo MATENE PAORA TAHAU TE NANAKIA Areta Apatu Paora Rakau Te Teira Waiotinirau Hori te Roi Piripi Amorakau Karanama Ngatihine Otoi, Opepe, Taupo
![]() |
10 606 |
▲back to top |
TE WANANGA. Nuhaka. \_\_\_\_\_\_\_\_\_ KI TE ETITA o TE WANANGA. te Waipounamu Poneke Ngaitahu Tiemi Make Kaikoura REWETI TE HIAKAI OUENUKU.
![]() |
11 607 |
▲back to top |
TE WANANGA. poropititanga mai a Te Kooti, koia i tukua ai e te iwi kia haere\_ki te kawe i te moni e toru rau pauna, no te rironga ma te iwi e tuku taua moni, ka puta he pouri kia Paora te Mamaru, a puta ana he whakaaro kino mona ki taua tamaiti i tukua paitia atu nei e te iwi, a mahia kinotia iho e ia he mate, e pa ai ki taua tamaiti, ka tukua kia Ngatirahiri, ki te Pakeha hoki, a whaiwhaia ana taua tamaiti, kihai i puta atu ki te takiwa o te poropiti, a hoki ana mai taua tamaiti, raua ko te pirihimana, a riro aua mana ano e mahi tana mahi, e hari atu tana moni e ono-tekau pauna. E toru rau pauna i whakaritea e te iwi, kua whakakorea te mana o taua poropiti i runga i taua moni, kua ahua kino te mahi a taua tangata, ki to ratou tamaiti ano, me mutu i konei, na to hoa tauhou. TEWI TE RARO. Waitakaruru, Hauraki. KI TE ETITA o TE WANANGA. He panui tenei naku, whakarongo mai e nga tangata o te motu nei. Ko au te tangata i Poneke i tenei tau e titiro aua ki te mahi o te Paremata mo te taha Maori, ki te tuku atu hoki i nga ture Kooti Whenua Maori i mahia e te hui i Pakowhai, ara, i a te Maori ano i mohio ai, me pera he ture mo tona, oneone, kihai tena i oti i tenei tau. He maha nga ture i tukua e te Kawanatanga ki roto o tenei Whare hei oranga mo te iwi Maori, kihai rawa i oti kikia ana mai ki waho o te Whare, ko etahi na te Runanga Ariki i kiki ki o ratou hu, heoi ano te ture i matau ahau i oti pai ko te ture mo te waipiro, a ora ana taku ngakau i te otinga o taua ture. Tena he ture hei kimi i nga kohurutanga o te oneone o te Maori, e kore rawa e oti, no te mea he nui rawa nga tangata hara kei roto i tenei Whare, nana nei te oha a o tatou tupuna i tukino, koia hoki te take i turakina ai te mana Maori ki te pooti mema Pakeha, he wehi kei pootitia e te Maori i nga tangata kore hara ki to tatou motu, kia noho tonu ai ko ratou hei hanga ture arai kei kite te Maori i tona raru, kia ai he ki ki ma ratou, e kore e taea to mate, no te mea i mahia i runga. i te ture, ara, i a ratou i hanga ai hei ture kohuru, katahi ka whakatuturutia e tenei Whare taua mea kino hei ture, rere ana mai te mataku ki te Maori o taua ingoa he ture, e kore ano hoki tenei Whare e pai kia tu he mema Maori kia rua- tekau, te take kei tokomaha hei korero i nga mahi kino a etahi tangata i te motu nei. E hoa ma, e nga tangata o te motu nei, kia rite katoa tatou ki te tono ki te Paremata kia katia te hoko o te toenga o to tatou motu, ma tenei ka ora ai, ma te hoko tonu ka mate, inahoki, kahore ano ahau i kite i te winitanga o te tangata hoko whenua, kaore ano hoki ra he tima, he manuao, he toa, Ue paparakauta ranei, kore rawa. Taku whakaaro me waiho te toenga o te motu nei ma tatou ano e whakahaere i nga ritenga e hua ai te taonga e ora ai nga pani me nga, rawa-kore, na tatou hoki i noho tonu ki te kuaretanga, i kiia ai ko ratou te iwi mohio ki te hanga ture hei kimi i nga ritenga e hua ai te taonga, na tatou i hoatu i o tatou oneone hei taonga mo ratou toa, i kiia ai e nui ratou, a hei muri iho hoki ka porangi te Maori ki te ki atu, aihe Pakeha, he aha te utu mo tenei whenua, katahi ka haparangi toua waha, ano ka makere nga whatu, ka taka iho i te rangi, wiriwiri ana nga taringa o taua tetere. E hoa ma, ko to tatou koroheke ko Kerei, kei konei e korero ana i te ora mo te Maori, he aha ma te tangata kotahi, tena koe e koro, kia kaha te whakaputa i to aroha. E hoa ma, ano te rite o ta Whare nei he raiona, i kite ahau i te kaha o te taha Kawana- tanga ki te whakaputa i etahi kupu e ora ai te Maori, a hei aha, kihai i oti, kei tenei tau e haere ake nei te matauria ai te ora mo te iwi Maori, te mate ranei. Na, e hoa ma, ki taku mahara, ki te kino tonu nga ture mo to tatou oneone a tenei tau e haere ake nei, me mutu te Maori te noho i roto i tera Whare, me puta mai ki waho, me tahuri tatou ki te whaka- haere i te toenga o te motu nei, ki nga ritenga e mau ai te whenua kia tatou, e hua ai hoki te taonga e ora ai te iwi, me nga rangatira, e ora ai hoki nga pani, me nga rawa-kore. Tena iana tahuri tatou ki te whakawa i te toenga o to tatou oneone, akuanei ka oti, me ena tu ritenga katoa i muri i tena ka whakahaere ai i nga ritenga e hua ai te taonga, e rite ai ki to te Pakeha ora, i ana whakahaere, na tatou i mangere i kiia ai ko ratou te iwi tohunga. E hoa ma, e nga hawhekaihe o te motu nei, rae tahuri tatou ki te whakahaere i te toenga o te motu o to tatou iwi Maori, ara, o to tatou kai po, kaore ano hoki tatou i hara ki tenei motu katoa nga whawhai, me nga hoko, me nga hanga atua a te motu nei, ua o tatou matua Maori anake, kaati, ko te urunga o etahi o tatou ki aua mahi e rite ana ki te kuri e hamu ana i nga kongakonga e ngahoro iho aua i te tepara a o ratou ariki. Whakarongo mai e nga iwi o te Rawhiti, tae atu ki te Kaha, Opotiki, Whakataane, Te Matata, Tauranga, ara, te takiwa i haerea e au i a Hurae nei, ko etahi o koutou mate i tuku mai ai kia whakahaerea e au ki Poneke, kihia i oti i tenei tau, otira, e kore e wareware i au a muri ake nei, heoi tena ano e maharatia e au tetahi huihui mo tatou. NA WI PEKE. O Turanga. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ MONI KUA TAE MAI. Ł s, d Hoani Ngatai. ... ... ... ... 1 2 (j Henare Ngataura, ... ... ... 5 O Mr. Powdrell, ... ... ... ... 1 2 C> Wiremu te Kanae, ... ... ... 1 - G R. W. Woon, Esq, ... ... ... 126 Hiraka Kowhiti, ... ... ... 126 Matenga Pekapeka, ... ... ... 1- G Wiremu Tewi. ... ... ... ... 126 PANUITANGA. RARAKA RAUA KO PARAHI, KAI HOKO RINO, (Na Pairani i Mua). HE hoko nui i nga TERA hoiho, me nga me kainga .— He TERA hoiho e PO herengi. He PARAIRE e 4 herengi. He KAKAHU TEKA e 5 herengi me te hikipene, He nui noa atu nga WEPU hoiho. i He PAA e 2 herengi. i He Whitiki, he TAKAPU. He Whitiki TARAPU e 2 herengi me te hikipene. He PERETI Tiini e 2 kapa. He RIIHI kotahi herengi. He MAAKA e 2 kapa, e i kapa. He TAMAKA e 7 kapa. He nui noa atu nga KAKA. PANUI KI TE IWI NUI KATOA. HE mea atu tenei na maua na TEREINA raua ko KAHI- TANA, kua tu ta mau Toa Hoko Kakahu i Nepia, i tawahi ake o te Paparakauta hou i Hehitinga Tiriti, a he mano tini a maua Potae. Kaone, Tokena. Tarautete, Wekete Hooro. Aikiha, me nga kakahu katoa e kakahuria aua e te taane, e te wahine, e te tamariki. He kai tuitui kakahu ano ta matou, a ki te pai te kai hoko me tuitui ona kakahu e matou kia aro pai ai te ahua mau o te kahu ki te tangata mona te kakahu. O6 NA TEREINA KAUA KO KAHITANA. HE PANUITANGA. HE panuitanga tena mo aku hoiho i ngaro ki Himatangi wahi o Pokitaone i ngaro i te 1 o nga ra o Oketopa 1S7S. Ko aua hoiho e toru ko te utu mo te hoiho kotahi panna ina kitea e te tangata. Ka hoatu e au kotahi pauna mo te hoiho kotahi, huihui katoa e toru pauna mo nga hoiho e toru, mehemea ka kitea e te tangata aua hoiho, me hari mai ki te Paparakauta a Waiti i Pokitaone nei, mana e hoatu te utu ki te tangata nana i kite aua hoiho, nga mea ranei e rua, te mea kotahi ranei o aua hoiho, ki te kore ia e kaha ki te hari mai, me whakaatu mai, maku e tiki atu ki te kaainga o te tangata nana i kite, maku e hoatu te utu mo tona kitenga, heoi tena. Ko te ahua o tetahi he whero pouri, he uha, ko te parani K O P. Ko tetahi he rona, ko te parani )( Ko tetahi he puhinahina, he taane, ko nga tau e ono. NA TE ROORE RANGIHEUEA, Pokitaone; Noema 5, 1878.
![]() |
12 608 |
▲back to top |
TE WANANGA. Reihi i te Pakipaki. KO A TE TUREI TE 27 O TIHEMA 1878. NGA TUARI. Henare Tomoana, Paramena, Urupeni Puhara, Hamiora Tupaea, Mr. A. Danvers, Mr. Ed. Bissell. KO TE KEIHI TUTAHI, ka tu i te 11 o te Taima o te tina. HANIKAPA PEKE TAIEPA £20.—E rua maero e oma ai nga hoiho. E 6 taiepa e peke ai, e 3 putu e 6 inihi te tiketike. Mo nga hoiho katoa, ko te utu mo te hoiho e tapoko ai e £2. Ko te weti taimaha 11 toone e 7 pauna. HAKA REIHI PEKE TAIEPA, £10.—Kotahi maero e oma ai nga hoiho, e 3 taiepa e peke ai nga hoiho, e 3 putu e G inihi te tiketike o te taiepa. He kati weti te taimana. METINI PERETI, £20.—Mo nga hoiho katoa, ki ano aua hoiho i wini i tetahi reihi i panuitia ki nga nupepa. Ko te hoiho wiini o te Metinipereti i Hawheraka, ka pikau atu ano aia i te 7 pauna taimaha. 1 maero me te hawhe e oma ai nga hoiho, e £2 mo te hoiho e tapoko ai. Ko te weti kei nga tau o te hoiho te ritenga. REREWEI TEIKI, £20.—Kotahi maero e oma ai nga hoiho, £2 mo te tapoko, ko te weti kia rite ki nga tau o te hoiho. PAKIPAKI HANIKAPA, £30.—E 2 maero e oma ai, £1 i te wa e kiia ai te hoiho mo tenei reihi. A e £2 atu pauna i te wa e whakaaetia ai taua hoiho kia oma i taua reihi. Ko te tino weti nui o te hoiho kia 10 toone. A me kii te kii i te 26 o Tihema i te mutunga iho o te reihi ki Awheraka i te 4 o nga haora o te ahiahi. A ko te ra e tino kiia ai te hoiho kia oma i taua reihi, kei te ra ano o te reihi. HAKA REIHI, £5.—1 maero e oma ai nga hoiho. Ko te utu mo te hoiho e tapoko ai ki tenei reihi kia 10 hereni. He kati weti te taimaha. REIHI HANIKAPA MO NGA HOIHO I MAHUE.—E £2 hei hoatu ma te tangata nona te hoiho ki taua reihi. 1 maero e oma ai nga hoiho. Ko nga utu e utu ai te . tangata nana te hoiho ka reihi i enei reihi, he moni utu era, me te mohio o te tangata utu i aua moni. Ko nga mea e whakawakia ana mo nga tautohe o aua reihi, ma nga Tuari, a ma nga tangata e kiia ana e nga Tuari aua tautohe e tino whakaoti, a kahore he kupu ma te tangata i tua atu i ta nga Tuari e whakatakoto ai. Kia 3 hoiho e tu, a e oma ai, ia reihi, ia reihi. Ki te kore nga hoiho e 3 e oma e kore e utua he moni mo aua reihi. E kore e tika kia kiia te hoiho a te tangata kia reihi, ki te mea, kahore e utu taua tangata i te £1 mo nga moni mo te reihi. Ko te hoiho e kiia nei he HAKA. He hoiho ki ano i oma i te reihi weti mo te tau, a mo te Hanikapa reihi ranei. Ko nga hoiho mo nga reihi, METINI PERETI, mo te HANI- KAPA PEKE TAIEPA, me te PAKIPAKI HANIKAPA, me te REREWEI TEIKI, ko te 8 o te ahiahi o te 14 o Tihema nei ta whakatapoko ai i nga hoiho ki te Hotera Ekihena i Hawhe- raka. A ko nga pukapuka tuhituhi atu e te tangata mo te hoiho kia reihi, me tuhituhi atu ki te HEKERETERI o TE PAKIPAKI KEIHI I HAWHERAKA. Ko nga moni kohikohi mo te reihi, me hoatu ki nga Tuari, kia P, Marone ranei, W TE HOIHO TINO MOMO REIHI, KO TERENGA Ko te tepara a Hori Karati a Terenga tu ai, hei wahi e kawea atu ai nga uha ki a ia. E whitu tau o Terenga, a na Kererewata aia, a ko Piipi te whaea. He hoiho pai a Terenga ki te reihi, a ki te pai o ana uri. A i s ia te wiini o te whakakite hoiho i Haku Pei, a he hoiho pai aia i ana uri haka. Koia te matua o Reri Rihipeti te hoiho nana i wiini te Haku Pei porotuhi teika. He hoiho pai a Terenga ki te mea hoiho haka, i te mea he uri kaha ona uri. Ka tiakina paitia nga uha e kawea atu ana ki a is, otiia e kore te rangatira o Terenga e pai koia kia he, ana he aua uha. Me mau atu nga uha ana oti te eke e Terenga, a me utu i aua ra, a ki te mea ka noho tonu te uha i reira, ka utu te tangata e rua hereni me te hikipene mo te wiki. Nga utu, £5. 5. O. mo te uha kotahi. Ma te tangata nana nga hoiho, me te rangatira o Terenga te korero mo nga utu mo nga hoiho i nui ake i te mea kotahi. Ko nga uha kihai i hapu i tera tau, £2. 2. 6. utu mo tenei tau NA HOKI KARATI. Hawheraka. He mea pai ano, me utu ki te ooti te utu mo te uha. 97 PANUITANGA. HE panuitanga tenei na matou i te whakataunga a te kai- whakawa ratou ko taua Komiti mo tetahi hara i whakawakia ki Te Hauke i te 16 o nga ra o Oketopa, i te tau 187S. Ko te take o taua whakawa mo nga Tuna o Te Rotoakiwa i mahia pokanoatia e tetahi tangata i runga i te ture rahui o taua Roto. E hara nei i te mea whakarite kia mahia taua Roto, whakataua ana e taua whakawa ko Renata Kawepo, Arihi te Nahu, Watene Hapuku, Renata Pukututu nga kai-tiaki mo taua Roto kei haere pokanoa tetahi tangata ki taua Roto mahi ai, maua tangata e mau nei o ratou ingoa e whakarite kia mahia, ka haere ai te katoa ki te mahi, ki to whakahe tetahi i muri iho o tenei whakaotinga, ka hinga te ture ki a ia. RENATA KAWEPO, ARIHI TE NAHU, TE WATENE HAPUKU, RENATA PUKUTUTU. Te Hauke, Oketopa 23, 1878. 113 NOTICE. WE HEREBY give notice, that we have held a meeting at Te Hauke on the 16th of this month, in respect to some one having taken the Eels out of the Lake Roto-a-Kiwa, and we have appointed Renata Kawepo, Arihi Te Nahu, Watene Hapuku, and Renata Pukututu as guardians of that lake. Let not any one take fish out of that lake unless authorised by the abovenamed persons. RENATA KAWEPO, ARIHI TE NAHU, WATENE HAPUKU, RENATA PUKUTUTU. NEPIA Haku Pei Niu Tireni.—He mea ta e HENARE HIRA, a he mea panu e HENARE TOMOANA, e te tangata nana tenei niupepa, te whare ta o Te Wananga Nepia. HATAREI, NOEMA 30, 1878. NAPIER Hawke's Bay. New Zealand.—Printed by HENARE HIRA, and published by HENARE TOMOANA, the proprietor of this news paper, at the office of Te Wananga, Napier. SATURDAY, NOVEMBER 30,1878.