Te Wananga 1874-1878: Volume 4, Number 27. 07 July 1877 |
1 277 |
▲back to top |
TE WANANGA. HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU. "TIHE MAURI-ORA." NAMA-27. NEPIA, HATAREI, HURAE 7. 1877. PUKAPUKA 4. MAKI TONORE KAI-WHAKA-MAORI RAUA KO PARAHI KEI TE AVENUE WHANGANUI HE KUPU KI TE IWI MAORI £6000 TAONGA e hokona ana. He Paraikete, he Raka, he Horo, he Koti, he Wekete, he Tarautete, he Potae, he riro mo te utu iti rawa. Ko REONARA. Ka hoko i aua mea nei, mo te marama kotahi. Tikina mai he kahu ma koutou. Koia nei te Tua. Ko REONARAI CO. kei tawahi ake o te whare Komi- hana. Hekipia Rori, i Nepia 24 PAERANI ME ANA HOA Kai hoko i nga mea rino NGA UTU MAKETE. : AKARANA.— Ko te utu mo te Oti 3 hereni me te o kapa he mea ano e 3 tae te 7 kapa mo te puhera. Mo te kaanga e 4 hereni me te 3 kapa mo te puhera. KARAITIHATA.—Mo te witi, e 6 hereni me te 9 kapa, he moa ano e 7 hereni mo te puhera. Mo te witi tuarua, e 5 Hereni, he mea, ano e 6 mo te puhera Mo te oti. e 4 hereni me te 9 kapa, a he mea ano e hoki iho ana ki te 3 hereni me te 6 kapa mo te putara. Mo te paraoa. £17 10s., he mea ano £18 mo te tana. Mo te paraoa papapa, £4 10s. Mo te paraoa tuaru», Mo te riwai, £3. mo te tana. TANI TANA.—Mo te wiri e 5 hereni me te 6 kapa, he mea ano o 7 hereni mo te puhera, a he mea ano i tae ki te 8 hereni mo te puhara mo te witi. Mo te oti, e 3 hereni me te 6 kapa he mea ano e 3 me te 9 kapa mo te puhera. Mo te pare e 5 hereni me te 6 kapa, he mea ano e 4 me te 9 kapa mo te puhera. Mo to paraoa papapa, £4 15s., mo te tana. Mo te , £19, he mea ano £19 10s. mo te tana. Mo te riwai, £3 10s. mo te tana. PONEKE.—Mo te paraoa o era motu £19, Le mea ano £20 mo te tana. Mo te paraoa Atareta £24 mo te tana. Mo te oti e 3 hereni me te O kapa, he mea ano e 4 me te 6 kapa, mo te puhera. Mo te paraoa papapa 1 hereni, he mea ano 1 me te kapa mo te puhera. Mo te witi tuarua, e 4 rae te 6 kapa mo te puhera. Mo te paraoa papapa £8 mo te tana. Mo te riwai £3 10s., he mea ano £4 10s. Me te kaanga, e 4 hereni me te 9 kapa, he mea ano • 5 hereni mo te puhera. HE TANGATA MATE. TE TUKE HOU MO NGA WHENUA MAORI KOIA nei nga kupu a Te Hira o Akarana, a he mohio nona ki nga mahi o nga tau kua pahure nei, i mahia mo nga whenua Maori. A be roa nona e noho ana i enei Mutu. A Le ata titiro nona ki te tikanga o nga, Ture i mahia e te Paremata mo nga iwi Maori.
2 278 |
▲back to top |
TE WANANGA. Koia matou i mea ai, he tika pu ana whakaaro mo taua Pira hou nei. a o whakaae te iwi mohio ki te tika [ pu o ana kupu. Koia nei ana korero. "E mea ana ahau, katahi nei ano te Pira e nui ai ranei he pai a e nui ai ranei he kino i mahia e nga Ture katoa, katoa kua mahia nei mo tenei Motu. A he mea naku e tino uta pu ana nga tikanga o raua
3 279 |
▲back to top |
4 280 |
▲back to top |
TE WANANGA. TE WHAWHAI A RUHIA RAUA KO TAKE NGA KAI TIAKI O TE RUHIA RAUA KO TE TAKE Ingarangi KAWANA KEREI HE MATE TURORO E PA NUI ANA KI NGA TANGATA MAORI O WAIKATO Tawhiao Waikato Horatio Ohanga NGA TANGATA KARAKIA KI TE ATUA PONO, O NGA IWI O HAINA CHRISTIANS IN CHINA
5 281 |
▲back to top |
TE WANANGA. TE AWA KERI A TE PAKEHA I HUIHI. Ko te awa i keria e te Pakeha atu ano i te moana i te takutai o te moana i te takiwa ki Iruharama e puta ai ki te moana whero, a e tae wawe mai ai te kaipuke rere mai i Ingarangi ki enei moana ki Hawaiki nei, i kiia ko taua awa, o kore e roa ka ki ano i te one pu, puhi atu i te whenua one o te Takiwa ki te Naera. Otiia, i nga tau kua pahure nei, kahore kau he wahi a te one i ki ai taua awa keri, a ko nga kaipuke e rere ana i roto i taua awa keri, ahakoa e 27 putu o te hohonu o aua kaipuke e puta katoa ana i tana awa keri, ahakoa e 400 puutu te roa o te kaipuke e tae ana i taua awa. A kiia ana, i te wa ki ano taua awa i keria, he one kau tau takiwa, a e kore e tupuria e te kai, a ko tenei i te wa kua puare taua awa, kua ahua pai te perepe- nga o taua awa, a kua tupuria e te mea o ngakia ara e te tangata. THE SUEZ CANAL. Te haerenga o Te Rata Porana (Dr Pollen) te Minita mo te taha Maori ki Otaki Ngatitoa Ngatiawa Ngatiraukawa Ta Tanara Makarini Tamihana te Rauparaha Horomona Torenui Ngatiawa Karanama Whakaheke Hape Horohau Matene te Whiwhi Eru Tahitangata Wi Parata Manawatu Foxton Ngatikahuhunu Whanganui Rangitane Ngatiapa
6 282 |
▲back to top |
TE WANANGA. tenei whenua katoa, i riri i rurita i te rau o taku patu : 1 waiho ana aua iwi hei pononga. Na to homaitanga i to Ture ka ara mai ano aua iwi hei hoa tautohe mo enei iwi i ki tenei whenua. Heoi i puta te kupu a te Tiati, o te Kooti, Manawatu (Foxton) ; ki nga iwi e toru tenei whe- nua, muri iho ka Ui rawaho noa mai te Kooti, mehemea kei whea te rohe mai? " Ka tu a Ihakara i tana tu pohehe Ehara nei i enei iwi i whakatu, ka mea, na, taku rohe na i ko te Tararua e kitea ana e aku kanohi. Heoi herea mai 1 ana e te Kooti taua kapu a Ihakara, ko te Apiha o te | ' Kawanatanga i reira ko Putu (J. Booth). No te tunga o te Kooti ki Otaki nei katahi ka kitea he raina hou hei raro ke mai o Tararo. Heoi ka kite aua iwi e rima i taua wahi e tuhura ana, katahi ka tono moni ki te Kawanata- nga, a homai ana ; ehara i te mea i putu te kupu a te Kooti ki aua iwi te whenua. Ko te rohe ia a enei iwi e toru, i roto i nga panui, ko te rohe atu kia te Kuini. I te wa i tu ai au hei Minita, ka tono moni nga iwi e toru ki a maua ko Putu (J. Booth). Kia hoatu he moni ma ratou ; me tenei whenua ; i runga i te mea kua hoatu he moni e I te Kawanatanga ma nga iwi e rima, heoi kaore maua i kaha, no te mea kua riro ke a te Makarini ki tera motu. I te tau 1875. Ka tonu atu ano nga iwi e toru nei kia te Makarini kia haere mai ki Otaki nei, heoi, na te nui o nga raruraru ka kore ia e tae mai. Muri iho ka tangohia e to Kawanatanga ta maua mahi ko Putu (J. Booth). Ka riro tonu mana e hoko nga whenua. I te tau 1876. Ko tao ano he Pitihana roa Ngati-Raukawa ki te Paremete mo Tararua ; i runga i te mahi whakaroa a te Kawanatanga. Heoi kaore ano i puta mai ho kupu whakahoki mai ma te Kawanatanga ; pewhea ranei : kia mohio ai matou. Hoani Taipua : He whakapai tonu taku ki nga kupu katoa a Wi Parata e korero nei ; kia rongo mai koe ko tenei korero, he tono moni kia koe mo Tararua : engari ko tenei raruraru, ehara i a koe ; ca te Makirini ano : Otiia ko koe te kai whakakapi o tona turanga no te mea, he inaha a koutou ture, a te Pakeha mo te boko whenua : koia tenei me Kooti te whenua ; ka kitea te hunga i tika, katahi ka homai he moni ki taua hunga i tika ra ki te whenua. Ko ta te Ture tangata i whakatu ai ko Putu (J. Booth), mana e hoko nga whenna ; no runga i te tonu rawaho i te moni ; ka riro tonu ko te Kawanatanga hei homai i te moni. (2). E ki ana ano o Ture kua mutu atu i a Wairaweke (Wakefield) ; te hoko he i nga whenua, a ko Rangitikei ; te mutunga, ko to naia nei Ture, ko to | Kooti ki mua ; ko te ra o Tararu kaore te Kawanatanga i mohio ki taua Ture : heoi hoatu ana te moni ki nga iwi e rima, kaore nei matou i kite i te Kootitanga i tau te tika J kia rotou : e pai ana tenei e korero atu ana ki to kanohi e te Minita o te taha Maori ; e mea ana au me whakamana mai e koe tenei tono ; tena ano hoki koe kei te mohio. Hema te Ao : Kia rongo mai koe ; ko nga korero katoa e korero nei a Wi Parata mua ko Hoani kia koe he tika katoa. I oti ano ki te Kooti te kupu, ko te moana taha tai ; ki te raina a, te Kuini i taua. A ! kaore hoki i taua ki aua iwi tenei whenua, no te tunga o te Kooti ki Otaki nei. i ka kite matou kaa noho te raina ki te mapi nui : kei raro Iho o Tararua, ka mea matou kua he ; ehara hoki i a matou taua rohe he na te Kooti ano : ehara ano hoki i to Ture i mea ki a ui pera te Tiati o te Kooti ; kei whea taua rohe ? No te mea kei roto i nga panui nga rohe. A ! kahore hoki matou i mohio ki te take i hoatu ai he moni ma nga iwi e rima : ko ta te Tare, kia tau ki aua iwi te whenua ka pai ai te hoatu te moni. Ko tenei hoatu moni, i hoatu Maori. ! ehara i te Ture ; ehara ano hoki i te mea, no naia nei i puta ai enei kupu kia koe, kahore, no te Makirini ano e ora ana : ko tenei me homai tetehi moni ma enei iwi e toru. Otira ka mau tonu ano tenei tono kia koe, kia aetia mai rano e koe. Hare Wirikake : E tautoko aua au i nga korero kua oti nei te whakapuaki e Wi Parata ratou ko Henea—ma. No te mea, i hoatu he moni ma nga iwi e rima, i runga i te mea kua taa tenei whenua ki nga iwi e toru ; mehemea hoki, i hoatu he moni i te mea kaore ano i tu te Kooti,
7 283 |
▲back to top |
TE WANANGA. Manawatu Ohau Waikawa Otaki Waikanae Whanganui Tararua Hoani Taipua Wi Parata Te Rata Porana Dr. Pollen
8 284 |
▲back to top |
TE WANANGA. Te Rata Porau Dr. Pollen J. Booth Wi Parata RETA I TUKUA MAI Te Manihera Rangitakawaho Ngatiporou Paiura Watarauhi Te Pahoro Paraone Wiremu Pahoro Matire Piripi Te Rito Wereta Te Whatakorari Waingawa Te Weraiti Taueru Wainuioru Waingawa Tukarangatia PIRIPI TE MAARI HIKAWERA TAHANA MANIHERA RANGITAKAIWAHO TE KAHU KAWA TA UA TE WHATAHORO Papawai
9 285 |
▲back to top |
TE WANANGA. Matira Piripi Wiremu Pahoro Purini Watarauihi Ramari Watarauihi Huangarua Rimutaka Tararua Waingawa Hapeta Ihaia Whakamaiuru Manawatu Kotukutuku Te Ahiarohe Huru Te Hiaro Rorana Puketoi Rarawaru Waimataa Whareama Wiremu Rautu Matenga Potangaroa PIRIPI TE MARI HIKAWERA TAHANA MANIHERA RANGITAKAIWAHO TE WHATAHORO TE KAPU KAWA TE UA TE WATA TAIAROA TE KARAUNA
10 286 |
▲back to top |
TE WANANGA. POROHIPEKE TUPARA He hoiho Reihi e hokoa ana PAORA ROPIHA A Race Horse For Sale PANUITANGA Te Huta Hawheraka Nepia Panuitanga ki nga Pakeha IHAKA KAAPO OTENE POMARE NOTICE TO EUROPEANS PANUITANGA TE HAPUKU Te Hauke Notice to Poachers Poukawa TE REREWEI O NUI TIRENI NEPIA KI WAIPUKURAU MIRA Nepia
11 287 |
▲back to top |
TE WANANGA. MANAIA HE TIMA HE PANUI KIA RONGO TE KATOA TIPENE MATUA NOTICE TO THE PUBLIC Niho! Niho! TE WIRIHANA Tenehana PANUITANGA HONE RAUTAHI PANUITANGA WAHIE! WAHIE! HE WAHIE MA KOUTOU Hukarere Heretaunga HIRAKA TUHUA Takapau NOTICE Firewood! Firewood! Firewood! Napier NIKERA WHITINGARA Maize for Sale at Mohaka HOANI WAINOHU PARAMENA HE PANUITANGA KI NGA MAORI TE POUNAMU KIA MAHIA HEI MERE HEMI ROPI
12 288 |
▲back to top |
TE WANANGA. HE PANUITANGA. ; HE KUPU TENEI KI TE IWI KATOA A maku e hanga hou nga mea pakarau. HE TERA WAHINE, HE TERA TAANE. HE PARAIRE, HE MATINIKERA. HE KOROPA, HE WEPU. HE PA, HE KAHU HOIHO. Ko nga mea pai katoa a te Pakeha mo te Hoiho, KEI TAKU WHARE HOKO I TARATERA. E hara i te utu nui aku mea i He tini, a e rite aua ki o Tawahi te pai. Kei au nga mea mo te MAORI, Kahore he take e haere ai Te MAORI, Ei Nepia hoko mea ai. \_\_\_ \_\_\_ NA PATARIRA. HE PANUITANGA. TE HOHIPERA O HAKU PEI. J. A. METE —————————HE PANUITANGA TENEl. Te Takapau. HE PANUITANGA TENEI. MAHAU e tuku atu taku kupu ki atatou WANANGA. Ko taku kupu, he ui naku ki tetahi Pakeha e pirangi ana. ki to hoko wahie. Mehemea e pirangi ana ki te wahie, kei au nga wahie. Whakaatutia mai te utu mo te koori kotahi. te ingoa o te Pakeha pirangi, kia tere mai. kei hoha koe ki te roa, me tuku atu ki te WANANGA, ka mutu. PORIKAPA TAMAIHOTUA. Waipawa, Mei 5, 1877. 2 NOTICE. INSERT the following in oar WANANGA. I wish to know if any Europeans want to BUY FIREWOOD. If there are such, let them inform me what they will give per cord for it. Do not be weary, but put all this in TE WANANGA PORIKAPA TAMAIHOTUA. Waipawa, 2 PANUITANGA KI NGA IWI KATOA Rakarana & Waikato Maori Kamupene Rimitete. KUA HOKONA NGA HEA A ENEI TANGATA E HAU AKE NEI NGA INGOA I RARO NEI :—Aihe Mokomoko. Epiha Waitere. Henare Ngatai. Hone Kuruki, Hone Te One. Hami Whakatari. Henare Akuhata. Henare Ngataumata. Kipi Waatarauihi. Kewene Te Haho. Mita, K Ngatipare. Wetini Mahikai. Wairama Kiwi. Heta Te More, Kupenga Te Hou, Matena Tuheka. Maihi Kereopa. Naue Tangirau, Erina Tuaiwa Ngatipare. Penehawini Kiwi, Terupapere Ngawhitu. Wetini Te Okioki. Teira Huia. Wirihana T. Teaooterangi. Kaweahau, Pinikera. Taneti Pouwhareumu, Tainui Te Para, Harini Tikapa. Karepa Te Whetu. HUIRAMA RIUTOTO. Rakarana, Mei 5 1877. Manager. 3 Notice to all the People of the Tribes of New Zealand. THE RAGLAN AND WAIKATO MAORI STORE COM- PANY (LIMITED), wish to inform those whose names are hereinafter written, that their shares iu said Raglan and Waikato Maori Store Company (Limited) have been sold for the sum of £126. and said parties whose names appear below have censed to hold shares in the said Company from the Tenth day of April, 1877. Aihe Mokomoko. Epiha Waitere. Henare Ngatai, Kone Kuruki, Hono Te One. Hami Whakatari. Henare Akuhata, Henare Ngataumata. Kipi Waatarauihi, Kewene Te Haho, Mita K. Ngatipare. Wetini Mahikai, Wairama Kiwi. Heta Te More, Kupenga Te Hou, Matena Tuheka, Maihi Kereopa, i Naue Tangirau, Erina Tuaiwa Ngatipare, Penehawini Kiwi, Terupapere Ngawhitu, Wetini Te Okioki. Teira Huia. Wiri- hana T. Tearoterangi, Kaweahau and Pinikera, Taneti Pou- whareumu, Tainui Te Para, Hairini Tikapa. Karepa Te Whetu. (Signed) HUIRAMA RUITOTO. : Raglan. 10th April. 1877. H E P A N U I T A N G A . - ——— | NA TE WARA.