![]() |
Te Wananga 1874-1878: Volume 4, Number 26. 30 June 1877 |
![]() |
1 257 |
▲back to top |
TE WANANGA. HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU. "TIHE MAURI-ORA." NAMA—26. NEPIA. HATAREI, HUNE 30. 1877 PUKAPUKA 4. MAKI TONORE KAI-WHAKA-MAORI RAUA KO PARAHI. KEI TE AVENUE WHANGANUI. MAKI TONORE. Hune 2, 1877. PAERANI ME ANA HOA Kai hoko i nga mea rino NA PAERANI ME ANA HOA, Hehitingi Tiriti. TE WANANGA. KOTAHI PUTANGA I TE WIKI HATAREI, 30 HUNE, 1877.
![]() |
2 258 |
▲back to top |
![]() |
3 259 |
▲back to top |
TE WANANGA. Waitangi New Zealand NGA RONGO KORERO HE MAORI I MATE I WHAKATAANE MAORI ACCIDENTALLY KILLED AT WHAKATANE Hotene Makitonera Opotiki
![]() |
4 260 |
▲back to top |
TE WANANGA. Merritt's Hotel Mr Simpkins Ani Makitonera Piripi Rore Hone Maki Tetta Dr. Reid Captain Preece R.M., Whakatane NGA MAORI Te Arawa Maketu Rotoiti Te Rupe Mita Tohoka Pikiao Toi TE TURE HOU MO NGA WHENUA MAORI. NEW NATIVE LANDS ACT. Bay of Plenty Times
![]() |
5 261 |
▲back to top |
![]() |
6 262 |
▲back to top |
TE WANANGA. Iwi. A tokowha o te iwi nana i pei ki waho o te whare karakia. A no te ra i whakawakia ai a Ria- tama e nga kai whakawa, ka mea atu, a Riatama ki ana kaiwhakawa. Ko te kupu whakaora mona mo taua he, Ke tangata tuku nui aia i ana moni hei pai mo nga whare karakia o te Hahi Ingarangi. A he tangata aia e tuka moni aua mo nga kura ako tama- riki. A kua tae tana pukapuka mea atu ki te minita o te Hahi, e pouri ana aia mo ana kupu kanga kia Te Kuini. He kupu noa ano ana kupu kanga kia Te Kuini, a he mea i puta ai aua kupu i aia. he korero na ratou ko ana hoa ki nga tikanga o te kohikohi moni o nga whare katimauhi. Heoi, hereherea ana aia rao tana kanga kia Te Kuini. CURSING THE QUEEN. The magistrates at Tadcaster have sentenced a man named Leatham, who appears from the report to be in a, good position of life. to be imprisoned for two months for audibly cursing Her Majesty the Queen in a schoolroom where public worship was being ducted by a clergyman of the Church of England The offensive language was used twice, while the prayers for the Queen and the Royal family were being said. The defendant was very violent when remonstrated with, and it required four men to put him out of the room. He pleaded before the Bench that he had been a liberal supporter of the church ami schools in the parish, and he had sent a letter of apology to the clergyman. He uttered the exclama- tions, he said, " spontaneously." having shortly be fore the service been talking about the Queen's taxes. HE PA NUI RAWA I AMEREKA KUA WERA I TE AHA. Ingarihi Amerika Hata Hone TE TURE HOU MO NGA WHENUA MAORI ——— Wairarapa Poneke TE WHAWHAI A RUHIA RAUA KO TAKE.
![]() |
7 263 |
▲back to top |
TE WANANGA. KI TE ETITA O TE WANANGA. Ingarangi Wairoa Te Hapi Rawiri Tamihana Huata Ngatiraukawa Tiopira Kaukau Areta Apatu Pitiera Kopu
![]() |
8 264 |
▲back to top |
TE WANANGA. Kooti and he had said to each other, viz., that Tiopira i Kaukau had bewitched (the late) Paora Apatu. Tiopira Kaukau rose and asked, why should I bewitch Paora Apatu. Areta rose and said, because (or for) the land called Raekahu. Tiopira rose and said, I own the land called Raekahu. and it did not belong to Paora Apatu. But deny that I am a wizard, or that I should be called by the name of , wizard. I am utterly ignorant of the least knowledge of witchcraft. Nor do I know even one little word of the I language used by wizards, I am utterly ignorant of any learning pertaining to a wizard, or the evil which such evil men practice. I am a man who abhors that evil work witchcraft. Is witchcraft true ? Or, is it false ? But, the Scriptures do say that God does chastise those whom he docs chastise (or He. as God. acts to men as He likes). And in that is the death (or evil) which may come or. men. And those men arc Pitiera and Paora. I am very sorry for those men as they were (or are) the head chiefs of our tribes, called Rutanga and Tauewhana. Hence, I cry for those men. And though men may say I bewitched those men, I shall not cease to grieve for those men. because I have not the slightest knowledge of the arts of witchcraft. Enough. From your friend, TIUPIRA KAUKAU. KI TE ETITA o TE WANANGA. Piriniha te Rito, Te Naera. Weke Kemara. To Karaka te Rangi. Hare Wepu, Pine Tamahori. Hota Pikaha, Tamati Pei. Hami Pake. Te Naera Whareti. Niha Tawhiwhi. Tamati te Ngahue. Niha Matua. Taraka tu Heru, Tehere Wini te Ngahae, Piripi Kaiwaru, Hori Kata. Watene Taraka. Maka Poharama, Renata Rikahu, Paratene Pikahu. Hata. Turiri, Hohepa te Rone. Hirini Turiri, Rawiri te Kaharoa, Wiremu Patene, Hemi Tapeka, Watene Tapuke, Apira Nahuhu, William Pineaha Kooia, Hirini Pahau, Renata Taiapa, Winanga, Hemi Kepa. Karaitiana Poi, Pine Tu. Henare Poi, Rawiri te Manu, Ihaka Poi, Hori Manana, Puha, Rihara Paipa, Piniha Tama, Epiniha Whaikaaho, Te Whitu Rangi, Hori Matamua, Tamati Ngakaho, Hakopa, Karanoma Ngerengere, Hare Kauki. Piniha Minaia. Hori Apinga, Apira, Harawira Haruharu.
![]() |
9 265 |
▲back to top |
TE WANANGA. Eriki Kemara Heta Pikahu, Hare Mumu, Piriniha te Rito. Wipatene te Rangi. Horahia., Katene Ngatoko. Taraka Porourangi. Tamati Paenga. Tamati Purangi, Hoori Kata. Puna Ngareipa, Hami Tarapu. Maka. Toroa. Herewini te Ngahae. Kia Henare Tomoana ara kia koutou katoa e noho mai na i to koutou na kaainga. Tena ra koutou, kia ora koutou i runga i te atawhai a to tatou Ariki a Ihu Karaiti. E hara i to mea kua kite a kanohi, erangi, e tapa raro noa ake ana.
![]() |
10 266 |
▲back to top |
TE WANANGA. nga Kaunihera hou, kei waiho hei putake tono moni kia puta ki nga Kaunihera mo nga whenua a te Maori. Ko te Hui e mea ana ki nga rangatira katua me nga Iwi katoa o te Motu, kia whakarere i nga mahi tawhito, a kia hoki ki te Karakia tika, me nga whakaako a te Karai- piture. Ko te Iwi Maori, taihoa e whakahe, e whakapai ranei ki I te Kawanatanga hou nei, engari, kia ata kitea a ratou mahi, te tika, te he ranei, kia koro ai o taea te ki, e tau- toko ana, e whakaae ana ranei te Iwi Maori i tenei Kawa- natanga, kahore he take. He mea tika, he mea tino pai rawa ki to matou wha- kaaro, kia whakakotahitia nga Iwi u Niu Tireni, a kia I huihui matou, kia kite matou i a matou : kia korerotia o matou mate ; kia kohikohi matou, i kga korero e pai ana, ki tukua ki te Paramete Nui o tenei Koroni, hei take korero mo taua Paramete. Ko nga rangatira katoa o nga Iwi, me turaki i te kai waipiro a me mahi e te Paramete he Ture e taea ai te whakahara te tangata kawe atu i tu waipiro ki nga kainga o te Maori. PANUITANGA. HE Panui tenei kia rongo nga Maori me nga Pakeha, kaati te haere a te tangata ki aku kainga, katoa, mu aku moana, i Poukawa, i Te Roto-a-Kiwa. pupuhi ai te Parera, i te Pukeko, i le Waana., me etahi atu o nga manu ke atu. Naku te ngahere i Raukawa me nga manu katoa ki te tohe te tangata, ka whakawakia aia ki te tikanga o te Ture. TE HAPUKU. Te Hauke. Hane 26,, 1877. Notice to Poachers. Poukawa HE PANUITANGA TENEI. NOTICE. At Te Takapau. KE PANUITANGA KI NGA MAORI. TE POUNAMU KIA MAHIA HEI MERE. POROHIPEKE TUPARA. NA PAORA ROPIHIA.
![]() |
11 267 |
▲back to top |
TE WANANGA. MANAIA HE TIMA HE PANUI KIA RONGO TE KATOA NOTICE TO THE PUBLIC PANUITANGA. NIHO! NIHO! PANUITANGA WAHIE! WAHIE! HE WAHIE MA KOUTOU HIRAKA TUHUA NOTICE Firewood! Firewood! Firewood! Takapau
![]() |
12 268 |
▲back to top |
TE WANANGA. Ke panui tenei ki nga tangata pupuhi manu, me nga tangata e haere he an i runga i nga whenua i Te Aute. HE hono tonu no te haere pokanoa a te tangata, mo ana kuri, ki te pupuhi manu, a ki te aruaru poaka, i nga whenua e nohoia ana. a e tiakina ana e ahau. He mea atu tenei, kua tu nga kai tiaki mo aua whenua, a ki te mea ka kitea to tangata haere poka- noa ki ana whenua, ka tino whakawakia ratou ki te tikanga o te Ture. HENARE RATA. Maunga Hapeta, Waipukura. Mei 2, 1877. 7 Notice to Poachers and Trespassers on i Te Aute lands. IN consequence of the continued TRESPASS by persons with Dogs and Guns in pursuit of Game and Pigs on the lands at Te Aute, in the occupation or under the charge of the undersigned, it is hereby notified that persons have been specially appointed to watch, and all offenders will be rigorously pro- secuted. H. R. RUSSELL. Mount Herbert, Waipukurau. May 2, 1S77. 7 PANUITANGA. HE nui no te raru, i te mahi waiho kia puare nga keeti o nga whenua patiki i Te Aute, e te Maori, me nga tangata noa atu, i rihitia e Henare Rata, koia i panuitia ai te kupu nei, kua akona te kai tiaki o aua i whenua, kia whaakina nga ingoa o nga tangata na ratou i waiho kia puare nga Keeti, kia tamanatia ai aua tangata, mo te haere pokanoa, a rao te he i he ai tana whenua ia ratou. A enei ra e haere ake noi. e kore rawa e tika kia aruaru poaka te tangata i nga whenua e noho ia ana. a e mau ana ia Henare Rata. Ma te kai tiaki rawa ano e whakaae te tangata. kia haere ki te aru uru poaka, katahi ra ano ka tika te haere a te tangate ara ma Keneti e whakaae. A ku nga kuri herohero e haere ana i reira ka patua kia mato. Kua nui nga Hipi i mate, koia a Henare Rata i mea ai me mutu te haere pokanoa o te tangata me te kuri peropero ki reira. A hei mahara ma te Maori, kia kaua e pa te he kia ratou. HENARE RATA Mauti Hapete, Waipukurau. Mei 2 1877. \_\_\_\_ NOTICE. GREAT trouble having been occasioned by Natives and others LEAVING OPEN the GATES of the enclosures at Te Aute under lease to the under- signed, it is notified that the person in charge has received orders to report any person so offending, with the view of summoning him for trespass and damages. In future no persons will be permitted to HUNT PIGS on any laud in ME, RUSSELL'S occupation with. Mr. KENNEDY Te Aute H. R. RUSSELL. Mount Herbert. Waipukaurau. May 2. 1877 PANUITANGA KI NGA IWI KATOA. Rakarana & Waikato Maori Kamupene Rimitete. KUA HOKONA NGA HEA A ENEI TANGATA E MAU AKE NEI NGA INGOA I RARO NEI -Aihe
![]() |
13 269 |
▲back to top |
HE PUKAPUKA APITI KI TE WANANGA. NEPIA. HATAREI, HUNE 3O, 1877. TURE KOOTI WHENUA MAORI. (He mea taa e matou te Pira Hou mo nga Whenua Maori, hei apiti ki Te Wananga, kia kitea au taua Pira e te mao katoa.) He Ture hei whakatikatika hei whakatopu i te Ture o te Kooti Whenua Maori.
![]() |
14 270 |
▲back to top |
TE WANANGA. 10. Ka whai mana ia Kai-whakarite Whakawa e i noho kotahi ana penei me te mana e hoatu aua ki te i Kooti e tenei Ture. U. Ka whai Hiiri te Kooti tetahi ki ia Kai-whaka- rite Whakawa ki ia Kaiwhakarite Whakawa takoto ai hei hiiri i nga pukapuka katoa e tika ana kia hiiritia. i 12. Mehemea ka tonoa e te Kai-whakarite Whaka- wa tetahi etahi ranei o nga Ateha kia noho i tetahi i Kooti me noho ano hei awhina, engari e kore e kiia kahore e whai mana nga mahi a te Kooti ki te kore taua Ateha ana Ateha ranei e whakaae. i 13 Ka tuhia e te Kooti te whakaotinga o ia mea ; e whakawakia ana ki roto ki tetahi pukapuka a te Kooti. 14. Ka whai mana nga Kai-whakarite Whakawa i ia wa i ia wa ki te whakatakoto Ture hei whaka- | haere i nga tikanga o nga nohoanga o te Kooti mo te whai, mana hoki iki runga ki nga tangata katoa e mahi aua i runga i te mana o tenei Ture mo te whakarite hoki i nga utu e tika ana kia utua, te wa me te hua- rahi e utua ai me te whakamarotanga mo ka kore e utua a ka whai mana ki te whakakore i aua Ture ki te hanga i etahi hei riiwhi mo era. Ko nga Ture e whakatakotoria ana i runga i te raana o tenei Ture e kore e whai naana engari kia whakaaetia e Te Kawana i roto i tona Runanga hei reira ka tino whai mana ai hei Ture. 15. Ma te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa e whakarite te whakahaeretanga i nga mahi katoa ma te Kooti. 16 Ka rite tonu te mana o te Kooti a nga wa e noho ai, ki te mana o te Hupirimi Kooti o tetahi ranei o ona Kai-whakarite Whakawa i runga i te whakaputa ramana ki nga kai-whaaki korero, ki te tona, pukapuka. ki te whiu i nga tangata i tamanatia a kahore i tae ki te Kooti kahore ranei i whakaae ki te whakapuaki nga korero i tonoa ai ratou, ki te whakaatu pukapuka ranei ka pena ano hoki te mana ki te whakahaere pai ki te whiu huki i nga tangata tutu. Ko te Mana me te Whakahaere a te Kooti. 17.
![]() |
15 271 |
▲back to top |
![]() |
16 272 |
▲back to top |
TE WANANGA ki a ia hei utu i te ruri me era atu mea e taea ai te i Karauna Karaati ka tika kia tukua e ia taua moni ki i taua Maori. 50. E pai ana kia tono te tangata nona te moni ki | tetahi punga mo tona moni e nama ana rae te hua hoki ko nga kupu o te pukapuka hei tuhinga me pera me nga kupu i roto i te kupu apiti tuatahi kei te i mutunga o tenei Ture. ! 51. Me hoatu aua pukapuka punga ki te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa kia tuhia ki roto ki nga pukapuka o te Kooti a ka whakahaua e ia kia tuhia peratia kia kimihia ranei ki te pai ia mehemea he ti a he marama taua whakariteritenga, na kia itea. ai tera a ahei ia ki te tono i nga tangata kia haere atu ki tono aroaro ki te aroaro ranei o tetahi atu o nga Kai-whakarite Whakawa ki reira korero ai i runga i o ratou oati. 52. Ko nga moni e whakaaetia, ana i roto i aua pukapuka kia utua ka waiho hei moni utunga tuatahi i roto i nga moni e puta ake ana i te whenua a te Maori e tuki ana i taua pukapuka, a kahore e whaka- putaina he Tiwhikete ki taua Maori mo taua whenua mo tetahi wahi ranei o taua whenua kia utua ra ano te moni, engari ka whakaputaina ano mehemea ka whakaae te tangata nana te moni. 53. A te wa e whakamaramatia ai ki te Kooti kua ea taua moni ka ki te Kooti kia whakakorea taua pukapuka , heoi ano ko noa. 54- Mehemea .a whakamaramatia ai te Kooti kua ruritia e tetahi Kai-ruri tetahi whenua i runga i te kupu a tetahi kai-tono H ka wha aaturia tona mapi i te whakawakanga a kahore ano kia utua taua Kai-ruri ka whai mana te Kooti ki te pupuri i te Tiwhikete, kia marama ra ono kua utua te Kai-ruri kia whakaae ranei ia kia whakaputaina te Tiwhikete ka whakaputa ui. 55 Mehemea ka tautohe tetahi Kai-ruri raua ko tetahi Maori i runga i tetahi whakariteritenga, a raua kia ruritia, tetahi whenua i runga i te mana o tenei Ture ka whai mana te Kooti ki te whiriwhiri i taua tautohe ki te whakatau i tana i kite ai he tika. Ko taua whakataunga hei whakaotinga i taua tautohe. Kahore he mana a tetahi atu Kooti o te Koroni, haunga te Kooti e whakaturia ana i runga i te mana o tenei Ture, ki te whakaoti i tetahi tautohe peiti. 56. Mehemea ka utua e tetahi tangata, e ki ana e whai take ana ia ki tetahi whenua te ruritanga o taua whenua u i runga i te whakawakanga ka kitea na etahi tangata taua whenua katoa tetahi wahi ranei o taua whenua, ka whai mana te Kooti, mehemea ka whakataua kia whakaputaina te Tiwhikete ki etahi tangata, ehara i te kai tono, kia whakatau hoki kia utua atoatia te ruritanga tetahi wahi ranei ki te kai tono e nga tangata e whakatikaia, ana. e te Kooti i roto i tetahi wa e whakarite;i ana e te Kooti. Kahore e whakaputaina tetahi Tiwhikete engari kia utua ra ano te utu i whakaritea ai. Tuhinga Whakamaharatanga Take. 56a. I runga i te tono a te tokomaha o nga tangata no ratou tetahi whenua i runga i tetahi Tuhinga Wha- kamaharatanga Take i runga i te mana o " Te Ture Whenua Maori, 1873, me whakakore e Te Kooti taua. Tuhinga Whakamaharatanga Take a me whaka- puta he Tiwhikete i runga i te mana o tenei Ture hei ritenga mo taua Tuhinga Whakamaharatanga Take. 56b Ko te ra e tuhia ki roto kia taua Tiwhikete ko te ra i tuhia ai atua Tuhinga Whakamaramatanga. Take ki te Kooti Rouru u ka rite tonu te mana o taua Tiwhikete ki tetahi tino Tiwhikete e whakaputaina ana i runga i te mana o tenei Ture. Nga Karauna Karaati. 57. Mehemea kua whakaaetia, tetahi Tiwhikete a kahore he tono i tukua atu mo tetahi whakawa tuarua, mehemea ranei he whenua kua whakawakia tuaruatia kua whakataua hoki me whakaputa tonu he Karauna Karaati i nga Maori e mau ana o ratou ingoa i roto i taua Tiwhikete. Mehemea ka whakahuatia etahi kupu here i roto i te Tiwhikete me whakatuturu aua kupu i roto i te Karaati.
![]() |
17 273 |
▲back to top |
TE WANANGA. Takanga ki nga Whenua Tuturu o te Tangata Mate Nga Tono Whakawa Tuarua Nga Tamariki kahore ano i Tae o ratou Tau ki te 21
![]() |
18 274 |
▲back to top |
![]() |
19 275 |
▲back to top |
![]() |
20 276 |
▲back to top |