|
loading...|
|
Te Wananga 1874-1878: Volume 3, Number 43. 25 November 1876 |
pp
Abstract 
pp
Commentary|
|
1 425 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU.
"TIHE MAURI-ORA."
NAMA 43—44. NEPIA. HATAREI, 25 NOEMA, 1876. PUKAPUKA 3.
PANUI MO TE WATI.
HE PANUI KI NGA TANGATA KATOA. K TUKUA
ATU ANA TE WANANGA KIA RATOU.
TENEI TE TINO KUPU KIA KOUTOU KI NGA
IWI MAORI KATOA AOTEAROA
Kotahi Putanga i te Wiki.
HATAREI, 25 NOWEMA. 1876.
KUA HEMO Te " Waka Maori," a kua nehua, ko te
waiata aua i waiata poroporoaki ai ki te ao nei, i huhu
a whakakaitoa ki ana tangata i hengia ana e toua hine-
ngaro. E ki ana taua "Waka " i te ra ona i mate ai,
e muri noi, ka he te ao nei, he matenga noku, he
putanga no te kino i muri, ka he te iwi, ka nukarau-
tia te Maori e te mano. E ki ana hoki taua " Waka "
kia tautokona ano ona koiwi pirau, kia tu a ora mai
ai ano uia i te Maori. Na Mohi Turei aua kupu i
mahi, a he titiro na Mohi ki tana ariki kia Ta Tanara
Makarini. He nui ano hoki nga kupu whakahe a
Mohi Turei mo TE WANANGA nei. He mea pea na
Mohi Turei, he utu mona kei muri o aua kupu wha-
kahe mo TE WANANGA. He mahara na Mohi ki nga
mau a Ta Tanara Makarini i aia i mua, a e minamina
ana kia pera ano he mea mana a nga ra e haere ake
nei. Ki ano pea a Mohi i tino kite noa i te tino
matenga rawatanga o tana atua o Te " Waka Maori."'
Ngapuhi
|
|
2 426 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Mohi Turei
Nepia
Ngatikohe
Ta Tanara Makarini
Rihari Wuru
Whanganui
|
|
3 427 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Rev. Mohi Turei
England
Wellington
|
|
4 428 |
▲back to top |
TE WANANGA.
table. We have not fed our readers on such pap as
Robinson Crusoe and Dr. Livingstone's travels, both
entertaining enough, in their way, because the small
space in our columns, which our limited means enabled
us to provide, had to be taken up with more important
subjects—matters of life and death to a large portion
of the Natives. We frankly admit our shortcomings
in the past, being unable to insert every letter sent to
us from all parts of the country, or to discuss many
subjects of importance to the Native people. We
hope, however, soon to place the WANANGA on such a
footing that its vigorous manhood will more than
realise the promise of its youthful days, so that it will
become, what we believe it is destined to be, one of
the most powerful and successful newspapers in the
Colony.
Before closing this article, we shall say one word
more to the Rev. Mohi Turei, and the late Editor of
the WANANGA. Our columns will be open to them to
prove the words and charges which we have quoted
above. If they decline to take advantage of the op-
portunity now offered, we shall retort their charges.
and brand them as both liars and slanderers. We
advise the Rev. Mohi Turei to stick to his Christian
profession, and not allow himself to be rushed into
print. His adopted patrons have no longer the power
to benefit him, and he will assuredly be left out in the
cold. As to the ex Editor of the " Waka Maori," we
know somewhat of his antecedents, and of his connec-
tion with, the Hawke's Bay "Land Ring" in former
days; and we could also a tale unfold which, if we were
to be as spiteful as himself, would not render things
altogether pleasant between him and his chief. Don't
let him threaten us any more with such trash as he
utters in the concluding paragraph of his expiring
leading article. If he should succeed in getting up.
through his friend Mr. Woon and others, such support
as will serve to start him in another newspaper to
supply the place of the stranded " Waka :" we advise
him to be careful what he writes about those whom he
is pleased to call disturbers of the public weal. Let
him continue the forbearance of winch he speaks PO
rightfully, if he is wise, for we can tell him we have
a "Rod in pickle." which, will touch him up in the
raw, and we shall assuredly apply it to his shoulders.
He nui noa atu nga kupukupu a te Nupepa " Haku Pei
Herara," e korero whakahihi mai ai ki TE WANANGA nei.
A e mea ana matou, kahore kau he take ona e korero tutara
ai i a matou. Engari he mohio na matou ko TE WANANGA
te Nupepa e ako tika ana, a e manaakitia ana e te iwi
Maori. E hara ta taua Nupepa i te ako pai mo te Maori,
no te mea na Hokohe ma taua Nupepa. A ko nga he e
kiia mai nei na matou, ko aua he pu ra ano tana e mahi ai.
E mea ana hoki aia e tapepa ana ta matou tuhituhi i te
reo Maori e taia ana ki TE WANANGA nei. Heoi, ko matou e
ki ana, ko ana kupu rawa ano te korero tino tapepa, a e tino
whakahirahira ana aia i aia ano hei tino atu rawa atu i
nga Nupepa katoa. Inahoki, koia nei etahi o ana kupu i ki
ai i te 17 o nga ra o Noema nei. £ mea ana aia. " Ko te
tino mahi nui rawa o konei, o muri mai o te mahinga o ta
matou pukapuka ako mo nga korero o konei, ko nga
Porowini kua whakakahoretia.1* E ki ana te tikanga o
ana kupu, ko tana tuhituhinga i taua rita e rite ana te nui
o taua mahi ki te nui o te mahi a te Paremata i whaka-
kahoretia nei e ratou nga Porowini kia kore. Nei ra te
tino o te whakahihi, ko te tuhituhi a tana pene kia rite ki
te mana o ta te Paremata mahi, te nui, me te raana. E ki
ana ano hoki taua Nupepa, " kua rongo matou, e tautohe-
tohe ana Te " Waka Maori " raua ko TE WANANGA ki te
tika o a raua tuhituhi i te reo Maori. He tika ano te
whakahe atu a TE WANANGA nei i te kino o ta te " "Waka
Maori " tu reo Maori. Otiia, i mea matou, no te mea kua
mate Te " Waka Maori,'' e kore matou e pai. ma matou e
hahu te tupapaku, kei piro o matou ihu i te anuanu, a na
taua " Herora i pakani mai. Koia matou i mea ni. kia ako
matou i taua "Waka" E mea ana Te " Waka Maori " o
te 7 o Noema. '• He nui rawa nga reta kua tae mai, no
nga wahi katoa o nga Motu e rua."' kua tae mai
nga reta i nga wahi katoa, a no hea ano te kupu i ki nei,
" atu." Mehemea kua tae mai nga reta o nga wahi katoa,
kei hea ano etahi wahi e kiia ai aua wahi, tera atu ano.
A e ki ana ano taua " Waka." '• Otira, e kore ano e taea
te panui atu." Ki ano i panuitia aua reta, hei aha i kiia
ai e kore ano e tae te panui. A e ki ana ano taua
" Waka," " ko etahi moni i tae mai i muri nei, ka wha-
kahokia marire apopo ake nei," e tika ana, mei peneitia.
" Ka whakahokia mariretia." E mea ana matou, ko te
tino o te reo tapepa, ko te tino o te reo Pakeha Maori, ko te
tino o te korero ahua hukehuke, ko to To " Waka Maori "
reo Maori e korero ai. A kahore he rite o te kino reo
Maori o enei Motu katea, kia pera te kino me to Te
" Waka Maori."
THE "WAKA MAORI" AND "HERALD."
OCR haughty contemporary the " Hawke's Bay Herald."
does not deign to notice TE WANANGA, or any other public
journal, unless it be to write an ill-natured and vulgar
paragraph to amuse itself at their expense. We cannot
imagine any reason for such uncalled for impertinence,
unless it be to relieve its gloomy mind of some of its
amusing and harmless indignation against those journals
who. by their independent annunciation of well digested
opinions, hold a leading: position in the public estimation ;
a position which the ''Herald" has lost, by its want of
manly and independent advocacy of that truth which all
civilised men so much admire.
New Zealand
|
|
5 429 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Hawke's Bay
New Zealand.
TE PAREMATA
WHARE PAREMATA.
TE TURE MO NGA MAORI. KIA NUI AI TIE MEMA
MAORI KI TE PAREMATA.
WENETI, HEPETEMA 1.3, 1S76.
TA R TUKURAHA.
Te Rira
Te Waipounamu
Aotearoa
|
|
6 430 |
▲back to top |
TE WANANGA.
kia whakanuia he Mema mo Aotearoa ki te Paremata nei.
E kore aia e whakahe kia tini mai hoki he Mema Maori ki
tenei Paremata, no te mea ma reira e riterite ai nga Mema
rao Aotearoa ki o Te Waipounamu.
Te Wuru E pai ana ahau kia korerotia ano te Pira a
Taiaroa, otiia, ko te upoko tua-waru anake taku e whakaae 1
ai. He mea hoki, e ki ana taua upoko waru, me mana
tonu ano te noho o nga Mema Maori i te Paremata nei.
E tika ana te korero a te Mema mo Ngapuhi i Whangarei, i
mea nei. me tikanga ano mo nga Maori e kore nei e whakaae
ki te mana a Kuini, a me tikanga ke ano mo nga Maori
mahi i nga Ture a Te Kuini. E mea ana aia, e kore e pai i '
kia whakaaetia he mana Pooti ki nga Maori e whakahawea
mai ana ki tu tikanga o nga Ture a Te Kuini. E mea ana
aia, me ako aua Maori, kia mutu ta ratou noho he mai, a
me ako atu he kupu kia aro mai ai ratou, kia mahia e ratou !
nga tikanga o nga Ture, kia mahi ratou i o ratou ingoa ki
nga pukapuka Pooti, kia mahia ai e ratou a ratou tangata
e pai ai hei Mema mo ratou ki te Paremata. A ki te mea
ka mahi penei te Paremata nei ki to Maori, kaua hoki e
mahue nga takiwa e nohoia ana e te Pakeha, he mea hoki
kahore ano i rite nga Mema mo etahi takiwa Pakeha. E i
mea ana aia, ki te mea ka whakahengia te Pira a Taiaroa.
a ki te mea ka maina he whakaaro o te Kawanatanga, hei
korero ma te Paremata nei mo te tau '• haere ake nei. kaua
te Kawanatanga e wareware ki etahi o nga takiwa Mema
kore o Te Waipounamu. I mea a Te Taute, ki te mea ka
tohe te iwi kia Pooti ratou mo etahi Mema ma ratou ki te
Paremata nei. Ko te tino tikanga e kiia ai me whakaae
rawa ano te mana Pooti ma taua tu tangata, ko taua tohe
a ratou kia Pooti ratou. I tohe ano nga Pakeha o taua
takiwa ki tena Paremata, kia tu ano hoki tetahi Mema ano
mo ratou. a kihai i whakaaetia o te Paremata. Heoi e
mea ana aia, o tika ana kia tu tetahi Mema ano mo taua I
takiwa. E pai ana aia kia korerotia ano te Pira a Taiaroa. !
Otiia, ki te moa ka whakaaetia he Mema hou ma te Maori. |
me mahi ki te ritenga o nga korero o te Mema mo
Ngapuhi, i Whangarei, i korero nei ki te Paremata.
Ta Tanara Makarini. Ka mea e koa ana aia ki te ngahau o
te korero o te Paremata nei ki te Pira a Taiaroa, no to
mea na ana na Te Makarini i tautoko nga korero whakaae
mo te Pira tuatahi i kiia ai te Maori kia tu hei Mema ki te
Paremata nei. E mea ana aia he tika ano kia tu he Mema ]
mo te iwi Maori ki te Paremata, i to mea hoki e utu ana !
ratou te Maori i te utu tau ki te Katimauihi a ko nga
Ture e mahia ana e te Paremata nei, hei Ture ano aua i
Ture mo te Maori. Kua kite aia i nga tikanga o te iwi
Maori, a te taku i ahua mea ai te Maori ki a amuamu ratou,
he Mema kore mo taua iwi ki to Paremeta nei, nei, ko
tenei kua tu he Meina ma ratou, kua ahua matutu te
whakaaro a nga iwi Maori. I mea hoki nga Maori, ki te
he o nga Ture, kia mahia mo te Maori e te Pakeha anake.
E mea ana aia, he nui ano te pai o nga Mema Maori e
noho i te Paremata nei. E mea ana aia, mei tu pea te
Runanga Maori e kiia nei e Te Roretana, kua nui atu pea
te pai mo te Maori i taua Runanga. E mea ana aia a Te
Makarini, ki te mea ka noho Runanga nga Rangatira Maori,
a ka korerorero ratou i a ratou whakaaro, ma reira e tino
mohiotia ai e te Paremata nei nga tini mea e amuamua nei
e te iwi Maori, a e nui ke ake te pai, i te pai o nga Mema
Maori e noho Mema nei i tenei Paremata. E mea ana aia,
te tino mea e nui ai he Mema ma te Maori ki te Paremata
nei, me ako nga tamariki ki te reo Pakeha. Ma reira e tino
rite tahi ai te Maori ki te Pakeha. E he ana te kii e rite
te Maori ki te Pakeha, ana mau tonu te mahi a te Maori i
ana tikanga Maori. He mea hoki na ana na Te Makarini,
he reo ke to te Maori, a he whakaaro ke to te Maori i to te
Pakeha whakaaro, a e kore nga tangata o tenei uri tanga-
ta e ware ware ki nga tikanga Maori o mua e whaka-pa-
keha ai ratou ia ratou. A e kore ano hoki e ata mariri te
whakaaro ahua tupato a te Maori ki te Pakeha i enei tau
ia tatou s ora ana. K mea ana aia, te mea e mutu ai nga
tikanga Maori, me ako nga tamariki ki nga mohiotanga
nui a te Pakeha, a he pai. he nui nga moni a te Paremata
nei T whakaae ai kia mahia ki te kura ako reo Pakeha ki
nga Maori, a kua tae tenei ki to kotahi mano e waru raa
nga tamariki Maori e akona ana ki te reo Pakeha. A he
nui te kakama o aua tamariki Maori ki to ako reo Pakeha
ma ratou. Ho nui ano hoki te ako a ana tamariki i nga
tikanga Pakeha kia mohiotia e ratou. I mea etahi o to
iwi i mua, e kore te tamariki Maori e ako i a ratou i nga
kura e tata ana ki nga kainga Maori, otiia e mea ana aia a
Te Makarini e ahua pai ana to mahi o nga kura e ako nei i
le tamariki Maori. He mea ako aua tamariki i o ratou
kainga Maori ano, a e ako ana ana tamariki i nga mohio-
tanga kua kitea e ratou ki o ratou maatua, me a ratou
tupuna ano hoki, kua kite aia a Te Makarini i nga kau-
matua hina e akona ana e te tamariki o aua kura. E nui
haere ana te mohio o te iwi Maori ki te reo Pakeha, a e
mea ana ano hoki aia a Te Makarini kia mau tonu te tuku
nui a te Paremata i te moni, mo aua kura, kia wawe
ai te tino mohio te Maori ki te reo Pakeha, me ona tini
mohiotanga nui. a kia rite ai te Maori ki te Pakeha. E
mea ana aia a Te Makarini e tika ana nga kupu o tetahi o
ratou o te Kawanatanga, ara a Te Witika i mea nei, wai-
ho te Pira a Taiaroa, a ma te Kawanatanga o rapu rapu
he tikanga e nui ai he Mema Maori ki te Paremata nei, a
kia nui ai ano hoki he Mema Pakeha mo taua Paremata.
nei ano. E mea ana aia me whakaae a Taiaroa kia kore-
rotia ano tana Pira, a ka waiho ni kia mahia e To Kawa-
natanga. Kia marama ai te mahi o taua Pira nei ano
a te Paremata o te tau 1877, a kia mohio mai ai nga, iwi
Maori, kua whakaae te Paremata nei. He tika le tono o te
Maori kia nui ake i te tokowha Mema nei he Mema mo te
Maori ki te Paremata. Na aua tikanga noi aia a Te Ma-
karini i mea ai e whakaao ana aia kia korerotia ano te
Pira a Taiaroa.
Kawana Kerei, ka moa, o pai ana tana whakarongo atu
ki nga kupu a Te Kawanatanga, i mea nei, ma Te Kawa-
natanga o rapu rapu he tikanga e nui ai he Mema Maori,
a he Mema Pakeha ano hoki ki te Paremata nei. He
nui pea te koa o te Paremata nei, ki aua kupu o Te Kawa-
natanga, ina hoki e ki ana aua kupu ki ano i rite tika he
Mema mo te iwi ki te Paremata nei, e penei ana ano hoki
nga whakaaro o ana hoa e Pooti tahi nei ratou i aia. A e
mea ana ano hoki ratou, ki te mea ka mahi auraki kino te
Paremata nei i nga mahi nei, i nga wa o te iwi kihai i
rite tika he Mema mate iwi ki te Paremata, he mahi he
rawa taua tu mahi. A ko nga tangata na ratou i mahi
taua tu mahi, ko ratou ko te Kawanatanga o enei ra. E
mea ana aia a Kawana Kerei, mei mahia nga. Mema a te
iwi ki te Paremata nei kia rite ki to te iwi tokomahata-
nga, a hei muri ka mahi ai i te Ture whakakahore i nga
Porowini, penei, kua mahi tika te Paremata nei. A ka.
whakaae aia a Kawana Kerei kia mahia te Pira a Taiaroa,
a kia tino kiia etahi o nga upoko korero o taua Pira hei
tino Ture. E mea ana aia, e he ana te whakaaro a etahi
o nga Mema o te Paremata nei, i a ratou kupu i ki nei, no
to mea e kore e utu tau te Maori i nga mea e utu tau nei
te Pakeha ki te Kawanatanga, na reira i kore ai e tika
kia whai Mema te Maori i te Paremata nei. E he ana te
whakaaro a aua Mema. E mea ana aia a Kawana Kerei,
me ako te Maori ki nga tikanga o te utu tau a te iwi ki
te Kawanatanga, a ma reira te Maori ka whakaae ai ki
te utu i taua utu tau, i te mea hoki, ka mohio te Maori
hei paingi mo te iwi katoa aua moni utu tau a te iwi ana
whakamahia e Te Kawanatanga mo te iwi ano. E mea
ana aia a Kawana Kerei, ki te mea ka tukua mai etahi
Mema Maori ki a maha ki te Paremata nei, ma reira e tino
rongo korero ai nga iwi Maori i aua Mema inaha. He nui
hoki te ta tika o te ara o aua Mema Maori i te Paremata
nei, a he pai ano hoki ta ratou ahua mahi i nga wa o te
mahi kore o te Paremata. A he tangata mohio ana Mem»
ki te whakatakoto korero ki te Paremata nei, kihai rawa i
hoki iti iho te pai me te tika o te waiwai o te korero A
aua Mema Maori i o nga Mema Pakeha whakatu korero
ki te aro aro o te Paremata nei. A na taua mohio, na taua
tika ki te ki korero a ana Mema Maori aia a Kawana Kerei
|
|
7 431 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Whangarei
Aotearoa
Ngapuhi
Pira a Taiaroa
Wi Katene
Te Kawana
Te Tapata
PARLIAMENTARY
HOUSE OF REPRESENTATIVES
MAORI REPRESENTATION BILL
WELLINGTON, WEDNESDAY, SEPTEMBER 13, 1874
SIR R. DOUGLAS
|
|
8 432 |
▲back to top |
TE WANANGA.
North Island
Mr. W. Wood
Mr. Stout
Sir D. M'Lean
Avon
|
|
9 433 |
▲back to top |
TE WANANGA,
Sir G. Grey
Mr. Taiaroa
Timaru
Sir G. Bowen
Mr. Katene
|
|
10 434 |
▲back to top |
TE WANANGA.
te kupu inoi i roto i te Karaipiture, me rapu, a ka kitea e
koutou nga mate i te whenua, me patuki, a ka uakina kia
koutou nga mohiotanga i te Rangi. Mehemea kua kite hoki
koutou i tetehi tikanga e ora ai to tatou Motu, e kotahi ai
hoki tatou i runga i to tatou Motu, e kore ai hoki he raruraru
ki runga ki to tatou Motu. Mc whakaatu mai e koutou i roto
i nga ra o enei marama, kaati hoki te waiho tonu i roto i tou
ngakau au whakaaro e ora ai to tatou Motu. Engari tuhaina
mai ki te Motu katoa. Heoi aku kupu tono atu i a koutou
whakaaro kia tukua mai. na to koutou hoa pononga ita i raro
i te Ture, me nga rangatira hoki o tenei Motu.
NA TE RANGIKATUKU TAMATI PAORA.
Mauri Tumuaki o Te Putaiki.
Parekarangi.
E ki ana nga tikanga Maori o mua, kaua te tamariki e
korero i nga korerotanga nui a nga kaumatua. A e hara
matou i te tamariki. Otiia, ko TE WANANGA matou e
te iwi. Koia matou i mea ai. me utu e matou etahi kupu o to I
reta a Te Rangikatukua.
He maha noa atu nga tikanga ma te Maori e mahi ai. ka
kitea ai te ora mo nga Morn nei. He nui noa atu nga tikanga
e mahi ai te Maori, ka ero katoa ai nga iwi ki te whakamana
i nga Ture. A toia nei etahi o aua tikanga hei mahi ma te
Maori :—
1. Me rongo nga iwi Maori katoa kia Te Kuini, a me |
mana i nga iwi katoa nga tikanga ako a nga Kawana, me nga
Kai-whakawa a Te Kuini.
2. Ko nga korero a te Maori e Korero pohehe nei. e
whakamana nei i te Kiingi Maori, me mutu. A ko nga korero ;
porangi e korero nei te Maori i nga karakia tekateka o Te
Tariao, i whakamahia nei e Matutaera, me mutu rawa atu.
3. Ko nga Maori e tohe nei kia nui he Mema Maori ki te i
Paremata, me tuhituhi e ratou a ratou ingoa ki te pukapuka
Pooti a te Pakeha, mo a ratou whenua kia noho Karauna
Karaati. a mo a ratou whare ano hoki.
4. Ma nga iwi Maori katoa e whaaki a ratou hiahia ki
nga Mema Maori o te Paremata. mo nga tikanga ano hoki e
hengia ana e te Maori o nga Ture kua kiia hei Ture e te
Paremata.
5. A ko nga raruraru a te Maori e raruraru ai ratou. kia ,
ratou ano, me tuku aua. he kia mahia e nga Kai-whakawa a
Te Kuini i whakatu ai. A me mutu te mahi whakawa a nga
Runanga Maori a te Maori ake ano i whakatu ni. no te mea e
he ana nga mahi whakatau utu a Te Runanga Maori. Ma Te
Kuini anake e ki te tangata he: Kai-whakawa. e tika ai te
kupu tono utu mo te he a te iwi ki etahi ano o rat; u o te
iwi.
Te Rangikatukua.
ETITA WANANGA.
CORRESPONDENCE.
To THE EDITOR OF THE WANANGA.
Parekarangi,
RANGIKATUKUA TAMATI PAORA.
Chairman of the Meeting.
Parekarangi.
|
|
11 435 |
▲back to top |
TE WANANGA.
New Zealand
Ngatimoe
Ngatimuretu
Ngatikahukurawhitia
Te Manihera
Matiaha
Te Keepa Rangihiwinui
Te Whatahoro
Wi Kiingi
Tahae
Tito
H. T. TE WHATAHORO
Raniera
Rakaihikuroa
Wairarapa
|
|
12 436 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE PANUITANGA.
KO nga hoiho katoa e haere ana i Tupairu, o
tetahi wahi o te whenua Rahui i Tarewa, i i
waenganui o nga awa o Tuki Tuki, o Waipawa. Ka i
paunatia i muri iho o te 23 o Noema. Engari nga
hoiho a nga Maori i whakaaetia, kia haere etahi o a
ratou hoiho i reira, e kore era e paunatia.
NA HENARE RATA.
18, Noema 1876. 26
NOTICE.
i
ALL Horses on the Tupairu Block, part of Tarawa Reserve. !
between the Tuki Tuki and Waipawa Rivers. except such as
belong to Natives, having a right: to graze a certain number.
will be impounded ou and after the 23rd NOVEMBER.
H. K. RUSSELL.
November 18. 1876.
MANAIA, HE TIMA,
E RERE tonu ana tenei Tima, atu anu i Nepia ki te
Wairoa, ka paki to rangi te rere ai. He tima tenei
e eke ai te Maori, kei te kapene i te Tima, kei Te Taranapira i
Te Peti te korero. Te utu i to kapene mo te tangata eke £1 i te
tireti. £0 150 i Nepia ki te Wairoa, i te Wairoa. ki Nepia ko taua
utu ano. Mo te tana utanga £1 10 ki te ritenga o te ruuri a
£1 mo te tana wahie, me nga mea pera.
Ki te mea ka kiia e te tangata ana kupu mo ana mea ka
mahia he tikanga e ratou ko te kapene, mo era.
H E P A N r I T A N G A .
NA TE ROKENA.
Kai Whakawa.
Tari o te Kooti Whakawa Whenua Maori.
Turanganui. 19. Oketopa 1876
NOTICE.
Porangahau
J. ROGAN.
Gisborne
HE KUPU TENEI KI TE IWI KATOA.
|
|
13 437 |
▲back to top |
TE WANANGA
HE PANUITANGA TENA. KIA KITE KOUTOU.
"TIHE MAURI-ORA."
Te Makarini
Te Omana
Te Witika
|
|
14 438 |
▲back to top |
TE WANANGA.
hoa a Te Atikina e paingia ana e te iwi, me te \\
Paremata o Nui Tireni. Meikori nga tikanga o te
Pina Whakakahore i nga Perowini, e kore ano e tu
tana Kawanatanga i muri iho o te ra i haere ke ai a
Te Pokera. Meikore a Te Witika, a meikore te
hohohopo ki tatia Pira mo nga Porowini e kore ano e
ta tonu taua Kawanatanga. Otiia e kore pea a Te
Witika e noho roa i taua Kawanatanga, a ki te mea
ka mutu tana mahi Kawanatanga ka kore mana taua
Kawanatanga a ka mutu ano hoki. A kia tu ano te
Paremata hou, a kia te mea ka kiia kia mutu te
Kawanatanga, na ano nga tangata hei mahi i nga
mahi a te Kawanatanga.
Koia matou i mea atu ai ki nga Maori, kia u te
noho, kia mau ki te whakaaro ata noho, a e kore e roa
te rehu rehu ai nga hihi o te ra e ara mai ana, a ka
ao te ra ki nga Motu nei. A ko te mahi e mahi ai
te Kawanatanga hou, ko te mahi kia tika nga mahi
poraruraru a te Kawanatanga tawhito, i te mea hoki
na te mahi whaka uma uma nui kino mai a Te
Makarini i he ai, a i raru ai nga iwi Maori me nga
iwi Pakeha o Te Kuini, o nga Motu nei. i
Kua hihi nga toko o te ata, ka awatea tata.
Te Wananga
Published every Saturday.
SATURDAY, DECEMBER 2. 1876.
THE NATIVE MINISTER.
Sir Donald McLean.
Mr Ormond
Major Atkinson
Dr. Pollen
Whitaker
of stability in it, and we do not think the accession of
Mr. Ormond will add to its permanet strength.
Major Atkinson, the Premier, is an honest, hard-
working man, anxious to reform abuses of every kind,
and we have for him the highest respect ; but with.
the exception of Mr. Whitaker he has no colleagues
who are trusted by the Parliament or people of New-
Zealand. Had it not been for the " Abolition"'
policy they could not possibly nave survived last ses-
sion, when deprived of Sir Julius Vogel's powerful
direction. The fear that any radical change of Go-
vernment would imperil that policy alone enabled
them to tide over the session; and their crude mea-
sures, to take the place of the Provincial system, would
certainly have entirely miscarried if Mr. Whitaker had
not bent the whole of his energy, and great Parlia-
mentary experience, to press the variouss Bill through,
the House. It is not likely, however, that Mr.
Whitaker will long continue to make the sacrifices
which his seat in the Cabinet imposes on him. and
with his retirement the whole fabric will tumble
down like a pack of cards. The new Parliament is
! largely composed of new men. who will come up next
session free from the imperious bond of " Abolition,"
and although it is doubtful who will come to the front
in any change of Government, it is almost a matter of
certainty that the occasion and the hour will produce
the men necessary to form a new Government.
To our Maori friends, therefore we would say, live a
i little longer in hope that a better era will soon.
dawn upon New Zealand, and that one of the first
things that a new Government will undertake will be
to apply real remedies to the bungling and bad legis-
lation which, under the despotic rule of Sir Donald
McLean, has so demoralised and nearly ruined the
Maori subjects of the Queen.
The silver lining of the cloud is already apparent
above the horizon.
TE PAREMATA .
i WHARE PAREMATA.
MANE. OKETOPA 16. 1676.
NGA korero a te Hiana ma mo te Tari Maori, mo nga moni
£22.332. 18. 9 (e rua te kau ma rua mano, e toru rau, e toru
te kau ma rua pauna, to kau ma wuru hereni, me te ewa
kapa), e utua, ana, ia tau. ia tau. mo tari Tari Maori.
Ka mea a Te Hiana : He mate no te Tumuaki o te Tari
Maori, i kore ai aia e kitea ki te- Paramata nei i te ra nei.
Otiia be kupu kore no te Tumuaki o te Kawanatanga, koia
' aia n Te Hiana i mea ai. Ko aua moni mo taua Tari
ka tino mahia kia whakaaetia e te Paremata noi. E mea
ana aia a Te Hiana, he tika ano kia tino korero te Ka-
wanatanga i a ratou korero mo taua Tari, i te mea hoki, e
mea aua te iwi. kia. mahia. he mahi whaka ahua ke i nga
i tikanga o taua Tari. Kahore kau be ingoa tika e mohiotia
I ai he ingoa e tapa ai ki taua Tari Maori. He ngaro hoki
no ona mahi, me ona tikanga; he kore no te mohio o te
iwi ki ona mahi. A ki te mea ka ki re tahi tangata kia
mahi whakapai ranei, kia mahi whaka tika tika ranei aia i
taua Tari, penei, kia rima, tau ona e mahi ai e ahua ma ai
taua Tari. Kahore he wahi o Aotearoa nei, i kore e taamia
e taua Tari. A kahore kau he mahi o te ao nei. i penei te
ngaro huna rawa atu ona mahi, i penei me te Tari Maori.
I A e mea ana aia a Te Hiana ko nga ra enei, e mahia ai
taua Tari kia iti haere ni ana moni e whakamahi ai. E
|
|
15 439 |
▲back to top |
TE WANANGA.
kiia ana e etahi tangata, ne mea pai. me whakakahore
•awa atu taua Tari, a me mutu pu tona mahi. Otiia koia i
ko Te Hiana e mea ana, ko etahi o nga kai mahi o taua
Tari me pei atu, i enei ra nui ano. He nui noa atu nga |
tau i mahi aami ai tatia Turi i nga mahi e mahi ai aia, ma
etahi Pakeha anake o taua Tari e mahi, a i ahua mea taua i
hunga, he taonga tuku ihi ki nga uri nga tikanga o taua
Tari, a kia mau tonu nga. nui moni me nga tikanga o taua
Tari, ki aua tu tangata. E mea ana a Te Hiana, ko nga
nahi i kiia hei mahi ma taua Tari i nga ra o taua Tari i
kiia ai hei Tari, kua mutu ana mahi. A ko nga main" i
kiia mo taua Tari, kia mahi ako pai i to Maori me te
Pakeha, kia pai ai aua iwi e rua kia raua, te mahi kihai i
mahia eia. He tino whakatauki hoki te kupu ''Taihoa"
na taua Tari. E mea ana aia a Te Hiana, ko nga he e
rangona nei. he he i mahia e taua Tari. kia mahi whaka- ;
mariri ai ano aia i ana he i ngaki ai. Kia kiia ai : he
mohio nga tangata o taua Tari ki te mahi hohou rongo.
A ki te mea ka mau tonu taua tu mahi, heoi ra. ka mau
tonu te tohe o tana Tari, ki te tono moni maha hei o mona
e kaha ai. a e mau tonu ai ano hoki tana nui. Kotahi ano
mea pai o nga tau e rima nei i mahia ki taua Tari. He ;
tunga ho nga kura Maori, hei ako i nga tamariki ki te reo
Pakeha. He tino mahi pai tana mahi he nui hoki no te
ako a aua tamariki i te reo Pakeha. He tika to kupu wha-
kapai atu kia Te Makarini mo au kura, he pai hoki, no aua
kura mo nga Maori. Te tino tikanga ona o to Te Hiana
e mea. nei, ko te tikanga whakapai atu. ko te tikanga tuku
noa a taua Tari i te pai
iwi tana i mea ai
Tai Rawhiti
|
|
16 440 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Te Hiana
Taiaroa
Waipounamu
Aotearoa
|
|
17 441 |
▲back to top |
TE WANANGA.
tikanga, me aua rets e whakahe nei kia Te Makarini.
Heoi ano nga mema Maori o te Paremata nei rao te Tai
Rawhiti me to tae ki te Hauauru, ko raua ko
Hone Nahe anake nga mema, i tukua mai
kia raua nga reta a nga iwi Maeri e whakahe
«na kia Te Makarini. Kahoro raua i whakaatu i te tini
noa atu o nga reta whakahe a nga iwi Maeri mo Te Maka-
rini, ki nga mema o te Paremata. Koia aia i mea atu ai
ki te Komiti o te Paremata nei, " kaua e whakarangona e
koutou nga. korero e korero ai a Te Makarini kia koutou,
Otiia me whakarongo koutou ki au, no te mea i haere mai
«hau i taku noho tahi i roto i nga iwi Maori." Me mahi he ti-
kanga hou e te Paramata nei, mo nga Ateha a mo nga
kura ano hoki. E toru tau ona o Karaitiana i whakamahi
«i i te kura mo ana Maori. A ko te he o nga kura mo nga
Maori, na te Kawanatanga aua he. E pai ana pea te mahi
* te Kawanatanga i nga kura Maori o etahi wahi o te motu
nei. Kahore kau he moni a te Kawanatanga i homai ai
too te kura a Karaitiana i whakatu ai Na Karaitiana
nga moni i utua ai te kai whakaako o te kura a Karaitiana
i whakatu ni, a tae noa ki te ra i haere ke ai taua kai wha-
kaako. Me mahi he tikanga hou e te Paremata nei mo
nga kura. E rua kura i Nepia, a kahore kau he tika o aua
kura e rua. Kahore he mahi tautoko a te Kawanatanga
mo te kura a Karaitiana i whakatu ai. I tono ano aia kia
homai he moni e te Kawanatanga mo taua kura, a ko te
moni i homai ko te ha kau anake o te mangai. A ko nga
tamariki e noho ana i nga kura Pakeha, e he ana te mahi
i «ua tamariki i reira. E roa ana tamariki Maori i tango-
hia eia i te mate o nga kura i Poneke. No te Arawa te-
tahi o aua tamariki, no Ngatiporou tetahi. A no te wa ka
tata aua tamariki ki te mate i whakahokia ai aua tamariki
ki o rana kainga tupu. A i mea aia a Karaitiana me waiho
«aa tamariki kia noho i te kura, no te mea hoki ki te kawea
ki te kaipuke, ka rite tan» mahi ki te tino nehu rawa atu
mo raua, i te mea hoki kaa kore ngoi o raua. A na Ka-
raitana i repu he Takuta i Poneke i ora ai te tamaiti o
Ngaiporou. Koia ai» i mea ai, me mahi tikanga hou e
te Paremata nei mo ana kura, kia tika ai he tangata tiaki
i aua kura, kei pera ratou me nga Pakeha e poapoa nei i
te iwi Maori ki te mate. A ko nga Ateha, ma te mana
Rangatira ratou e tu ai, kaua e kiia ma te maua a te Ka-
wanatanga nga Ateha e tu ai. E hara tana kupu i te kupu
«ea atu, me tino mutu rawa te mahi a nga Ateha Maori,
he whakahe kaa tana i nga tikanga i tu ai au» Ateha. He
nui noa atu tana poari rao taua mea. A tena pea te Pare-
mata nei ka ki e he ana ahau. I atea aia i tera tau, ki te
Paremata nei, e hara pea nga mema katoa o te Paremata
nei i te Rangatira «nake. He ki taua kupu nana, mo nga
mema whakahe atu ki nga mema Maori ana whakatika ki
te korero. E ki an» nga mema Rangatira o te Paremata
•ei i a ratou kupu whakapai mo nga Maori, a ko nga kuare
• mea ana, kahore. Koi* mia a Karaitiana i mia ai, e kore
rawa aia e wehi atu ki aua mema. Ko etahi o nga i Ture i
mahia e ratou, kahore ana mohia ki aua Ture. He kuare
Ma nona, kahore ranei. Kotahi he kei tona kainga, a
ka mea atu aia ki to Paremata, ko te whenua «ona taua
tautohe, e kore raw» e riro taua whenua i te Pakeha, kore,
kore rawa atu. Ma te ara o te pata anake e riro ai taua
whenua, kahore be wehi on» o Karaitiana kia ratou, a ki
te Kawanatanga ano hoki i enei ra. E pai ana aia kia he,
a ma te mate ra ano o aua. Maori ka riro ai te whenua a
aua Maori.
riro ai taua whenua. Nga tangata e kiia nei eia, ko ratou
ko ana hoa Maori. E kore aia e mohio ki te tikanga mo
to mahi a te Kooti Hupirimi mo taua whenua. Kahore
aia i tono kia whakawakia taua whenua. I mea atu aia
kia Tatana, kia mate ra ano nga tangata, ka riro ai to
whenua. No te tuatahi taua kupu ana. Te take i korero
ai aia a Karaitiana i ana kupu mo tera, he korero mai na
te Pakeha mo taua mea ki aia. He mea atu tana ki to
Paremata, kaua koutou e ware ware ki taua mea nei. Me-
hemea he hiahia ta ratou kia ngaro te iwi, e pai ana, mo
whakamate te iwi kia ngaro. Kaua e waiho kia nui ta
kino, a hei muri ka mahi ai i te mahi ki te Maori. E mea
ana aia, e hara i te mea kei taua wahi anake nga he, i te
mea hoki kei nga wahi katoa o nga motu nei nga he. A
ki te mea ka kiia, kia peia nga Maori i taua whenua, taihoa
e mahi kia haere aia ki Ingarangi, kia mahi ui ui aia mo
taua he. Na taua whawhai i Nepia aia i mea ai kia haere
aia ki Ingarangi. A mehemea na nga Ture o tawahi o
Ingarangi i takea ai aua mahi, penei e kure aia e tohe.
Kaua ratou nga mema o te Paremata nei e me», e
korero teka aua aia ka mea atu aia ki nga iwi
Maori, kia tukua aia ki Ingarangi. A te me» e
kore nga iwi Maori e pai kia tonoa aia ki Inga-
rangi, ha hoki mai ano aia ki te Paremata nei. Otiia ki
te mea ka tonoa aia ki Ingarangi, e koro aia e hokimai ki
te Paremata, he pouri hoki nona ki te tini o nga mahi kino
i mahia ki taua Paremata nei. I nga ra o mua, he atua ko
ano ana a he tikanga ke ano aua a Karaitiana, a
na te Pakeha i haere mai, me tana karakia, a
na roto i taua karakia, e kite ana aia a Karai-
tiana i nga tikanga muru i nga motu nei. E ki ana aia a
Karaitiana, kahore e mahia nga mahi ki te tikanga, o ta
Ture a Te Atua e karakia nei te Pakeha. Ka haere aia a
Karaitiana ki Ingarangi kia kite i nga take o nga Ture,
kia mohio ai aia, koia ra nga take o nga Ture e mahia ai
nga Ture o Konei. Ka mea atu ano aia, me mahi he ti-
kanga hou, kaua e waiho i nga tikanga a Te Makarini i
mahi ai. Ki te mea ka mahia houtia nga mahi, ma reira
aia ka mea ai, e kore nga mahi e kino. A ki te mea ka
ki nga Minita o te Kawanatanga me waiho ano nga ti-
kanga tawhito, e mea ana aia, ratou katoa nga Maori, ka
tino he nga mea katoa. He nui noa atu nga Pitihana kua
tae mai hei whakahe ia Te Makarini, a ko etahi o aua
Pitihana kua tukua mai, hei korero ma te Paramata nei.
A mo nga Ateha Maori, me nga tikanga i tu ai ratou hei
Ateha. He mea whakawehiwehi etahi o nga Ateha o
Wairarapa, no te mea e tohe ana «ua Ateha ki te pupuri
i te whenua, a he whakahe ano hoki no aua Ateha ki te hoko
moao te Rotu wai i Wairarapa. He mea ki te korero ki nga
Ateha ka whakamutua ta ratou mahi Ateha, ki te mea ka
maa tonu ta ratou tikanga pupuri i te whenua. A he
tokomaha nga Ateha i peneitia. Koia aia i mea ai ma
mutu te mahi Ateha a aua Ateha a me tu Le Ateha hou i
a ratou tunga. Heoi ano aua korero.
Ka mea ano a Karaitiana Takamoana : Kia korero wha-
kamarama ano ahau i etahi o nga korero a nga mema.
Me utu e ahau te pai a Te Omana. He tika ano a Ta
Omana kia korero aia mo Omarunui. Otiia kaua e huna
etahi o nga korero eia, me whaaki katoa. Na nga Pakeha
o Nepia i mea kia tu * Te Omana hei mema mo te Pare-
mata. A kaa tae mai nga pukapuka waea i tukua ki nga
Maori kia haere ke atu ratou i te whenua i Omaranui. A
i mea te Kawanatanga, ki te me» e kore nga Maoris e haere
i Omaranui, ka tonoa nga Hoia, hei pei ia ratou. He tika
ano te kupu a Henare Tomoana i mea ai, e kore aia e wehi
ki aua Hoia, a ki te mea ka haere ratou ki reira ka puhia
ei», a i mea a Henare Tomoana, ma te Maori taua whenua.
Kaa kite a Meiha Keep* i taua pukapuka waea a kua kite
» To Makarini, me Kawana Kerei. He hoi ua ano ana
kupu ki te mema tauhou. N» ka korero aia mo nga kupu
a Te Atikina, te Tumuaki o te Kawanatanga. I ki a Te
Atikina, he kupa he to kupu a Karaitiana e ki nei he
kuare nga Ateha. Kahore aia a Karaitiana i whakahua
, kupu ki nga Ateha katoa, mo etahi anake o nga Ateha nga
|
|
18 442 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Nepia
Tareha
Kawana Kerei
Te Makarini
Te Atikina
Rangitikei
Te Omana
Te Rata
Te Kirihi
Omarunui
Mr. SHEEHAN
North Island
East Coast
|
|
19 443 |
▲back to top |
TE WANANGA.
East Coast
Hotene
Mr. Sheehan
Sir Donald McLean
Mr. TAIAROA
New Zealand
|
|
20 444 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Mr. TAKAMOANA
Rodney
East Coast
Wellington
Ngatiporou
Omaranui
Napier
|
|
21 445 |
▲back to top |
TE WANANGA.
|
|
22 446 |
▲back to top |
TE WANANGA.
RETA I TUKUA MAL
KI TE ETITA o TE WANANGA.
Na he panuitanga tenei ki nga pito o te Motu. E nga iwi
Maori me te Kawanatanga o Niu Tireni. Whakarongo mai
i tu te huihui o nga Rangatira o Tuwharetoa i nga ra o tenei
marama, ki te whaka tuturu i te hui nui ki Taupo, mo nga
Lwi erua o tenei Motu, mo te Pakeha me te Maori. Ko te
kainga hei tuunga mo taua hui, ko Tokaanu Taupo. Kua
karangatia te tau, kei 1878. Ki te ranea mai nga mea i
whakaaro hia ai mo tenei hui, ka tu tonu i te tau 1877. Kia
tata ki te tau. ka panuitia te marama te ra e hui mai ai mo
nga iwi e toru, mo te Kiingitanga, me nga pakeha, me nga
Maori Kawanatanga, heoi ano Na te Komiti nui o Tuwha-
kairiora, i te Aupouri.
Na Hiteri Paerata. Na Paurini Karamu.
Na Te Heuheu, Na Poihipi Tukairangi,
Na Topia Turoa, Na Kawiri Kahia.
Na Hohepa Tamamutu.
Nga Tanga Whakaperenara Te Papanui.
KI Te Etita o TE WANANGA, me tuku atu e koe tena panui
kia TE WANANGA, hai titiro ma nga iwi e rua i te Motu.
Waihaha, Taupo.
CORRESPONDENCE.
————————
TO THE EDITOR OF THE WANANGA.
This is a notice to all parts of these Islands.
O, ye Maori tribes and the Government of New Zealand.
Hearken to this, our notice of the meeting of us the chiefs of
Tuwharetoa, in the days of this month, which we held to
decide all matters in respect to the great meeting to be held
at Taupo of all the people of the two races inhabiting these
islands, that is the Europeans and New Zealanders. The place
where this meeting is to be held is Takanu. Taupo, and we
have mentioned the year 1878 as the year in which the meet-
ing is to take place. But if we can procure those things we
require for the meeting in sufficient time we shall hold the
meeting in the year 1877. We will sive future notice of the
day and the month and the year when the meeting will be
held, and the three tribes of people, the Kingites, the Euro-
peans, and the Queenite Maoris will be invited to attend.
Enough from the central committee of Tuwharetoa, ut Te
Aupouri.
Hiteri Paerata Poihipi Tukairangi
Te Heuheu Kawiri Kahia
Topia Turoa Hohepa Tamamutu
. Paurini Karamu Perenara Te Paponui
Directing Committee of Meeting.
To the Editor of the WANANGA : Give a place in your
paper for the above notice, for the information of the two
races of people inhabiting these Islands.
Waihaha, Taupo Lake.
Ki TE ETITA o TE WANANGA.
He pouri no to rangi puta utu ai ki waho e ahu ana taku
titiro ki te upoko <> te ika a Maui, ka rongo au i to reo e
karanga mai ana, tahuri ake ai au e he tangata e tu mai nei.
me te karanga, ka rongo ranei koe i to panui a Kahungunu,
e mea nei ki a tu he Paremata. Ho uha te tika o tenei Pare-
mata, he raru raru ranei ku te whaka tauki a nga kahika.
tenei, ara. he pono ki te akiua te waiu ka puta mai he pata
ki te akina te ihu ka puta mai he toto, ki to akina te riri ka
puta mai he whawhai, maranga tonu ake hoki au. E hara, a
he aroha noa ake, mehemea utu ko te wehenga i a Rangi raua
ko Papa e takoto nei. Kaati whakarongo mai e he ana to
kupu, kahore he miraka a nga kahika kahore ho pata, kahore
he kati, kahore, ko nga whawhai a nga tangata o Te Kuini he
whawhai Ture anake. Mehemea ra koinei te ritenga o to
kupu. Engari pea mo te rironga ma Kahungunu e whakahua,
koia te he kio koe. Kere tonu mai to kupu a, te tangata ra,
ko te hea takiwa Maori i waiho e te Ture hei tuunga mo te
Paremata. E ui ana koe, ko te kupu a Te Kuini kia mau
tonu te mana o te Maori ki a ia ano. ko te hiahia me noho te
heke hou ki nga wahi i hoatu ki a ia, kaua he; hao. me riro
katoa te whenua me waiho kia kotahi eka mo te tangata i te
whenua,, kahore tatou e whakama mo tenei, tetahi kupu kua
whai Karaati tatou. He iwi ano tatou kua whai whare papa.
koia taua kupu i hiahiatia ai kia tonoa nana ka kore i te mea
e mau ana. Ka mea taua tangata nei kei hea he moni ma
tenei iwi ma te Maori e hui hui ai ki te wahi kotahi whaka-
haere ai i toua Motu. Ka tangohia e taku hoa me hui kore
moni no te mea ho iwi pahara te Maori. Nui atu te pa: o te
haere ki taua hui. Nui atu te kino. ina haere ki te whenua
pinono ai, a ka tau te whakama. Katahi ka ma whiti wha-
karunga ngakaru o te tangata ra, ka mea mai. E hoa me tu
whakahihi ranei tatou ki te Kawanatanga. Ka karanga atu
ahau, e mea ana te kupu tono, me inoi atu ki te Kawanatanga
ma ana e whakaae mai. mema e whaka kore mai e pai ana. no
te mea mo koutou mo koutou mo nga iwi mohio, kia uru ki
ana mahi, hei whakahaere ake ia matou i a nga iwi kuare nei.
me kore koa tatou e ora tahi i to whakahaere, e hara i te wha-
kahe, he mihi tonu ake ua te ngakau. Karere te kupu a te
tangata ra. engari me tono ki te Kawanatanga kia homai
ko te Porowini o te takiwa ki te tangata Maori ka tika, ka
whakahokia e au. Mehemea ka homai ko te Porowini ki te
iwi Maori, kanui te pai, engari e kore ano e homai, no te mea
he hoko whenua kei nga Porowini, ka wehi ratou kei kore nga
Maori e hoko whenua. Katahi ka tahuri atu ki nga hoa. e
mohio ana pea koutou ki te tono a Kahungunu kia Te Kuini,
kia tirohia mai o tatou mate e peehi nei ia tatou, ko ahau kai
te pohehe.
|
|
23 447 |
▲back to top |
TE WANANGA. Wiremu Tauwiro Kerei Hemoata Matatera Whangaehu Waipukurau EREATARA KURU
|
|
24 448 |
▲back to top |
TE WANANGA.