|
loading...|
|
Te Wananga 1874-1878: Volume 5, Number 12. 23 March 1878 |
pp
Abstract 
pp
Commentary|
|
1 125 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU.
\_\_\_\_\_\_\_\_\_"TIHE MAURI-ORA"
NAMA 12 NEPIA, HATAREI, MAEHE 23, 1878. PUKAPUKA 5.
PANUITANGA. PANUITANGA.
KIA KITE! KIA KITE!
I A. RENETI MA,
KUA HOKI MAI A RENETI KI WAIPAWA
NEI, KEI TAWAHI AKE O
TE HOTERA A PANIHAMA,
Ta ratou toa.
E KORE E NUI MA WIKI,
O ta ratou mahi hoko i reira. A he tini noa ata aana
Koti, Tarautete, Wekete,
Potae, Kiapa,
Kaone, Paraikete, Raka,
Me nga tini mea katoa e paingia e te Maori.
HAERE MAI KIA KITE
I te whare Hoko o
RENETI MA..
62
PANUITANGA.
RUTOKA RAUA~KO PARAHI,
KAI HOKO RINO,
(Na Pairani i Mua).
KUA tae mai Ma raua, no Ingarangi nga purapura
pai o te
KARAIHE PAKEHA.
A he purapura pai rawa aua purapura. Koia nei nga
ingoa o aua Karaihe.
He Koroa
He Kaa Karaihe
He Korowa Whero
He Timoti
He Ahaki Koroa
He Ruhari
He Repe
He Toka Teira
He Pakuhi
He Ripi Karaihe
He Poa Paterihi
He Poa Tawiraha
He Kaueri Kiti.
Me nga purapura Keha, me te Kareti, me te Marikoura.
Tikina mai he purapura ma koutou, whakamatauria koe kia
kitea ai te pai. 67
Panuitanga ki nga iwi katoa! katoa !
Katoa! o Aotearoa, o Wairarapa, Tara-
naki, Ahuriri, Taupo, me Turanga
katoa.
HE mea atu tenei kia rongo koutou, kaua te mea kotahi o
koutou e tuhi tuhi i a koutou ingoa, ki te pukapuka
hoko whenua ranei, ki te Rihi whenua ranei, ki te mokete
whenua ranei, ki etahi tikanga ranei e pa ana ki te whenua.
Maatua haere mai koutou ki au, a kia mohio koutou, hei muri
te matau e puta ai mo aua mahi. Naku na.
TE RIIHI,
68 Roia i Nepia.
|
|
2 126 |
▲back to top |
TE WANANGA,
HE PANUI
KI nga tangata Pakeha, Maori hoki he kuru Pounamu i
taka ki waenganui i Pamutana i Tawakeroa, ko nga mea
i taka he Pounamu, he ki wati, he rakete he ahua kei roto i
te rakete he pire tetahi he ki pahi tetahi, kotahi tonu te
maunga o ana mea katoa, ki te kitea e tangata me kawe mai
kia Toraea Hemara i Nepia nei, ka hoatu e au e £2 ki te
tangata nana i kite aua mea.
NA AHIPENE TAMAITIMATE.
Wairoa. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_65
HE MONI KUA TAE MAI.
£ s. d.
Aritaku Paora ... ... ... ... 1 2 6
Henare Ngataura ... ..: ... ... O 5 G
Henare Kahu... ... ... ... ... 1 2 6
Hawira Maki ... ... ... ... 1 2 6
Hoani Matiaha ... ... ... ... 1 2 6
Hamuera Takurua ... ... ... ... 1 2 6
Nopera Kuikainga ... ... ... ... 1 2 6
Te Wananga.
Kotahi Putanga i te WIKI.
HATAREI, 23 MAEHE, 1878.
I TE wa i taia mataatitia ai TE WANANGA nei, he mea
panui e matou ki te reo Maori, nga panui, mo nga
hoiho, me nga kau i paunatia e te Pakeha ki nga Pa-
una o te Porowini o Nepia nei. A he mea mahi utu
kore matou ana panui, he mea hoki na matou, e
mate ana te Maori mo ana hoiho, me ana kau e
paunatia ana, a kahore te iwi Maori e rongo kia
a ratou kau, me nga hoiho ana tae ki nga pauna,
he mea hoki, ko te panui o aua kuri, Lo mea
taa ki nga Nupepa Pakeha anake, a he reo Pakeha
ana panui, koia te Maori i kore ai e kite, a e
mohio ki a ratou kau, me nga hoiho ana riro ki te
pauna. A he tini noa atu a matou korero ki te Ka-
wanatanga i TE WANANGA nei, mo taua mahi he ki te
Maori mo ana hoiho, e kore nei e panuitia ki te reo
Maori, kia rangona ai e te Maori, ko tana hoiho kua
paunatia. A kihai te Kawanatanga o aua ra i aro mai
ki a matou akoako atu kia ratou. A he maumau
moni a matou mo ta matou mahi whaka-maori, rae ta
matou taa i aua panui, he mea hoki kahore he tangata
i utu mai i a matou moni mo aua panui, koia i mutu
ai ta matou taa i aua panui ki te reo Maori. Koia
matou ka ki atu nei ano ki te Kawanatanga, kia titiro
ratou i nga korero o te Nupepa o Poneke, e kii nei,
no te 11 o Maehe nei nga Pakeha toko-rua i mau ai
i nga pirihimana o Poneke, he Pakeha tahae hoiho
aua Pakeha, a kua kiia kia whakawakia aua Pakeha
ki te Kooti Hupirimi, a he Pakeha aua Pakeha, e
mahi tahi ana raua ko a raua hoa, ki te tahae i nga
hoiho o te tini Takiwa o enei wahi. Koia matou i
mea ai, he tika pu ano ma te Kawanatanga e utu nga
panui ana taia ki te reo Maori, mo nga hoiho kua
paunatia, he mea hoki e utu ana ano nga iwi Maori i
nga moni Katimauta o nga Motu nei. A he raru te
rara o nga iwi Maori ki a ratou kuri e riro he nei i
nga Pauna, i te mea hoki, kahore te Maori e rongo ki
aha hoiho i te pauna, he kore panui ki te reo Maori
e mahi* e nga kai-tiaki pauna. E mea atu ana matou
id to Kawanatanga, ara ki te hunga ma ratou e mahi
TARAPIPIPI.
i No te 9 o nga ra o Pepuere nei i mate ai a Tara-
! pipipi i Hauraki. He tangata nui tana Rangatira i
nga hauhau i nga ra o te mahi kuare o te hauhau, a i a
, ia te putanga kia Tawhiao i Piako i aua ra. He ta-
ngata mohio taua tangata ki ana mea i mohio ai, otira
kihai aia i tino mahi i te mahi nui ma te iwi, i te mea
hoki i riro ana whakaaro ki nga he a te iwi e puru
i i nei i nga mahi nui, e puta tahi ai te ako a te Maori i a
i te Pakeha nui mohiotanga. Na, ko tenei kua tu te
i mema Paremata o Hauraki ki Te Paremata, kaati ka
mutu ano hoki te ahua he o taua mahi hauhau i
i enei ra.
|
|
3 127 |
▲back to top |
TE WANANGA.
NGA RONGO KORERO.
TE IWI RUHIA.
TE PIRINIHA O PURUHIA.
E amuamu ana te iwi o Tiamana ki te kore e tino
manaaki te Piriniha o Puruhia ki te tuku hakari ki
nga rangatira o te iwi o Puruhia. Otiia he mea ka-
hore ano te iwi i mohio noa ki nga moni e puta ana ki
taua Piriniha i te tau, i pera ai te whakapae a te iwi
ki a ia. I moe taua Piriniha o Puruhia i te tamahine
tuatahi a Kuini Wikitoria, a ko te moni a te iwi o
Ingarangi e hoatu ai i te tau ma taua kotiro a To
Kuini e tae ana ki te whitu mano e rima rau i te tau,
a huihui katoa nga moni a rana ko tana tane. He te-
kau ma-rima mano i te tau. Otiia he tini a raua ta-
mariki, a e kore e homai noa he moni raa taua Piri-
niha e tana matua e Te Kingi o Tiamana. E ki ana
hoki taua Kingi me tono marire e taua Piriniha ki a
ia ki Te Kingi ka hoatu ai he moni naana ma taua
Piriniha
TE HUI KORERO MO TE RONGOMAU.
TE POPA O KOMA.
TE HIANA MINITA MAORI.
Na nga iwi o Waikato i tuku te Hakari kia Te Hi-
ana. He kai taua Hakari na nga tangata i tupu ake
i enei Motu, ara. ko te hunga na ratou taua hui, na, ko
ratou i tae ki reira, ko te iwi i whanau ki enei Motu,
ehara i te tangata i whanau mai i tawahi. A ko Ho-
ani Nahe i haere ki taua Hakari, he mea hoki i tae te
kupu tono ki a ia kia haere.
TE HAU NUI I TE WAIPOUNAMU.
No te 11 o Maehe nei i tu ai te hau nui i Haritana
i Te Waipounamu, a ko te Whare Karakia a Te Pikopo
i pakaru katoa i taua hau nui. A he nui noa atu hoki
te kino o taua hau ki etahi ano o nga whare a te iwi
nui tonu.
TE WHAKAWA A TE WITIKA.
E kiia aua, kahore ano te whakawa a Te Witika
mo te Pakeha i whakapae nei kia Te Witika, i hoko a
Te W itika i te whenna mana ake i te wa ona o Te
Witika e noho Kawanatanga ana, i tu noa i Tanitana.
Kei te korero noa iho nga Roia o taua whakawa, otiia
ko a te wiki nei te timata ai taua whakawa.
A KAHUI TE RANGATIRA MAORI I PANAKI
KI TE WAIMATE.
E 300 raw eka witi a Kahui ratou ko tana hapu i
ngaki ai i te tan nei, i ona whenua i Taranaki. A he
tangata aia ratou ko aua hoa i pa ki te he i kino nei
taua takiwa i Taranaki. A e ki ana a Kahui ma, ko
tenei kua ao te ra, ka ngaki tonu ratou ko ana hoa i
te witi, a e pera ta ratou mahi ahu whenua me nga
mahi o nga ra i tua atu o te be i taami nei i te pai o
Taranaki. E mea nua a Kahui ma, ka pai kia kite te
Pakeha i tana kaha ki te ngaki witi, kia rongo ai te
ao katoa i tana pai ki te noho ngaki kai, te tangata,
kaua i te noho whawhai.
TE PAREMATA O TE TAU 1878.
E ki ana nga Nupepa o Poneke, ko te korero o Po-
neke i enei ra e iu ana, kua mea te Kawanatanga kia
mahia he korero ma ratou, a ko aua korero me tuku e
i ratou e te Kawanatanga ki te Paremata a nga ra e tu
mataati ai te paremata, a ko aua korero, he Ture mo
te iwi nui tonu, ko aua Ture, he mea kia pooti katoa
te iwi, kia kaua te mea kotahi o te iwi e noho pooti
kore. A e mea ana te korero wawata a aua Nupepa,
e ki ana te Kawanatanga, ki te mea ka kore aua Ture
e whakaaetia e te Paremata, me mutu te mahi Ka-
wanatanga o re Kawanatanga e tu nei.
TE UTU A TAKE KIA RUHIA MOTA RAUA
RONGO MAU.
E kia ana, e tono ana a Ruhia kia Take, kia utu a
Take i nga moni e wha tekau ma rua miriona pauna
moni (£42,000,000) kia Ruhia, hei utu mo nga taea
i mahia e Kuhia mo ta raua whawhai. He mea hoki
na Kuhia, ko tana hoa riri ko Take i mate i a Ruhia,
koia i kiia ai e Rahia, mu Take e utu ngu moni i pau
i a, Kuhia te utu mo nga hoia, me nga mea katoa i pau
ni nga moni a Ruhia mo ta raua whawhai. He tono
UMU taua kupu, ki ano a Take i wkakaae noa ki aua
moni.
|
|
4 128 |
▲back to top |
|
|
5 129 |
▲back to top |
|
|
6 130 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Nui Hauta Wera
Wikitoria
Hauta Atareria
Nui Tireni
NEW ZEALAND AS A WHEAT GROWING COUNTRY
N. S. Wales
Victoria
S. Australia
HE KOTIRO I TU HEI APIHA HOIA I TE RIRI A
RUHIA RAUA KO TAKE I WHAWHAI AI I TE
TAU 1877 NEI
Ranana
A HEROIC GIRL OFFICER.
|
|
7 131 |
▲back to top |
TE WANANGA. HE TURE hei Whakahou mo te Ture mo nga Kuri Peropero o Te Runanga IV., Nama 18 a Te Porowini Kaunihera i Poneke RETA I TUKUA MAI NOPERA KUIKAINGA KEREMENETA TAUKERE Ingarangi Ta Hori Kerei Hone Hiana Wairoa
|
|
8 132 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Rutene Ropiha
Hori Karaka
Hirini Moeka
Witoko Horimaha
Eraihi Tipene
Rangi Hopaka
Enoka Taiapa
Hone Rangiatea
Wi Waiau
Mohi Raepaoura
Karepa Kemara
Hamiora Koke
Porahana
Wi Taiepa
Ataria Rangi
Petanaha Rori
Hamaha te Wakarangi
|
|
9 133 |
▲back to top |
TE WANANGA
TE WANANGA
Atirikona Wiremu
Ingarangi
Tamihana Ruatapu
Te Karati
Pihopa Tuati
Anaru Matete
Ngatikahungunu
Oweta
Turanga
Te Hiana
Wairarapa
TE RAKATOATU
HE PANUITANGA
Turanganui
Aotearoa
Waipounamu
Hawaiki
East Coast
New Zealand
Te Mahia
Te Whui a Pawa
Hick's Bay
|
|
10 134 |
▲back to top |
TE WANANGA
Hoani Tamatamaarangi, Tipuna,
Mita Hamiora, Otene Tarori,
Waaka Waitohi, Hira te Koira,
Paora Tongara, Koroneho,
Hemi Reweti, Paihau,
Heperi Waikato, Aperata,
Meihana Tauaru, Wahanui,
Eru Riki, Otene Pitau,
Heperi Nui, Matenga,
Te Matenga Waaka, Karaitiana Taro,
Hemi Waaka, Niheta Taua,
Wiremu T. Hungahunga, Wiremu Toke,
Pene Hokotupeka, Hemi Kakakino,
Matenga Reweti, Poihipi Ngiha,
Renata Pene, Ereatara Rangiwhaitiri,
Matenga Tamakiteura, Hare Maranga,
Nopera Rangitahiwha, Hiini Tipure,
Retina Tamihana, Hoera Papa,
Honiana Matuakore, Te Whe,
Pene Poto, Mehaka Kaipau,
Hirini Terata, Hemi Rangiwhaitiri,
Hirini Kurari, Paratene Titore,
Rihimona, Tamati Tokorangi,
Paora Tongara, Mokiterangi,
Tuhere te Awarau, Hemi Oriki,
Meihana Tauaru, Haki Hone,
Rihimona Turi, Tukuewe,
Rihara Pakaua, Tuatini Tipoki,
Heperi Pango, Nikora Kiripaura,
Mita Mataitai, Matene Tuatini,
Hori te Awarau, Karamanu. Karekare,
Manahi Tiekiwai, Ihaka Ngarangioue,
Raihania te Aopapa, Wi Kaipuke,
Hami Tupeka, Eru Pohatu,
Tautuhi Pakaua, Matutera Tamaku,
Karaitiana Patau, Tiopira Mo,
Tiemi Wirihana, Mohi Tuamotu,
Tiemi Paraone, Karauria te Pei,
Paora te Han, Paora Reweti,
Raharuhi te Han, Henai Taniwha,
Pene Mataora, Hori Puihi,
Hone Taruparu, Patara Rangi,
Pera Titongi, Karaitiana Pakeha,
Hami Matora, Wiremu te Whatu,
Hemi Mahuki, Hami te Arikitutu,
Patorongu Ngarangi, Rapaera te Apu,
Tatana Matahi, Horomona Pirau,
Hami Mataora, Pehimana Moepukukahu,
Hemi te Ngaio, Hori Tutekai,
Tiera Tapunga, Ruka Tupouriao,
Rihara Pakaua, Anaru Taipiha,
Paora te Kohu, Riwai Taipiha,
Pita te Hau, Paramena Mokemoke,
Matenga Tamakiteuru, Peta Komene,
Raihania Tapuakaihia, Rawiri Teke,
Tiemi Ioka, Teira Takinga,
Meihana Tauwaru, Hami Takinga,
Hirini Poto, Nepia Paka,
Renata Tupeka, Pera Titongi,
Tautuhi, Hemi Takatapoto,
Hori te Awarau. Hakaraia Rangitahi,
Pene Mataora, Hamahona te Mano,
Mehaka Kaipau, Koroneho Pakapaka,
Matuakore, Rihiniona Kaikai,
Hemi Onahape, Waaka Watohi
Paora Riaka, Paora Tonara,
Tutere, Heperi Waikato,
Paora Kate, Nopera Tahiwa.
Heremaia Rauehe,
TARI MAORI,
PONEKE, Hanuere 17,1878.
E hoa. He whakaatu tenei kia koe, kia tuhituhi
koe i nga tangata Maori, nae nga hawhe-kaihe, o tou
takiwa, i te 1 o nga ra o Maehe, ka oti, ka tuku mai ki
tenei Tari, i roto i enei ra, tae noa ki te 31 o nga ra o
Mei, mau hoki e whakaatu ki nga Apiha i roto i tou
takiwa, kia mahi i tenei mahi, kei ngaro atu tetahi
tangata, kei tuhia tua-ruatia tetahi tangata, ko te ki
hoki a Te Minita Maori kia tika te tuhi a nga tangata.
Me tuhi te ingoa o te Iwi, te Hapu, me te kainga,
e noho ana hoki aua tangata, ko nga wahine, me nga
tane, kaore ano i tae o ratou tau ki te 15, me rarangi
ke, ko nga wahine, me nga tane, kua nuku atu o
ratou tau i te 15, me rarangi ke ano hoki, a katahi ka
huihuia kia kitea ai te maha o nga tangata o te takiwa,
ko te tauira tuhinga mo nga ingoa e apiti nei.
Mahau hoki e tuku mai he pukapuka hei whakaatu
i te nukunga ake o nga tangata, i te itinga iho ranei,
o nauri mai i te tuhituhinga o nga ingoa i te tau kua
hori ake nei, whakaatu mai hoki i te mate e pangia
ana te nuinga o nga tangata.
NA T. W. RUIHI.
NA TE KARAKA.
Kia Raka, R.M., Nepia.
PANUITANGA. KO au ko TAKUTA TERA, ka ki atu nei ki nga iwi katoa o
Turanga, puta noa ki Waiapu, ki te takiwa ki nga iwi o
taua takiwa, kei KIHIPENE nei ahau e noho ana, hei mahi i
i nga mate katoa o NGA
|
|
11 135 |
▲back to top |
TE WANANGA.
KI TE ETITA O TE WANANGA.
Mau e tuku atu tenei panui kia rongo mai o matou hoa
Maori, Pakeha hoki i tu te hui ki Porangahau nei i te
whitu o nga ra Akuhata, ko te take o tenei huihuinga he
pouri mo tetahi wahine ko Mere Hami Potaggaroa tona
ingoa, i mate ia i te 14 o nga ra o Hurae i te rima o nga
haora o te he nui te pouri o tona iwi mona mo
tona kore hara ki te iwi, a mate hara kore atu taua wahine.
Ko nga ingoa Hapu, i hui mai, ko te Hikaopapauma, ko
Ngati-pohoi, ko Ngati-turanga, ko Ngtihamiti, ko Ngati-
raukawa, hui mai kia Ngati-kere, Ngati-hinetewai i te ra
tuatahi he pouri, he tangi.
I te ra tua-rua, ka tu a Te Kahama ki runga. Whakarongo
mai e nga iwi nei, me mutu te pouri mo te mea mate, pouri
iho mo tou tinana i tera tangata, i tera tangata, i tera tamaiti,
i tera wahine, no te mea he tinana ora kai te hanga mai i te
mate mo tatou. Ko te mea mate tukua i runga i te kupu
whakarite, he puehu te tangata, ka hoki ano ki te puehu, kati
tenei kupu.
Ka tu ano. Me tautoko tatou i nga kupu o tetahi panui, no
Waimarama, na Te Harawira Tatere, ratou ko ona tamariki.
E ki ana te kupu o taua panui, kia mau ki te whakapono, kia
mau ki te iti whenua, me mutu te kai waipiro. Me ara nga
Komiti, me aroha nga iwi i runga i te motu nei, i runga i te
aroha whakateina, kaua e riri ko nga hara katoa, me whaka-
wa ki te ritenga o te Ture.
He nui te whakapai me te koa o nga Rangatira o enei
Hapu mo te tika mo te pono o enei kupu.
A e raa tino ra e whakahaere ai te Komiti i enei take, kitea
ana te tika, me te pono, whakatuturutia iho ki runga ki ona
tangata ake, tu ana to tokotoru hei kai karakia, hei whaka-
haere i o te whakapono ritenga mo Porangahau.
Wi Patene te Rangi, Ratima Wairoa,
Oahanga.
Hori Taki.
Ta ana, toko-wha hei whakahaere mo te whenua, mo te iwi
hoki, tae atu ki te whakawa i nga hara katoa o Porangahau.
Heta Matua, Renata te Ao,
Pirihi, Putai Matangi.
Oahanga.
Wiremu Hoera, Matenga Potangaroa,
Pirini, Reewi Paora,
Karaka te Rangitaupiripiri.
Kia pai kia tika, kia pono ta ratou arahi i runga i nga kupu
i hoatu e te Iwi nui e te komiti he, mahi ma ratou, me haere
tonu ratou a runga i nga whakahaunga a te iwi Maori.
Koia ka tuhia ki raro nei.
Kupu tua-tahi.
1. Kia mau ki te whakapono hei oranga mo koutou ahakoa
haere koutou i nga huarahi noho ranei, e ki ana te kupu wha-
karite na te whakapono i tika ai nga mahi na nga mahi i tika
ai te whakapono.
Kupu tua-rua.
2. Kia mau ki te iti whenua hei oranga mo koutou e ki ana
te kupu whakarite ko te rangi tona wahi tapu ko te whenua
tona turanga waewae.
Kupu tua-toru.
3. Kia marama te whakahaere i te iwi Maori.
Kupu tua-wha.
4. Kia marama te whakahaere mo te hara whenua.
Kupu tua-rima.
5. Kia marama te whakahaere i te hara nama a te Maori ki
te Pakeha, a te Pakeha i te Maori.
Kupu tua-ono.
6 Kia marama te whakahaere i te hara puremu, whakapae,
tahae i etahi, hara atu ranei.
Kupu tua-whitu.
7. Kia marama te whakahaere i te hara o te Pakeha e tango
nei i te wahine Maori.
Kupu tua-waru.
8. Kia marama te whakahaere i te hara kohuru a te Maori
i te" Pakeha, a te Pakeha ranei i te Maori.
Kupu tua-iwa.
9. Kia marama te whakahaere i nga hara nunui, pakupaku
ranei.
10. Kia marama te whakahaere a enei tangata i runga 1
nga whakataunga tika o te hara, kaua e wkakatuara, kaua e
whakahoa, kaua e riro i te hoko a te tangata ki te moni, me
haere tonu i runga i te kupu whakarite, mana kupu ano ka
whakatikaia ai, mana kupu ano ka whakahengia ai.
11. Ko te Komiti ano hei tuara mo enei tangata ki te
pakeke nga hara katoa, ma te Komiti kaumatua e whakaoti.
12. Ka whai-mana te Komiti mo enei take katoa.
13. Ka haerea katoatia e te Komiti nga takiwa o tenei
Motu, kahore ana mutunga mai.
E hoa ma, e nga iwi katoa i runga i tenei Motu, kia rite
tahi tatou te whakamana i nga kupu o tenei panui.
Heoi nga kupu, he mea tuku atu i runga i te tika, me te
pono, me te aroha,
Apehama Whakanga, Raniera Kopua, Reihana Hurepoki,
Heora Rautu, Herewini Pato, Hohepa te Tihi, Tamati Rangi-
Tamairo, Matangiuru, Wi Matua, Hami Potangaroa, Hirini
taunuhiri. Tipene Matua, Whero Tuhinga, Wi te Rangi, Paora
Marona, Heta Matua, Hirini Manuhiri.
HE HOIHO E HOKONA ANA.
MEA ake nei tetahi tariana tino momo pai ka hokona, ko
" MATAI" te ingoa o taua hoiho, he mea whangai e
tetahi Pakeha ko Te Ro te ingoa, kei Te Oreore te kainga.
He whero tino pai rawa te ahau o tenei hoiho o Matai. Ko
te toru tenei o ona tau.
Eo Totara tona papa, ko Kate Kearney te katua. Ko
Diomekies te papa o Totara. Ko Waimea te katua, a ko Sir
Hercules te papa o Waimea.
Te napa o Kate Kearney ko Old Torotou te katua ko Lottie
ko te hoiho i tikini atu nei e Te Tapata i Ingarangi.
Otira me haere te tangata ki nga takotoranga o nga puka-
puka rarangi ingoa o nga hoiho tino momo tika o Nui Tireni,
kei reira hoki nga whakapapa o Matai.
1 riro ia Matai te moni tuatahi i te whakakitekitenga o nga
hoiho katoa o Wairarapa ki Tauherenikau, me te mea i Mahi-
taone i riro ano i a ia, me etahi ata mea e rua i te takiwa
kaore ano i rua ona tau te pakeke.
Me haere atu nga tangata pirangi ki te hoko i a Matai ki a
TE KIRININI,
B. GREENING,
64 Provincial Stables.
PANUITANGA.
£5 UTU.
EI te mea ka whaakina e te tangata nga kapu e he ai i te
Ture, te tangata, nga tangata ranei na ratou, raua ranei
i tahutahu Taaka Hei i te Pakipaki, i te ahi ahi o te 12 o
Maehe nei, Ka hoatu e ahau taua £5.
P. MARONI,
63 O Te Pakipaki.
HOHEPA PAAKA ME ONA HOA.
HE PARAKIMETE MATOU, HE KAI HU HOIHO,
Otira he kai hanga i nga mea rino katoa.
Kei Hehitingi Tiriti to matou whare.
He Pai rawa ta matou hu i te Hoiho.
Ka taea e matou te hanga, me te whakaora i nga mea rino
katoa.
Kia mohio ki to matou whare.
36 NA H. PAAKA me ona Hoa.
PANUITANGA.
HE mea atu tenei na TE WAKA MA, ki nga iwi Maori, e
mahi wawahi ana ratou i te pounamu mo te Maori, nei
mere, hei Kurukuru, me nga mea katoa e mahia ai te pouna-
mu hei mea ma te Maori.
A ko te utu, he hikipene mo te inihi kotahi.
TE WAEA MA,
Watimeka.
Hehitinga Tiriti, Nepia. . 4l
|
|
12 136 |
▲back to top |
TE WANANGA
PANUITANGA.
KUA mahia e ahau nga rongoa whakamate, ite whenna
. katoa (oku) i Tangoia.
ATA T. HATENE.
Tangoio, Pepuere 23,1878.
NOTICE.
AFTER this date POISON will be laid over the whole of
•my property at Tangoio.
ARTHUR T. HAULTAIN.
Tangoio, February 23,1878. 69
EE PANUITANGA KI TE IWI MAORI.
E mahara ana pea te Iwi Maori, ma te Runanga o
TE WANANGA rawa ano e whakaae ka puta ai
TE WANANGA nupepa ki te tangata tono kia tukua
atu he nupepa ki a ia. Na, he mea atu tenei ki te
iwi, ma koutou e tono ka tino tukua ata TE WANANGA
nupepa kia koutou, kei te hiahia hoki raua, ko te
moni a te tangata te tikanga e puta ai he nupepa ki
a ia. Ko te utu mo te taa, kotahi pauna e rua hereni
me te hikipene. 39
MAKI TONORE
KAI-WHAKA-MAORI; RAUA KO PARAHI,
KEI TE AVENUE WHANGANUI.
KUA ta maua hei Kai-riihi, hei Kai-hoko ranei i te whenua
Maori, a hei Kai-whakaputa whenua i te Kooti
Whakawa. Otira, mo nga mahi Maori katoa, mo nga mea o
mua, mo nga mahi o naianei.
MAKI TONORE.
Hune 2, 1877. 16
MANAIA, HE TIMA,
E RERE tonu ana tenei Tima, atu ano i Nepia ki te
Wairoa, kia paki te rangi te rere ai. He tima tenei
e eke ai te Maori, kei te kapene i te Tima, kei Te Taranapira i
Te Peti te korero. Te utu i te kapene mo te tangata eke £l
i te tireti, £0 15 O i Nepia ki te Wairoa, i te Wairoa ki
Nepia, ko taua uta ano. Mo te tana utanga £1 10, ki te
ritenga o te ruuri, a £1 mo te tana wahie, me nga mea pera.
Ei te mea ka kiia e te tangata ana kupu mo ana mea ka
mahia he tikanga e ratou ko te kapene, mo era.
PANUITANGA.
UTU.
E taia ana Te WANANGA Nupepa i nga wiki
katoa. Ko te utu mo te tau, kotahi pauna. Otiia, ki te
tukua ma te Meera, kotahi pauna e rua hereni me te hiki
pene mo te tau. Mo te WANANGA kotahi, ana tikina
atu i nga Toa takotoranga o taua Nupepa, he hikipene mo
te Nupepa kotahi.
£100 UTU.
KA utua ki te tangata te moni kotahi rau pauna maua e
Whaaki ki nga Pirihimana te tangata nga tangata ranei
naua, na ratou ranei, i whakatakoto nga rakau ki runga ki te
ara o te Rerewei i te takiwa i Hehitinga i te Pakipaki, i te 10
e nga ra o Tihema, i nga Haori i te takiwa o te 5 me te hawhi
i te ahiahi, a te 7 me te hawhi i te ata.
W. J. MIRA,
Tino Kai Tiaki Rerewei.
Rerewei si Nepia,
Nepia, Tihema 10, 1877.
£100 REWARD.
ONE HUNDRED POUNDS REWARD will be paid to
anyone giving to the police any information that will
lead to the conviction of the person or persons who mali-
ciously placed an obstruction, consisting of a quantity of
Railway Sleepers, on the Railway line between the Hastings
and Pakipaki Stations, within the hours of 6.30 p.m. and
7.30 a.m. of the 9th and 10th December. By order.
W. J. MILLER,
General Manager Napier Section New Zealand Railways.
Napier, December 10, 1877. 47
He Panuitanga ki nga Maori.
TE POUNAMU KIA MAHIA HEI MERE.
KIA ronga mai koutou e nga iwi katoa o te Tai Rawhiti,
me te Tai Tuauru. Nga iwi katoa o te tua-whenua
tenei kei Nepia nei te tangata tino mohio ki te haehae Poue
namu, hei Mere, hei Heitiki, hei Kurukuru, hei Mako mat-
iwi. Tukua mai a koutou Pounamu ki te Tari o Te WANANAG
i Nepia.
66 NA HEMI ROAI.
TE REREWEI O NUI TIRENI.
NEPIA KI WAIPUKURAU.
HE mea atu tenei, he whakatupoto ki te iwi Maori,
Kia Kaua ratou e purei Kaari, a mahi purei
ranei i etahi atu mahi purei ana eke ratou i te Rere-
wei, no te mea e he ana taua mahi te purei ki o te
Rerewei tikanga, ara ki te Ture e 31.
Na te MIRA,
Nepia. Tumuaki tiaki Rerewei.
Nei taua ture—" 31. Ki te mea ka kitea tetahi
tangata i runga i tetahi o nga kareti, i te teihana
ranei, e haurangi ana e takaro ana ranei ki nga mahi
kaari, ara ki te '* hipi" me era atu tu takaro, ki te
mea ka whakararuraru ka aha ranei mo te moni, ki te
mea ranei e whakararuraru ana ia i tetahi tangata
haere o runga i te Rerewe, ka tika kia tonoa ki a ia
kia utu ia i te moni kaua e nukuake i te rima pauna
ka pana hoki ia i taua kareti, taua teihana ranei."
NEPIA Haku Pei Niu Tireni.—He mea ta e HENARE HIRA, a he mea panu
e HENARE TOMOANA, G te tangata nana tenei niupepa, te whare ta
o Te Wananga, i Nepia.
HATAREI, 23 MAEHE, 1878.
NAPIER, Hawke's Bay, New Zealand.—Printed by HENARE HIRA, and
published by HENARE TOMOANA, the proprietor of this. news.
paper, at the office of Te Wananga, Napier.
SATURDAY, MARCH 23,1878.